אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דריווש המדי"

יעצטיגע רעוויזיע זינט 00:50, 30 אקטאבער 2023

דָּרְיָוֶשׁ הַמָּדִי (אין אראמיש: דָּרְיָוֶשׁ מָדָאָה) איז געווען דער קעניג פון בבל צווישן בלשאצר און כורש, און דער ערשטער קעניג פון "מלכות פרס ומדי". ער ווערט דערמאנט אין ספר דניאל, און עטליכע פון דניאל'ס חזיונות זענען דאטירט צו זיין קעניגרייך. ער איז געווען דער קעניג וואס האט געהייסן אריינווארפן דניאל אין לייבן גרוב.

זיין היסטארישע אידענטיטעט איז שטארק אומקלאר. די וויסנשאפטליכע געמיינדע איז בעיקר גענויגט צו זען אין אים גאבריאס – א בבל'ישער גענעראל וואס האט דעזערטירט צו דער פרס'ישער זייט; ווידער רעליגיעזע פארשערס זענען גענויגט אים צו אידענטיפיצירן מיט קיאסערעס דער צווייטער.

זיין לעבן און שאפן אין די פסוקים און חז"ל

א שניצונג אין פאלאץ פון אחשוורוש אין פערסעפאליס, צייגנדיג אדללייט פון פרס און פון מדי אריינגעטון אין א פריינטליכע געשפרעך.

דריווש המדי ווערט דערמאנט נאר אין ספר דניאל. דארט שטייט אז אין דער נאכט נאך בלשאצר'ס סעודה איז מקוים געווארן די נבואה וואס איז געשטאנען אויף דער וואנט און איז ענטשידן געווארן דורך דניאל; בלשאצר איז גע'הרג'ט געווארן און דריווש האט געקעניגט אויף זיין פלאץ^[1]^[2]. אין זיינע צייטן האבן זיינע "סרכים" און אחשדרפנים (לאקאלע הערשער) מקנא געווען דניאל'ן, און אים אונטערגעשטעלט א פאסטקע, און צוליב דעם איז ער אריין געווארפן געווארן אינעם לייבן גרוב^[2]. אין זיינע יארן האט דניאל געזען צוויי חזיונות^[3].

חז"ל מאכן דעם חשבון אז דריווש איז געבוירן געווארן אין יאר ג'שכ"ז לאדם^[א]^[4], דאס זעלבע יאר וואס נבוכדנצר האט אוועקגעפירט יהויכין מלך יהודה אין גלות קיין בבל^[4]. חז"ל האבן געזען דערין א סימבאלישער צייכן אויף נבוכדנצר'ס מפלה:

יום שנכנס נבוכדנצר להיכל בימי יהויכין נולד שטנו – והוא דריוש

— סדר עולם פרק כ"ח

זיין טאטע איז געווען אחשורוש המדי^[5], וואס איבער אים ווייסט מען כמעט גארנישט. די מפרשים אויף ספר דניאל^[6] באטאנען אז דאס איז נישט דער אחשוורוש וועלכער איז באקאנט פון מגילת אסתר. אן אויסנאם איז א שיטת "יש אומרים" וואס ווערט געברענגט אינעם פירוש פון רבי תנחום הירושלמי אויף מגילת אסתר, אז אחשורוש פון דער מגילה איז יא דער פאטער פון דריווש המדי, און אז די מעשה פון פורים האט פאסירט איידער בבל איז איינגענומען געווארן דורך די פרסיים^[7]. עס זענען דא וואס זאגן אז זיין מאמע איז געווען א פרס'ישע^[8]. דריווש'ס איידעם איז געווען כורש דער קעניג פון פרס^[9]. עס זענען דא וואס זאגן אז אחשורוש פון מגילת אסתר איז געווען דער זון פון דריווש המדי, און ער האט געהייראט ושתי, די טאכטער פון בלשאצר, ווען דריווש האט איינגענומען בבל^[8].

דריווש און כורש זענען געווען אונטערטאנען פון בלשאצר מלך בבל, זיי האבן רעוואלטירט קעגן אים, און א קריג האט אויסגעבראכן צווישן פרס און מדי און דאס בבלי'שע מיליטער^[9]. ביי דער ענדע פונעם קריג, אין יאר ג'שפ"ט לאדם^[א], ווען דריווש איז געווען צוויי און זעכציג יאר אלט^[10], האבן זיי איינגענומען בבל און גע'הרג'עט בלשאצר^[1]^[9]. דריווש האט געקעניגט אין בבל יענע גאנצע יאר, ביז אריין אין יאר ג'ש"צ, ווען ער איז גע'הרג'ט געווארן אין שלאכט^[11], אדער פון א קרענק^[9], און זיין איידעם כורש האט גע'ירש'נט זיין בענקל^[12]^[4].

