בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,359
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 3: | שורה 3: | ||
==היסטאָרישער איבערבליק== | ==היסטאָרישער איבערבליק== | ||
===חרדים אין די פריע יאָרן פון דער מלוכה=== | ===חרדים אין די פריע יאָרן פון דער מלוכה=== | ||
אין די פריע יאָרן פון מדינת ישראל איז די נאָרמע, אַז אַלע חרדישע בחורים בלייבן אין ישיבה עד לגיל פטור, נאָך נישט געווען פעסטגעשטעלט. בעת דער מלחמת השחרור האָט דער חרדישער עולם, אַריינגערעכנט די רבנים, געהאַלטן אַז אַלע מענער אין מאָביליזאַציע-עלטער, אַחוץ אַ קליינער גרופּע תּלמידי ישיבות, מוזן זיך מאָביליזירן צו ראַטעווען דעם פאָלק און לאַנד. אַגודת ישראל האָט פּובליקירט כּרוזים און אַפילו געגרינדעט רעקרוטירונג-צענטערן פאַר דער חרדישער יוגנט.{{הערה|{{צ-זשורנאל|מנחם קרן קרץ|החיילים של הרבי מויז'ניץ|עת-מול|גיליון 255|עמ=27–30|מו"ל=יד יצחק בן־צבי|קישור=https://files.ybz.org.il/periodicals/Etmol/255/Article_255.3.pdf}}}} | אין די פריע יאָרן פון מדינת ישראל איז די נאָרמע, אַז אַלע חרדישע בחורים בלייבן אין ישיבה עד לגיל פטור, נאָך נישט געווען פעסטגעשטעלט. בעת דער מלחמת השחרור האָט דער חרדישער עולם, אַריינגערעכנט די רבנים, געהאַלטן אַז אַלע מענער אין מאָביליזאַציע-עלטער, אַחוץ אַ קליינער גרופּע תּלמידי ישיבות, מוזן זיך מאָביליזירן צו ראַטעווען דעם פאָלק און לאַנד. אַגודת ישראל האָט פּובליקירט כּרוזים און אַפילו געגרינדעט רעקרוטירונג-צענטערן פאַר דער חרדישער יוגנט.{{הערה|שם=עתמול|{{צ-זשורנאל|מנחם קרן קרץ|החיילים של הרבי מויז'ניץ|עת-מול|גיליון 255|עמ=27–30|מו"ל=יד יצחק בן־צבי|קישור=https://files.ybz.org.il/periodicals/Etmol/255/Article_255.3.pdf}}}} | ||
אַ סך חרדים האָבן זיך דעמאָלט מאָביליזירט און געקעמפט, און פיל האָבן זיך אידענטיפיצירט מיט דער מלוכה און צה"ל. די מגויסים זענען אָרגאַניזירט געוואָרן אין רעליגיעזע פּלוגות, וועלכע זענען געבויט געוואָרן אויף יחידות וואָס האָבן שוין געאַרבעט אינערהאַלב דער הגנה און פּלמ"ח. אין ירושלים איז אַפילו אויפגעשטעלט געוואָרן דער "גדוד טוביה", וועלכער איז גערופן געוואָרן נאָך זיין מפקד טוביה ביר. אין דער יוניט האָבן געדינט אַרום 370 ישיבה-בחורים (פון 17 ביז 27 יאָר) האָבן געדינט אין פאַרפעסטיגונגס-אַרבעט פאַר אַרום זעקס חדשים, צווישן זיי בחורים פון "קנאישע" ישיבות ווי דושינסקי און סאַטמאַר.{{הערה|שם=יאיר343|{{צ-זשורנאל|יאיר הלוי|חרדים, גיוס ומלחמות|ואתם תחרישון - האם השתנתה החברה החרדית במלחמה?