אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דרעפט:טענקסגיווינג"

דרעפט:טענקסגיווינג (זעט מקור)

רעוויזיע פון 20:32, 24 נאוועמבער 2025

3,459 בייטן צוגעלייגט , 24 נאוועמבער

קיין רעדאגירונג באמערקונג

בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן

46,362

רעדאגירונגען

@@ שורה 1: / שורה 1: @@
 {{דרעפט}}
+[[טעקע:The First Thanksgiving cph.3g04961.jpg|קליין|''דעם ערשטן טענקסגיווינג 1621'', דורך J.L.G. Ferris]]
 '''טענקסגיווינג''' ([[ענגליש]]: Thanksgiving) איז אַ חגא וואָס ווערט געפייערט יערליך אין די פאַראייניגטע שטאַטן אויפ'ן פערטן דאָנערשטיג אין נאָוועמבער. פאַר פילע אַמעריקאַנער (אריינגערעכנט טייל אידן), איז דאָס אַ געלעגנהייט זיך צו זאַמלען מיט דער משפּחה, עסן אַ מאלצייט פון טערקי ([[אינדיק]]) און אַנדערע מאכלים, און פייערן אַ ספּעציפיש אַמעריקאַנע טראַדיציע. דער קאָמפּלעקסער באַציאונג צווישן אידן און דעם חגא איז אַרום די פראַגע צי טענקסגיווינג איז אַ סעקולערע, נאַציאָנאַלע פייערונג, צי אַ רעליגיעזער חגא פון אַן אַנדער גלויבן, וואָס וואָלט דעמאָלט געווען אסור.
@@ שורה 8: / שורה 9: @@
 די אָריגינען פון טענקסגיווינג זענען אַרומגערינגלט מיט לעגענדעס וועגן דער פּוריטאַנישער רעליגיע.
-דער פּילגרימס פירער, וויליאם בראַדפאָרד, האָט געהאַט אַ קאָפּיע פונעם תּנ"ך, וועמענס ענגלישע קאָמענטאַרן פון הענרי איינסוואָרט, זענען געווען באַזירט אויף [[רמב"ם]] איבער דעם הלכה פונעם "[[הגומל]]" ברכה{{הערה|1=https://www.yu.edu/sites/default/files/inline-files/Meir-Soloveichik-Gods-Providence-and-the-United-States-2-1.pdf}}. עטליכע האָבן פאָרגעלייגט אַז די פּילגרימס האָבן מעגליך גענומען דעם געדאַנק פון טענקסגיווינג פונעם יום-טוב סוכות{{הערה|{{cite web |title=Thanksgiving's Sukkot Roots |url=https://jewishjournal.com/culture/lifestyle/celebrations_simchas/8736/ |date=20 November 2003 |access-date=7 October 2025 |first=Linda |last=Morel |publisher=Jewish Journal}}.}}{{הערה|{{cite web |title=Did Sukkot Shape Thanksgiving? |url=https://www.algemeiner.com/2013/09/17/did-sukkot-shape-thanksgiving/ |date=17 September 2013 |access-date=7 October 2025 |first=Robert |last=Gluck}}.}}.
+דער פּילגרימס פירער, וויליאם בראַדפאָרד, האָט געהאַט אַ קאָפּיע פונעם תּנ"ך, וועמענס ענגלישע קאָמענטאַרן פונעם פּוריטאַנער געלערנטן הענרי איינסוואָרט, זענען געווען באַזירט אויף [[רמב"ם]] איבער דעם הלכה פונעם "[[הגומל]]" ברכה{{הערה|1=https://www.yu.edu/sites/default/files/inline-files/Meir-Soloveichik-Gods-Providence-and-the-United-States-2-1.pdf}}. עטליכע האָבן פאָרגעלייגט אַז די פּילגרימס האָבן מעגליך גענומען דעם געדאַנק פון טענקסגיווינג פונעם יום-טוב סוכות{{הערה|Barbara Cohen, ''Molly’s Pilgrim'', 1983}}{{הערה|{{cite web |title=Thanksgiving's Sukkot Roots |url=https://jewishjournal.com/culture/lifestyle/celebrations_simchas/8736/ |date=20 November 2003 |access-date=7 October 2025 |first=Linda |last=Morel |publisher=Jewish Journal}}.}}{{הערה|{{cite web |title=Did Sukkot Shape Thanksgiving? |url=https://www.algemeiner.com/2013/09/17/did-sukkot-shape-thanksgiving/ |date=17 September 2013 |access-date=7 October 2025 |first=Robert |last=Gluck}}.}}.
