אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוסישע רעוואלוציע"

רוסישע רעוואלוציע (זעט מקור)

רעוויזיע פון 21:29, 7 נאוועמבער 2025

11,023 בייטן צוגעלייגט , 7 נאוועמבער

אידן אידן אידן

בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן

46,362

רעדאגירונגען

@@ שורה 36: / שורה 36: @@
 דאס האט נאכגעפאלגט מיט א בלוטיגע [[רוסישע ציווילע קריג|ציווילע קריג]] דורך די "[[ווייסע ארמיי]]", די פיינט פון די "רויטע" (באלשעוויקן). דורכאויס דעם קריג האבן די באלשעוויקן ארויפגעצווינגען סאוויעטישע מאכט איבער די ניי-געגרינדעטע רעפובליקן פון די געוועזענע רוסישע אימפעריע, און זיי פאראייניגט אונטער די [[סאוויעטן פארבאנד|פאראיין פון סאוויעטישע סאציאליסטישע רעפובליקן]] ({{טערמין|USSR|Union of Soviet Socialist Republics}}). דאס האט זיך געצויגן ביז 1923, ווען די רוסישע ציווילע קריג האט זיך געענדיגט מיט די זיג פון די רויטע ארמיי קעגן די ווייסע ארמיי און די אנדערע קעגנערישע סאציאליסטישע פראקציעס. די זיגנדע באלשעוויסטישע פארטיי האט זיך פריש אוועקגעשטעלט אלץ די קאמוניסטישע פארטיי פון די סאוויעטישע פאראיין און געבליבן ביי די מאכט פאר איבער זעכציג יאר, ביז 1991.
-פאַר דער אידישער באַפעלקערונג אין רוסלאנד, וועלכע איז געווען די גרעסטע אין דער וועלט, האָט די רעוואָלוציע געברענגט סיי גרויסע באַפרייאונג, סיי שרעקליכע טראַגעדיעס.
+פאַר דער אידישער באַפעלקערונג אין רוסלאנד האָט די רעוואָלוציע געברענגט סיי גרויסע באַפרייאונג, סיי שרעקליכע טראַגעדיעס.
 == הינטערגרונט ==
@@ שורה 91: / שורה 91: @@
 א סעריע פאליטישע שטרייטן האבן אראפגעברענגט די פאפולעריטעט פון דער איבערגאנג רעגירונג און די באציאונגען מיט די סאוויעטן וואס זענען געווארן א נאציאנאלע באוועגונג. די שוועריגקייטן מיט וואס די רעגירונג האט זיך געדארפט פארמעסטן האט געברענגט אז די פשוט'ע בירגער, די פויערן און די סאלדאטן זאלן שפירן אז זיי האבן גארנישט פארדינט פון די רעוואלוציע. די רעגירונג האט אנגעהאלטן די קריג און געליטן שווערע פארלוסטן, די סאלדאטן זענען געווען אומצופרידן און דעמאראליזירט, און די שווערע עקאנאמישע נאכפאלגן און עסן-מאנגל האט אנגעהאלטן. דאס פאלק איז געווען שטארק אומצופרידן מיט די קריג און פארלאנגט אז רוסלאנד זאל זיך ארויסציען.
-דורכאויס די כאאטישע צייט זענען פארגעקומען אפטע אומרוען, פראטעסטן און סטרייקס. אסאך סאציאליסטישע און לינקע ארגאניזאציעס זענען געווען פארמישט אין טעגליכע קריגערייען און קאנקורירט פאר איינפלוס אינערהאלב די איבערגאנג רעגירונג און ביי די סאוויעטן. מערקווירדיגע פראקציעס רעכנט אריין די סאציאלע דעמאקראטן, מענשעוויקן, סאציאלע רעוואלוציענערן און [[אנארכיזם|אנארכיסטן]]. די גרופעס האבן קאנקורירט מיט די [[באלשעוויקן]] ("די מאַיאָריטעט"), א ראדיקאל-לינקע פארטיי געפירט דורך [[וולאדימיר לענין]], פאר פאליטישע מאכט און איינפלוס. אין אנהויב זענען די באלשעוויקן געווען א קליינע מינאריטעט גרופע, אבער א סעריע אנטוויקלונגען האבן געפירט צו זייער פאפולעריטעט, אריינגערעכנט זייער סלאגאן "שלום, לאנד און ברויט" וואס איז געווען א צוזאג צו ענדיגן דעם קריג מיט דייטשלאנד, גיבן די לאנד פאר די פויערן, און ענדיגן די הינגער געשאפן דורך דעם קריג. טראץ די ברייטע קענגנערשאפט אין לאנד קעגן דעם קריג, האט די איבערגאנג רעגירונג באשלאסן צו אנהאלטן די שלאכטן, וואס האט נאר מער בארעכטיגט ביי די סאציאליסטישע פראקציעס און די באלשעוויקן צו פארויסגיין מיט זייער רעוואלוציע. די באלשעוויקן האבן געשאפן פארשידענע ארבעטער פאראמיליטערישע מיליצעס גערופן די רױטע גװאַרדיע, וועלכע זאלן האבן די מעגליכקייט צו רעוואלטירן.