|שנת הוצאה=תשפ"ה}}, עמ' 343}} | אַ סך חרדים האָבן זיך דעמאָלט מאָביליזירט און געקעמפט, און פיל האָבן זיך אידענטיפיצירט מיט דער מלוכה און צה"ל. די מגויסים זענען אָרגאַניזירט געוואָרן אין רעליגיעזע פּלוגות, וועלכע זענען געבויט געוואָרן אויף יחידות וואָס האָבן שוין געאַרבעט אינערהאַלב דער הגנה און פּלמ"ח. אין ירושלים איז אַפילו אויפגעשטעלט געוואָרן דער "גדוד טוביה", וועלכער איז גערופן געוואָרן נאָך זיין מפקד טוביה ביר. אין דער יוניט האָבן געדינט אַרום 370 ישיבה-בחורים (פון 17 ביז 27 יאָר) האָבן געדינט אין פאַרפעסטיגונגס-אַרבעט פאַר אַרום זעקס חדשים, צווישן זיי בחורים פון "קנאישע" ישיבות ווי דושינסקי און סאַטמאַר.{{הערה|שם=יאיר343|{{צ-זשורנאל|יאיר הלוי|חרדים, גיוס ומלחמות|ואתם תחרישון - האם השתנתה החברה החרדית במלחמה?|שנת הוצאה=תשפ"ה}}, עמ' 343}} | ||
| שורה 10: | שורה 10: | ||
===דער ערשטער נח"ל חרדי (1961–1974)=== | ===דער ערשטער נח"ל חרדי (1961–1974)=== | ||
דער אָריגינעלער "נח"ל חרדי" האָט | דער אָריגינעלער "נח"ל חרדי" האָט געווירקט צווישן די יאָרן 1961 און 1974. די יוניט איז געגרינדעט געוואָרן אַלס אַ דורכברוך אין אינטעגרירונג פון חרדים אין צה"ל. די גרינדונג איז געקומען אין ליכט פון אַן עכטער נויט, אַ מענטשן פאַר חרדישע יוגנטליכע וואָס האָבן פאַרלאָזט די ישיבות און געוואָלט ביישטייערן צו דער זיכערהייט פון דער מדינה.{{הערה|שם=נמולאנת|https://kotar.cet.ac.il/kotarapp/index/Chapter.aspx?nBookID=114208273&nTocEntryID=114208931}} | ||
די צילגרופּע זענען געווען חרדישע יוגנטליכע וואָס האָבן פאַרלאָזט די ישיבות און געוואָלט ביישטייערן צו דער זיכערהייט פון דער מדינה. די | די איניציאַטיוו איז געקומען פון הרב משה ערנסטער, דער איידעם פונעם וויזשניצער רבי ר' חיים מאיר האַגער (בעל "אמרי חיים"), מיט דער שטיצע פונעם רבי'ן און דוד בן-גוריון. די בחורים, אַ טייל פון זיי פון דער חרדישער עליטע, האָבן קאָמבינירט מיליטערישן דינסט מיט תּורה-לימוד און אַ שטרענגן רעליגיעזן לעבנסשטייגער.{{הערה|שם=נמולאנת}} | ||
די צילגרופּע זענען געווען חרדישע יוגנטליכע וואָס האָבן פאַרלאָזט די ישיבות און געוואָלט ביישטייערן צו דער זיכערהייט פון דער מדינה. | |||
די ראַם האָט קאָמבינירט ישיבה-לימוד, קורצן מיליטערישן דינסט און באַזעצונג אין אַן אַגראַריש-אינדוסטריעלן כּפר, כּדי צו שאַפן אַ נייע ישובה. | |||
די | די נח"ל אַרבעט איז באַזירט געווען אויף אַ "גרעין" (קערן-גרופּע) פון בלויז אַ פּאָר צענדליג בחורים. די ערשטע רעקרוטן זענען געווען וויזשניצער חסידים, וואָס האָבן זיך געדינט צוויי מאָל אַ יאָר. מען האָט פּלאַנירט אַז די גרופּע זאָל זיך באַזעצן אין אַן אַגראַריש-אינדוסטריעלן כּפר גערופן "כּפר וויזשניץ" (ביי מושב עמיעוז), וואו זיי זאָלן אַרבעטן אין אַ דיאַמענטן-פּאָלירונג פאַבריק. דער פּראָיעקט אין עמיעוז איז דורכגעפאַלן, און די סאָלדאַטן זענען אַריבערגעפירט געוואָרן צו מושב [[קוממיות]], דער איינציגער מושב געגרינדעט דורך אַגודת ישראל, און וועלכער איז געווען אונטער דער שטרענגער פיקוח פון רב בנימין מענדעלסאָן.{{הערה|שם=עתמול}} | ||
