אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אסטראנאמיע"

ק
החלפת טקסט – "פֿ" ב־"פ"
ק (החלפת טקסט – "׳" ב־"'")
ק (החלפת טקסט – "פֿ" ב־"פ")
שורה 1: שורה 1:
[[טעקע:Moon_Dedal_crater.jpg|קליין|180px|‫דאָס געזיכט פֿון דער [[לבֿנה]]. אַ בילד פֿונעם [[קאָסמאָסשיף]] "אַפּאָלאָ", 1969]]
[[טעקע:Moon_Dedal_crater.jpg|קליין|180px|‫דאָס געזיכט פון דער [[לבֿנה]]. אַ בילד פונעם [[קאָסמאָסשיף]] "אַפּאָלאָ", 1969]]


‫'''אַסטראָנאָמיע''' (פון {{שפראך-el|ἀστρονομία}}) איז די [[נאטור-וויסנשאפטן|נאטור-וויסנשאפט]] וואס באהאנדלט [[אסטראנאמישער אביעקט|הימלישע אביעקטן]] און פֿענאמענען, און אַלעס װעגן אַנטװיקלונגען אַרום אונדזער װעלט ווי צ.ב. די זון מיט דער לבֿנה, שטערן און אַלע הימל געשעענישן.
‫'''אַסטראָנאָמיע''' (פון {{שפראך-el|ἀστρονομία}}) איז די [[נאטור-וויסנשאפטן|נאטור-וויסנשאפט]] וואס באהאנדלט [[אסטראנאמישער אביעקט|הימלישע אביעקטן]] און פענאמענען, און אַלעס װעגן אַנטװיקלונגען אַרום אונדזער װעלט ווי צ.ב. די זון מיט דער לבֿנה, שטערן און אַלע הימל געשעענישן.


אַסטראָנאָמיע װערט גערעכענט אַלס זײער אַן אַלטע װיסנשאַפֿט, װאָס עס איז דערקענט שױן צום װיינעגסטן ארום 6000 יאָר. סי טוט אנווענדן [[מאטעמאטיק]], [[פיזיק]] און [[כעמיע]] בכדי אויפצוקלערן די היסטאריע פון די הימלישע אביעקטן, כולל [[פלאנעט|פלאנעטן]], [[נאטירלעכער סאטעליט|לבנות]], [[שטערן]], [[נעפל (אסטראנאמיע)|נעפלען]], [[גאלאקסיע|גאלאקסיעס]] און [[קאמעט|קאמעטן]]; די פֿענאמענען שליסן איין סופערנאווע אויפרייסן, קוואסארן, בלאזארן, פולסארן און קאסמישע מיקראכוואליע הינטערגרונט שטראלונג. אין אלגעמיין געהערן אלע פֿענאמענען וואס שטאמען פון אינדרויסן דער [[ערד'ס אטמאספער|ערד'ס אטמאספער]] צו אסטראנאמיע. א צווייג פון אסטראנאמיע גערופן [[קאסמאלאגיע]] איז די שטודיע פונעם [[אוניווערס]] אינגאנצן.<ref>{{cite book|last1=Unsöld|first1=Albrecht|last2=Baschek|first2=Bodo|title=Classical Astronomy and the Solar System – Introduction|date=2001|pages=1}}</ref>  
אַסטראָנאָמיע װערט גערעכענט אַלס זײער אַן אַלטע װיסנשאַפט, װאָס עס איז דערקענט שױן צום װיינעגסטן ארום 6000 יאָר. סי טוט אנווענדן [[מאטעמאטיק]], [[פיזיק]] און [[כעמיע]] בכדי אויפצוקלערן די היסטאריע פון די הימלישע אביעקטן, כולל [[פלאנעט|פלאנעטן]], [[נאטירלעכער סאטעליט|לבנות]], [[שטערן]], [[נעפל (אסטראנאמיע)|נעפלען]], [[גאלאקסיע|גאלאקסיעס]] און [[קאמעט|קאמעטן]]; די פענאמענען שליסן איין סופערנאווע אויפרייסן, קוואסארן, בלאזארן, פולסארן און קאסמישע מיקראכוואליע הינטערגרונט שטראלונג. אין אלגעמיין געהערן אלע פענאמענען וואס שטאמען פון אינדרויסן דער [[ערד'ס אטמאספער|ערד'ס אטמאספער]] צו אסטראנאמיע. א צווייג פון אסטראנאמיע גערופן [[קאסמאלאגיע]] איז די שטודיע פונעם [[אוניווערס]] אינגאנצן.<ref>{{cite book|last1=Unsöld|first1=Albrecht|last2=Baschek|first2=Bodo|title=Classical Astronomy and the Solar System – Introduction|date=2001|pages=1}}</ref>  


