אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:רבי אברהם לאנדא"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
ק (אוועקגענומען קאַטעגאָריע:אומבאקוקט דורך HotCat) צייכן: באקוקט |
ק (החלפת טקסט – "{{נישט פארטיג}}↵" ב־"") |
||
| (19 מיטלסטע ווערסיעס פון 5 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{ | {{דעסקריפציע|רב און אדמו"ר אין טשעכאנאוו}} | ||
{{אנדערע באדייטן|דאס=רבי אברהם טשעכאנאווער, פון די פוילישע גדולים אין די [[ת"ר]] יארן|אנדער=זיין אוראייניקל, דריטער סטריקאווער רבי|זעט=אברהם אביגדור לאנדא}} | {{אנדערע באדייטן|דאס=רבי אברהם טשעכאנאווער, פון די פוילישע גדולים אין די [[ת"ר]] יארן|אנדער=זיין אוראייניקל, דריטער סטריקאווער רבי|זעט=אברהם אביגדור לאנדא}} | ||
{{אדמו" | {{אדמו"ר2 | ||
|נאמען= רבי אברהם לאנדא | |נאמען= רבי אברהם לאנדא | ||
|טיטל= טשעכאנאווער רבי | |טיטל= טשעכאנאווער רבי | ||
| שורה 7: | שורה 7: | ||
|כיתוב= | |כיתוב= | ||
|עיקר חיבור= זכותא דאברהם | |עיקר חיבור= זכותא דאברהם | ||
|געבורט | |געבורט דאטום= [[ה'תקמ"ד]] | ||
|געבורט ארט= | |געבורט ארט= | ||
|פטירה | |פטירה דאטום= [[ה' אדר א']] [[ה'תרל"ה]] | ||
|פטירה ארט= [[טשעכאנאוו]] | |פטירה ארט= [[טשעכאנאוו]] | ||
|סיבת הפטירה= | |סיבת הפטירה= | ||
| שורה 18: | שורה 18: | ||
|נומער אין דינאסטיע= 1 | |נומער אין דינאסטיע= 1 | ||
|פאריגער= | |פאריגער= | ||
|נאכפאלגער= בנו | |נאכפאלגער= בנו [[רבי יעקב לאנדא פון יעזאוו]] | ||
|פירערשאפט= [[ה'תרכ"ו]] - [[ה'תרל"ה]] | |פירערשאפט= [[ה'תרכ"ו]] - [[ה'תרל"ה]] | ||
|זיינע רביס= רבו המובהק | |זיינע רביס= רבו המובהק [[רבי פישל סטריקאווער]] | ||
|נושאים בהם עסק= | |נושאים בהם עסק= | ||
|ספרים= זכותא דאברהם, צלותא דאברהם | |ספרים= זכותא דאברהם, צלותא דאברהם | ||
| שורה 26: | שורה 26: | ||
|מוטער= ראדא, נכדת ר' זאב וואלף אויערבאך מלינטשיץ. | |מוטער= ראדא, נכדת ר' זאב וואלף אויערבאך מלינטשיץ. | ||
|ווייב= יוטא | |ווייב= יוטא | ||
|קינדער= רבי זאב וואלף לאנדא פון סטריקאוו, | |קינדער= רבי זאב וואלף לאנדא פון סטריקאוו, [[רבי דוב בעריש לאנדא|רבי דב בעריש פון ביאלע]], רבי רפאל מורשה, רבי יעקב לאנדא מיעזו'ב}} | ||
רבי '''אברהם לאנדא''' ('''דער טשעכאנאווער'''; [[תקמ"ד]], [[1784]] - [[ה' אדר א']] [[תרל"ה]], [[1875]]) איז געווען א [[רב]], [[פוסק]] און אן [[אדמו"ר]] אינעם ת"ר יארהונדערט. ער איז געווען שטאטס רב אין [[טשעכאנאוו]] פופציג יאר, און פון אים שטאמט דער [[ | רבי '''אברהם לאנדא''' ('''דער טשעכאנאווער'''; [[תקמ"ד]], [[1784]] - [[ה' אדר א']] [[תרל"ה]], [[1875]]) איז געווען א [[רב]], [[פוסק]] און אן [[אדמו"ר]] אינעם ת"ר יארהונדערט. ער איז געווען שטאטס רב אין [[טשעכאנאוו]] פופציג יאר, און פון אים שטאמט דער [[סטריקוב (חסידות)|סטריקאווער]] הויף. | ||
==לעבנסגעשיכטע== | ==לעבנסגעשיכטע== | ||
ר' אברהם איז געבוירן געווארן אינעם דארף [[פארענטשעוו]] דער בכור פון ר' רפאל און ראדא דאבזשינסקי. זיין פאטער רפאל (נפטר: תקפ"ד 1824) איז געווען אן אייניקל פון | ר' אברהם איז געבוירן געווארן אינעם דארף [[פארענטשעוו]] דער בכור פון ר' רפאל און ראדא דאבזשינסקי. זיין פאטער רפאל (נפטר: תקפ"ד 1824) איז געווען אן אייניקל פון [[רבי בעריש חסיד]] פון [[קוטנא]], א זון פון זיין איינציגן זון יחיאל איכל. זיין מוטער ראדא (נפ' כ' אלול תר"ח) איז געווען אן אייניקל פון רבי זאב וולף אויערבאך, אב"ד [[לונטשיץ]], אן אייניקל פון [[רבי מנחם מענדל אויערבאך]], בעל "עטרת זקנים" אויפן "[[מגן אברהם]]" - פון די אייניקלעך פונעם [[מהר"ל מפראג]]. | ||