די | כאָטש דער וויזשניצער רבי האָט אין אָנהייב געגעבן זיין ברכה, האָט ער שפּעטער אַראָפּגענומען זיין אָפיציעלן חסות נאָך קריטיק פון קנאישע חוגים, וואָס האָבן געהאַלטן אַז ער פאַרשטאַרקט די רעגירונגס-וואונטש צו רעקרוטירן ישיבה-תּלמידים. טראָץ דעם, האָבן זיך צוגעשלאָסן אַנדערע גרופּעס, אַריינגערעכנט חב"ד (1963) און גורע חסידים, מיט דער שטיצע פון רבנים חשובים, ווי הרב אליעזר דעסלער.{{הערה|שם=עתמול}} | ||
הרב [[רבי אלעזר מנחם מן שך|אלעזר מנחם שך]] האָט דעמאָלט באַשלאָסן זיך נישט אַריינצומישן אין דעם פּולמוס איבער דעם לאָקאַל פונעם נח"ל חרדי.{{הערה|{{כיכר השבת|יוסי נכטיגל|מרן הרב שך על הנח"ל: 'לא אתערב'|165389|מערץ 3, 2015}}}}{{הערה|{{ערוץ7|נתנאל כ"ץ|נחשף: מכתב הרב שך על הנח"ל החרדי|293982|מערץ 3, 2015}}}}{{הערה|{{סרוגים||נחשף מכתב של הרב שך על הנח"ל החרדי: "לא מתערב"|109333-נחשף-מכתב-של-הרב-שך-על-הנחל-החרדי-לא-מת|מערץ 3, 2015}}}}{{הערה|{{בחדרי חרדים|יונה שוב|מכתבו של מרן הרב שך חושף את מעורבותו הפעילה בנח"ל החרדי|168518|מערץ 3, 2015}}}} | |||
די חרדישע נח"ל סאָלדאַטן האָבן זיך באַטייליגט אין [[מלחמת ששת הימים]] (1967) און [[מלחמת יום הכיפורים]] (1973). נאָך דער זעקס-טאָגיגער מלחמה האָט דער נח"ל חרדי געזען אַ פאַרשטאַרקונג אין רעקרוטירונג. | |||
רב משה חיים שיינפעלד, אַ גורער חסיד און אַ וויכטיגע עסקן, איז געווען דער וואָס האָט זיך פאַרנומען מיט דער גרינדונג פונעם ערשטן נח"ל חרדי. | |||
יצחק דרעקסלער, וועלכער האָט געלערנט אין דער חתם סופר חדר אין בני ברק און אין דער ישיבת ערלוי, האָט געדינט אין דעם נח"ל חרדי און איז שווער פאַרוואונדעט געוואָרן אין מלחמת יום הכיפורים{{הערה|{{ynet|קובי נחשוני|החלל האחרון: נפטר הפצוע הקשה ממלחמת יום כיפור|5230544|אפריל 15, 2018}}}}{{הערה|{{ynet|טלי פרקש|נופלים בין הכיסאות|3877587|אפריל 19, 2010}}}}. | |||
דער אָריגינעלער גדוד איז פאַרמאַכט געוואָרן אין 1974{{הערה|שם=נמולאנת}}. | |||
===די שינוי אין נאָרמע (נאָך 1977)=== | |||
אין 1977 האָט [[מנחם בעגין]], אַלס טייל פון דער קאָאַליציע מיט די חרדישע פּאַרטייען, מבטל געווען די מכסות פאַר דעם הסדר "תורתם אומנותם". דאָס האָט געפירט צו אַ באַדײטנדער ענדערונג אין דער חרדישער געזעלשאַפט, וועלכע האָט פאַרשטאַרקט דעם נאָרם פון בלייבן אין ישיבה און כולל פאַר גאַנצע יאָרן. דער צאָל דחויי שירות איז געשטיגן פון בערך 8,260 אין 1977 צו בערך 16,000 אין 1986. די געזעלשאַפטלעכע נאָרמע פון בלייבן אין לערנען ביזן פטור עלטער (גיל 35 אָדער 41 אין פאַרשידענע יאָרן) האָט זיך עטאַבלירט, אַפילו אויב פריער האָבן זיך אַ סך חרדים מגייס געווען צו אַרבעטן. | |||
