רוי:דע סאלא פאמיליע

די דע סאָלאַ פאַמיליע איז אַן אויסגעצייכנטע ספרדישע אידישע משפּחה, באַקאַנט פאַר אירע רבנים, חזנים, פּראָפעסאָרן, מחברים און פירערשאַפט אין די מערבדיגע ספרדישע קהילות אין האָלאַנד, ענגלאַנד און צפון־אַמעריקע.

היסטאָריע און אָפּשטאַם

די משפּחה שטאַמט פון חשובע ספרדים, וועלכע האָבן עמיגרירט פון שפּאַניע אין 1492 ביים גרוש. דער נאָמען דע סאָלאַ (De Sola) איז מעגליך אָנגענומען געוואָרן אין דער צווייטער העלפט פונעם 12טן יאָרהונדערט אין שפּאַניע.

נאָך דער פאַרטרייבונג, זענען מיטגלידער פון דער משפּחה פאַרשפּרייט געוואָרן; צוויי ברידער, יצחק דע סאָלאַ און ברוך דע סאָלאַ, זענען אַריבער קיין פּאָרטוגאַל. שפּעטער זענען די קינדער פון יצחק געקומען קיין האָלאַנד אין די פריע יאָרן פונעם 17טן יאָרהונדערט. די משפּחה פלעגט זיך באַזעצן הויפּטזעכליך אין האָלאַנד און אַמסטערדאַם, און פון דאָרטן זענען זיי געקומען קיין לאָנדאָן אין די פריע יאָרן פונעם 19טן יאָרהונדערט. אַ סך צווייגן אין ענגלאַנד, קאַנאַדע, די מערב אינדיעס און האָלאַנד ציען זיך אַראָפּ פון אהרן דע סאָלאַ (Aaron de Sola) פונעם 18טן יאָרהונדערט.

באַרימטע פיגורן

דוד בן אהרן דע סאָלאַ (David de Aaron de Sola) (1796–1860)

דוד בן אהרן דע סאָלאַ (טייל מאָל געשריבן David Aaron de Sola) איז געבוירן געוואָרן אין אַמסטערדאַם אין 1796. ער איז געווען דער זון פון אהרן דע סאָלאַ, אַ תּלמוד־למדן. אין 1818, ביים עלטער פון 22 יאָר, איז ער גערופן געוואָרן קיין לאָנדאָן צו זיין איינער פון די מיניסטאָרן (חזן) פון דער בעוויס מאַרקס קהילה. ער האָט חתונה געהאַט אין 1819 מיט ריקאַ/רבקה מעלדאָלאַ, די עלטסטע טאָכטער פון חכם רפאל מעלדאָלאַ, וועמענס טאַטע ער איז שפּעטער געוואָרן אַן געלערנטער אַסיסטענט. נאָך מעלדאָלאַ'ס טויט אין 1828, האָט דע סאָלאַ כּמעט איבערגענומען די רבנישע פירערשאַפט פון די ענגלישע ספרדים.

דע סאָלאַ איז באַקאַנט ווי "דער געלערנטער חזן" (the learned Hazan) צוליב זיין געלערנטקייט און שריפטן. ער האָט געקענט ענגליש און האָט געהאַלטן רעדעס אין דער שיל. דעם 26סטן מאַרץ, 1831, האָט ער געהאַלטן די ערשטע רעדע אין ענגליש וואָס מע האָט געהערט אין די ווענט פון דער בעוויס מאַרקס שיל (פריער זענען זיי געהאַלטן געוואָרן אויף שפּאַניש אָדער פּאָרטוגעזיש). זיינע רעדעס זענען שפּעטער פאַרעפנטלעכט געוואָרן דורך דעם מאַהאַמאַד (דעם פאָרוואַלטונגס־ראַט פון דער קהילה).

זיין וויכטיקסטע אַרבעט איז געווען די איבערזעצונג פון דער ספרדישער תּפילה Translation of the Forms of Prayer According to the Custom of the Spanish and Portuguese Jews. דאָס פינף־באַנדיקע ווערק, פאַרעפנטליכט אין 1836 און 1852, האָט באַקומען שטיצע פון סיר משה מאָנטעפיאָרע און געדינט אַלס יסוד פאַר שפּעטערדיקע אויסגאַבעס.

אברהם דע סאָלאַ (Abraham de Sola) (1825–1882)

אברהם דע סאָלאַ איז געבוירן געוואָרן אין לאָנדאָן, ענגלאַנד, דעם 18טן סעפּטעמבער 1825, דער זעקסטער קינד פון דוד בן אהרן דע סאָלאַ. זיין בילדונג האָט ער געקראָגן אין דער City of London Corporation School און שפּעטער אונטער זיין פאָטער און לואיס לאָעווע.

אין 1846 האָט אברהם דע סאָלאַ געקראָגן די שטעלע פון חזן פאַר דער מאָנטרעאַלער אידישער קהילה שארית ישׂראל, און ער איז אָנגעקומען אין יאַנואַר 1847. ער האָט געדינט אין דער קהילה ביז זיין טויט אין ניו יאָרק סיטי אין 1882.

אין 1848 האָט מעקגיל קאָלעדזש אים באַשטימט אַלס לעקטאָר אין העברעאיש און רבנישער ליטעראַטור, און אין 1853 איז ער געוואָרן פּראָפעסאָר פון העברעאיש און אָריענטאַלישער ליטעראַטור, אַ שטעלע וואָס ער האָט געהאַלטן ביז זיין טויט. מעקגיל האָט אים באַערט אין 1858 מיט אַן LL.D. דאָקטאָראַט (אַן ערן־געצאָלטער דאָקטאָראַט פון געזעצן), וואָס איז מעגלעך געווען דער ערשטער אַזאַ כּבוד צו אַ יידישן מיניסטער אין צפון־אַמעריקע אָדער ענגלאַנד.