יונגערהייט איז ער געווען זייער שארף, און דאס דארף האט נישט געהאט קיין מלמד וואס זאל קענען לערנען מיט אים. האט זיין פאטער אים גענומען קיין [[פלאצק]] וואו ער האט געשטיגן אין תורה. | יונגערהייט איז ער געווען זייער שארף, און דאס דארף האט נישט געהאט קיין מלמד וואס זאל קענען לערנען מיט אים. האט זיין פאטער אים גענומען קיין [[פלאצק]] וואו ער האט געשטיגן אין תורה. | ||
| שורה 36: | שורה 36: | ||
ר' דן לאנדא, א פרנס פון פלאצק, פון א [[מתנגדים|מתנגדישער]] משפחה, האט אים גענומען פאר א חתן צו זיין טאכטער ווען ער איז געווען אלט 15 יאר. עס ווערט דערציילט אז ר' דנס שווער, ר' איטשעלע פלאצקער, האט געגלוסט דעם בחור אברהם דאבזשינסקי פאר א חתן, און ער האט געשיקט זיין איידעם ר' דן קיין פארענטשעוו כדי נאכצושפירן דעם בחור, אבער ענדלעך האט ר' דן אליין גענומען אים פאר זיין טאכטער. גלייך נאכן שידוך האט דער בחור אברהם געענדערט זיין משפחה נאמען פון דאבזשינסקי צו לאנדא, זיין מחותנס נאמען. | ר' דן לאנדא, א פרנס פון פלאצק, פון א [[מתנגדים|מתנגדישער]] משפחה, האט אים גענומען פאר א חתן צו זיין טאכטער ווען ער איז געווען אלט 15 יאר. עס ווערט דערציילט אז ר' דנס שווער, ר' איטשעלע פלאצקער, האט געגלוסט דעם בחור אברהם דאבזשינסקי פאר א חתן, און ער האט געשיקט זיין איידעם ר' דן קיין פארענטשעוו כדי נאכצושפירן דעם בחור, אבער ענדלעך האט ר' דן אליין גענומען אים פאר זיין טאכטער. גלייך נאכן שידוך האט דער בחור אברהם געענדערט זיין משפחה נאמען פון דאבזשינסקי צו לאנדא, זיין מחותנס נאמען. | ||
נאך דער חתונה האט ער געוואוינט אין זיין שווערס שטעטל, [[פלאצק]]. ער האט זיך געדרייט ביי | נאך דער חתונה האט ער געוואוינט אין זיין שווערס שטעטל, [[פלאצק]]. ער האט זיך געדרייט ביי [[רבי פישל סטריקאווער]] און ווערט גערעכנט זיין תלמיד מובהק. ער האט געלערנט ביי אצל [[רבי אריה לייב צינץ]] פון פלאצק. אויך האט ער געטראפן צוויי מאל דעם רבי'ן [[רבי שמחה בונם באנהארד|ר' בונים]]; דאס ערשטע מאל איז געווען ווען רבי בונים איז געווען א צייט אין פלאצק, וואו רבי אברהם לאנדא האט געוואוינט. רבי בונים האט פארציילט זיין רבי'ן, דעם [[ייד הקדוש]] פון פרשיסחא, אז ער האט געוואלט טרעפן רבי אברהם פערזענליך. | ||
אין יאר תק"פ האט מען אים באשטימט שטאטס רב פון [[טשעכאנאוו]], וואו ער האט געדינט ביז זיין פטירה. גלייך נאך ווען ער האט אויפגענומען דאס הרבנות האט ער אויפגעשטעלט דארט א ישיבה וואס ער האט געפירט. א גרויסער טייל פון די תלמידים פון זיין ישיבה זענען שפעטער געווארן באקאנט ווי גדולי תורה אין פוילן. | אין יאר תק"פ האט מען אים באשטימט שטאטס רב פון [[טשעכאנאוו]], וואו ער האט געדינט ביז זיין פטירה. גלייך נאך ווען ער האט אויפגענומען דאס הרבנות האט ער אויפגעשטעלט דארט א ישיבה וואס ער האט געפירט. א גרויסער טייל פון די תלמידים פון זיין ישיבה זענען שפעטער געווארן באקאנט ווי גדולי תורה אין פוילן. | ||
| שורה 42: | שורה 42: | ||
