בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכנס: וויזועלע רעדאגירונג: געטוישט רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט}} | |||
'''גיל הנישואין''' איז א וויכטיגע פראַגע אין דער אידישער געזעלשאַפט, באַזונדערס אין די ראַמען פון דער הלכה, סאציאלע מנהגים, און היסטאָרישע עקאָנאָמישע באַדינגונגען. די אידישע מקורות שטעלן אידעאַלע עלטערן פאַרן מאַן און פאַר דער פרוי. | '''גיל הנישואין''' איז א וויכטיגע פראַגע אין דער אידישער געזעלשאַפט, באַזונדערס אין די ראַמען פון דער הלכה, סאציאלע מנהגים, און היסטאָרישע עקאָנאָמישע באַדינגונגען. די אידישע מקורות שטעלן אידעאַלע עלטערן פאַרן מאַן און פאַר דער פרוי. | ||
==גיל הנישואין אין הלכה און קלאַסישע מקורות== | ==גיל הנישואין אין הלכה און קלאַסישע מקורות== | ||
===אידעאַלן | ===אידעאַלן עלטער פאר מענער אין הלכה און מנהג=== | ||
די משנה אין פּרקי אָבות שטעלט פעסט דעם אידעאַלן לויף פון לעבן, אַריינגערעכנט די עלטער פאַר חתונה: " | די משנה אין פּרקי אָבות שטעלט פעסט דעם אידעאַלן לויף פון לעבן, אַריינגערעכנט די עלטער פאַר חתונה: "בן שמונה עשרה לחופה". דאָס הייסט, דער אידעאַל פאַר אַ מאַן איז 18 יאָר אַלט צו חתונה האָבן. אין דער הלכה איז פאַראַן אַ דעה, אַז אַ מאַן זאָל נישט אַריבערגיין די עלטער פון 20 יאָר אָן חתונה, ווייל דער אייבערשטער ערוואַרטעט דאָס פון דעם מענטש ביז דער עלטער פון 20, און נאָך דער עלטער פון 20 הויבט אָן צו זיין ווי "כל ימיו בהרהור עבירה". נאך זאגן חז"ל אז ביז 20 יאר ווארט דער אייבערשטער אויף א מענטש ער זאל הייראטן, און אויב ער טוט דאס נישט, זאגט הקב"ה: "זאלן זיינע ביינער פוילן" ("עד עשרים שנה יושב הקב"ה ומצפה לאדם... ולא נשא, אומר: תיפח עצמותיו"){{הערה|{{בבלי|קידושין|כט|ב}}}}. | ||
דער רמב"ם שרייבט אַז די חיוב פריה ורביה הייבט זיך אָן ביי אַ מאַן פון דער עלטער פון 17 יאָר{{הערה|{{רמב"ם|אישות|טו|ב}}}}. | |||
דער שו"ע פסק'נט אַז אַ מענטש זאָל נישט אַריבערגיין 20 יאָר אָן חתונה, און אויב ער וויל נישט, איז מען אים כּוֹפה צו חתונה האָבן כּדי מקיים צו זיין "פּרו ורבו". דער רמ"א, אָבער, צייכנט צו אַז היינט צוטאָג איז נישט דער מנהג צו כּופה זיין אויף דעם{{הערה|{{שלחן ערוך|אבן העזר|א|ג}}}}. | |||
אין שפעטערע דורות, האָבן חכמים רעקאָמענדירט פריערע חתונות צו פאַרמיידן עוונות, צוליב דעם [[יצר הרע]]. געוויסע חכמים פון די לעצטע דורות האָבן אונטערגעשטראָכן, אַז היינט צוטאָג, צוליב דער גרויסער שוועריגקייט פון הרהורי עבירה אין די גאַסן, איז אַ מצוה צו חתונה האָבן פרי, אויב מען קען{{הערה|1=שבט הלוי (ג,קעג)}}. דער חפץ חיים האט געשריבן אז דער וואס איז פארנומען מיט לערנען תורה זאל נישט אפלייגן די חתונה ביז עלטער פון 24 יאר{{הערה|ספר המצות הקצר, חלק מצוות עשה מג}}. | |||