+דורכאויס די כאאטישע צייט זענען פארגעקומען אפטע אומרוען, פראטעסטן און סטרייקס. אסאך סאציאליסטישע און לינקע ארגאניזאציעס זענען געווען פארמישט אין טעגליכע קריגערייען און קאנקורירט פאר איינפלוס אינערהאלב די איבערגאנג רעגירונג און ביי די סאוויעטן. מערקווירדיגע פראקציעס רעכנט אריין די סאציאלע דעמאקראטן, מענשעוויקן, סאציאלע רעוואלוציענערן און [[אנארכיזם|אנארכיסטן]]. די גרופעס האבן קאנקורירט מיט די [[באלשעוויקן]] ("די מאַיאָריטעט"), א ראדיקאל-לינקע פארטיי געפירט דורך [[וולאדימיר לענין]], פאר פאליטישע מאכט און איינפלוס. אין אנהויב זענען די באלשעוויקן געווען א קליינע מינאריטעט גרופע, אבער א סעריע אנטוויקלונגען האבן געפירט צו זייער פאפולעריטעט, אריינגערעכנט זייער סלאגאן "שלום, לאנד און ברויט" וואס איז געווען א צוזאג צו ענדיגן דעם קריג מיט דייטשלאנד, גיבן די לאנד פאר די פויערן, און ענדיגן די הינגער געשאפן דורך דעם קריג. טראץ די ברייטע קענגנערשאפט אין לאנד קעגן דעם קריג, האט די איבערגאנג רעגירונג באשלאסן צו אנהאלטן די שלאכטן, וואס האט נאר מער בארעכטיגט ביי די סאציאליסטישע פראקציעס און די באלשעוויקן צו פארויסגיין מיט זייער רעוואלוציע. די באלשעוויקן האבן געשאפן פארשידענע ארבעטער פאראמיליטערישע מיליצעס גערופן די רויטע גוואַרדיע, וועלכע זאלן האבן די מעגליכקייט צו רעוואלטירן.
 ==אקטאבער רעוואלוציע==
@@ שורה 121: / שורה 121: @@
 ==מארד פון צארישע פאמיליע==
-אנהויב מערץ 1917 האט דער איבערגאנג רעגירונג געלייגט ניקאלאי און זיין פאמיליע אונטער הויז ארעסט אין די [[אלעקסאנדער פאלאץ]] ביי צאַרסקאָיע סעלאָ, 24 קילאמעטער דרום פון פעטראגראד. אין אויגוסט האבן זיי אבער עוואקואירט די ראמאנאווס צו טאבאלסק און די [[אוראל|אוראלן]] זיי צו באשיצן פון די אנקומענדע רעוואלט כוואליעס. נאך וואס די באלשעוויקן זענען געקומען צו די מאכט אין אקטאבער איז זייער ארעסט געווארן שטייפער, און מען האט אנגעהויבן רעדן פון שטעלן ניקאלאי צום געריכט. אין אפריל און מאי 1918 האט די דראענדע ציווילע קריג געפירט די באלשעוויקן צו אריבעררוקן די פאמיליע צו א פעסטונג אין [[יעקאטערינבורג]].