 אין קאָלאָניאַלע צייטן פלעגן גובערנאַטאָרן דעקלאַרירן ספּעציעלע טעג פון דאַנקבאַרקייט. אין די צייטן ווען די פייערונגען האָבן געהאַט אַ ספּעציפיש קריסטליכן כאַראַקטער, האָט קהילת שארית ישראל זיך אָפּגעהאַלטן פון באַטייליגן.
 ==היסטאָרישע און קולטורעלע באַציונגען==
+[[טעקע:Gershom Mendes Seixas.jpg|קליין|גרשום מענדעס סייקסאס]]
 [[טעקע:Thanksgiving Congregation Shearith Israel.jpg|קליין|תפילות פאר שבת איידער טענקסגיווינג ארויסגעגעבן דורך קהילה שארית ישראל אין ניו יארק סיטי, 1905.]]
 פון אַ היסטאָרישער פּערספּעקטיוו, האָבן אַמעריקאַנער אידן געפייערט טענקסגיווינג זינט פרעזידענט [[דזשארדזש וואשינגטאן|דזשאָרדזש וואַשינגטאָן]] האָט דאָס פּראָקלאַמירט אַלס אַ נאַציאָנאַלע חגא אין 1789. אין מאַנהעטן האָט קאָנגרעגעישאן [[שארית ישראל]], די עלטסטע שול אין צפון-אַמעריקע, אָבזערווירט דעם טאג יעדן יאָר זינט דעמאָלט{{הערה|{{cite web |last=Reich |first=Aaron |date=24 November 2022 |url=https://www.jpost.com/j-spot/article-723225 |title=Thanksgiving: The origins, criticisms, Jewish views of the holiday - explainer |publisher=[[זשערוסאלעם פאסט|The Jerusalem Post]] |accessdate=2025-10-07}}.}}. זיי האָבן געטוישט דעם נוסח התּפלה צו אָפּלייגן [[תחנון|תּחנון]] און צוגעלייגט תּהילים. גרשום מענדעס סייקסאַס, דער קאַנטאָר פון דער קהילה, האָט געהאַלטן אַ דרשה וואו ער האָט גערופן אידן צו שטיצן די רעגירונג פון אַמעריקע{{הערה|{{לינק|שרייבער=Alan Jay Gerber|קעפל=Celebrating Thanksgiving is a Jewish tradition|אדרעס=https://www.thejewishstar.com/stories/celebrating-thanksgiving-is-a-jewish-tradition,24267|זייטל=The Jewish Star|דאטום=November 12, 2024}}}}{{הערה|1=https://www.scribd.com/doc/23072657/A-Religious-Discourse-Thanksgiving-Day-Sermon-November-26-1789}}.
@@ שורה 20: / שורה 22: @@
 אין דעם 19טן יאָרהונדערט, איז דער חגא גלייכצייטיג מיט אַן איינשטרענגונג פון דער שרייבערין סאַראַ דזשאָזעפאַ העיל צו גרינדן אַן איינהייטליכן נאַציאָנאַלן חגא, וואָס זאָל פאַראייניגן דאָס לאַנד. זי האָט געטענהט אַז דער "איידעלער יערליכער סעודה טאָג פון אונזער טענקסגיווינג איז ענליך, אין געוויסע הינזיכטן, צום חג השבועות, וואָס איז געווען דער יערליכער סעזאָן פון דאַנקבאַרקייט ביי די אידן". רבנים האָבן דאַן אָנגענומען דעם טאג ווי אַ טייל פון אַ "קולט פון סינטעז" (cult of synthesis), וואָס האָט פאַרשטאַרקט דעם געדאַנק אַז אידישקייט און אַמעריקאַניזם באַפעסטיגן זיך איינער דעם אַנדערן.