==היסטאָרישע פּערספּעקטיוון און מציאות== | ==היסטאָרישע פּערספּעקטיוון און מציאות== | ||
| שורה 26: | שורה 21: | ||
געוויסע אַגדות רעפערירן צו יונגע מענער, ווי ביי רב חסדא, וואָס האָט חתונה געהאַט ביי 16 יאָר אַלט. מען דאַרף דאָס, אָבער, זען ווי אַן אויסנאַם אָדער ווי אַן אילוסטראַציע פון אַ נאָרמאַל{{הערה|{{צ-זשורנאל|עדיאל שרמר|גיל הנישואים של גברים יהודים בארץ ישראל בתקופת הבית השני, המשנה והתלמוד|ציון|סא,א|עמ=45–66|שנת הוצאה=תשנ"ו|JSTOR=23563293}}}}. | געוויסע אַגדות רעפערירן צו יונגע מענער, ווי ביי רב חסדא, וואָס האָט חתונה געהאַט ביי 16 יאָר אַלט. מען דאַרף דאָס, אָבער, זען ווי אַן אויסנאַם אָדער ווי אַן אילוסטראַציע פון אַ נאָרמאַל{{הערה|{{צ-זשורנאל|עדיאל שרמר|גיל הנישואים של גברים יהודים בארץ ישראל בתקופת הבית השני, המשנה והתלמוד|ציון|סא,א|עמ=45–66|שנת הוצאה=תשנ"ו|JSTOR=23563293}}}}. | ||
=== | ===עלטער פאר פרויען אין הלכה און היסטאריע=== | ||
די הלכה רעכנט אַ מיידל ביז 12 יאָר און אַ טאָג אַלס אַ "קטנה". נאך דעם קומט א תקופה פון זעקס חדשים וואס הייסט נערה (א מיידל וואס אירע צייכנס פון דערוואקסן האבן זיך באוויזן). ביי 12 יאר און זעקס חדשים ווערט זי א "בוגרת". חתונה צו מאַכן קליינע מיידלעך (נישואי בוסר) איז געווען באַהאַנדלט אין די הלכה־ליטעראַטור, און דאָס דאַרף מען לייענען לויט דעם ליכט פון די היסטאָרישע מציאות, אַז אין אַזעלכע פאַלן האָבן זיך יונגע חתנים געהאַט מיט נשים. | |||
נישואי בוסר האָבן געברענגט געזונט-פּראָבלעמען פאַר מיידלעך, ווי פריע געבורטן אָדער קאָמפּליקאַציעס{{הערה|1=שטרן שמעון, "תיאור הרפואה בירושלים באמצע המאה ה־19 על ידי ד"ר טיטוס טובלר", מתוך בתוך: לב אפרים, עמר זהר, שוורץ יהשוע (עורכים) הרפואה בירושלים לדורותיה. הוצאת ארץ. תל אביב 1999, עמ' 117}}. צוליב דער געשיכטע פון אַ קליינע מיידל וואָס איז געווען שוואַנגער, האָבן חכמים פאַרבאָטן אַ קטנה, וואָס איז צווישן 11 יאָר און אַ טאָג ביז 12 יאָר און אַ טאָג, צו האָבן באַציאונגען אָן "משמשת במוך" כּדי נישט צו ווערן שוואַנגער{{הערה|{{משנה|נידה|ה|ו}}}}. | |||