===הקמת גדוד נצח יהודה (1998–היינט)=== | ===הקמת גדוד נצח יהודה (1998–היינט)=== | ||
נאָך אַ פּעריאָד פון כּמעט צוויי | נאָך אַ פּעריאָד פון כּמעט צוויי יאָרצענדליג פולער אָפּשיידונג צווישן דעם חרדישן ציבור און צה"ל, איז אין 1999 געגרינדעט געוואָרן אַ חרדישע פּלוגה אינעם נח"ל גדוד 903, וואָס איז אָנגערופן געוואָרן דער נח"ל חרדי. אין 2002 איז די יוניט געוואָרן אַן אומאָפּהענגיגער גדוד, טראָץ רבנישן ווידערשטאַנד. שפּעטער איז דער גדוד אַריבער צו דער כפיר בריגאַדע און באַקומען דעם נאָמען נצח יהודה (גדוד 97). | ||
די מאָדערנע איניציאַטיוו פאַרן חרדישן נח"ל איז, אַנדערש ווי אין דער | די מאָדערנע איניציאַטיוו פאַרן חרדישן נח"ל איז, אַנדערש ווי אין דער פריערדיגער צייט, געקומען פון אָפיציעלע קרייזן, די מיליטער און רעגירונג, און נישט פונעם חרדישן מלוכה-געזעלשאַפט. | ||
===צילן | ====צילן און פּיקוח==== | ||
דער גדוד איז געגרינדעט געוואָרן אין קאָאָפּעראַציע מיט רבנים פון דער "נצח יהודה" אַסאָציאַציע און מיטן אָפטייל פון מיליטעריש-סאָציאַלער יוגנט ביים מיניסטעריום פון | דער גדוד איז געגרינדעט געוואָרן אין קאָאָפּעראַציע מיט רבנים פון דער "נצח יהודה" אַסאָציאַציע און מיטן אָפטייל פון מיליטעריש-סאָציאַלער יוגנט ביים מיניסטעריום פון פאַרטיידיגונג. דער ציל איז צו געבן חרדים אַ מעגליכקייט צו דינען אַלס קעמפער בשעת זיי היטן אָפּ אַ שטרענג רעליגיעזן לעבנסשטייגער. דער גדוד פאָדערט פולע סעפּאַראַציע פון פרויען, האָבן קבועדיגע צייטן פאַר תּורה-לימוד און דריי תּפילות אין טאָג, און באַקומען כּשר למהדרין עסן. | ||
נאָך צוויי יאָר אַקטיוון דינסט, גייען די סאָלדאַטן צו אַ "שנת משימה" (אויפגאַבעס יאָר), וועלכע איז געווידמעט צו | נאָך צוויי יאָר אַקטיוון דינסט, גייען די סאָלדאַטן צו אַ "שנת משימה" (אויפגאַבעס יאָר), וועלכע איז געווידמעט צו לערנען אַ פאַך, אָדער צו פאַרענדיגן בגרויות (מאַטריקל) און פּרעפּאַראַציע פאַר אַקאַדעמישע שטודיעס, מיט דער ציל זיי צו אינטעגרירן אין אַרבעטס-מאַרק. | ||
דער גדוד רעקרוטירט אָפט בחורים וואָס זענען אַרויסגעפאַלן פון דער ישיבה-וועלט, כאָטש די רעקרוטירונג האָט אויך אַריינגעצויגן חרדישע-נאַציאָנאַלע יוגנט, ווי אויך פרייוויליקע פון חוץ-לארץ, ספּעציעל פון אַמעריקע און פראַנקרייך. | דער גדוד רעקרוטירט אָפט בחורים וואָס זענען אַרויסגעפאַלן פון דער ישיבה-וועלט, כאָטש די רעקרוטירונג האָט אויך אַריינגעצויגן חרדישע-נאַציאָנאַלע יוגנט, ווי אויך פרייוויליקע פון חוץ-לארץ, ספּעציעל פון אַמעריקע און פראַנקרייך. | ||
===רבנישע שטיצע און קעגנערשאַפט=== | ====רבנישע שטיצע און קעגנערשאַפט==== | ||
