רוי:דע סאלא פאמיליע

דוד דע אהרן די סאָלאַ (David de Aaron de Sola) (1796–1860) איז געווען אַן אָרטאָדאָקסישער רב, חזן און אַ פרוכפּערער אידישער מחבר, וועלכער איז געבוירן געוואָרן אין אַמסטערדאַם, האָלאַנד. ער האָט געדינט אַלס מיניסטער פון דער היסטאָרישער שפּאַנישער און פּאָרטוגעזישער קהילה אין לאָנדאָן, בעוויס מאַרקס, און איז באַרימט אַלס דער, וואָס האָט איבערגעזעצט דעם ספרדישן סידור אין ענגליש.

משפּחה און חינוך

דוד די סאָלאַ איז געווען אַן אָפּשטאַם פון דער חשובער ספרדישער משפּחה די סאָלאַ, וועלכע האָבן עמיגרירט פון שפּאַניע אין 1492 נאָך דער גזירת גירוש. די משפּחה האָט זיך דערנאָך הויפּטזעכלאַך באַזעצט אין האָלאַנד. אין 1818, איז ער גערופן געוואָרן קיין לאָנדאָן צו ווערן איינער פון די מיניסטאָרים פון דער בעוויס מאַרקס קהילה.

אין 1819, האָט דוד חתונה געהאַט מיט רבקה מעלדאָלאַ, דער עלטסטער טאָכטער פון חכם רפאל מעלדאָלאַ. זיי האָבן געהאַט אַ פרוכפּערדיגע הייראט מיט זעקס זין און ניין טעכטער. צווישן זיינע קינדער זענען געווען הרב אברהם די סאָלאַ (Abraham de Sola), וועלכער איז שפּעטער געוואָרן אַ מיניסטער אין מאָנטרעאַל, קאַנאַדע, און שמואל די סאָלאַ (Samuel de Sola), וועלכער איז אין 1863 געוויילט געוואָרן צו איבערנעמען די פּאָזיציע פון זיין פאָטער אין בעוויס מאַרקס.

רבנישע קאַריערע און ליטעראַטור אין לאָנדאָן

דרשות אין ענגליש

אין 1818, האָט דוד די סאָלאַ אָנגעהויבן דינען אַלס חזן אין דער בעוויס מאַרקס קהילה. זיינע אידישע סקאָלאַרשאַפט און שרייבן האָבן אים פאַרדינט דעם צונעמען "דער געלערנטער חזן". זיינע אַדרעסן פאַר דער געזעלשאַפט פאַר דער קולטיווירונג פון העברעאישער ליטעראַטור האָבן געפירט דעם מַעֲמָד צו אים צו באַשטימען צו האַלטן דרשות אין דער ענגלישער שפּראַך.

דעם 26סטן מאַרץ 1831, האָט ער געהאַלטן די ערשטע דרשה אין ענגליש וואָס איז ווען געהערט געוואָרן אין דער בעוויס מאַרקס שול. זיינע דרשות זענען שפּעטער פאַרעפנטליכט געוואָרן דורכן מַעֲמָד.

ליטעראַרישע אַרבעט

דוד די סאָלאַ'ס באַדייטנדסטע אַרבעט איז געווען די פאַרעפנטלעכונג פון Translation of the Forms of Prayer According to the Custom of the Spanish and Portuguese Jews (איבערזעצונג פון די תּפילה נוסחאות לויט דעם מנהג פון די שפּאַנישע און פּאָרטוגעזישע אידן) אין 1836, וועלכע איז שפּעטער איבערגעדרוקט געוואָרן אין 1852. דאָס פינף-בענדיגע ווערק האָט באַקומען די ענקערידזשמענט און פינאַנציעלע שטיצע פון סיר משה מאָנטעפיאָרע. די דאָזיגע איבערזעצונג האָט געדינט אַלס באַזע פאַר עטליכע שפּעטערדיגע אויסגאַבעס.

זיין ערשטע ווערק איז געווען The Blessings (די ברכות), ארויסגעגעבן אין 1829, מיט אַן אַריינפירונגס־עסיי וועגן דעם באַדייט פון דאַנקזאָגונג.

צווישן זיינע אַנדערע פּובליקאַציעס זענען:

• The Proper Names in Scripture (די פּאַסיגע נעמען אין תּורה) (1837).
• Notes on Basnage and Milman's History of the Jews (נאָטיצן וועגן באַסנאַזש און מילמאַן'ס געשיכטע פון די אידן) (1838).
• אין קאָלאַבאָראַציע מיט מ. י. ראַפאַל, האָט ער איבערגעזעצט אַכצן טראַקטאַטן פון דער משנה (1842).
• אויך מיט ראַפאַל, האָט ער אָנגעהויבן אַן ענגלישע איבערזעצונג פון די ספרים מיט אַ פּירוש, אָבער נאָר דער ערשטער באַנד, בראשית, איז ארויס אין 1844.

