אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:מאנסי"
ק (החלפת טקסט – " זשערסי" ב־" דזשערסי") |
|||
| (12 מיטלסטע ווערסיעס פון 3 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = census-designated place in Rockland County, New York, United States|העב=ישוב במדינת ניו יורק שבארצות הברית|דייטש=Census-designated place im US-Bundesstaat New York|}} | |||
{{יישוב | {{יישוב | ||
|סארט יישוב=העמלעט | |סארט יישוב=העמלעט | ||
| שורה 13: | שורה 14: | ||
'''מאנסי''' ({{שפראך-en|Monsey}}) איז א העמלעט אין דער שטאט [[ראמאפא|ראַמאַפאָ]], [[ראַקלענד קאַונטי]], אין אָפּסטעיט [[ניו יאָרק]], פלאצירט צפון פון [[עירמאנט|ערמאנט]]; מזרח פון [[וויאלע, ניו יארק|וויאלע]]; דרום פון [[שיכון סקווירא]]; און מערב פון [[ספרינג וועלי|ספרינג וואלי]]. מאנסי איז א פרומע יידישע געגנט מיט 20,071 איינוואוינערס (2017). די | '''מאנסי''' ({{שפראך-en|Monsey}}) איז א העמלעט אין דער שטאט [[ראמאפא|ראַמאַפאָ]], [[ראַקלענד קאַונטי]], אין אָפּסטעיט [[ניו יאָרק]], פלאצירט צפון פון [[עירמאנט|ערמאנט]]; מזרח פון [[וויאלע, ניו יארק|וויאלע]]; דרום פון [[שיכון סקווירא]]; און מערב פון [[ספרינג וועלי|ספרינג וואלי]]. מאנסי איז א פרומע יידישע געגנט מיט 20,071 איינוואוינערס (2017). די דורכשניטליכע עלטער פון דער באפעלקערונג איז 16.7. פינף און זעכציג פראצענט פון די איינוואוינערס זענען פארהייראט. איבער פערציג פראצענט פון די איינוואוינערס רעדן [[יידיש]] אלס [[מאמע לשון]]. | ||
== היסטאריע == | == היסטאריע == | ||
| שורה 20: | שורה 21: | ||
אין 1841 האט מען אויפגעשטעלט די מאנסי באן סטאנציע. | אין 1841 האט מען אויפגעשטעלט די מאנסי באן סטאנציע. | ||
די ערשטע אידן וואס האבן זיך באזעצט אין מאנסי האבן געוואוינט הויפטזעכלעך אין דעם (היינטיגן) [[ספרינג וועלי|ספרינג וואלי]] געגנט, וואס האט זיך בעיקר באזירט אויף יוניאן ראד דארט ווי די [[פאפא ( | די ערשטע אידן וואס האבן זיך באזעצט אין מאנסי האבן געוואוינט הויפטזעכלעך אין דעם (היינטיגן) [[ספרינג וועלי|ספרינג וואלי]] געגנט, וואס האט זיך בעיקר באזירט אויף יוניאן ראד דארט ווי די [[פאפא (חסידות)|פאפא]] מיידל שולע געפונט זיך היינט צו טאגס, און האט זיך געצויגן דורכן רט. 45 כמעט ביז [[ניו דזשערסי]]. די ערשטע שוהל וואס איז אויפגעבויט געווארן איז קהילת ישראל, אלד נייעק טורנפייק ביים ווינקל פון סאוט מעדיסאן, הארט נעבן דער [[סאטמאר (חסידות)|סאטמארער]] [[תלמוד תורה]] און [[מיידל שולע]] קאמפלעקס, און די געגנט וואס ווערט גערעכנט אלס דער צענטער און הארץ פון מאנסי איז דעמאלטס אין יענע יארן נאך געווען טייל פון א גרויסער זומפ וואס האט געהערט צו א געוויסע פארמער וואס האט געוואוינט אין א ביידל וואס איז געשטאנען אויף וואלטער דרייוו. | ||