די גרינדונג פון נצח יהודה האָט אַרויסגערופן שאַרפע קעגנערשאַפט ביים חרדישן ציבור, וועלכע איז אויסגעדריקט געוואָרן אין שאַרפע "פּאַשקווילן" (וואַנט-פּלאַקאַטן). אַ טייל פון די פּאַשקווילן זענען געווען געצילט קעגן הרב | די גרינדונג פון נצח יהודה האָט אַרויסגערופן שאַרפע קעגנערשאַפט ביים חרדישן ציבור, וועלכע איז אויסגעדריקט געוואָרן אין שאַרפע "פּאַשקווילן" (וואַנט-פּלאַקאַטן). אַ טייל פון די פּאַשקווילן זענען געווען געצילט קעגן הרב אהרן יהודה לייב שטיינמאַן, וואָס האָט, לויט טייל מקורים, געגעבן שטילע הסכמה. הרב שטיינמאַן אַליין האָט זיך אָפּגעזאָגט פונעם נח"ל חרדי און גע'טענה'ט אַז ער האָט עס קיינמאָל נישט געשטיצט{{הערה|{{ynet|אבישי בן חיים|חשיפה: הנח"ל החרדי בסכנת התמוטטות|937008|יולי 20, 2001}}}}. | ||
פון דער אנדערער זייט האבן אַ צאָל פון די חשובסטע ראשי ישיבות, אַריינגערעכנט הרב ש. ז. ברוידא, הרב א. י. זאַלזניק, און הרב ח. פ. שיינבערג, געחתמעט אויף אַ בריוו וואָס שטיצט די איניציאַטיוו פאַר אַזעלכע בחורים, וואָס זענען אַרויסגעפאַלן פון דער ישיבה-ראַם, זעענדיג דאָס אַלס אַ "תּכנית הצלה" (רעטונגס-פּראָגראַם){{הערה|{{בחדרי חרדים|צבי סלע|הנחל החרדי - הפרטים נחשפים: מי מגדולי ישראל תמך ומי התנגד?|759941|יוני 14, 2016}}}}. | |||
===מיליטערישע און דיפּלאָמאַטישע געשעענישן=== | ===מיליטערישע און דיפּלאָמאַטישע געשעענישן=== | ||
נצח יהודה האָט גענומען אַ טייל אין קאַמף-אַקטיוויטעטן אין דעם עזה סטריפּ (ביים קרב פון בית חנון) אין דער מלחמת חרבות ברזל. נאָכן אויסבראָך פון דער מלחמה אין 2023, האָבן הונדערטער חרדים וואָס אַרבעטן שוין, זיך | נצח יהודה האָט גענומען אַ טייל אין קאַמף-אַקטיוויטעטן אין דעם עזה סטריפּ (ביים קרב פון בית חנון) אין דער מלחמת חרבות ברזל. נאָכן אויסבראָך פון דער מלחמה אין 2023, האָבן הונדערטער חרדים וואָס אַרבעטן שוין, זיך פרייוויליג מאָביליזירט פאַר קורצע טרענירונג און רעזערוו-דינסט. כאָטש די צאָל מגויסים איז נישט געווען גרויס אין פאַרהעלטעניש צו דער גאַנצער חרדישער געזעלשאַפט, האָט מען געזען אַ פאַרבעסערטן און מער פּאָזיטיווער באַציאונג צו חרדישע סאָלדאַטן אין דער געזעלשאַפט בעת דער קריזיס. | ||
אין אַפּריל 2024 איז באַריכטעט געוואָרן, אַז די | אַ צאָל געשעענישן אַרום דעם נצח יהודה גדוד האָבן געפירט צו פּאָליטישע קאָנטראָווערסיעס. למשל, אין אַפּריל 2024 איז באַריכטעט געוואָרן, אַז די פאַראייניגטע שטאַטן האָבן מעגליך בדעה צו אָנלייגן סאַנקציעס אויפן גדוד לויט דער "לייהי געזעץ" (Leahy Law), צוליב טענות וועגן ברוטאַלקייט אין יהודה ושומרון. די מעגליכע סאַנקציעס האָבן אַרויסגערופן אַ שאַרפע פאַרדאַמונג פון ישׂראלדיגע פּאָליטישע פירער. | ||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
[[he:נצח יהודה]] | [[he:נצח יהודה]] | ||