מוזיקאַלישע ביישטייערונגען

דוד די סאָלאַ האָט געהאַט אַ לעבנסלאַנגע לייַדנשאַפט פאַר מוזיק. אין 1857, האָט ער פאַרעפנטלעכט The Ancient Melodies of the Spanish and Portuguese Jews (די אַלטע מנגינות פון דער ליטורגיע פון די שפּאַנישע און פּאָרטוגעזישע יידן), אַרייננעמענדיג אַ היסטאָרישן באַריכט איבער די פּאָעטן, פּאָעזיע און מנגינות פון דער ספרדישער ליטורגיע. ער האָט פאַרפאַסט אַ מנגינה פאַר אַדון עולם וואָס איז נאָך אַלץ אין באַנוץ סיי אין ספרדישע סיי אין אַשכנזישע שולן אין בריטאַניע און אַנדערשווו.

אַשכנזישע ליטורגיע

די סאָלאַ האָט אויך אונטערגענומען די אַרבעט צו איבערזעצן די יום־טובדיגע תּפילות פון דעם דייטשן און פּוילישן (אַשכנזישן) נוסח אין ענגליש אין פיר בענד, אין 1860. נאָך זיין טויט, האָט זיין איידעם, הרב אברהם פּערייראַ מענדעס (Abraham Pereira Mendes), פאַרענדיקט דעם ווערק.

זון: אברהם די סאָלאַ (Abraham de Sola)

זיין זון, אברהם די סאָלאַ (1825–1882), איז געווען אַ קלערמאַן, פּראָפעסאָר, און מחבר, וועלכער האָט זיך באַזעצט אין קאַנאַדע. אין 1847, האָט ער אָנגעהויבן זיין דינסט אין מאָנטרעאַל אין דער שׁארית ישׂראל קהילה.

ער האָט זיך באַלד באַזעצט אינעם צענטער פון מאָנטרעאַל'ס ענגליש־רעדנדיגער אינטעלעקטועלער געזעלשאַפט, דינענדיג אַלס אַ פּאָפּולערער און פּראָליפישער לעקטאָר. אין 1848, האָט מאַקגיל קאַלעדזש אים באַשטימט אַ לעקטאָר אין העברעאיש און רבנישער ליטעראַטור, און אין 1853, איז ער געוואָרן אַ פּראָפעסאָר פון העברעאיש און אָריענטאַלישער ליטעראַטור. אברהם די סאָלאַ איז געווען דער ערשטער אידישער מיניסטער אין ענגליש־רעדנדיגע צפון־אַמעריקע וואָס האָט באַקומען דעם כּבודדיגן דאָקטאָראַט אין געזעצן (LL.D.) פון מאַקגיל אין 1858.

אברהם די סאָלאַ איז געווען אַ פירער פון אָרטאָדאָקסישן אידישקייט אין קאַנאַדע און די פאַראייניגטע שטאַטן. ער איז ברייט באַוואוסט פאַרן עפענען דעם אַמעריקאַנער הויז פון רעפּרעזענטאַטיוון מיט אַ תּפילה דעם 9טן יאַנואַר 1872, דער ערשטער בריטישער אונטערטאַן צו טאָן דאָס.

קלאַרענס אייזאַק די סאָלאַ

אברהם די סאָלאַ'ס זון, קלאַרענס אייזאַק די סאָלאַ (Clarence Isaac de Sola), איז געווען איינער פון די פירנדע קאַנאַדער ציוניסטן. ער איז געווען שטרענג אָרטאָדאָקסיש אין זיין פּריוואַטן לעבן, היטנדיג שבת און עסטן כּשר. ער האָט געשריבן היסטאָרישע און ביאָגראַפישע אַרטיקלען פאַר דער Jewish Encyclopedia (אידישער ענציקלאָפּעדיע) וועגן מאָנטרעאַל אידן.

דוד די סאָלאַ פּול

דער באַרימטער רב, דוד די סאָלאַ פּול (David de Sola Pool) (1885–1970), איז געווען אַן אייניקל פון דוד דע אהרן די סאָלאַ. ער איז געווען דער פירנדער ספרדישער רב אין די פאַראייניגטע שטאַטן אינעם 20סטן יאָרהונדערט, פאַרבונדן מיט דער קהילה שׁארית ישׂראל אין ניו יאָרק. ער האָט געגרינדעט די יוניאָן פון ספרדישע קהילות (Union of Sephardic Congregations) אין 1928, און האָט איבערגעזעצט און רעדאַגירט די ספרדישע תּפילה־ספרים מיט דער ציל צו פאַראייניגן דעם ספרדישן מנהג אין צפון־אַמעריקע.

סוף ימים

דוד דע אהרן די סאָלאַ איז געשטאָרבן אין לאָנדאָן אין 1860.