סוג אחר של ראיה הוא מדברי חכמים שהתבטאו בעד נישואין בגיל צעיר או נגדם. בעד נישואין בגיל צעיר יש כמה מימרות הקשורות במיוחד בשמו של רבי עקיבא. 'תניא, "אל תחלל את בתך להזנותה" ר"ע אומר זה המשהא בתו בוגרת' (סנהדרין עו ע"א). רבי עקיבא הורה לתלמידיו: 'כל מי שיש לו בת בוגרת ילך וישיאה' (בראשית רבה צה, ל בכ"י ו, מהדורת תיאודור-אלבק, עמ' 2321; ויקרא רבה כא, ח). המימרה 'בתך בגרה שחרר עבדך ותנה לו'. מיוחסת במקורות שונים לרבי עקיבא, לרב (ויקרא רבה שם), ולרבי יהושע בן לוי משום אנשי ירושלים (פסחים קיג ע"א). במילים אחרות, מוטב לו לאדם שישיא את בתו לעבד משוחרר, כלומר, לאדם בעל הייחוס הנמוך ביותר המותר להינשא לישראל, לאו מילתא זוטרתא היא בחוגים שחיברו את פרק 'עשרה יוחסין', אבל בתחום יכולתו הכלכלית הבלעדית של האב, משישאיר אותה בוגרת לא נשואה. ברייתא סתמית המשבחת את 'המדריך בניו ובנותיו בדרך ישרה, והמשיאן סמוך לפרקן' (יבמות סב ע"ב, סנהדרין עו ע"ב), אשר מן הסתם גם הסיפא שלה נוגע לבניו ובנותיו כאחד, מתפרשת בתלמוד הבבלי (סנהדרין שם) כממליצה על נישואי קטנים. ברייתא או מימרה סתמית שנייה רואה בהימצאות בוגרת לא נשואה מצב חמור דיו לבטל מחמתו מקצת דיני אבלות לגביה: 'אין הבוגרת רשאית לנוול את עצמה בימי אבל אביה' (תענית יג ע"ב). | |||
===נישואי בוסר (פריע חתונות) אין היסטאריע=== | |||
אין די מיטל-עלטער: די דערשיינונג פון נישואי בוסר (Early Marriage) איז געווען א פארשפרייטע דערשיינונג אין יידישע געמיינדעס דורך דעם מיטל-עלטער, ספעציעל אין די לענדער ארום מיטל-ים (ווי צפון אפריקע און די מיטל מזרח) און אויך אין אייראפע (אשכנז). טראץ דעם, זענען א סך מקורות מצמצם די באדייט פון נישואי קטינות, און רעכנען עס אלס א זעלטענע סאציאלע דערשיינונג. אנדערע פארשער טענה'ן אז דאס איז אומריכטיק, און אז אין די תקומה פון די גאונים און ראשונים (10טער-13טער יארהונדערט), זענען געווען א סך פעלער פון חתונה מאכן מיידלעך איידער זיי זענען געווען 12 יאר אלט, ספעציעל אין די איסלאמישע לענדער. | |||
• אין געוויסע מזרח-אייראָפּעישע קהילות, אין ה'שכ"ג, איז איינגעפירט געוואָרן | • אין געוויסע מזרח-אייראָפּעישע קהילות, אין ה'שכ"ג, איז איינגעפירט געוואָרן אַ תקנה, וואָס פאַרבאָט חתונה צו האָבן פאַר אַ זכר צו חתונה האָבן פאַר דער עלטער פון 13 יאָר און אַ טאָג, און פאַר אַ נקיבה פאַר דער עלטער פון 12 יאָר און אַ טאָג{{הערה|שם=דובנאוו|{{היברובוקס|שמעון דובנאוו|פנקס המדינה|22078|page=297|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרפ"ה|עמ=266|פנקס מדינת ליטא, אות תתקסח}}}}. דאָס ווייזט אַז פריער זענען געווען אידן וואָס האָבן חתונה געמאַכט זייערע קינדער יונגער{{הערה|שם=שטמפפר|{{Cite book|last=Stampfer|first=Shaul|title=Families, Rabbis and Education: Essays on Traditional Jewish Society in Eastern Europe|date=2010|publisher=Liverpool University Press|isbn=978-1-874774-85-3|chapter=The Social Implications of Very Early Marriage|doi=10.3828/liverpool/9781874774853.003.0002}}}}. | ||