יארן לאנג האט ער נישט געוואלט פירן א רביסטעווע. נאר אין יאר [[תרכ"ו]] ([[1856]]), נאך דער פטירה פונעם [[חידושי הרי"ם]] פון גער, האט רבי אלעזר הכהן פון פולטוסק געדאנזשעט איבערצייגן אים צו נעמען אויף זיך צו פירן א הויף, מיט דער טענה אז מ'דארף אנפילן דעם לאך וואס איז געווארן מיט דער פטירה פונעם גערער רבי'ן. <!--למרות שהחל לנהוג באדמו"רות, ערך "[[טיש|שולחנות]]" וקיבל "[[קוויטל|פתקאות]]" ו"[[פדיון נפש|פדיונות]]", לא שינה שתי הנהגות שהקפיד עליהן עד אז: הוא התפלל [[תפילת שחרית]] בו[[ותיקין]] וב[[נוסח אשכנז]]. שתי הנהגות אלו היו יוצאות דופן בעולם החסידות. | יארן לאנג האט ער נישט געוואלט פירן א רביסטעווע. נאר אין יאר [[תרכ"ו]] ([[1856]]), נאך דער פטירה פונעם [[חידושי הרי"ם]] פון גער, האט רבי אלעזר הכהן פון פולטוסק געדאנזשעט איבערצייגן אים צו נעמען אויף זיך צו פירן א הויף, מיט דער טענה אז מ'דארף אנפילן דעם לאך וואס איז געווארן מיט דער פטירה פונעם גערער רבי'ן. <!--למרות שהחל לנהוג באדמו"רות, ערך "[[טיש|שולחנות]]" וקיבל "[[קוויטל|פתקאות]]" ו"[[פדיון נפש|פדיונות]]", לא שינה שתי הנהגות שהקפיד עליהן עד אז: הוא התפלל [[תפילת שחרית]] בו[[ותיקין]] וב[[נוסח אשכנז]]. שתי הנהגות אלו היו יוצאות דופן בעולם החסידות. | ||
בין הבאים לטשעכאנאוו להסתופף בחצרו של הרבי מטשעכאנאוו היו | בין הבאים לטשעכאנאוו להסתופף בחצרו של הרבי מטשעכאנאוו היו [[רבי אברהם בורנשטיין]], [[רבי יחיאל מאיר מגוסטינין]] ורבי אלעזר הכהן מפולטוסק. בשבע השנים האחרונות לחייו העביר את משרת הרבנות בטשעכאנאוו לידי בנו רבי יעקב לאנדא. | ||
רבי אברהם מטשעכאנאוו נפטר בה' | רבי אברהם מטשעכאנאוו נפטר בה' אדר א' תרל"ה. הוא נקבר בבית הקברות היהודי הישן בטשעכאנאוו ששכן במרכז העיר. גדולי הרבנים הספידוהו, וחלק מההספדים הודפסו כספרים{{הערה|'''נחל בכי''' מאת רבי אלעזר הכהן מפולטוסק, '''קול ברמה נשמע''' מאת רבי ישראל מרדכי טונקלנג מוורשה, '''תולדות אברהם''' מאת רבי בנימין דוד רבינוביץ מוורשה.}}. מלבד הרבי מטשעכאנאוו נפטרו באותה שנה עוד שניים מהרבנים המפורסמים באותו דור, [[רבי אליהו גוטמכר]] ו[[רבי יעקב אריה גוטרמן|יעקב אריה מראדזימין]], וחלק מהמספידים קישרו בדבריהם בין השלושה. | ||
לאחר פטירתו הוסב שמה של הישיבה המקומית בטשעכאנאוו ל"בית אברהם" על שמו של רבי אברהם מטשעכאנאוו. מדי שנה, ב[[יום השנה]] לפטירתו, נהגו תושבי העיר לפקוד את ה[[אוהל (קבר)|אוהל]] שלו בבית הקברות המקומי. מנהגם היה להקיש שלוש פעמים עם מפתח על דלת האוהל ורק לאחר מכן להיכנס פנימה. | לאחר פטירתו הוסב שמה של הישיבה המקומית בטשעכאנאוו ל"בית אברהם" על שמו של רבי אברהם מטשעכאנאוו. מדי שנה, ב[[יום השנה]] לפטירתו, נהגו תושבי העיר לפקוד את ה[[אוהל (קבר)|אוהל]] שלו בבית הקברות המקומי. מנהגם היה להקיש שלוש פעמים עם מפתח על דלת האוהל ורק לאחר מכן להיכנס פנימה. | ||
| שורה 61: | שורה 61: | ||
{{ציטירן|תוכן=איני רוצה לסמוך עלי לבד, ובקשתי מאוד לשאול את כבוד הרב הגאון הצדיק אבדק"ק טשעכנוב נ"י. והגם ששמעתי שאינו רוצה לכתוב [[שו"ת]], עם כל זה די שיסכים לי בעל פה.{{הערה|זיינע לעצטע צוואנציג יאר האט רבי אברהם לאנדא מער נישט געשריבן זיינע תשובות.}} }} | {{ציטירן|תוכן=איני רוצה לסמוך עלי לבד, ובקשתי מאוד לשאול את כבוד הרב הגאון הצדיק אבדק"ק טשעכנוב נ"י. והגם ששמעתי שאינו רוצה לכתוב [[שו"ת]], עם כל זה די שיסכים לי בעל פה.{{הערה|זיינע לעצטע צוואנציג יאר האט רבי אברהם לאנדא מער נישט געשריבן זיינע תשובות.}} }} | ||
[[רבי עקיבא איגר]] העיד עליו שהוא "אריה דבי עילאי"{{הערה|כינוי שבח נמלץ לתיאור אדם גדול, מקורו מ[[מסכת חולין]] נט, ב. שם הוא משמש ככינוי ל[[טיגריס]].}}, ומרוב הוקרתו אותו היה קם ממקומו כל פעם שהזכיר אותו בדיבורו.{{הערה|עדות [[רבי אברהם בורנשטיין]], בעל "אבני נזר", ששמע זאת מרבי משה מקוטנא, תלמיד רבי עקיבא איגר.}} | |||
