בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,401
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 2: | שורה 2: | ||
== ביאגראפיע און אקטיוויטעטן == | == ביאגראפיע און אקטיוויטעטן == | ||
די גענויע דאטומס פון זיין געבורט און פטירה זענען אומבאקאנט. אין יאר ה'קע"ג איז ער געווען א דיין אינעם פראגער בית דין צוזאמען מיט [[רבי יום טוב ליפמאן מילהויזן]] און [[רבי אביגדור קרא]]. מען נעמט אן אז זיינע איבערגעבליבענע ספרים האט ער פארפאסט אין פראג. עס איז דא א השערה אז ער איז אמאל געפארן קיין ירושלים און דעריבער האט ער זיך צוגעגעבן דעם נאמען "שלם"{{הערה|1=Reiner 1984; Yuval 1989; Davis 1993}}, כאָטש עס איז מעגליך אַז ער האָט דאָס געירשנט פון | די גענויע דאטומס פון זיין געבורט און פטירה זענען אומבאקאנט. אין יאר ה'קע"ג איז ער געווען א דיין אינעם פראגער בית דין צוזאמען מיט [[רבי יום טוב ליפמאן מילהויזן]] און [[רבי אביגדור קרא]]. מען נעמט אן אז זיינע איבערגעבליבענע ספרים האט ער פארפאסט אין פראג. עס איז דא א השערה אז ער איז אמאל געפארן קיין ירושלים און דעריבער האט ער זיך צוגעגעבן דעם נאמען "שלם"{{הערה|1=Reiner 1984; Yuval 1989; Davis 1993}}, כאָטש עס איז מעגליך אַז ער האָט דאָס געירשנט פון זיין פאָטער, רבי יעקב{{הערה|1=Žonca 2021; Visi 2023}}. אין א בריוו-אויסטויש וואס ער האט געהאט מיט [[רבי אברהם קלויזנער]] (דער בעל "מנהגים"), א וויכטיגער רב און פוסק אין וויען סוף 14טן יארהונדערט, ווערט ער אנגערופן "מנחם אגלער". דער נאמען "אגלער" קען ווייזן אז ער שטאמט פון אקוויליע (Aquileia, אין דייטש: אגלאר) אין צפון-מזרח איטאליע{{הערה|קופפער 1973}}. | ||
ר' מנחם שלם און זיין חבר, ר' אביגדור קרא, האבן זיך גערופן איינער דעם צווייטן "מיין ברודער" אין זייערע כתבים. דער אויסדרוק ווייזט אויף א נאנטע באציאונג, אבער מען טאר דאס נישט נעמען כפשוטו: למעשה האבן זיי געהאט אנדערע טאטעס און עס איז נישטא קיין שום סיבה צו גלייבן אז זיי זענען געווען משפחה. פונדעסטוועגן, צוליב דעם טיטול, האבן געוויסע היינטיגע היסטאריקער אים בטעות גערופן "מנחם קרא", טראץ דעם וואס דער נאמען ווערט נישט געברענגט אין קיין שום פריערדיגער מקור. | ר' מנחם שלם און זיין חבר, ר' אביגדור קרא, האבן זיך גערופן איינער דעם צווייטן "מיין ברודער" אין זייערע כתבים. דער אויסדרוק ווייזט אויף א נאנטע באציאונג, אבער מען טאר דאס נישט נעמען כפשוטו: למעשה האבן זיי געהאט אנדערע טאטעס און עס איז נישטא קיין שום סיבה צו גלייבן אז זיי זענען געווען משפחה. פונדעסטוועגן, צוליב דעם טיטול, האבן געוויסע היינטיגע היסטאריקער אים בטעות גערופן "מנחם קרא", טראץ דעם וואס דער נאמען ווערט נישט געברענגט אין קיין שום פריערדיגער מקור. | ||
| שורה 9: | שורה 9: | ||
==זיינע חיבורים און מחשבה== | ==זיינע חיבורים און מחשבה== | ||