דריווש אינאיינעם מיט כורש האבן אויפגעשטעלט דעם מלכות פרס ומדי, איבער וואס די ביידע פעלקער אינאיינעם האבן רעגירט. זייער הסכם האט געלויטעט אז ווען דער קעניג איז א מדי'ער, זענען די מיניסטארן פרס'ישע, און דאס זעלבע פארקערט^[13]. עס זענען דא וואס זאגן אז מען האט זיך אויך אויסגענומען אז דאס קעניגרייך זאל אריבערגיין פון די מדיים צו די פרסיים אין א רוטאציע, ד.ה. נאך יעדער מדי'שער קעניג, זאל קעניגן א פרסי; אבער דער הסכם איז געבראכן געווארן אין די צייטן פון אחשוורוש^[14].

דריווש האט געשטעלט אויף זיין קעניגרייך 120 אחשדרפנים, און איבער זיי געשטעלט דריי סרכים, וואס דניאל איז געווען איינער פון זיי^[2].

לויט טייל דעות האט כורש נישט איבערגענומען דריווש נאך זיין טויט, נאר דריווש איז געווארן אן אחשדרפן אונטער זיין איידעם כורש^[15], אדער איז דריווש אריבער קעניגן בלויז אויף מדי^[16].

היסטארישע אידענטיטעט

דער כראניק פון נבונאיד

די גריכישע היסטאריקער דערמאנען דער פאקט אז די פרסי'שע מלוכה איז ארויס געוואקסן פון דער מדי'שע, און אז עס זענען געווען פארבינדונגען פון פאמיליע און פאליטיק צווישן כורש דער גרויסער און די לעצטע קעניגן פון מדי. דאס שפיגלט זיך אפ אין די לעגענדעס איבער כורש'ס יוגנט. עס איז אבער שווער צו אידענטיפיצירן מיט זיכערקייט דריווש'ן פון צווישן די פיגורן אין די לעגענדעס, און צווישן אנדערע זענען די פאלגנדע פערזענליכקייטן פארגעשלאגן געווארן:

גאבריאס: א גענעראל און בבלי'שער הערשער אין די גוטישע פראווינץ וואס גרעניצט זיך מיט מדי, וואס האט איינגענומען בבל פאר כורש. ער איז דערנאך געשטעלט געווארן דורך כורש צו רעגירן איבער בבל^[17]. ער ווערט נישט דערמאנט אין די שריפטן פון די גריכישע היסטאריקער, אויסער אין די 'סייראפעדיע' פון קסענאפאן, אבער זיין נאמען ווערט דערמאנט אין די כראניק פון נבונאיד אלס "אוגבארו". דער טיטל "מלך בבל" פאסט אים אבער נישט, און לויט די כראניק פון נבונאיד איז ער געשטארבן קורץ נאכן אייננעמען בבל^[18]. די אידענטיפיקאציע איז די מערסטע אנגענומען אין די וויסנשאפטליכע וועלט^[19].
קיאסערעס דער צווייטער: דער גריכישער קסענאפאן, אין זיין בוך 'סייראפעדיע' איבער כורש'ס אויפציאונג, דערציילט אז קיאסערעס - דער קעניג פון מדי און א זון פון אסטיאגעס - איז געווען כורש'ס שווער, און ער האט אים באגלייט ביי זיינע מלחמות. נאכן אייננעמען בבל האט כורש געבויט דערין א פאלאץ פאר קיאסערעס. דער שילדערונג פאסט דריווש'ן, און אים האט יוסף בן מתתיהו לכאורה געמיינט ווען ער האט געשריבן אז דריווש איז געווען א זון פון אסטיאגעס, און אז די גריכן רופן אים מיט א צווייטן נאמען^[20]. אין דער פארגאנגענהייט האבן ווי דער מיינוג געהאלטן פיל פארשער, אידן ווי קריסטן צוגלייך; אנגעהויבן פון הירונימוס^[21], ביז פארשער אין די רענעסאנס צייטן^[22]. אין די מאדערנע צייטן האט מען אבער אנגעהויבן באטראכטן קסענאפאן'ס ווערק אלס פיקטיווע דערציילונגען^[18]. מיט דעם אלעם, שטיצן נאך עטליכע רעליגיעזע פארשער דעם אידענטיפיקאציע^[23].
אסטיאגעס: מדי'ס לעצטער קעניג, דער שווער פון כנבוזי דער פאטער פון כורש, און פון כורש זעלבסט^[24]. די אידענטיפיקאציע שטיצט זיך אויף דער פאקט אז ער איז געווען דער לעצטער מדי'שער קעניג וועמענס בענקל כורש האט גע'ירש'נט, און אויף דעם אז דער נאמען פון זיין פאטער, קיאסערעס, ענדלט צו אחשורוש^[25]. לויט די מערהייט פון די מקורות איז אסטיאגעס אבער געווען א באזיגטער פיינט פון כורש. דאקעגן, טוט קסענאפאן שילדערן אסטיאגעס אלס א פיינער עלטערער מאן, געטריי צו זיין אייניקל כורש^[26]. תיאודוטיון'ס ווערסיע פון די פאסירונג פון בל מיטן דראקאן עפנט זיך אויך מיט א גלאטע אריבערגאנג פון אסטיאגעס צו כורש^[27].
כנבוזי דער זון פון כורש: אין בבלי'שע קוועלער ווערט דערמאנט אז כורש האט געשטעלט זיין זון כנבוזי אלס הערשער איבער בבל^[28], וואס פאסט צו דריווש'ס ראלע לויט ווי דער אבן עזרא^[15] שילדערט עס. ער איז אבער קיין מדי'שער נישט געווען, זיין פאטער האט נישט געהייסן אחשוורוש, און ער איז לכאורה אויך נישט אלט געווען צוויי און זעכציג יאר^[18].