• אַ פאָרשונג איבער אידישע פרויען אין דער גרעקאָ-רוימישער פּאַלעסטינע ווייזט, אַז רוב פרויען האָבן חתונה געהאַט נאָך די צען יאָר, רוב פון זיי פאַר 20 יאָר אַלט. דאָס איז געווען אַ באַדייטיקע חתונה־עלטער־שפּאַלטונג ("פער גילאי") צווישן דער כּלה און דעם חתן{{הערה|1=https://jewish-faculty.biu.ac.il/sites/jewish-faculty/files/shared/g.11_dvd_lvyn_l_sprv_shl_dyl_shrmr_zkr_vnqbh_brm.pdf}}. | • אַ פאָרשונג איבער אידישע פרויען אין דער גרעקאָ-רוימישער פּאַלעסטינע ווייזט, אַז רוב פרויען האָבן חתונה געהאַט נאָך די צען יאָר, רוב פון זיי פאַר 20 יאָר אַלט. דאָס איז געווען אַ באַדייטיקע חתונה־עלטער־שפּאַלטונג ("פער גילאי") צווישן דער כּלה און דעם חתן{{הערה|1=https://jewish-faculty.biu.ac.il/sites/jewish-faculty/files/shared/g.11_dvd_lvyn_l_sprv_shl_dyl_shrmr_zkr_vnqbh_brm.pdf}}. | ||
| שורה 71: | שורה 73: | ||
|4.37 | |4.37 | ||
|} | |} | ||
מען זעט דאָ אַז מענער חתונה האָבן שפּעטער ווי פרויען אין אַלע גרופּעס. די בעלי תשובה חתונה | מען זעט דאָ אַז מענער חתונה האָבן שפּעטער ווי פרויען אין אַלע גרופּעס. די בעלי תשובה האָבן חתונה אין אַ העכערער עלטער ווי די YO-RC/MO-RC גרופּע. | ||
===מנהגים ביי חסידים=== | ===מנהגים ביי חסידים=== | ||
אין געוויסע | אין געוויסע ישיבה סיסטעמען, ווערט אונטערגעשטראָכן אַ "טיים-פאָרבעס" ("expiration date/time advantage") אין שידוכים. דאָס מיינט, אַז די שידוך־פּראָצעס פאַר יונגע פרויען איז אָפט לימיטירט. | ||
אַ באַמערקונג אין דעם קאָנטעקסט רעפערירט צו: | אַ באַמערקונג אין דעם קאָנטעקסט רעפערירט צו: | ||
• | • אינגלעך ווערן עלטער און "שטייגן", און האָבן דערפאַר "טיים אויף זייער זייט". | ||
• פאַר מיידלעך, זאָגט דער קאָמענטאַר, זענען זיי געהאַלטן פאַר "פאַרעלטערטע סחורה" ("expired goods") נאָך עטליכע יאָר. | • פאַר מיידלעך, זאָגט דער קאָמענטאַר, זענען זיי געהאַלטן פאַר "פאַרעלטערטע סחורה" ("expired goods") נאָך עטליכע יאָר. | ||
| שורה 84: | שורה 86: | ||
חתונה האָבן איז אַ יסוד פונעם אידישן לעבן. די תּכלית פון נישואין איז נישט בלויז די פאַמיליע, נאָר אויך די נפשיותדיקע פאַרענדיקונג פון איש ואשה. די תורה זעט דעם קשר צווישן מאַן און ווייב ווי אַ גאַנצקייט. | חתונה האָבן איז אַ יסוד פונעם אידישן לעבן. די תּכלית פון נישואין איז נישט בלויז די פאַמיליע, נאָר אויך די נפשיותדיקע פאַרענדיקונג פון איש ואשה. די תורה זעט דעם קשר צווישן מאַן און ווייב ווי אַ גאַנצקייט. | ||