תלמידו של רבי אברהם לאנדא, רבי יוסף קרא, מעיד עליו: | תלמידו של רבי אברהם לאנדא, רבי יוסף קרא, מעיד עליו: | ||
| שורה 67: | שורה 67: | ||
{{ציטירן|תוכן=כי מודעת זאת, שהיה בקי בכל חדרי תורה כאחד מגאוני קדמאי. אחת היא אשר נפשי יודעת, כי מיום שנפטר רשכבה"ג (רבן של כל בני הגולה) רבנו עקיבא איגר לא נמצא בכל גדולי ארצנו אשר יורו עליו כל ישראל כי קדוש הוא. ועד שלא שקעה שמשו של רבנו עקיבא כבר זרחה שמשו של צדיק זה.|מקור="יורה ומלקוש"}} | {{ציטירן|תוכן=כי מודעת זאת, שהיה בקי בכל חדרי תורה כאחד מגאוני קדמאי. אחת היא אשר נפשי יודעת, כי מיום שנפטר רשכבה"ג (רבן של כל בני הגולה) רבנו עקיבא איגר לא נמצא בכל גדולי ארצנו אשר יורו עליו כל ישראל כי קדוש הוא. ועד שלא שקעה שמשו של רבנו עקיבא כבר זרחה שמשו של צדיק זה.|מקור="יורה ומלקוש"}} | ||
[[רבי אליהו גוטמאכער]] כתב במכתבו לרבי מטשעכאנאוו: | |||
{{ציטירן|תוכן=להמבורך בפי ישראל מקצה אל קצה, הלא הוא האיש אלוקי, מיחידי הדור שלנו, גאון הגאונים.}} | {{ציטירן|תוכן=להמבורך בפי ישראל מקצה אל קצה, הלא הוא האיש אלוקי, מיחידי הדור שלנו, גאון הגאונים.}} | ||
| שורה 73: | שורה 73: | ||
[[הרבי מקוצק]] אמר: | [[הרבי מקוצק]] אמר: | ||
"{{ציטירן|תוכן=הרב מטשעכאנאוו | "{{ציטירן|תוכן=הרב מטשעכאנאוו ו[[רבי יצחק מאיר אלטער|יצחק מאיר מגור]] הם שני שרי התורה בדורנו.{{הערה|עדות רבי אלעזר מפולטוסק}}}} | ||
[[רבי אברהם בארנשטיין]], בעל "אבני נזר", כתב בהסכמתו לספרו של הרבי מטשעכאנאוו "זכותא דאברהם": | |||
"{{ציטירן|תוכן=דברי איש אלוקים הגאון הקדוש מטשעכנוב אין צריכים שום הסכמה משום אדם.}} | "{{ציטירן|תוכן=דברי איש אלוקים הגאון הקדוש מטשעכנוב אין צריכים שום הסכמה משום אדם.}} | ||
==טשעכאנאווער דינאסטיע== | ==טשעכאנאווער דינאסטיע== | ||
א סך אייניקלעך פון רבי אברהם מטשעכאנאוו זענען געווארן רבי'ס פון חסידים. פון זיין זון | א סך אייניקלעך פון רבי אברהם מטשעכאנאוו זענען געווארן רבי'ס פון חסידים. פון זיין זון [[רבי דוב בעריש לאנדא|דוב בעריש]] שטאמט די [[סטריקוב (חסידות)|סטריקאווער]] חסידות. | ||
* זיין עלצטער זון | * זיין עלצטער זון '''[[רבי זאב וואלף לאנדא]]''' (נפטר: [[י"א אלול]] [[תרנ"א]]) - האט געפירט א רביסטעווע אין [[סטריקאוו]]. ער איז געווען א חסיד פון [[רבי מנחם מענדל מארגנשטערן|מענדעלע קאצקער]], ונחשב לחכם שבחבורה. לאחר פטירת רבי מנדל נסע לתלמידו [[יצחק מאיר אלתר|רבי יצחק מאיר]], ה"חידושי הרי"ם". לאחר פטירת אביו רבי אברהם, החל לשמש באדמו"רות לאלפי חסידים. היה מפורסם בדיבורו ב[[לשון הקודש]] בשפה צחה ומדוקדקת. דברי תורתו נדפסו בספרים 'זר זהב-כתר תורה' ו'אמרות טהורות'. לאחר פטירתו החל אחיו רבי יעקב לשמש באדמו"רות. בניו של רבי זאב וולף אף הם שימשו באדמו"רות. בנו רבי '''מרדכי מאטל''' (נפטר: [[י' אייר]] [[תרע"ז]]) אף הוא נסע לקוצק ולגור. לאחר פטירת אביו החל לשמש כאדמו"ר בסטריקאוו ולאחר מכן בטשעכאנאוו. היה מפורסם כסופר מוכשר וחריף. ספרו 'דורש טוב' נדפס כנספח לספרו של אביו 'זר זהב-כתר תורה'. בנו השני רבי '''מנחם מענדל''' ([[תרי"ב]] - [[תרצ"ו]]) שימש כאדמו"ר בגומבין לחסידים רבים. | ||
