בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,360
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(געשאַפן בלאַט מיט '{{דרעפט}} <!-- געבוירן 14טן יאַנואַר, 1745 (ניו יאָרק סיטי) געשטאָרבן 2טן יולי, 1816 (ניו יאָרק סיטי) באַשעפטיגונג חזן פון קהל שארית ישׂראל עלטערן יצחק מענדעס סיישאַס און רחל לוי (Rachel Levy) באַקאַנט פאַר דער ערשטער געבוירענער אידישער גייסטיקער פירער אין די פאַראייני...') צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 10: | שורה 10: | ||
באַקאַנט פאַר | באַקאַנט פאַר | ||
דער ערשטער געבוירענער אידישער גייסטיקער פירער אין די פאַראייניגטע שטאַטן; פּאַטריאָט אין דער אַמעריקאַנער רעוואָלוציע; טראַסטי פון קאָלומביע קאָלעדזש (Columbia College). --> | דער ערשטער געבוירענער אידישער גייסטיקער פירער אין די פאַראייניגטע שטאַטן; פּאַטריאָט אין דער אַמעריקאַנער רעוואָלוציע; טראַסטי פון קאָלומביע קאָלעדזש (Columbia College). --> | ||
[[טעקע:Gershom Mendes Seixas.jpg|קליין]] | |||
'''גרשום מענדעס סעישאַס''' (ענגליש: Gershom Mendes Seixas;{{ר}} 14טן יאַנואַר 1745 – 2טן יולי 1816), איז געווען דער ערשטער אידישער גייסטישער פירער געבוירן אין די פאַראייניגטע שטאַטן. ער האָט געדינט אַלס [[חזן]] פון דער שפּאַנישער און פּאָרטוגעזישער קהילה קהל שארית ישׂראל אין ניו יאָרק פאַר אַרום פופציג יאָר. סעישאַס איז געווען אַן איבערגעגעבענער פּאַטריאָט און האָט געשפּילט אַ וויכטיגע ראָלע אין דער פונדאַציע פון דער אַמעריקאַנער רעפּובליק, אַריינגערעכנט זיין אָנטייל אין דער אינאגוראַציע פון פּרעזידענט דזשאָרדזש וואַשינגטאָן. | '''גרשום מענדעס סעישאַס''' (ענגליש: Gershom Mendes Seixas;{{ר}} 14טן יאַנואַר 1745 – 2טן יולי 1816), איז געווען דער ערשטער אידישער גייסטישער פירער געבוירן אין די פאַראייניגטע שטאַטן. ער האָט געדינט אַלס [[חזן]] פון דער שפּאַנישער און פּאָרטוגעזישער קהילה קהל שארית ישׂראל אין ניו יאָרק פאַר אַרום פופציג יאָר. סעישאַס איז געווען אַן איבערגעגעבענער פּאַטריאָט און האָט געשפּילט אַ וויכטיגע ראָלע אין דער פונדאַציע פון דער אַמעריקאַנער רעפּובליק, אַריינגערעכנט זיין אָנטייל אין דער אינאגוראַציע פון פּרעזידענט דזשאָרדזש וואַשינגטאָן. | ||
| שורה 25: | שורה 26: | ||
==רעליגיעזע לייסטונגען== | ==רעליגיעזע לייסטונגען== | ||
[[טעקע:Congregation Shearith Israel 001.JPG|קליין|שארית ישראל שול – אָפט גערופן די שפּאַנישע און פּאָרטוגעזישע שול]] | |||
===די חזנות און דער רבנישער ראָל=== | ===די חזנות און דער רבנישער ראָל=== | ||
סיישאַס האָט באַקומען זיין ערציונג אין דער שולע פון שארית ישׂראל, וואו מען האָט געלערנט סיי אידישע סיי אַלגעמיינע לימודים. | סיישאַס האָט באַקומען זיין ערציונג אין דער שולע פון שארית ישׂראל, וואו מען האָט געלערנט סיי אידישע סיי אַלגעמיינע לימודים. | ||