• ברכה | • ברכה ושׂמחה: דער תלמוד לערנט אַז אַ מאַן אָן אַ ווייב איז "שריי אשה" און איז אָן ברכה, אָן שמחה, און אָן אַ גוטן לעבן. | ||
• פאַרדינען זכרים: אַ הויכע חתונה־עלטער (צוואַנציקער יאָרן און שפּעטער) פאַר מאַן און ווייב גיט אַ קלענערע מעגליכקייט צו דערלעבן אייניקלעך. דער אידישער אידעאַל איז געווען צו זען דורות: "בני בנים" (אייניקלעך). אַ צווייטע השפּעה פאַרן חתונה האָבן יונגער איז געווען די נידעריגע לעבנס-ערוואַרטונג אין דער אַלטער צייט, אַזוי אַז מען זאָל האָבן צייט צו דערלעבן די אייניקלעך. | • פאַרדינען זכרים: אַ הויכע חתונה־עלטער (צוואַנציקער יאָרן און שפּעטער) פאַר מאַן און ווייב גיט אַ קלענערע מעגליכקייט צו דערלעבן אייניקלעך. דער אידישער אידעאַל איז געווען צו זען דורות: "בני בנים" (אייניקלעך). אַ צווייטע השפּעה פאַרן חתונה האָבן יונגער איז געווען די נידעריגע לעבנס-ערוואַרטונג אין דער אַלטער צייט, אַזוי אַז מען זאָל האָבן צייט צו דערלעבן די אייניקלעך. | ||
| שורה 91: | שורה 93: | ||
==דער מצב פונעם רווק== | ==דער מצב פונעם רווק== | ||
לויט דעם תלמוד, דער "רווק הדר בכרך" | לויט דעם תלמוד, דער "רווק הדר בכרך" איז אַ "חוטא" (זינדיגער) אויב ער חתונה האָט נישט געהאַט ביז 20 יאָר. אָבער חכמים האָבן אויך געלויבט אַ רווק אין דער שטאָט, און די ירושלים'ער תלמוד האָט באַהאַנדלט די סיטואַציע ווי נאָרמאַל. דאָס קומט פון אַן אַלטן קאָנפליקט, אַז אין דער הלכה איז מען ביי אַ מאַן וואָס לערנט תורה און האָט מורא פאַר אַ חתונה, נישט כּופה צו חתונה האָבן פרי, כדי ער זאָל זיך נישט בטל זיין פון זיין תּורה לערנען, ווי ביי בן עזאי. אָבער אין היינטיגע צייטן, צוליב די שוועריקייטן פון פּריצות, פאַרלאַנגט די הלכה אַז מען זאָל נישט פאַרשפּעטיגן די חתונה. | ||
אין ירושלים איז געווען א מנהג אדער א תקנה אז א בחור איבער 20 יאר אלט זאל נישט טארן וואוינען אין דער שטאט, כדי נישט צו קומען צו זינד{{הערה|{{הערה|{{אוצר החכמה|2=ספר התקנות והסכמות ומנהגים|3=629237|page=70|שנת הוצאה=תשע"ו|עמ=נח–סז}}}}}}. | |||
==אין מדינת ישראל== | |||
אין ישראל, איז אין 2011 געווען א פארשלאג פון רב אשר עידן (פון דער "לאבי פאר יידישע ווערטן") צו נידערן דעם לעגאלן עלטער פון חתונה צו 15 יאר, טענה'נדיג אז דאס וועט פינאנציעל העלפן גרויסע פאמיליעס און רעדוצירן מוסר'דיקע פארברעכנס. אבער, די קריטיקאנטן האבן אפגעווארפן דעם פארשלאג אלס נישט-פונדאמענטירטע רעדנערייען (nonsense){{הערה|1=https://crownheights.info/jewish-news/31703/israeli-rabbi-lower-marriage-age-to-15/}}. | |||
==רעפערענצן== | |||
{{רעפערענצן}} | |||
[[he:גיל הנישואים (יהדות)]] | [[he:גיל הנישואים (יהדות)]] | ||