-די עיקר-טעמע פון דאַנקבאַרקייט (הכרת הטוב) איז זייער קאָמפּאַטיבל מיט אידישע ווירדן. עס ווערט אָנגעמערקט אַז די פּיוריטאַנער האָבן מעגליך געבויט זייער טענקסגיווינג נאָך דעם אידישן יום-טוב סוכות.
+די עיקר-טעמע פון דאַנקבאַרקייט (הכרת הטוב) איז זייער קאָמפּאַטיבל מיט אידישע ווירדן.
 ==הלכה'דיגער חילוקי דעות==
-די גאַנצע פראַגע איז אָפּהענגיג פון דער הלכה פון [[חוקת הגוים]] — דער פאַרבאָט נישט נאָכצומאַכן די מנהגים פון די גוים. די רבנישע אויטאָריטעטן פון 20סטן יאָרהונדערט אין אַמעריקע האָבן זיך שטאַרק געטיילט אין מיינונגען:
+די צענטראַלע פראַגע איז אָפּהענגיג פון דער הלכה פון [[חוקות הגוים]] — דער פאַרבאָט פון "ובחוקותיהם לא תלכו", נישט נאָכצומאַכן די מנהגים פון די גוים.
+[[תוספות]] דערמאנען אַז דער דאָזיגער איסור שליסט איין צוויי סאָרטן מנהגים: עבודה זרה פאַרבונדענע, און טעראַטישע אָדער נישטיגע מנהגים{{הערה|תוס', עבודה זרה יג, א ד"ה ואי}}. די נאָרמאַטיווע הלכה פאָלגט נאָך דער מיינונג פון די ראשונים, דעם [[ר"ן]] און [[מהרי"ק]], וואָס האַלטן אַז נאָר מנהגים מיט אַן עבודה זרה באַזע זענען פאַרבאָטן; סעקולערע מנהגים וואָס האָבן אַ גלייכקייטדיגע סיבה זענען ערלויבט.
+אַ צווייטע פראַגע איז דער איסור פון "[[בל תוסיף]]", דער פאַרבאָט צו צולייגן צו די מצוות פון דער תורה, וואָס קען זײן רעלעוואַנט ווען מען גרינדעט אַ נייע יערליכע אָבזערוואַנץ.
+די רבנישע אויטאָריטעטן פון 20סטן יאָרהונדערט אין אַמעריקע האָבן זיך שטאַרק געטיילט אין מיינונגען:
 ===מחמירים===
 [[רבי יצחק הוטנער]], אַ גדול בישראל און ראש ישיבה אין ברוקלין, וועלכער איז נפטר געוואָרן אין 1980, האָט געהאַלטן אַז פייערן טענקסגיווינג איז אסור.
 ער האָט באַטראַכט דעם חגא ווי עפּעס וואָס איז "קלאָר באַזירט אויף דעם קריסטליכן קאַלענדאַר" און דערפאַר איז עס אַ גוישער חגא.
-זיין צוגאַנג איז געווען צו שטעלן אַ שטאַרקן טראָפּ אויף קולטורעלער אָפּטיילונג, כּדי צו היטן זיך פון חוקות הגויים.
+זיין צוגאַנג איז געווען צו שטעלן אַ שטאַרקן טראָפּ אויף קולטורעלער אָפּטיילונג, כּדי צו היטן זיך פון חוקות הגויים{{הערה|רבי יצחק הוטנער, פחד יצחק - אגרות וכתבים עמוד 199}}.
 אַן ענליך מחמיר'דיגע מיינונג האָט געהאַלטן [[רבי אביגדור מיללער]] האָט געהאַלטן אַז צו עסן טערקי ספּעציעל פאַר טענקסגיווינג איז אביזרייהו דעבודה זרה, און אַז דאָס איז אַן איסור יהרג ואל יעבור. ער האָט געטענה'ט, אַז ער פאַרלאָזט זיך אויף ענציקלאָפּעדיעס פון "כשר'ע גוים" וואָס האָבן באַשטימט אַז טענקסגיווינג איז אַ "טשורטש האלידעי" (קירכע-חגא), און אַז ער פרעגט נישט קיין גדולים וועגן דעם{{הערה|1=https://www.shiurenjoyment.com/2020/01/23/rav-avigdor-miller-on-thanksgiving/ (TAPE #R-30)}}{{הערה|1=https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=2496229#p2496229}}.