+אנהויב מערץ 1917 האט דער איבערגאנג רעגירונג געלייגט ניקאלאי און זיין פאמיליע אונטער הויז ארעסט אין די [[אלעקסאנדער פאלאץ]] ביי צאַרסקאָיע סעלאָ, 24 קילאמעטער דרום פון פעטראגראד. אין אויגוסט האבן זיי אבער עוואקואירט די ראמאנאווס צו טאבאלסק און די [[אוראל]]ן זיי צו באשיצן פון די אנקומענדע רעוואלט כוואליעס. נאך וואס די באלשעוויקן זענען געקומען צו די מאכט אין אקטאבער איז זייער ארעסט געווארן שטייפער, און מען האט אנגעהויבן רעדן פון שטעלן ניקאלאי צום געריכט. אין אפריל און מאי 1918 האט די דראענדע ציווילע קריג געפירט די באלשעוויקן צו אריבעררוקן די פאמיליע צו א פעסטונג אין [[יעקאטערינבורג]].
 יולי 16 1918 זענען ניקאלאי, זיין ווייב, זייערע קינדער, זייער דאקטער, און עטליכע באדינער אריינגעפירט געווארן אין קעלער און דערשאסן געווארן{{הערה|Robert K. Massie (2012). ''The Romanovs: The Final Chapter''. Random House. pp. 3–24.|כיוון=שמאל}}{{הערה|לויט טייל איז די פארדענונג זיי צו שיסן געקומען דירעקט פון לענין, צוליב די פאראויסמארש פון די ווייסע ארמיי אין ריכטונג פון יעקאטערינבורג, כאטש עס איז נישטא דערויף באווייז, און עס איז מעגליך אויסגעפירט געווארן דורך די לאקאלע באלשעוויסטישע באאמטע}}{{הערה|Dmitrii Volkogonov, ''Lenin: A New Biography'' (New York: Free Press, 1994).|כיוון=שמאל}}{{הערה|Edvard Radzinsky, ''The Last Tsar: The Life And Death Of Nicholas II'' (New York: Knopf, 1993).|כיוון=שמאל}}.
@@ שורה 132: / שורה 132: @@
 די רוסישע רעוואלוציע ווערט געזען דורך היסטאריקער ווי דער פאָרגייער פאר אנדערע אייראפעאישע רעוואלוציעס וואס זענען פארגעקומען נאכ'ן ערשטן קריג, ווי די [[דייטשע רעוואלוציע פון 1918–1919|דייטשע רעוואלוציע פון 1918]].
+==ביי די אידן==
+פאַר דער יידישער באַפעלקערונג, וועלכע איז געווען די גרעסטע אין דער וועלט, האָט די רעוואָלוציע געברענגט פּאַראַדאָקסישע רעזולטאַטן. פוּן איין זייט, האָט זי אָפּגעשאַפן אַלע אַנטיסעמיטישע געזעצן און געעפנט נייע געלעגנהייטן פאַר אידן. פוּן דער צווייטער זייט, האָט די ציווילע מלחמה וואָס האט נאָכגעפאָלגט געברענגט די בלוטיגסטע פּאָגראָמען איידער דער האָלאָקאָוסט.
+===הינטערגרונט און פאָרלויפער===
+די אידן האָבן אין דער צאַרישער אימפּעריע געליטן פון שווערע דיסקרימינאַציע, זייענדיג אונטערגעוואָרפן א בערך 650 געזעצן וואָס האָבן באַגרעניצט זייערע בירגער רעכט. זיי זענען געווען באַגרעניצט צו וואוינען אינעם [[תחום המושב]] (Pale of Settlement) און זענען געשטאַנען אונטן פוּן דער סאָציאַלער היעראַרכיע. די דאָזיגע אונטערדריקונג האָט געטריבן אידן צו זיך באַטייליגן אין רעוואָלוציאָנערע פּאָליטיק.
+די ערשטע וועלט מלחמה האָט פאַרגערגערט די שפּאַנונגען. די רוסישע רעגירונג האָט אַרויסגעטריבן הונדערטער טויזנטער אידן פון מערב'דיגע געגנטן, וועלכע האָבן דעפאַקטאָ צעבראָכן די באַגרעניצונגען פוּן תּחום המושב, און פיל זענען געקומען צו גרויסע רוסישע שטעט.
+===אידישע פּאָליטישע ריכטונגען===
+בעת דער רעוואָלוציע איז די יידישע געזעלשאַפט געווען טיף צעשפּאלטן אָבער פּאָליטיש זייער אַקטיוו, מיט אַן "אומפּרעצעדענטן אויפבלי" פון טעטיגקייט{{הערה|שם=ענציקולטור|Vladimir Levin, February Revolution in Encyclopedia of Jewish History and Cultures Online}}. זעקס הויפּט פּאָליטישע גרופּעס זענען פאָראויס געקומען צווישן 1917 און 1921{{הערה|1=Russian Revolutions of 1917
+byZvi Gitelman}}.