שפעטער ווען די [[ישיבה]] [[תורה ודעת]] האט געעפענט אין מאנסי א פיליאל מיטן נאמען [[בית מדרש עליון]] צוביסלעך האבן זיך אהינגעצויגן מער און מער | שפעטער ווען די [[ישיבה]] [[תורה ודעת]] האט געעפענט אין מאנסי א פיליאל מיטן נאמען [[בית מדרש עליון]] צוביסלעך האבן זיך אהינגעצויגן מער און מער אידישע משפחות, אבער טראצדעם, דער אויבנדערמאנטער שוהל קהילת ישראל גייט נאך אן ביזן היינטיגן טאג מיט מניינים שבת און אינדערוואכן, און אזוי אויך איז דא נאך עטליכע חרדישע [[בית מדרש|בתי מדרשים]] אין דער געגנט. | ||
די ערשטע אידישע איינוואוינערס זענען געווען די תלמידים און איינגעשטעלטע אין [[בית מדרש עליון]], וואס איז געווען געפירט דורך | די ערשטע אידישע איינוואוינערס זענען געווען די תלמידים און איינגעשטעלטע אין [[בית מדרש עליון]], וואס איז געווען געפירט דורך [[רבי שרגא פייוול מענדלאוויטש]] זצ"ל דער לאנג יעריגער מנהל פון תורה ודעת ישיבה אין [[ברוקלין]]. הרב דוב בער גרינבוים, דער איידעם פון רבי פייוול וואס איז דערמאנט פריער האט געעפנט די שטאטישער תלמוד תורה און מיידל שולע "[[ישיבה ד'ספרינג וואלי]]". | ||
מוצאי שבת מקץ [[ה'תש" | מוצאי שבת מקץ [[ה'תש"פ|תש"]]<nowiki/>ף איז פארגעקומען א [[חנוכה שטעכעריי אין פארשעי|שוידערליכע שטעכעריי אטאקע]] אין דעם הויז פון הרב [[חיים לייביש ראטענבערג]], קאסאנער רבי, בשעת ווען ער האט געצינדט חנוכה ליכט מיטן עולם. | ||
== מוסדות החינוך == | == מוסדות החינוך == | ||
| שורה 32: | שורה 33: | ||
== ישיבות און קהילות == | == ישיבות און קהילות == | ||
די גרעסטע חסידישע קהילות אין מאנסי זענען [[וויזשניץ ( | די גרעסטע חסידישע קהילות אין מאנסי זענען [[וויזשניץ (חסידות)|וויזשניץ]] אויף פיליס טערעס, און [[סאטמאר (חסידות)|סאטמאר]] אויף מאנסי בולעווארד. די וויזשניצער קהלה וואוינט מערסטנס אין זייער אייגענעם שטעטל "[[כתר, ניו יארק|כתר ווילידזש]]" דרום פון מאנסי, וואס האט א בירגערמייסטער א וויזשניצער חסיד. אנדערע חסידישע קהלות אין מאנסי זענען [[בעלזא]], [[באבוב]], [[ברסלב]], [[סקווירא]], [[קלויזענבורג]], משכנות לאביר יעקב-טאהש, [[תולדות אהרן]], [[יוסף יחיאל מיכל לעבאוויטש|ניקאלשבורג]] און [[קאשוי (חסידות)|קאשוי]]. | ||
דערצו איז דא נאך קהילות און רבנים און מאנסי ווי צום ביישפיל: [[שינאווא ( | דערצו איז דא נאך קהילות און רבנים און מאנסי ווי צום ביישפיל: [[שינאווא (חסידות)|שינאווע]], [[ראדוויל]], [[חיים לייביש ראטענבערג|קאסאן פארשעי]], [[סאלקא]], [[רבי חיים פלאהר]], [[מכון להוראה]], אבני שלמה וואס האט אויפגעשטעלט [[רבי נתן יוסף מייזעלס]] און [[נייטרא]]. עס איז פאראן דארט אויכעט צוויי באוואסטע ישיבות פאר [[בעל תשובה|בעלי תשובה]] - די ערשטע איז אור שמח, וואו עס לערנען בחורים פון גאנץ אמעריקע און אויכעט פון [[אייראפע]], און די צווייטע איז אור ישראל - א ישיבה פאר [[ארץ ישראל|ארץ - ישראלדיגע]] בחורים (די מערהייט פון זיי זענען פון [[ספרדים|ספרדישן]] אפשטאם). | ||