* זיין צווייטער זון | * זיין צווייטער זון '''[[רבי דב בעריש לאנדא]]''' (נפטר: [[כ"ה סיון]] [[תרל"ו]]) - איז געווען אן אדמו"ר ל[[חסידות וורקא|חסידי וורקא]] אין [[ביאלע]]. היה חסיד של [[רבי ישראל יצחק קאליש|יצחק ווארקער]] ושל בנו [[מנחם מנדל קאליש|רבי מנדל]]. לאחר פטירתו עברו חסידיו ל[[חסידות אלכסנדר|אדמו"רי אלכסנדר]], ובהמשך חלקם חזרו אל בניו, רבי '''אהרן צבי''' ואחריו אחיו רבי '''אלימלך מנחם מנדל''' ממנו יצאה [[חסידות סטריקאוו|שושלת סטריקאוו]]. בנו של רבי אהרן צבי, רבי '''מנחם מנדל''' כיהן אף הוא באדמו"רות בפולין ובארצות הברית. חיבר ספר בשם "שמש ומגן". | ||
* בנו השלישי '''רבי יעקב לאנדא''' (נפטר: [[י"ט טבת]] [[תרנ"ו]]) - שימש כאדמו"ר אין יעזאוו. היה חסידם של | * בנו השלישי '''רבי יעקב לאנדא''' (נפטר: [[י"ט טבת]] [[תרנ"ו]]) - שימש כאדמו"ר אין יעזאוו. היה חסידם של [[רבי מנחם מנדל מקוצק]], [[רבי יצחק מאיר אלתר]] מ[[חסידות גור|גור]], אביו רבי אברהם ואחיו רבי זאב וולף. מילא את מקום אביו ברבנות טשעכאנאוו שבע שנים. לאחר שעזב את הרבנות עלה ל[[ארץ ישראל]] במטרה להתיישב אך מחמת העניות חזר לפולין והתגורר בו[[ורשה]]. לאחר פטירת אחיו רבי זאב וולף החל לשמש באדמו"רות. בנו רבי '''מנחם מענדל חיים לאנדא''' ([[ה' כסלו]] [[תרכ"ב]] - [[ז' אדר]] [[תרצ"ח]]) מילא את מקום אביו וכיהן בזאווירצה. עסק במסחר ולאחר מכן ברבנות בוידובה, פינטקי, פשרוב, נאווידוואהר וזווירצה. היה סופר פורה, עסקן ומחנך.{{הערה|ראו:{{ויקישיתוף בשורה|שם=Category:Ohel of tzadiks from Jeżów and Zawiercie|תצוגה=אוהל רבי יעקב לאנדא ובנו רבי מנחם מענדל חיים לאנדא בבית הקברות היהודי בוורשה}}}} חיבר ספר בשם "ויעש אברהם" על מנהגי סבו. | ||
* בנו | * בנו '''[[רבי רפאל לאנדא]] פון ז'דונסקה-וואלע''' - סירב לקבל על עצמו רבנות או אדמו"רות, אך פתח בית מדרש עצמאי ב[[ורשה|וורשה]]. | ||
* בתו מרים - אשת רבי '''בועז זאנאבנד'''. בנם רבי '''רפאל משה זאנאבנד''' היה תלמידו וחניכו של סבו רבי אברהם מטשעכאנאוו. בסוף ימיו שימש רבי רפאל משה כאדמו"ר בטשעכאנאוו. נפטר [[י' אייר]] [[תרס"ה]]. | * בתו מרים - אשת רבי '''בועז זאנאבנד'''. בנם רבי '''רפאל משה זאנאבנד''' היה תלמידו וחניכו של סבו רבי אברהם מטשעכאנאוו. בסוף ימיו שימש רבי רפאל משה כאדמו"ר בטשעכאנאוו. נפטר [[י' אייר]] [[תרס"ה]]. | ||
* בתו אסתר - אשת רבי '''יוסף מאלאווסקי'''. | * בתו אסתר - אשת רבי '''יוסף מאלאווסקי'''. | ||
* בתו בריינדל - לאחר פטירת אחותה אסתר נישאה לבעלה יוסף מלבסקי. לאחר פטירתו נישאה לרבי '''שמואל [[שינובה|שינעווער]]''', מחבר הספר "רמתיים צופים" (שבו כתב דברי תורה וסיפורים מרבותיו | * בתו בריינדל - לאחר פטירת אחותה אסתר נישאה לבעלה יוסף מלבסקי. לאחר פטירתו נישאה לרבי '''שמואל [[שינובה|שינעווער]]''', מחבר הספר "רמתיים צופים" (שבו כתב דברי תורה וסיפורים מרבותיו [[רבי שמחה בונים מפשיסחא]], [[רבי מנחם מנדל מקוצק]], [[רבי יצחק מאיר אלתר]] מ[[חסידות גור|גור]], [[רבי יצחק מנישכיז]] ו[[רבי שלמה לייב מלענטשנע]]). | ||
--> | --> | ||
==זיינע תלמידים און זיינע חסידים== | ==זיינע תלמידים און זיינע חסידים== | ||
| שורה 95: | שורה 95: | ||
* רבי יוסף קארא פון [[וולאצלאוועק]], מחבר פונעם ספר "יורה ומלקוש". | * רבי יוסף קארא פון [[וולאצלאוועק]], מחבר פונעם ספר "יורה ומלקוש". | ||
* רבי אלעזר הכהן פון [[פולטוסק]], מחבר פונעם ספר "חידושי מהרא"ך". | * רבי אלעזר הכהן פון [[פולטוסק]], מחבר פונעם ספר "חידושי מהרא"ך". | ||
* | * [[רבי יחיאל מאיר פון גאסטינין]]. | ||