אנדערע האלטן אז וויבאלד זיין קעניגרייך איז געווען קורץ און רעלאטיוו אומבאדייטנד, און ער האט נישט איבערגעלאזט נאך זיך קעניגליכע פאלאצן אדער מאנומענטן, איז ער אויסגעלאזט געווארן פון די גריכישע שריפטן^[29].

די איינציגסטע היסטארישע ווערק אין וועלכע עס ווערט דערמאנט דריווש המדי, איז א ציטאט פון דער בוך 'באבילאניקע' פון בערוסוס, וואס ווערט געברענגט דורך אוסעביוס אין א בוך וואס איז איבערגעבליבן בלויז אין ארמעניש. דארטן שטייט א זאץ פון וואס מען קען פארשטיין אז א קעניג מיטן נאמען דריווש האט געהערשט איבער טייל פון די פערסישע אימפעריע, א קורצע צייט נאך וואס כורש האט איינגענומען בבל. דער זאץ קען מען אבער אנדערש טייטשן, און דער זעלבער שטיקל ווערט אויך געברענט אין נגד אפיון פון יוסף בן מתתיהו^[30] אן דער דערמאנטער זאץ^[31].

די פראגע איבער דריווש'ס אידענטיטעט, איז נאנט פארבינדן מיט די פראגע איבער די אידענטיטעט פון זיין פאטער, אחשורוש המדי. ביים ענדע פון ספר טוביה ווערט דערמאנט א מדי'שער קעניג מיטן נאמען אחשורוש^[32], און זיין היסטארישע ראלע שטימט מיט קיאסערעס דער ערשטער, פאטער פון אסטיאגעס^[33].

צו ליינען מער

שלמה ראטנבערג, תולדות עם עולם כרך א חלק ג-ד, ירושלים: קרן אליעזר, תשס"א

Shea, William H. (Autumn 1982) "Darius the Mede: An Update". Andrews University Seminary Studies. 20 (3): 229–247.

נאטיצן

↑ ^1.0 ^1.1 דאס הייסט, לויט'ן ציילונג באניצט אין סדר הדורות און אין אנדערע ספרים אויף אידישע כראנאלאגיע, וועלכע הייבן אן פון טאג ווען אדם הראשון איז באשאפן געווארן, אין צווייטן יאר לבריאת העולם (דער ערשטער יאר לבריאת העולם, גערופן "שנת תוהו", האט אנטהאלטן בלויז פינף טעג). לויט די רעכענונג וואס איז היינט אנגענומען (אין וועלכע דער יעצטיגער יאר איז ה'תשפ"ה), וואס הייבט זיך אן פון ערשטן טאג צום בריאת העולם, דארף מען צולייגן איין יאר צום חשבון.