== ציבור'ישע ארגאניזאציעס == | == ציבור'ישע ארגאניזאציעס == | ||
'''ראקלאנד קאונטי דעוועלאפמענט קאונסיל''' (RCDC) ווערט אנגעפירט דורך | '''ראקלאנד קאונטי דעוועלאפמענט קאונסיל''' (RCDC) ווערט אנגעפירט דורך [[רבי מענדל האפמאן]] הי"ו, און פארנעמט זיך מיט צושטעלן סאציאלע געברויכן פאר די איינוואוינער. | ||
'''ראקלענד אפערטונעטי דיוועלעפמענט אסאושיעישען''' (RODA) ווערט אנגעפירט דורך "[[ כתר, ניו יארק|כתר]]" ווילעדזש, און פארנעמט זיך מיטן צושטעלן סאציאלע געברויכן, בעיקר פאר די עלטערע איינוואוינער. | '''ראקלענד אפערטונעטי דיוועלעפמענט אסאושיעישען''' (RODA) ווערט אנגעפירט דורך "[[ כתר, ניו יארק|כתר]]" ווילעדזש, און פארנעמט זיך מיטן צושטעלן סאציאלע געברויכן, בעיקר פאר די עלטערע איינוואוינער. | ||
| שורה 49: | שורה 50: | ||
[[קאטעגאריע:ניו יארק]] | [[קאטעגאריע:ניו יארק]] | ||
[[קאטעגאריע:מאנסי|*]] | [[קאטעגאריע:מאנסי|*]] | ||
[[קאטעגאריע:אידישע | [[קאטעגאריע:אידישע ישובים]] | ||
{{פרומע אידישע געגנטן}} | {{פרומע אידישע געגנטן}} | ||
| שורה 55: | שורה 56: | ||
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | [[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
[[he:מונסי]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 00:00, 18 פעברואר 2024
| ||||||||||||||||
מאנסי (ענגליש: Monsey) איז א העמלעט אין דער שטאט ראַמאַפאָ, ראַקלענד קאַונטי, אין אָפּסטעיט ניו יאָרק, פלאצירט צפון פון ערמאנט; מזרח פון וויאלע; דרום פון שיכון סקווירא; און מערב פון ספרינג וואלי. מאנסי איז א פרומע יידישע געגנט מיט 20,071 איינוואוינערס (2017). די דורכשניטליכע עלטער פון דער באפעלקערונג איז 16.7. פינף און זעכציג פראצענט פון די איינוואוינערס זענען פארהייראט. איבער פערציג פראצענט פון די איינוואוינערס רעדן יידיש אלס מאמע לשון.
היסטאריע
דער געגנט איז ערשט געווארן באזעצט דורך דעם מאנסי שבט פון אינדיאנער.
אין 1841 האט מען אויפגעשטעלט די מאנסי באן סטאנציע.
די ערשטע אידן וואס האבן זיך באזעצט אין מאנסי האבן געוואוינט הויפטזעכלעך אין דעם (היינטיגן) ספרינג וואלי געגנט, וואס האט זיך בעיקר באזירט אויף יוניאן ראד דארט ווי די פאפא מיידל שולע געפונט זיך היינט צו טאגס, און האט זיך געצויגן דורכן רט. 45 כמעט ביז ניו דזשערסי. די ערשטע שוהל וואס איז אויפגעבויט געווארן איז קהילת ישראל, אלד נייעק טורנפייק ביים ווינקל פון סאוט מעדיסאן, הארט נעבן דער סאטמארער תלמוד תורה און מיידל שולע קאמפלעקס, און די געגנט וואס ווערט גערעכנט אלס דער צענטער און הארץ פון מאנסי איז דעמאלטס אין יענע יארן נאך געווען טייל פון א גרויסער זומפ וואס האט געהערט צו א געוויסע פארמער וואס האט געוואוינט אין א ביידל וואס איז געשטאנען אויף וואלטער דרייוו.