* רבי אבא מטשעכאנאוו, א חסיד פונעם קאצקער רבי'ן, וואס איז געווען דער פערזענליכער משמש פון דעם טשעכאנאווער רבי'ן. | * רבי אבא מטשעכאנאוו, א חסיד פונעם קאצקער רבי'ן, וואס איז געווען דער פערזענליכער משמש פון דעם טשעכאנאווער רבי'ן. | ||
| שורה 101: | שורה 101: | ||
בארבעים שנותיו האחרונות נמנע רבי אברהם לאנדא מטשעכאנאוו מלהעלות חידושי תורה על הכתב, ובעשרים שנותיו האחרונות נמנע מלהעלות את תשובותיו על הכתב. לכן, נשאר יבול מועט יחסית מתורתו. עיקר תורתו נשתמרה בזכות נכדו ותלמידו רבי מנחם מנדל חיים מזאווירצא שהתמסר להנציח את תורת סבו. הוא החל ללמוד אצלו בהיותו ילד בן חמש וכשנפטר סבו היה רבי מנחם מנדל חיים בן שלוש עשרה בלבד. למרות זאת הוא נחשב גדול מנציחי הרבי מטשעכאנאוו וזכה שאף דודיו, בני הרבי, סמכו על אמינות דבריו. בדורות שלאחר מכן, מאז שנות ה-30 של המאה ה-20, התמסרו כמה מצאצאיו להוצאת תורת הרבי מטשעכאנאוו, ובראשם זאב וולף יחיאל לאנדא ויעקב ווערדיגער (אביו של [[אברהם ווערדיגער]]). | בארבעים שנותיו האחרונות נמנע רבי אברהם לאנדא מטשעכאנאוו מלהעלות חידושי תורה על הכתב, ובעשרים שנותיו האחרונות נמנע מלהעלות את תשובותיו על הכתב. לכן, נשאר יבול מועט יחסית מתורתו. עיקר תורתו נשתמרה בזכות נכדו ותלמידו רבי מנחם מנדל חיים מזאווירצא שהתמסר להנציח את תורת סבו. הוא החל ללמוד אצלו בהיותו ילד בן חמש וכשנפטר סבו היה רבי מנחם מנדל חיים בן שלוש עשרה בלבד. למרות זאת הוא נחשב גדול מנציחי הרבי מטשעכאנאוו וזכה שאף דודיו, בני הרבי, סמכו על אמינות דבריו. בדורות שלאחר מכן, מאז שנות ה-30 של המאה ה-20, התמסרו כמה מצאצאיו להוצאת תורת הרבי מטשעכאנאוו, ובראשם זאב וולף יחיאל לאנדא ויעקב ווערדיגער (אביו של [[אברהם ווערדיגער]]). | ||
--> | --> | ||
* '''אהבת חסד''' - חידושי הלכות אין סדר נשים און סדר טהרות. | * '''אהבת חסד''' - חידושי הלכות אין סדר נשים און סדר טהרות. פארעפנטליכט דורך זיין אייניקל און תלמיד רבי מנחם מענדל חיים פון זאווירצא, תרנ"ז. א נייע אויסגאבע איז ארויסגעקומע אין תשכ"ו דורך יעקב ווערדיגער. | ||
* '''בית אברהם''' - חידושי הלכות בתלמוד וברמב"ם. יצא לאור בשנת תרנ"ט דורך נכדיו, בני רבי רפאל לאנדא. מהדורה שנייה: דורך זיין אייניקל זאב וואלף יחיאל לאנדא, תשי"ט. מהדורה שלישית: דורך זיין אייניקל אברהם שמואל פולק, תשמ"א. | * '''בית אברהם''' - חידושי הלכות בתלמוד וברמב"ם. יצא לאור בשנת תרנ"ט דורך נכדיו, בני רבי רפאל לאנדא. מהדורה שנייה: דורך זיין אייניקל זאב וואלף יחיאל לאנדא, תשי"ט. מהדורה שלישית: דורך זיין אייניקל אברהם שמואל פולק, תשמ"א. | ||
* '''הגדה של פסח - חסד לאברהם''' - נכתב דורך נכדו רבי מנחם מנדל חיים מזאווירצא. יצא לאור דורך יעקב ווערדיגער בתרצ"ט ובתש"י. דריטע אויסגאבע: דורך אברהם ווערדיגער, תשס"א. | * '''הגדה של פסח - חסד לאברהם''' - נכתב דורך נכדו רבי מנחם מנדל חיים מזאווירצא. יצא לאור דורך יעקב ווערדיגער בתרצ"ט ובתש"י. דריטע אויסגאבע: דורך [[אברהם ווערדיגער]], תשס"א. | ||
* '''ויוסף אברהם''' - חידושי תורה על התלמוד, בתוך הספר '''צדקת אברהם'''. נלקט ונערך מכל ספריו וספרי בני דורו, דורך זיין אייניקל בצלאל יהודה גרייפמן, קריית ויז'ניץ, בני ברק, תשס"ג. | * '''ויוסף אברהם''' - חידושי תורה על התלמוד, בתוך הספר '''צדקת אברהם'''. נלקט ונערך מכל ספריו וספרי בני דורו, דורך זיין אייניקל בצלאל יהודה גרייפמן, קריית ויז'ניץ, בני ברק, תשס"ג. | ||