רעפערענצן

↑ ^1.0 ^1.1 דניאל ה
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 דניאל ו
↑ ספר דניאל, קאַפּיטל ט' און קאַפּיטל י"א
↑ ^4.0 ^4.1 ^4.2 סדר עולם פרק כ"ח
↑ דניאל ט, א
↑ רש"י, מצודות דוד, אבן עזרא און נאך
↑ אוצר מפרשי המגילה, ירושלים: מכון ירושלים, תש"פ. אסתר א, א
↑ ^8.0 ^8.1 ילקוט שמעוני, אסתר, רמז תתרמ"ט
↑ ^9.0 ^9.1 ^9.2 ^9.3 ספר יוסיפון פרק ג
↑ דניאל ו, א
↑ רש"י, דניאל ו, כט
↑ מגילה יא, ב
↑ מגילה יב, א
↑ צבי הירש ווייס, פרסומי ניסא, ברוקלין, תשע"ב. עמוד כג
↑ ^15.0 ^15.1 אבן עזרא, דניאל ו, א
↑ דעת סופרים, דניאל ו, א
↑ הרב אברהם קוסמאן, מהצהרת כורש ועד יהודה המכבי, קולמוס 94 (טבת תשע"א), עמוד 6
↑ ^18.0 ^18.1 ^18.2 , William H. Shea (Autumn 1982) "Darius the Mede: An Update". Andrews University Seminary Studies. 20 (3): 229–247.
↑ Wright, George Frederick (1913). Scientific Confirmations of the Old Testament History (3rd ed.). Bibliotheca Sacra Company. p. 51.
↑ קדמוניות היהודים ספר עשירי פרק יא, ד
↑ Gleason L. Archer, Jr., ed. and trans., Jerome’s Commentary on Daniel (Grand Rapids: Baker, 1958), p. 55.
↑ Otto Zöckler, “The Book of the Prophet Daniel” in John Peter Lange, Commentary on the Holy Scriptures: Critical, Doctrinal, and Ethical, tr. Philip Schaff (Grand Rapids: Zondervan, 1960) Vol. 7, p. 36.
↑ ד"ר חיים חפץ, מלכות פרס ומדי בימי בית שני ולפניה – עיון מחודש, מגדים י"ד, תשנ"א, עמ' 78-147.
↑ העראדאטוס, ערשטער בוך
↑ W.S. McCullough, 'Ahasuerus', Encyclopædia Iranica , vol. 1, no. 6, pages 634-635
↑ קסענאפאן, סייראפעדיע, ספר א פרק ג-ד
↑ מעשה בל והתנין, תרגום דוב היליר, אין הספרים החיצונים, ירושלים תש"ל
↑ Muhammad A. Dandamayev (1990). "Cambyses II" . Encyclopaedia Iranica, Vol. IV, Fasc. 7. pp. 726–729
↑ פירוש דעת מקרא אויף דניאל ו, א; יהודה לנדי, ויהי בימי האימפריה הפרסית – מגילת אסתר ממבט היסטורי ארכיאולוגי וגיאוגרפי, עמוד 11
↑ נגד אפיון, מאמר ראשון כ
↑ Anderson, Steven; Young, Rodger (2016), The Remembrance of Daniel's Darius the Mede in Berossus and Harpocration
↑ אדער "אחיאחר"
↑ דוב היליר, "ספר טוביה", אברהם כהנא (רעדאקטאר) הספרים החיצונים כרך ב, ירושלים, תש"ל. עמוד שמ"ו

[לאדם-4] 1.0 ^1.1 דאס הייסט, לויט'ן ציילונג באניצט אין סדר הדורות און אין אנדערע ספרים אויף אידישע כראנאלאגיע, וועלכע הייבן אן פון טאג ווען אדם הראשון איז באשאפן געווארן, אין צווייטן יאר לבריאת העולם (דער ערשטער יאר לבריאת העולם, גערופן "שנת תוהו", האט אנטהאלטן בלויז פינף טעג). לויט די רעכענונג וואס איז היינט אנגענומען (אין וועלכע דער יעצטיגער יאר איז ה'תשפ"ה), וואס הייבט זיך אן פון ערשטן טאג צום בריאת העולם, דארף מען צולייגן איין יאר צום חשבון.