+דער צוגאַנג פון הרב הוטנער און [[רבי מנשה קליין]], וועלכער האָט געהאַלטן אַז די פּוריטאַנער'ס טריניטאַריזם מאַכט די אָבזערוואַנץ פאַרבונדן מיט עבודה זרה{{הערה|[https://www.tshuvos.com/showSefer.asp?sefer=Mishne_Halochos_10&name=%EE%F9%F0%E4%20%E4%EC%EB%E5%FA%20%E7%EC%F7%20%E9&min=1&max=322&seperator=no&numCode=116 משנה הלכות חלק י סימן קטז]}}, איז טיפּיש פאַרן מער איינגעשלעסענעם (אינסולאַרן) צוגאַנג אין דער אָרטאָדאָקסיע.
+דער צוגאַנג לייגט דעם טראָפּ אויף קולטורעלע אָפּשיידונג, אַזוי אַז אַן אינסולירטע חרדישע קהילה זאָל קענען עקזיסטירן.
 ===שיטת רבי משה פיינשטיין===
-[[רבי משה פיינשטיין]], דער גרעסטער הלכה-פּוסק אין אַמעריקע אין זיין צייט, האָט געשריבן פיר תשובות וועגן דעם ענין.
+[[רבי משה פיינשטיין]], דער גרעסטער פּוסק אין אַמעריקע אין זיין צייט, האָט געשריבן פיר תשובות וועגן דעם ענין{{הערה|שו"ת אגרות משה אבן העזר ח"ב, יג; או"ח ח"ה כ, ו; ח"ד, יא, ד; און יו"ד ח"ד, יב}}.
 # סעקולערער סטאַטוס: אין זיינע שפּעטערדיגע תשובות, האָט רבי משה אונטערגעשטראָכן, אַז טענקסגיווינג איז אַ סעקולערער חגא און נישט אַ רעליגיעזער.
 # היתר פאַר סעודה: ער האָט געפּסק'נט, אַז עס איז נישט פאַראַן קיין הלכה-פאַרבאָט אין מאַכן אַ פרייליכע סעודה און עסן טערקי (אינדיק), ווייל דאָס איז אַ טאָג פון דערמאנונג פאַר די בירגער פונעם לאַנד, און עס איז נישט פאַראַן קיין חובה אין זייערע רעליגיעזע ביכער צו האַלטן אַזאַ סעודה.
@@ שורה 40: / שורה 50: @@
 ===שיטת הרב יוסף דוב סאָלאָווייטשיק===
-[[הרב יאשע בער סאלאווייטשיק|הרב יוסף דוב סאָלאָווייטשיק]] האָט געהאַלטן אַ קלאָרע מיינונג, אַז טענקסגיווינג איז אַ ריין סעקולערער חגא.
+[[הרב יאשע בער סאלאווייטשיק|הרב יוסף דוב סאָלאָווייטשיק]], דער פירנדער געלערנטער אין [[ישיבה אוניווערזיטעט]], האָט געהאַלטן אַ קלאָרע מיינונג, אַז טענקסגיווינג איז אַ ריין סעקולערער חגא.
-* ער האָט געהאַלטן, אַז עס איז מותר צו עסן טערקי און צו פייערן, און זיין גאַנג פון לעבן האָט געוויזן אַז דאָס איז אַ טייל פון זיין זיין אַ גוטער אַמעריקאַנער.
+ער האָט געהאַלטן, אַז עס איז מותר צו עסן טערקי און צו פייערן, און זיין גאַנג פון לעבן האָט געוויזן אַז דאָס איז אַ טייל פון זיין זיין אַ גוטער אַמעריקאַנער.