ר' מנחם שלם האט איבערגעלאזט פיר עיקר חיבורים: 1) "כתב | ר' מנחם שלם האט איבערגעלאזט פיר עיקר חיבורים: 1) "כתב היחוד ודרך החיים" א פילאזאפישער זאמלונג וואס באהאנדלט קלאסישע טעמעס פון דער מיטל-אלטערליכער אידישער פילאזאפיע, ווי למשל שלימות השכל, נבואה, און הוכחות אויף מציאות הבורא און איבער [[השארת הנפש]]{{הערה|אוניווערזיטעט פון אקספארד, [[באדלעיאן ביבליאטעק]], MS Opp. 585; [https://www.nli.org.il/en/manuscripts/NNL_ALEPH990000687110205171/NLI The Palatina Library, Cod. Parm. 2478 (רל"ד)]; [https://www.nli.org.il/en/manuscripts/NNL_ALEPH990000691170205171/NLI The Russian State Library Ms. Guenzburg 275 Turin National University Library Ms. A VI 34 F47583]}}; 2) א סעריע הגהות אויף [[משה נרבוני]]'ס פירוש אויפן "[[מורה נבוכים]]" פונעם רמב"ם (עס אנטהאלט אויך ר' מנחם'ס הגהות אויף [[אל-גאזאלי]]'ס "כונות הפילוסופים" (مقاصد الفلاسفة), א טעקסט וואס איז געווארן פּאפּולער צווישן אידישע געלערנטע אינעם פערצנטן יארהונדערט אלס א גוטע זאמלונג פון פארשידענע פילאזאפישע מיינונגען){{הערה|1=אוניווערזיטעט פון אקספארד, באדלעיאן ביבליאטעק, MS Opp. 573}}; 3) א בריוו צו ר' אברהם קלויזנער, רב פון וויען, איבער עניני פילאזאפיע און אמונה; און 4) א פראגמענט פון א ויכוח קעגן דער קריסטליכער גלויבן פונעם "דריי-אייניגקייט"{{הערה|זעט קופפער 1973; תלמג' 1980; שמערוק 1981; פאר אנדערע, קלענערע חיבורים, זעט תלמג' 1983}}. | ||
פיל פון זיין מחשבה האט זיך געדרייט ארום די כוחות פון די כוכבים ומזלות וואס מישן זיך אריין אין דער וועלט ("עולם השפל"). מצד אחד האט ר' מנחם געהאלטן אז די באוועגונג פון די הימלישע קערפערס שאפן השפעות אויף א מעכאנישן וועג; מצד שני האט ער געגלייבט אז די "רוחות" פון די כוכבים האבן א סימפאטיע צו מענטשן, ספעציעל צו פילאזאפן, און זיי ווארענען זיי פון סכנות דורך חלומות און מראות{{הערה|1=Visi 2009}}. | פיל פון זיין מחשבה האט זיך געדרייט ארום די כוחות פון די כוכבים ומזלות וואס מישן זיך אריין אין דער וועלט ("עולם השפל"). מצד אחד האט ר' מנחם געהאלטן אז די באוועגונג פון די הימלישע קערפערס שאפן השפעות אויף א מעכאנישן וועג; מצד שני האט ער געגלייבט אז די "רוחות" פון די כוכבים האבן א סימפאטיע צו מענטשן, ספעציעל צו פילאזאפן, און זיי ווארענען זיי פון סכנות דורך חלומות און מראות{{הערה|1=Visi 2009}}. | ||
| שורה 15: | שורה 15: | ||
ר' מנחם האט געגלייבט אז א דביקות פונעם מענטשליכן שכל אינעם "שכל הפועל" (Active Intellect) איז מעגליך, און אז אזא דביקות, איינמאל עס קומט צושטאנד, שיצט דעם מענטש פון שעדליכע השפעות פון די מזלות. אזוי ארום, דורך יאגן זיך נאך שכליות'דיגע שלימות, קען א מענטש זיך ראטעווען פונעם גורל וואס איז באשטימט געווארן דורך די הימלישע באוועגונגען. גייענדיג אין די פוס-טריט פון דער רמב"ם-טראדיציע, האט שלם געטענה'ט אז דאס לערנען ספרי פילאזאפיע קען ברענגען דעם מענטש צו דער אויסלייזנדער שלימות השכל; פון דער אנדערער זייט, אנדערש ווי זיינע חברים ר' יו"ט מילהויזן און ר' אביגדור קרא, האט ער געהאלטן אז לימוד הקבלה איז גארנישט ווערט (עפ"ל). ר' מנחם האט אויך געטענה'ט אז "משיח (בן יוסף?)" און "אליהו הנביא", וואס ווערן דערמאנט אין די מקורות אלס פארגייער פונעם משיח, האבן "אלעגארישע" (משל-ארטיגע) באדייטן: דער ערשטער (משיח) איז א משל אויף דעם אויסלייזנדן דביקות פונעם מענטשליכן שכל אינעם שכל הפועל, און דער צווייטער (אליהו) איז א רמז אויף דער גייסטיגער-שכליות'דיגער אנטוויקלונג וואס קומט פאר דעם{{הערה|1=Visi 2011}}. | ר' מנחם האט געגלייבט אז א דביקות פונעם מענטשליכן שכל אינעם "שכל הפועל" (Active Intellect) איז מעגליך, און אז אזא דביקות, איינמאל עס קומט צושטאנד, שיצט דעם מענטש פון שעדליכע השפעות פון די מזלות. אזוי ארום, דורך יאגן זיך נאך שכליות'דיגע שלימות, קען א מענטש זיך ראטעווען פונעם גורל וואס איז באשטימט געווארן דורך די הימלישע באוועגונגען. גייענדיג אין די פוס-טריט פון דער רמב"ם-טראדיציע, האט שלם געטענה'ט אז דאס לערנען ספרי פילאזאפיע קען ברענגען דעם מענטש צו דער אויסלייזנדער שלימות השכל; פון דער אנדערער זייט, אנדערש ווי זיינע חברים ר' יו"ט מילהויזן און ר' אביגדור קרא, האט ער געהאלטן אז לימוד הקבלה איז גארנישט ווערט (עפ"ל). ר' מנחם האט אויך געטענה'ט אז "משיח (בן יוסף?)" און "אליהו הנביא", וואס ווערן דערמאנט אין די מקורות אלס פארגייער פונעם משיח, האבן "אלעגארישע" (משל-ארטיגע) באדייטן: דער ערשטער (משיח) איז א משל אויף דעם אויסלייזנדן דביקות פונעם מענטשליכן שכל אינעם שכל הפועל, און דער צווייטער (אליהו) איז א רמז אויף דער גייסטיגער-שכליות'דיגער אנטוויקלונג וואס קומט פאר דעם{{הערה|1=Visi 2011}}. | ||
== | ==זיין לעגאַט== | ||
רוב פון שלם'ס ווערק זענען פארבליבן אין כתבי-יד ביזן היינטיגן טאג. איין איינצלנער סופר, ירוחם בן שלמה פישל, האט איבערגעשריבן רוב פון די רעלעוואנטע כתבי-יד אין דער צווייטער העלפט פונעם 15טן יארהונדערט אין קליין-פוילן{{הערה|בית-אריה, מלאכי. 1981. "[https://bookreader.nli.org.il/NliBookViewer/?ie_pid=IE45651537#page/n0/mode/2up הערה להערתו של ח' שמרוק למאמרו של א. תלמג']". קרית ספר נו, תשמ"א: 750.}}. שלם ווערט ציטירט אין א רבנישן ויכוח איבער די מעגליכקייט פון גלגול נשמות אין יאר 1466 אין קאנדיע, [[כרתי]]{{הערה|קופפר 1973; אויף דער ויכוח זעלבסט, זעט Ogren, Brian. 2009. ''Renaissance and rebirth: Reincarnation in early modern Italian Kabbalah''. Leiden/Boston: Brill.}}. צי זיינע ווערק האבן געהאט א השפעה אויף די אידישע דענקער פונעם 16טן יארהונדערט, אדער צי מען קען רעדן פון א קייט פון "אידישער ראציאנאליזם" (חקירה) ביי די אשכנזישע אידן סוף מיטל-אלטער, איז א דעבאטירטע פראגע ביי די פארשער{{הערה|1=זעט קופפר 1973; Davis 1993; Fishman, David. 1997. Rabbi Moshe Isserles and the study of science among Polish rabbis. ''Science in Context'' 10(1997): 571–588; Reiner, Elchanan. 1997. The attitude of Ashkenazi society to the new science in the sixteenth century. ''Science in Context'' 10(1997): 589–603; Visi 2011}}. | |||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||