[דניה-1] 1.0 ^1.1 דניאל ה

[דניו-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 דניאל ו

[3] ספר דניאל, קאַפּיטל ט' און קאַפּיטל י"א

[סע-5] 4.0 ^4.1 ^4.2 סדר עולם פרק כ"ח

[6] דניאל ט, א

[7] רש"י, מצודות דוד, אבן עזרא און נאך

[8] אוצר מפרשי המגילה, ירושלים: מכון ירושלים, תש"פ. אסתר א, א

[ילקוש-9] 8.0 ^8.1 ילקוט שמעוני, אסתר, רמז תתרמ"ט

[יוסי-10] 9.0 ^9.1 ^9.2 ^9.3 ספר יוסיפון פרק ג

[דניאו-11] דניאל ו, א

[12] רש"י, דניאל ו, כט

[13] מגילה יא, ב

[14] מגילה יב, א

[15] צבי הירש ווייס, פרסומי ניסא, ברוקלין, תשע"ב. עמוד כג

[אבעז-16] 15.0 ^15.1 אבן עזרא, דניאל ו, א

[17] דעת סופרים, דניאל ו, א

[18] הרב אברהם קוסמאן, מהצהרת כורש ועד יהודה המכבי, קולמוס 94 (טבת תשע"א), עמוד 6

[שיא-19] 18.0 ^18.1 ^18.2 , William H. Shea (Autumn 1982) "Darius the Mede: An Update". Andrews University Seminary Studies. 20 (3): 229–247.

[20] Wright, George Frederick (1913). Scientific Confirmations of the Old Testament History (3rd ed.). Bibliotheca Sacra Company. p. 51.

[21] קדמוניות היהודים ספר עשירי פרק יא, ד

[22] Gleason L. Archer, Jr., ed. and trans., Jerome’s Commentary on Daniel (Grand Rapids: Baker, 1958), p. 55.

[23] Otto Zöckler, “The Book of the Prophet Daniel” in John Peter Lange, Commentary on the Holy Scriptures: Critical, Doctrinal, and Ethical, tr. Philip Schaff (Grand Rapids: Zondervan, 1960) Vol. 7, p. 36.

[24] ד"ר חיים חפץ, מלכות פרס ומדי בימי בית שני ולפניה – עיון מחודש, מגדים י"ד, תשנ"א, עמ' 78-147.

[25] העראדאטוס, ערשטער בוך

[26] W.S. McCullough, 'Ahasuerus', Encyclopædia Iranica , vol. 1, no. 6, pages 634-635

[27] קסענאפאן, סייראפעדיע, ספר א פרק ג-ד

[28] מעשה בל והתנין, תרגום דוב היליר, אין הספרים החיצונים, ירושלים תש"ל

[29] Muhammad A. Dandamayev (1990). "Cambyses II" . Encyclopaedia Iranica, Vol. IV, Fasc. 7. pp. 726–729

[30] פירוש דעת מקרא אויף דניאל ו, א; יהודה לנדי, ויהי בימי האימפריה הפרסית – מגילת אסתר ממבט היסטורי ארכיאולוגי וגיאוגרפי, עמוד 11

[31] נגד אפיון, מאמר ראשון כ

[32] Anderson, Steven; Young, Rodger (2016), The Remembrance of Daniel's Darius the Mede in Berossus and Harpocration

[33] אדער "אחיאחר"

[34] דוב היליר, "ספר טוביה", אברהם כהנא (רעדאקטאר) הספרים החיצונים כרך ב, ירושלים, תש"ל. עמוד שמ"ו

[1]

[2]

[3]