+* ציוניזם: די גרעסטע באַוועגונג, וועלכע האָט געציילט אַרום 300,000 אנהענגער, האָט געצילט צו אַ אידישן לאַנד אין ארץ־ישׂראל. נאָך דער באַלפור דעקלאַראַציע אין נאָוועמבער 1917 איז דער ציוניסטישער ציל פאַררעכנט געוואָרן פאַר אַ רעאַליסטישן פּראָספּעקט.
+* דער בונד: די אַלגעמיינע פאראייניגונג פוּן אידישע אַרבעטער אין ליטע, פּוילן און רוסלאַנד. ער האָט געהאַט 33,700 מיטגלידער ביים סוף פוּן 1917 און איז געווען דער גרעסטער און אַקטיווסטער סאָציאַליסטישער פּאַרטיי. דער בונד איז געווען קעגן דעם אָקטאָבער איבערקערעניש. זיי האָבן געפאָדערט אידיש צו זיין די שפּראַך פוּן אַ סעקולאַרער אידישער קולטור אין גלות.
+* אַנדערע סאָציאַליסטישע גרופּעס: די ציוניסטיש סאָציאַליסטישע און די אידישע סאָציאַליסטישע אַרבעטער פּאַרטיי (SERP) האָבן זיך פאַראייניגט אין די פאַרייניגטע. עס איז אויך געווען די פּועלי־ציון, וואָס האָבן געהאַט אַן אַרבעטער ציוניסטישע אידעאָלאָגיע.
+* פאָלקספּאַרטיי: געגרינדעט דורך שמעון דובנאָוו, זי האָט אַדוואָקירט קולטורעלע אויטאָנאָמיע אין די לענדער וואו אידן וואוינען (דיאַספּאָרע נאַציאָנאַליזם).
+* אָרטאָדאָקסישע פּאַרטייען: רעליגיעזע אידן האָבן זיך אויך אָרגאַניזירט אין פּאַרטייען, אַזוי ווי מסורת וחרות און נצח ישראל, וואָס האָבן געשטיצט סעקולאַרע, דעמאָקראַטישע קהילות{{הערה|שם=ענציקולטור}}.
+===די פעברואַר רעוואָלוציע===
+די פעברואַר רעוואָלוציע האָט אָפּגעשאַפן די צאַרישע רעזשים און האָט פאַר די אידן געעפנט אַ תקופה פוּן האָפענונג.
+* אידישע עמאַנציפּאַציע: די צייטווייליגע רעגירונג האָט כּמעט גלייך, דעם 22סטן מאַרץ 1917, אָפּגעשאַפן אַלע לעגאַלע באַגרעניצונגען קעגן אידן, דורך דעם יוסטיץ מיניסטער קערענסקי. דאָס האָט אַנולירט די באַגרעניצונגען פוּן תּחום המושב און אַלע אַנדערע אַנטי־אידישע געזעצן. די געשעעניש איז געפייערט געוואָרן ווי אַ "נייער יציאת מצרים"{{הערה|1=Rabbi Shalom DovBer
+Schneersohn, Igrot Kodesh
+Vol. 2, 829-831 (#466) and
+-837 (#469). }}{{הערה|1=S. Ginsburg, Amolike Peterburg. Forshungen un zikhroynes vegn Yidishn lebn in der rezidents-shtot fun tsarishn Rusland [Petersburg as it was. Research and Memories about Jewish Life in the Imperial Capital], New York 1944. 252}}{{הערה|1=S. Dubnow, Kniga zhizni: vospominanya i razmyshlenya: materiyaly dliya istorii moego vremeni [The Book of Life: Memoirs and Reflections: Materials for a History of my Time], St. Petersburg 1998. 379}}.
+* אידישע אינטעליגענץ און רעוואָלוציאָנערן: אידן זענען געווען אומפּראָפּאָרציאָנעל פאַרטרעטן אין דער פּאָליטישער עליטע פוּן 1917, און ספּעציעל אין לינקע פּאַרטייען (אַרום 20% אין דער צענטראַלער עקזעקוטיווע קאָמיטעט פוּן דער צייטווייליגער רעגירונג). טראָץ דעם, האָבן אידישע ליבעראַלן פארמיטן הויכע פּאָזיציעס, ווייל זיי האָבן מורא געהאַט אז די רעוואָלוציע זאָל ווערן אידענטיפיצירט מיט אידן.