* '''ויעש אברהם''' - נוסח התפילה ומנהגים של הרב מטשעכאנאוו. ערך וסידר נכדו רבי מנחם מנדל חיים מזאווירצא ויצא לאור דורך יעקב ווערדיגער, תרצ"ו. | * '''ויעש אברהם''' - נוסח התפילה ומנהגים של הרב מטשעכאנאוו. ערך וסידר נכדו רבי מנחם מנדל חיים מזאווירצא ויצא לאור דורך יעקב ווערדיגער, תרצ"ו. | ||
| שורה 118: | שורה 118: | ||
* {{אלפסי|450}} | * {{אלפסי|450}} | ||
== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
* {{אנצ דעת|160}} | * {{אנצ דעת|160}} | ||
| שורה 129: | שורה 129: | ||
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | [[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
[[he:אברהם לנדא]] | |||
[[קאַטעגאָריע:וויקידאטא דעסקריפציע]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 21:20, 30 יולי 2024
דער ארטיקל באהאנדלט רבי אברהם טשעכאנאווער, פון די פוילישע גדולים אין די | געבורט | ה'תקמ"ד | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| פטירה |
ה' אדר א' ה'תרל"ה טשעכאנאוו | ||||
| כינוי | זכותא דאברהם | ||||
| טעטיגקייט אָרט | טשעכאנאוו אין קאנגרעס פוילן | ||||
| |||||
רבי אברהם לאנדא (דער טשעכאנאווער; תקמ"ד, 1784 - ה' אדר א' תרל"ה, 1875) איז געווען א רב, פוסק און אן אדמו"ר אינעם ת"ר יארהונדערט. ער איז געווען שטאטס רב אין טשעכאנאוו פופציג יאר, און פון אים שטאמט דער סטריקאווער הויף.
לעבנסגעשיכטע
ר' אברהם איז געבוירן געווארן אינעם דארף פארענטשעוו דער בכור פון ר' רפאל און ראדא דאבזשינסקי. זיין פאטער רפאל (נפטר: תקפ"ד 1824) איז געווען אן אייניקל פון רבי בעריש חסיד פון קוטנא, א זון פון זיין איינציגן זון יחיאל איכל. זיין מוטער ראדא (נפ' כ' אלול תר"ח) איז געווען אן אייניקל פון רבי זאב וולף אויערבאך, אב"ד לונטשיץ, אן אייניקל פון רבי מנחם מענדל אויערבאך, בעל "עטרת זקנים" אויפן "מגן אברהם" - פון די אייניקלעך פונעם מהר"ל מפראג.
יונגערהייט איז ער געווען זייער שארף, און דאס דארף האט נישט געהאט קיין מלמד וואס זאל קענען לערנען מיט אים. האט זיין פאטער אים גענומען קיין פלאצק וואו ער האט געשטיגן אין תורה.
ר' דן לאנדא, א פרנס פון פלאצק, פון א מתנגדישער משפחה, האט אים גענומען פאר א חתן צו זיין טאכטער ווען ער איז געווען אלט 15 יאר. עס ווערט דערציילט אז ר' דנס שווער, ר' איטשעלע פלאצקער, האט געגלוסט דעם בחור אברהם דאבזשינסקי פאר א חתן, און ער האט געשיקט זיין איידעם ר' דן קיין פארענטשעוו כדי נאכצושפירן דעם בחור, אבער ענדלעך האט ר' דן אליין גענומען אים פאר זיין טאכטער. גלייך נאכן שידוך האט דער בחור אברהם געענדערט זיין משפחה נאמען פון דאבזשינסקי צו לאנדא, זיין מחותנס נאמען.
נאך דער חתונה האט ער געוואוינט אין זיין שווערס שטעטל, פלאצק. ער האט זיך געדרייט ביי רבי פישל סטריקאווער און ווערט גערעכנט זיין תלמיד מובהק. ער האט געלערנט ביי אצל רבי אריה לייב צינץ פון פלאצק. אויך האט ער געטראפן צוויי מאל דעם רבי'ן ר' בונים; דאס ערשטע מאל איז געווען ווען רבי בונים איז געווען א צייט אין פלאצק, וואו רבי אברהם לאנדא האט געוואוינט. רבי בונים האט פארציילט זיין רבי'ן, דעם ייד הקדוש פון פרשיסחא, אז ער האט געוואלט טרעפן רבי אברהם פערזענליך.
אין יאר תק"פ האט מען אים באשטימט שטאטס רב פון טשעכאנאוו, וואו ער האט געדינט ביז זיין פטירה. גלייך נאך ווען ער האט אויפגענומען דאס הרבנות האט ער אויפגעשטעלט דארט א ישיבה וואס ער האט געפירט. א גרויסער טייל פון די תלמידים פון זיין ישיבה זענען שפעטער געווארן באקאנט ווי גדולי תורה אין פוילן.