[א]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

@@ שורה 1: / שורה 1: @@
+{{דעסקריפציע|ערשטער קעניג פון מלכות פרס ומדי, אין ג'שפ"ט-צ}}
 '''דָּרְיָוֶשׁ הַמָּדִי''' (אין [[אראמיש]]: '''דָּרְיָוֶשׁ מָדָאָה''') איז געווען דער קעניג פון [[בבל]] צווישן [[בלשאצר]] און [[כורש]], און דער ערשטער קעניג פון "[[מלכות פרס ומדי]]". ער ווערט דערמאנט אין [[ספר דניאל]], און עטליכע פון [[דניאל]]'ס חזיונות זענען דאטירט צו זיין קעניגרייך. ער איז געווען דער קעניג וואס האט געהייסן אריינווארפן [[דניאל אין לייבן גרוב]].
@@ שורה 5: / שורה 6: @@
 ==זיין לעבן און שאפן אין די פסוקים און חז"ל==
 [[טעקע:SEHDAR PALACE IN PERSEPOLIS.tif|קליין|לינקס|א שניצונג אין פאלאץ פון אחשוורוש אין פערסעפאליס, צייגנדיג אדללייט פון פרס און פון מדי אריינגעטון אין א פריינטליכע געשפרעך.]]
-דריווש המדי ווערט דערמאנט נאר אין [[ספר דניאל]]. דארט שטייט אז אין דער נאכט נאך בלשאצר'ס סעודה איז מקוים געווארן די נבואה וואס איז געשטאנען אויף דער וואנט און איז ענטשידן געווארן דורך דניאל; בלשאצר איז גע'הרג'ט געווארן און דריווש האט געקעניגט אויף זיין פלאץ{{הערה|שם=דניה}}{{הערה|שם=דניו}}. אין זיינע צייטן האבן זיינע "סרכים" און [[אחשדרפנים]] (לאקאלע הערשער) מקנא געווען דניאל'ן, און אים אונטערגעשטעלט א פאסטקע, און צוליב דעם איז ער אריין געווארפן געווארן אינעם לייבן גרוב{{הערה|שם=דניו}}. אין זיינע יארן האט דניאל געזען צוויי חזיונות{{הערה|{{תנ"ך|דניאל|ט}} און {{תנ"ך|דניאל|יא|ללא=ספר}}}}.
+דריווש המדי ווערט דערמאנט נאר אין [[ספר דניאל]]. דארט שטייט אז אין דער נאכט נאך בלשאצר'ס סעודה איז מקוים געווארן די נבואה וואס איז געשטאנען אויף דער וואנט און איז ענטשידן געווארן דורך דניאל; בלשאצר איז גע'הרג'ט געווארן און דריווש האט געקעניגט אויף זיין פלאץ{{הערה|שם=דניה}}{{הערה|שם=דניו}}. אין זיינע צייטן האבן זיינע "סרכים" און [[אחשדרפנים]] (לאקאלע הערשער) מקנא געווען דניאל'ן, און אים אונטערגעשטעלט א פאסטקע, און צוליב דעם איז ער אריין געווארפן געווארן אינעם לייבן גרוב{{הערה|שם=דניו}}. אין זיינע יארן האט דניאל געזען צוויי חזיונות{{הערה|{{תנ"ך|דניאל|ט|לאנג=יא}} און {{תנ"ך|דניאל|יא|אן=ספר|לאנג=יא}}}}.
 חז"ל מאכן דעם חשבון אז דריווש איז געבוירן געווארן אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3327}} לאדם{{ביאור|שם=לאדם|דאס הייסט, לויט'ן ציילונג באניצט אין סדר הדורות און אין אנדערע ספרים אויף אידישע כראנאלאגיע, וועלכע הייבן אן פון טאג ווען [[אדם הראשון]] איז באשאפן געווארן, אין צווייטן יאר לבריאת העולם (דער ערשטער יאר לבריאת העולם, גערופן "שנת תוהו", האט אנטהאלטן בלויז פינף טעג). לויט די רעכענונג וואס איז היינט אנגענומען (אין וועלכע דער יעצטיגער יאר איז {{תאריך עברי נוכחי|xhxjY}}), וואס הייבט זיך אן פון ערשטן טאג צום [[בריאת העולם]], דארף מען צולייגן איין יאר צום חשבון.}}{{הערה|שם=סע|{{סדר עולם|רבה|כח}}}}, דאס זעלבע יאר וואס [[נבוכדנצר]] האט אוועקגעפירט [[יהויכין|יהויכין מלך יהודה]] אין גלות קיין בבל{{הערה|שם=סע}}. חז"ל האבן געזען דערין א סימבאלישער צייכן אויף נבוכדנצר'ס מפלה:
@@ שורה 48: / שורה 49: @@
 [[קאַטעגאָריע:פערזאנען אין תנ"ך]]
 [[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]
+[[קאַטעגאָריע:גוי'אישע קעניגן אין תנ"ך]]
 [[he:דריווש המדי]]

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דריווש המדי"

יעצטיגע רעוויזיע זינט 00:50, 30 אקטאבער 2023

אינהאַלט

זיין לעבן און שאפן אין די פסוקים און חז"ל

היסטארישע אידענטיטעט

צו ליינען מער

נאטיצן

רעפערענצן

נאוויגאציע מעניו

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דריווש המדי"

יעצטיגע רעוויזיע זינט 00:50, 30 אקטאבער 2023

זיין לעבן און שאפן אין די פסוקים און חז"ל

היסטארישע אידענטיטעט

צו ליינען מער

נאטיצן

רעפערענצן

נאוויגאציע מעניו

זוכן