+===די אָקטאָבער רעוואָלוציע און דער בירגערקריג===
+די באָלשעוויקן האָבן איבערגענומען די מאַכט אין אָקטאָבער. די רעוואָלוציע איז געווען צענטראַליזירט אין פּעטראָגראַד, ווייט פון דעם תחום המושב, און האָט צום ערשט געפירט צו סקעפּטיזם ביי די אידישע מאַסן. די בונד, למשל, האָט געהאַלטן אַז די לענינס איבערקערעניש איז "משוגעת" (insanity){{הערה|1=The Jews and the Russian Revolution (1917–37)
+In: The Jewish Question
+Author: Enzo Traverso
+Translator: Bernard Gibbons
+Type: Chapter
+Pages: 127–135
+DOI: 10.1163/9789004384767_008}}.
+===די ראָלע פוּן אידן אין דער באָלשעוויסטישער פירערשאַפט===
+די אַנטיסעמיטישע פּראָפּאַגאַנדע האָט פאַרשפּרייט די טענה אַז די רעוואָלוציע איז אַ יידישע "פאַרשווערנונג". הגם אידן זענען געווען אומפּראָפּאָרציאָנעל פאַרטרעטן אין לינקע קרייזן, איז די באָלשעוויסטישע פּאַרטיי ניט געווען די הויפּט פּאַרטיי פוּן יידישע אַרבעטער: די מענשעוויקעס און דער בונד האָבן געהאַט מער יידישע מיטגלידער און פירער. שליסל פירער פוּן יידישן אָפּשטאַם אין דער באָלשעוויסטישער שפּיץ זענען געווען לעאָן טראָצקי, גריגאָרי זינאָוויעוו און לעוו קאַמענעוו.
+טראָצקי האָט באַרימט דערקלערט אַז ער איז אַן אינטערנאַציאָנאַליסט קודם־כל. ביי מאַרקסיסטן פוּן ביידע סאָציאַל־דעמאָקראַטישע פראַקציעס, איז אידישקייט ניט געווען זייער הויפּט אידענטיפיקאַציע.
+===פּאָגראָמען און דער שינוי פוּן אידישן שטיצע===
+די הויפּט סיבה פאַר דעם יידישן ענדערונג צו שטיצן די סאָוועטן איז געווען די היציקע אַנטיסעמיטיזם פוּן דער קאָנטר־רעוואָלוציע.
+• דער שוידערליכער בירגערקריג: צווישן 1918 און 1921 האָט אַ כוואַליע פוּן עקסטרעם געוואַלדיקע פּאָגראָמען איבערגעשפּרייט אוקראַיִנע. די צאָל פוּן קרבנות איז געווען צווישן 75,000 און 150,000 לויט געוויסע פאָרשער, און אַנדערע רעכענונגען ציען זיך ביז 200,000. די פּאָגראָמען, וואָס זענען געווען אַ טייל פוּן מיליטערישע קאַמפּאַניעס, זענען געווען ערגער פוּן די פריערדיקע צאַרישע פּאָגראָמען.
+• די רעדע אַלס שוץ: די אַרמייען פוּן קאָלטשאַק, דעניקין, און ווראַנגל (די ווייַסע אַרמייען) האָבן פאַרנוצט אַנטיסעמיטיזם ווי אַ וואָפן. פאַר אידן איז די וואַל צווישן די רויטע און די ווייַסע אַלץ מער געוואָרן אַ "וואַל צווישן לעבן און טויט".
+• דער רעדער אַרמיי: הגם טייל אַפּטיילונגען פוּן דער רויטער אַרמיי האָבן אויך אָנטייל גענומען אין פּאָגראָמען, האָבן די באָלשעוויסטישע פירער שטרענג באַשטראָפט די פּאָגראָמשטשיקעס, אַפילו מיט טויט. דער סאָוועטישער רעזשים האָט אין יוּלי 1918 ארויסגעגעבן אַ דעקרעט, אונטערגעשריבן פוּן לענין, וואָס האָט פאַרדאַמט אַנטיסעמיטיזם אַלס אַ "טויטליכע סכּנה פאַר דער גאַנצער רעוואָלוציע".
 ==צו ליינען מער==