דע סאָלאַ איז געווען אַ פּראָליפישער לעקטאָר און מחבר אויף אַ ברייטן ריי פון טעמעס, אַריינגערעכנט די פאַרגלייכונג פון רעליגיע און וויסנשאַפט, יידישע געשיכטע (פון אידן אין פּערסיע, פּוילן און פראַנקרייך), און מעדיצינישע שטודיעס וועגן די רבנישע דיעטע־געזעצן. ער איז געווען אַ פירער פון אָרטאָדאָקסישן אידישקייט אין קאַנאַדע און האָט שטיצט די אַשכּנזישע קהילה אין מאָנטרעאַל.

אַן איינער פון זיינע גרעסטע כּבודים איז געקומען דעם 9טן יאַנואַר 1872, ווען ער האָט געעפנט דעם הויז פון רעפּרעזענטאַטיוון פון די פאַראייניגטע שטאַטן מיט אַ תּפילה; ער איז געווען דער ערשטער בריטישער אונטערטאַן און דער ערשטער איד צו טאָן דאָס.

קלעראַנס אייזיק דע סאָלאַ (Clarence Isaac de Sola) (1853–1920)

קלעראַנס אייזיק דע סאָלאַ, איינער פון די זין פון אברהם דע סאָלאַ, איז געווען אַ פירנדער קאַנאַדישער ציוניסט. ער האָט געהאַלטן שבת, געגעסן כּשר און באַזוכט רעגלמעסיק די שיל לויט דער אָרטאָדאָקסישער ספרדישער מסורה. קלעראַנס דע סאָלאַ איז געווען אַגענט פון דער Comptoir Belgo Canadien (אַ פירמע פאַר שטאָל פּראָדוקציע) און האָט געשריבן היסטאָרישע און ביאָגראַפישע אַרטיקלען וועגן מאָנטרעאַלער יידנטום פאַר דער יידישער ענציקלאָפּעדיע.

דוד דע סאָלאַ פּול (David de Sola Pool) (1885–1970)

דוד דע סאָלאַ פּול, אַן אָפּשטאַם פון דער דע סאָלאַ פאַמיליע (זיין טאַטע האָט חתונה געהאַט מיט אַ טאָכטער פון דוד בן אהרן דע סאָלאַ), איז געווען דער וויכטיגסטער ספרדישער רב אין די פאַראייניקטע שטאַטן אין די מיטעלסטע יאָרצענדלינגען פונעם 20סטן יאָרהונדערט. געבוירן אין לאָנדאָן אין 1885, האָט ער געלערנט אין Jews' College אין לאָנדאָן און שפּעטער אין דעם הילדעסהיימער רבנישן סעמינאַר אין בערלין, און האָט פאַרדינט אַ דאָקטאָראַט פון היידעלבערג אוניווערזיטעט.

אין 1907 איז פּול געקומען קיין ניו יאָרק צו זיין דער מיניסטער פון דער ספרדישער קהילה שעאַרית ישׂראל, די עלטסטע שיל אין די פאַראייניקטע שטאַטן. ער איז געווען אַן אָרטאָדאָקסישער רב, וואָס האָט אָפט געאַרבעט מיט ניט־אָרטאָדאָקסישע פירער אין קהלשע ענינים, און האָט געדינט ווי פּרעזידענט פון דער סינאַגאָגע קאָונסיל פון אַמעריקע פון 1938 ביז 1940.

פּול איז געווען אַ פרוכפּערדיקער מחבר, שרייבנדיג וועגן אַמעריקאַנער יידישער געשיכטע, רעליגיע און ציוניזם. ער האָט איבערגעקוקט און איבערגעזעצט די ספרדישע תּפילות פאַרן יוניאָן פון ספרדישע קהילות (וואָס ער האָט געגרינדעט אין 1928). זיין ווערק האָט איבערגענומען די פריערדיקע אויסגאַבעס פון אברהם דע סאָלאַ.

ליטעראַרישע און מוזיקאַלישע ווערק

די דע סאָלאַ פאַמיליע האָט געהאַט אַ רייכן ליטעראַרישן שאַפן, ספּעציעל אין דער אַנטוויקלונג פונעם ענגלישן איבערזעצונג פון דער ספרדישער ליטורגיע.

• דוד בן אהרן דע סאָלאַ'ס הויפּט־אַרבעט איז געווען די איבערזעצונג פון די ספרדישע תּפילות (Translation of the Forms of Prayer), וואָס איז געווען אַ "באַמערקליכע דערגרייכונג פון לערנעריי”. ער האָט אויך אָרגאַניזירט די אַלטע מעלאָדיעס פון דער ליטורגיע פון די שפּאַנישע און פּאָרטוגעזישע אידן (The Ancient Melodies) (1857) מיט עמאַנועל אַגילאַר. ער האָט קאָמפּאָנירט אַ מעלאָדיע פאַר אַדון עולם וואָס ווערט נאָך אַלץ גענוצט אין ספרדישע און אַשכּנזישע שילן אין דעם פאַראייניקטן קעניגרייך און אַנדערשוואוּ. ער האָט אויך איבערגעזעצט די יום־טובדיקע תּפילות פאַר אַשכּנזים.
• אברהם דע סאָלאַ האָט פאַרעפנטלעכט אַרבעטן ווי Behemoth hatemeoth און A Jewish calendar for fifty years (מיט Jacques Judah Lyons). ער האָט רעוויזירט, רעדאַגירט און פאַרעפנטלעכט די פאָרעם פון תּפילות לויטן מנהג פון די שפּאַנישע און פּאָרטוגעזישע אידן (5 בענד).