אַסטראָנאָמיע העלפֿט אונדז מיט אונדזער צײַט און נוצן זיך מיט דעם נײטיקן [[קאַלענדאַר]] װאָס פֿירט אונדזערע טעג, װאָכן, חדשים, און יאָרן אין זײער שטײגער, לױט די [[זון]] אָדער ([[לבֿנה]]). ‬  
אַסטראָנאָמיע העלפט אונדז מיט אונדזער צײַט און נוצן זיך מיט דעם נײטיקן [[קאַלענדאַר]] װאָס פירט אונדזערע טעג, װאָכן, חדשים, און יאָרן אין זײער שטײגער, לױט די [[זון]] אָדער ([[לבֿנה]]). ‬  


אין די אמאליגע צייטן איז אסטראנאמיע געווען די אבזערוואציעס און פארויסזאגען פון די באוועגונגען פון די הימלישע קערפער וואס מען קען זען מיט די אויגן. היינט ווערט אסטראנאמיע אפט גערעכנט כמעט די זעלבע ווי [[אסטראפיזיק]].<ref>{{cite book|last1=Unsöld|first1=Albrecht|last2=Baschek|first2=Bodo|title=Classical Astronomy and the Solar System|date=2001|pages=6–9}}</ref>
אין די אמאליגע צייטן איז אסטראנאמיע געווען די אבזערוואציעס און פארויסזאגען פון די באוועגונגען פון די הימלישע קערפער וואס מען קען זען מיט די אויגן. היינט ווערט אסטראנאמיע אפט גערעכנט כמעט די זעלבע ווי [[אסטראפיזיק]].<ref>{{cite book|last1=Unsöld|first1=Albrecht|last2=Baschek|first2=Bodo|title=Classical Astronomy and the Solar System|date=2001|pages=6–9}}</ref>
שורה 32: שורה 32:
=== ראדיא-אסטראנאמיע ===
=== ראדיא-אסטראנאמיע ===
[[טעקע:USA.NM.VeryLargeArray.02.jpg|קליין|א [[ראדיא-טעלעסקאפ]] אין  [[ניו מעקסיקא]]]]
[[טעקע:USA.NM.VeryLargeArray.02.jpg|קליין|א [[ראדיא-טעלעסקאפ]] אין  [[ניו מעקסיקא]]]]
ראדיא-אסטראנאמיע באניצט שטראלונג מיט כוואליעלענג גרעסער פון בערך איין מילימעטער, אינדרויסן פון זעבאר.<ref name="cox2000">{{cite book|editor=Cox, A.N.|title=Allen's Astrophysical Quantities|date=2000|url=https://books.google.com/?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA124|publisher=Springer-Verlag|page=124|location=New York|isbn=978-0-387-98746-0}}</ref> ראדיא-אסטראנאמיע איז אנדערש פון כמעט אלע אנדערע סארטן אבסערוואציע-אסטראנאמיע ווייל די אבזערווירטע [[ראדיא-כוואליע|ראדיא-כוואליעס]]  טוט מען באהאנדלען טאקע ווי [[כוואליע|כוואליעס]] ענדערשט ווי דיסקרעטע [[פאטאן|פאטאנען]]. דערפאר איז איז עס פארהעלטעניש גרינגער צו מעסטן סיי די [[אמפליטוד]] און סיי די [[פאזע|פֿאזע]], וואס מען קען נישט אויספירן אזוי גרינג ביי קערצערע כוואליע-לענג.<ref name="cox2000" />
ראדיא-אסטראנאמיע באניצט שטראלונג מיט כוואליעלענג גרעסער פון בערך איין מילימעטער, אינדרויסן פון זעבאר.<ref name="cox2000">{{cite book|editor=Cox, A.N.|title=Allen's Astrophysical Quantities|date=2000|url=https://books.google.com/?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA124|publisher=Springer-Verlag|page=124|location=New York|isbn=978-0-387-98746-0}}</ref> ראדיא-אסטראנאמיע איז אנדערש פון כמעט אלע אנדערע סארטן אבסערוואציע-אסטראנאמיע ווייל די אבזערווירטע [[ראדיא-כוואליע|ראדיא-כוואליעס]]  טוט מען באהאנדלען טאקע ווי [[כוואליע|כוואליעס]] ענדערשט ווי דיסקרעטע [[פאטאן|פאטאנען]]. דערפאר איז איז עס פארהעלטעניש גרינגער צו מעסטן סיי די [[אמפליטוד]] און סיי די [[פאזע|פאזע]], וואס מען קען נישט אויספירן אזוי גרינג ביי קערצערע כוואליע-לענג.<ref name="cox2000" />


== ‫זעט אױך ==
== ‫זעט אױך ==
* [[רשימה פֿון פּלאַנעטן]]
* [[רשימה פון פּלאַנעטן]]
* [[לבֿנה]]
* [[לבֿנה]]