-* הרב סאָלאָווייטשיק האָט אפילו אָנגעהויבן זיין גמרא-שיעור פריער ווי געווענליך אין טענקסגיווינג טאָג, כּדי ער זאָל קענען פאַרענדיגן און פאָרן צוריק קיין באָסטאָן צו האָבן אַ סעודה מיט דער משפּחה.
+* הרב סאָלאָווייטשיק האָט אפילו אָנגעהויבן זיין גמרא-שיעור פריער ווי געווענליך אין טענקסגיווינג טאָג, כּדי ער זאָל קענען פאַרענדיגן און צוריקפאָרן קיין באָסטאָן צו האָבן אַ סעודה מיט דער משפּחה. דאָס איז אָבער נישט געווען גענוג וויכטיג, אַז מען זאָל ענדיגן די שיעור איידער ער האָט פאַרענדיגט זיין פאַרשטאַנד פון אַ תוספות{{הערה|{{לינק|שרייבער=Broyde, Michael J.|קעפל="Thanksgiving and Traditional Jewish Life: Celebrating American Holidays and Jewish Law" by Michael J. Broyde|אדרעס=https://canopyforum.org/2020/11/26/thanksgiving-and-traditional-jewish-life/|זייטל=Canopy Forum|דאטום=November 26, 2020}}}}.
+רב סאָלאָווייטשיק האָט געזען דאָס פייערן ווי אַן אַקט פון [[פאטריאטיזם|פּאַטריאָטיזם]] און דאַנקבאַרקייט צום מַלְכוּת שֶׁל חֶסֶד וואָס אַמעריקע שטעלט מיט איר רעליגיעזער פרייהייט, און אַן אינטעגראַציע אין אַמעריקאַנער לעבן.
 ===אַנדערע פּוסקים און מנהגים===
-רבי משה פיינשטיין'ס תּלמיד, הרב אפרים גרינבלאַט, האָט געהאַלטן אַז פייערן טענקסגיווינג איז אַ גוטע זאַך, און אַז דאָס איז געווען רבי משה'ס אמתדיגער כּוונה. הרב גרינבלאַט, וואָס האָט געלעבט אין אַ מער פּאַטריאָטישן טייל פונעם לאַנד ([[מעמפיס]], טענעסי), איז געווען אַפירמאַטיוו לטובת אידן זאָלן זיין פּאַטריאָטיש.
+רבי משה פיינשטיין'ס תּלמיד, [[רבי אפרים גרינבלאט|הרב אפרים גרינבלאַט]], האָט געהאַלטן אַז פייערן טענקסגיווינג איז אַ גוטע זאַך, און אַז דאָס איז געווען רבי משה'ס אמתדיגער כּוונה. הרב גרינבלאַט, וואָס האָט געלעבט אין אַ מער פּאַטריאָטישן טייל פונעם לאַנד ([[מעמפיס]], טענעסי), איז געווען אַפירמאַטיוו לטובת אידן זאָלן זיין פּאַטריאָטיש.
 עס איז באַקאַנט אַז די יערליכע [[אגודת ישראל]] קאָנווענץ איז געוויינטליך געהאַלטן געוואָרן איבער דעם טענקסגיווינג וויקענד פאַר יאָרצענדליגער, און אינדיק איז געווען אויפן מעניו{{הערה|1=https://www.kashrut.com/articles/Chanuka_Thanksgiving}}.
+[[רבי יוסף אליהו הענקין]] האָט אין זיין עזרת תּורה קאַלענדאַר אנגעצייכנט טענקסגיווינג צוזאַמען מיט אַנדערע סעקולערע חגאות{{הערה|1=https://ohr.edu/this_week/insights_into_halacha/11438}}.
 ==טערקי (אינדיק)==
@@ שורה 64: / שורה 78: @@
 די איבערלעבונג פון אידן אין די פאַראייניגטע שטאַטן איז געווען כמעט אייגנאַרטיג, ווייל אַמעריקע האָט געשאַפן אַ סעקולערע קולטור, בשעת אייראָפּע האָט נאָענט אינטעגרירט רעגירונגען מיט רעליגיע. דעריבער, פאַר אַמעריקאַנער אידן, אפילו די טראַדיציאָנעלע, האָט מען אונטערגעשמאַצט{{קלאר אויס|וואס מיינט דאס??}} דעם ווערט פון זיין אַן אַמעריקאַנער.