יארן לאנג האט ער נישט געוואלט פירן א רביסטעווע. נאר אין יאר תרכ"ו (1856), נאך דער פטירה פונעם חידושי הרי"ם פון גער, האט רבי אלעזר הכהן פון פולטוסק געדאנזשעט איבערצייגן אים צו נעמען אויף זיך צו פירן א הויף, מיט דער טענה אז מ'דארף אנפילן דעם לאך וואס איז געווארן מיט דער פטירה פונעם גערער רבי'ן.
זיינע תלמידים און זיינע חסידים
- זיין אייניקל רבי מנחם מענדל חיים פון זאווירצע, האט זיך איבערגעגעבן צו שרייבן זיינע דברי תורה און צוגרייטן זיי צום דרוק.
- רבי שלמה דוד מרגליות, מחבר פון "חידושי מהרשד"ם".
- רבי יוסף קארא פון וולאצלאוועק, מחבר פונעם ספר "יורה ומלקוש".
- רבי אלעזר הכהן פון פולטוסק, מחבר פונעם ספר "חידושי מהרא"ך".
- רבי יחיאל מאיר פון גאסטינין.
- רבי אבא מטשעכאנאוו, א חסיד פונעם קאצקער רבי'ן, וואס איז געווען דער פערזענליכער משמש פון דעם טשעכאנאווער רבי'ן.
זיין תורה
- אהבת חסד - חידושי הלכות אין סדר נשים און סדר טהרות. פארעפנטליכט דורך זיין אייניקל און תלמיד רבי מנחם מענדל חיים פון זאווירצא, תרנ"ז. א נייע אויסגאבע איז ארויסגעקומע אין תשכ"ו דורך יעקב ווערדיגער.
- בית אברהם - חידושי הלכות בתלמוד וברמב"ם. יצא לאור בשנת תרנ"ט דורך נכדיו, בני רבי רפאל לאנדא. מהדורה שנייה: דורך זיין אייניקל זאב וואלף יחיאל לאנדא, תשי"ט. מהדורה שלישית: דורך זיין אייניקל אברהם שמואל פולק, תשמ"א.
- הגדה של פסח - חסד לאברהם - נכתב דורך נכדו רבי מנחם מנדל חיים מזאווירצא. יצא לאור דורך יעקב ווערדיגער בתרצ"ט ובתש"י. דריטע אויסגאבע: דורך אברהם ווערדיגער, תשס"א.
- ויוסף אברהם - חידושי תורה על התלמוד, בתוך הספר צדקת אברהם. נלקט ונערך מכל ספריו וספרי בני דורו, דורך זיין אייניקל בצלאל יהודה גרייפמן, קריית ויז'ניץ, בני ברק, תשס"ג.
- ויעש אברהם - נוסח התפילה ומנהגים של הרב מטשעכאנאוו. ערך וסידר נכדו רבי מנחם מנדל חיים מזאווירצא ויצא לאור דורך יעקב ווערדיגער, תרצ"ו.
- זכותא דאברהם - דרשות וחידושים על הש"ס. יצא לאור בשנת תרנ"ט דורך נכדיו, בני רבי רפאל לאנדא. מהדורה שנייה: דורך זיין אייניקל זאב וולף יחיאל לאנדא, תשכ"ה. מהדורה שלישית ורביעית: דורך זיין אייניקל אברהם שמואל פולק, תשמ"ג ותשס"ב (בהתאמה).
- זכותא דאברהם - תולדות, הליכות, מנהגים. יצא לאור דורך יעקב ווערדיגער, תש"ט.
- חדושי ש"י - תשובות ובירורי הלכה מאת רבי שמואל יצחק לאנדא, אב"ד סוכטשוב וטשעכאנאוו, ובו מקצת חידושים מכתב יד של רבי אברהם לאנדא מטשעכאנאוו. יצא לאור דורך בנו זאב וולף יחיאל לאנדא, תשט"ז.
- צדקת אברהם - על סדר התורה והנ"ך ומועדי השנה. נלקט ונערך מכל ספריו וספרי בני דורו, דורך זיין אייניקל בצלאל יהודה גרייפמן, קריית ויז'ניץ, בני ברק, תשס"ג.
- צלותא דאברהם - סידור על פי נוסח הרבי מטשעכאנאוו, נערך דורך נכדו ותלמידו רבי מנחם מנדל חיים מזאווירצא. נקרא "שומע תפילה", ונחלק לשני חלקים: "עמק ברכה" ו"ויעש אברהם". אליו נלווה "שירותא דצלותא" - הערות והארות, פון יעקב ווערדיגער, אשר הוציא שני חלקים ראשונים - חלק א': תשט"ז, חלק ב': תשכ"ג. שלושה חלקים נוספים הוציא בנו אברהם ווערדיגער: חלק ג' וחלק ד': תשנ"א, חלק ה': תשנ"ג.
ביבליאגראפיע
- יעקב ווערדיגער (רעדאקטאר), זכותא דאברהם תולדות, הליכות, מנהגים, תש"ט-1949.
- תולדות אברהם, הקדמה לספר "צדקת אברהם", בני ברק, תשס"ג-2003.
- יצחק אלפסי, החסידות מדור לדור,עמ' 450, ירושלים תשנ"ה
דרויסנדיגע לינקס
- רבי אברהם לאנדא, אין "אנציקלופדיה יהודית" אויף "דעת"
רעפערענצן
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!