אין יענער צייט, פאַר דער מיטן 19טן יאָרהונדערט, זענען כמעט נישט געווען קיין פּערמאַנענטע רבנים אין קאָלאָניאַל אַמעריקע. דער חזן האָט גענומען אויף זיך די פונקציעס פון לערער, פּרעדיגער, און געוויינטליך אויך שוחט און מוהל. מענדעס סעישאַס האָט געלערנט תורה פון זיין פאָרגייער, דער חזן יוסף ישורון פּינטאָ | אין יענער צייט, פאַר דער מיטן 19טן יאָרהונדערט, זענען כמעט נישט געווען קיין פּערמאַנענטע רבנים אין קאָלאָניאַל אַמעריקע. דער חזן האָט גענומען אויף זיך די פונקציעס פון לערער, פּרעדיגער, און געוויינטליך אויך שוחט און מוהל. מענדעס סעישאַס האָט געלערנט תורה פון זיין פאָרגייער, דער חזן יוסף ישורון פּינטאָ, וועלכער איז געווען אַ תלמיד חכם פון דער ספרדישער ישיבה אין אמסטערדאם{{הערה|1={{הערה|{{לינק|שרייבער=Yitzchok Levine|קעפל=Hazzan Joseph Jesurun Pinto: Colonial Spiritual Leader|אדרעס=https://jewishpress.com/sections/magazine/glimpses-ajh/hazzan-joseph-jesurun-pinto-colonial-spiritual-leader/2018/01/03/|זייטל=JewishPress.com|דאטום=January 3, 2018}}}}}}{{הערה|שם=זינגער|Shmuel Singer, "1776: A Homegrown Torah Pioneer in America: Gershom Mendes Seixas", ''The Jewish Observer'', January, 1977}}. | ||
אין יולי 1768, ביים עלטער פון 23 יאָר, האָט סעישאַס זיך געוואָנדן פאַר דער חזנות פּאָזיציע, און ער איז געווען דער איינציגער אַמעריקאַנער-געבוירענער קאַנדידאַט פאַר אַ כלי-קודש שטעלע, און איז איינשטימיג געוויילט געוואָרן אַלס חזן פון שארית ישׂראל. הגם ער איז נישט געווען מוסמך, איז ער געווען געלערנט און האָט געהאַט אַ שטאַרקע איבערגעגעבנקייט צו אידישע ווירדן{{הערה| | אין יולי 1768, ביים עלטער פון 23 יאָר, האָט סעישאַס זיך געוואָנדן פאַר דער חזנות פּאָזיציע, און ער איז געווען דער איינציגער אַמעריקאַנער-געבוירענער קאַנדידאַט פאַר אַ כלי-קודש שטעלע, און איז איינשטימיג געוויילט געוואָרן אַלס חזן פון שארית ישׂראל. הגם ער איז נישט געווען מוסמך, איז ער געווען געלערנט און האָט געהאַט אַ שטאַרקע איבערגעגעבנקייט צו אידישע ווירדן{{הערה|שם=זינגער}}. | ||
ער האָט איבערגענומען אַלע פונקציעס פון אַ גייסטיגן פירער: פירער פון תּפילות, אויסלייגער פון הלכה, משגיח פון כּשרות, שוחט, און מוהל. ער איז טאַקע געווען דער איינצגער מוהל אין גאַנצן צפון־מזרח טייל פון די פאַראייניגטע שטאַטן. צוליב זיינע פירונגען האָט מען אים אָפט אַדרעסירט אַלס "רעווערענד" אָדער "ראביי". ער איז געווען דער ערשטער אידישער גייסטישער פירער אין אַמעריקע צו געבן דרשות אויף ענגליש{{הערה|1=The First American Jew A Tribute to Gershom Mendes Seixas “Patriot Rabbi of the Revolution”}}. | ער האָט איבערגענומען אַלע פונקציעס פון אַ גייסטיגן פירער: פירער פון תּפילות, אויסלייגער פון הלכה, משגיח פון כּשרות, שוחט, און מוהל. ער איז טאַקע געווען דער איינצגער מוהל אין גאַנצן צפון־מזרח טייל פון די פאַראייניגטע שטאַטן. צוליב זיינע פירונגען האָט מען אים אָפט אַדרעסירט אַלס "רעווערענד" אָדער "ראביי". ער איז געווען דער ערשטער אידישער גייסטישער פירער אין אַמעריקע צו געבן דרשות אויף ענגליש{{הערה|1=The First American Jew A Tribute to Gershom Mendes Seixas “Patriot Rabbi of the Revolution”}}. | ||