שפעטער ווען די ישיבה תורה ודעת האט געעפענט אין מאנסי א פיליאל מיטן נאמען בית מדרש עליון צוביסלעך האבן זיך אהינגעצויגן מער און מער אידישע משפחות, אבער טראצדעם, דער אויבנדערמאנטער שוהל קהילת ישראל גייט נאך אן ביזן היינטיגן טאג מיט מניינים שבת און אינדערוואכן, און אזוי אויך איז דא נאך עטליכע חרדישע בתי מדרשים אין דער געגנט.
די ערשטע אידישע איינוואוינערס זענען געווען די תלמידים און איינגעשטעלטע אין בית מדרש עליון, וואס איז געווען געפירט דורך רבי שרגא פייוול מענדלאוויטש זצ"ל דער לאנג יעריגער מנהל פון תורה ודעת ישיבה אין ברוקלין. הרב דוב בער גרינבוים, דער איידעם פון רבי פייוול וואס איז דערמאנט פריער האט געעפנט די שטאטישער תלמוד תורה און מיידל שולע "ישיבה ד'ספרינג וואלי".
מוצאי שבת מקץ תש"ף איז פארגעקומען א שוידערליכע שטעכעריי אטאקע אין דעם הויז פון הרב חיים לייביש ראטענבערג, קאסאנער רבי, בשעת ווען ער האט געצינדט חנוכה ליכט מיטן עולם.
מוסדות החינוך
ישיבות און קהילות
די גרעסטע חסידישע קהילות אין מאנסי זענען וויזשניץ אויף פיליס טערעס, און סאטמאר אויף מאנסי בולעווארד. די וויזשניצער קהלה וואוינט מערסטנס אין זייער אייגענעם שטעטל "כתר ווילידזש" דרום פון מאנסי, וואס האט א בירגערמייסטער א וויזשניצער חסיד. אנדערע חסידישע קהלות אין מאנסי זענען בעלזא, באבוב, ברסלב, סקווירא, קלויזענבורג, משכנות לאביר יעקב-טאהש, תולדות אהרן, ניקאלשבורג און קאשוי.
דערצו איז דא נאך קהילות און רבנים און מאנסי ווי צום ביישפיל: שינאווע, ראדוויל, קאסאן פארשעי, סאלקא, רבי חיים פלאהר, מכון להוראה, אבני שלמה וואס האט אויפגעשטעלט רבי נתן יוסף מייזעלס און נייטרא. עס איז פאראן דארט אויכעט צוויי באוואסטע ישיבות פאר בעלי תשובה - די ערשטע איז אור שמח, וואו עס לערנען בחורים פון גאנץ אמעריקע און אויכעט פון אייראפע, און די צווייטע איז אור ישראל - א ישיבה פאר ארץ - ישראלדיגע בחורים (די מערהייט פון זיי זענען פון ספרדישן אפשטאם).
ציבור'ישע ארגאניזאציעס
ראקלאנד קאונטי דעוועלאפמענט קאונסיל (RCDC) ווערט אנגעפירט דורך רבי מענדל האפמאן הי"ו, און פארנעמט זיך מיט צושטעלן סאציאלע געברויכן פאר די איינוואוינער.
ראקלענד אפערטונעטי דיוועלעפמענט אסאושיעישען (RODA) ווערט אנגעפירט דורך "כתר" ווילעדזש, און פארנעמט זיך מיטן צושטעלן סאציאלע געברויכן, בעיקר פאר די עלטערע איינוואוינער.
א באזוך אין מאנסי
פאר א באזוכער זענען דא פיל פארוויילונגען, געשעפטן, האטעלן, און בתי מדרשים, צוצושטעלן פאר יעדן גרויס און קליין. כאפט א שפאציר אין די וועלדל פון ווייאלע פארק פאר א פארברענג מיט די נאטור. באזוכט די הערליכע בתי מדרשים, און פארברענגט א טאג אין לערנען צווישן די תלמידים פון בית מדרש עליון אדער ישיבה ד'מאנסי.
געשעפטן און פארוויילונגס ערטער
פין די באוויסטע געשעפטן אין מאנסי איז ראקלענד קאשער וואו סאיז דא צו באקומען מכל מילי דמיטב.
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!