 * פילאָזאָפיע: הרב סאָלאָווייטשיק האָט געזען אַ פּאָזיטיווע סעקולערע קולטור אין אַמעריקע; הרב פיינשטיין האָט געהאַלטן אַז סעקולערע קולטור איז אפּציאָנעל, אָבער נישט פאַרבאָטן; און הרב הוטנער האָט כמעט נישט געזען קיין סעקולערע קולטור.
-* פּאַטריאָטיזם: אַ טייל פּוסקים האָבן געשטיצט פייערן טענקסגיווינג ווי אַן אויסדרוק פון פּאַטריאָטיזם און דאַנקבאַרקייט צום מַלְכוּת שֶׁל חֶסֶד וואָס אַמעריקע שטעלט מיט איר רעליגיעזער פרייהייט.
-* קעגנערשאַפט: דער קעגנערישער צוגאַנג, אָנגעפירט פון הרב הוטנער און הרב קליין{{קלאר אויס|ווער??}}, לייגט דעם טראָפּ אויף קולטורעלע אָפּשיידונג, אַזוי אַז אַן אינסולירטע חרדישע קהילה זאָל קענען עקזיסטירן.
-[[רבי ישראל בעלסקי|ר' ישׂראל בעלסקי]] (נפטר 2016) האָט באַמערקט, אַז כאָטש ר' סאָלאָווייטשיק האָט געזען דאָס פייערן ווי אַ "צייכן פון פּאַטריאָטיזם" אין די 1950ער, איז ביז 1996 דער יום-טוב פאַרוואַנדלט געוואָרן אין "פוטבאָל און שאַפּינג," אַזוי אַז עס איז געווען קעגן זיין מיינונג צו פייערן אין דעם מאָדערנעם קולטורעלן קאָנטעקסט אָן אַ טיפערער כּוונה{{הערה|1=Michael Broyde, ''Jewish Law and the American Thanksgiving Celebration''}}.
+[[רבי ישראל בעלסקי|ר' ישׂראל בעלסקי]] (נפטר 2016) האָט באַמערקט, אַז כאָטש ר' סאָלאָווייטשיק האָט געזען דאָס פייערן ווי אַ "צייכן פון פּאַטריאָטיזם" אין די 1950ער, איז ביז 1996 דער יום-טוב פאַרוואַנדלט געוואָרן אין "פוטבאָל און שאַפּינג", (בלעק פריידעי) אַזוי אַז עס איז געווען קעגן זיין מיינונג צו פייערן אין דעם מאָדערנעם קולטורעלן קאָנטעקסט{{הערה|1=Michael Broyde, ''Jewish Law and the American Thanksgiving Celebration''}}{{הערה|1=https://thehalacha.com/wp-content/uploads/Vol8Issue8.pdf ז' 7}}.
+• מאכלים: צווישן די אַמעריקאַנער אידן וואָס פייערן, ווערט אָפט סערווירט קוגל צום טענקסגיווינג אָוונטברויט. דער באַרימטער גרין בינען קאַססעראָלע איז פּאָפּולעריזירט געוואָרן אין די 1950ער יאָרן דורך דער אידישער עסן-שרייבערקע סעסילי בראַונסטאָון (Cecily Brownstone).
 אַ קעגנאיבער-פייערונג: עס זענען דאָ נאַטיווע אַמעריקאַנער גרופּעס וואָס האַלטן דעם טאָג ווי אַ "נאַציאָנאַלן טרויער-טאָג" (National Day of Mourning) צו פּראָטעסטירן קעגן קאָלאָניאַליזם און פאַרמאָרדעניש. די רעפאָרם באַוועגונג רעקאָמענדירט היינט צו פאַרשטאַרקן די שייכות צווישן אַמעריקאַנער אידן און נאַטיווע אַמעריקאַנער.