| שורה 62: | שורה 64: | ||
==לעגאט, משפחה און טויט== | ==לעגאט, משפחה און טויט== | ||
גרשום האָט געהייראַט | גרשום האָט געהייראַט אלקלה כּהן (Elkalah Cohen) אין 1775, מיט וועלכער ער האָט געהאַט פיר קינדער. נאָך איר טויט אין 1785, האָט ער אין 1789 געהייראַט חנה מאַנועל (Hannah Manuel), מיט וועלכער ער האָט געהאַט עלף ווייטערדיגע קינדער. צו זיינע קינדער האָט געהערט דוד ג. סעישאַס (David G. Seixas), וואָס האָט געגרינדעט די פּענסילוואַניער אינסטיטוציע פאַר טויבע און שטומע אין פילאַדעלפיע. אַן אַנדער זון, יהושע סעישאַס (Joshua Seixas), איז געווען אַ מחבר פון אַ העברעאישער גראַמאַטיק פאַר אָנהייבערס, פאַרעפנטליכט אין 1833, און האָט אויסגעלערנט העברעאיש ביי האַרוואַרד און פאַר מאָרמאָנען פירערס, אַריינגערעכנט דזשאסעף סמיט. יהושע איז אָבער געוואָרן אַ קריסט פרי אין זיין לעבן. | ||
גרשום מענדעס | • שרה סעישאַס קורשידט (Sarah Seixas Kursheedt), צו וועלכער ער האָט געשריבן פילע בריוו. | ||
זיין איידעם, ישראל בער קורשידט, אַ דײטשער אימיגראַנט און אַ געלערנטער פון דער פראַנקפורט ישיבה, האָט אים שפּעטער געהאָלפן אין רעליגיעזע ענינים{{הערה|{{לינק|קעפל=Israel Baer Kursheedt|אדרעס=https://en.wikipedia.org/wiki/Israel_Baer_Kursheedt|זייטל=ענגליש וויקיפּעדיע}}}}. | |||
זיין טאָכטער גרעיס סעישאַס נתן (Grace Seixas Nathan) איז געווען אַ געלערנטע און פּיקטאָרעסקע פּערזענליכקייט. | |||
גרשום מענדעס סעישאַס איז געשטאָרבן אין ניו יאָרק דעם 2טן יולי 1816. זיין טויט האָט געצייכנט דעם סוף פונעם אידישן קאָלאָניאַלן פּעריאָד אין אַמעריקע. נאָך זיין טויט זענען פאַרעפנטליכט געוואָרן אַ סך הספּדים, אַריינגערעכנט פון יעקב דע לאַ מאָטאַ און עמנואל נונעס קאַרוואַלהאָ, וואָס איז געווען די ערשטע אידישע דרשה פאַרעפנטליכט אין די פאַראייניגטע שטאַטן. | |||
די טראסטיס פון קאָלומביע קאָלעדזש, וואו ער האָט געדינט פאַר דרייסיג יאָר, האָבן באַשטעלט אַ מעמאָריאַל מעדאַליאָן מיט זיין פּאָרטרעט. אַ טאַבלאַט צו זיין כּבוד געפינט זיך אין דער היינטיגער שארית ישׂראל שול. | די טראסטיס פון קאָלומביע קאָלעדזש, וואו ער האָט געדינט פאַר דרייסיג יאָר, האָבן באַשטעלט אַ מעמאָריאַל מעדאַליאָן מיט זיין פּאָרטרעט. אַ טאַבלאַט צו זיין כּבוד געפינט זיך אין דער היינטיגער שארית ישׂראל שול. | ||
| שורה 72: | שורה 79: | ||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
*{{דף שער בספרייה הלאומית|987007267704605171|סיישאס, גרשם מנדס (1745-1816)}} | *{{דף שער בספרייה הלאומית|987007267704605171|סיישאס, גרשם מנדס (1745-1816)}} | ||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||