בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(בס"ד) צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכנס: וויזועלע רעדאגירונג: געטוישט רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
'''גיל הנישואין''' איז א | '''גיל הנישואין''' איז א וויכטיגע פראַגע אין דער אידישער געזעלשאַפט, באַזונדערס אין די ראַמען פון דער הלכה, סאציאלע מנהגים, און היסטאָרישע עקאָנאָמישע באַדינגונגען. די אידישע מקורות שטעלן אידעאַלע עלטערן פאַרן מאַן און פאַר דער פרוי. | ||
==גיל הנישואין אין הלכה און קלאַסישע מקורות== | ==גיל הנישואין אין הלכה און קלאַסישע מקורות== | ||
===מינימאַלע הלכה'דיגע עלטערן=== | ===מינימאַלע הלכה'דיגע עלטערן=== | ||
די הלכה רעכנט אַ מיידל פון 11 יאָר און אַ טאָג ביז 12 יאָר און אַ טאָג אַלס אַ "קטנה" | די הלכה רעכנט אַ מיידל פון 11 יאָר און אַ טאָג ביז 12 יאָר און אַ טאָג אַלס אַ "קטנה" אין פאַרשידענע ענינים. חתונה צו מאַכן קליינע מיידלעך (נישואי בוסר) איז געווען באַהאַנדלט אין די הלכה־ליטעראַטור, און דאָס דאַרף מען לייענען לויט דעם ליכט פון די היסטאָרישע מציאות, אַז אין אַזעלכע פאַלן האָבן זיך יונגע חתנים געהאַט מיט נשים. | ||
לויט אַן אַלטע תקנה (פון יאָר ה'שכ"ג) איז אַבסאָלוט פאַרבאָטן פאַר אַ זכר צו חתונה האָבן פאַר דער עלטער פון 13 יאָר און אַ טאָג, און פאַר אַ נקיבה פאַר דער עלטער פון 12 יאָר און אַ טאָג. דאָס ווייזט אַז פריער זענען געווען אידן וואָס האָבן חתונה געמאַכט זייערע קינדער יונגער. | לויט אַן אַלטע תקנה (פון יאָר ה'שכ"ג) איז אַבסאָלוט פאַרבאָטן פאַר אַ זכר צו חתונה האָבן פאַר דער עלטער פון 13 יאָר און אַ טאָג, און פאַר אַ נקיבה פאַר דער עלטער פון 12 יאָר און אַ טאָג{{הערה|שם=דובנאוו|{{היברובוקס|שמעון דובנאוו|פנקס המדינה|22078|page=297|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרפ"ה|עמ=266|פנקס מדינת ליטא, אות תתקסח}}}}. דאָס ווייזט אַז פריער זענען געווען אידן וואָס האָבן חתונה געמאַכט זייערע קינדער יונגער{{הערה|שם=שטמפפר|{{Cite book| publisher = Liverpool University Press| isbn = 978-1-874774-85-3| pages = 0| editors = Shaul Stampfer (ed.)| last = Stampfer| first = Shaul| title = Families, Rabbis and Education: Essays on Traditional Jewish Society in Eastern Europe| chapter = The Social Implications of Very Early Marriage| access-date = 2025-10-27| date = 2010-02-01| chapterurl = https://doi.org/10.3828/liverpool/9781874774853.003.0002}}}}. | ||
===אידעאַלן פאַר מענער=== | ===אידעאַלן פאַר מענער=== | ||
די משנה אין פּרקי אָבות שטעלט פעסט דעם אידעאַלן לויף פון לעבן, אַריינגערעכנט די עלטער פאַר חתונה: "בן חמש עשרה לתלמוד, בן שמונה עשרה לחופה". דאָס הייסט, דער אידעאַל פאַר אַ מאַן איז 18 יאָר אַלט צו חתונה האָבן. אין דער הלכה איז פאַראַן אַ דעה, אַז אַ מאַן זאָל נישט אַריבערגיין די עלטער פון 20 יאָר אָן חתונה, ווייל דער אייבערשטער ערוואַרטעט דאָס פון דעם מענטש ביז דער עלטער פון 20, און נאָך דער עלטער פון 20 הויבט אָן צו זיין ווי "כל ימיו | די משנה אין פּרקי אָבות שטעלט פעסט דעם אידעאַלן לויף פון לעבן, אַריינגערעכנט די עלטער פאַר חתונה: "בן חמש עשרה לתלמוד, בן שמונה עשרה לחופה". דאָס הייסט, דער אידעאַל פאַר אַ מאַן איז 18 יאָר אַלט צו חתונה האָבן. אין דער הלכה איז פאַראַן אַ דעה, אַז אַ מאַן זאָל נישט אַריבערגיין די עלטער פון 20 יאָר אָן חתונה, ווייל דער אייבערשטער ערוואַרטעט דאָס פון דעם מענטש ביז דער עלטער פון 20, און נאָך דער עלטער פון 20 הויבט אָן צו זיין ווי "כל ימיו בהרהור עבירה"{{הערה|{{בבלי|קידושין|כט|ב}}}}. | ||
אַנדערע פירונגען: | אַנדערע פירונגען: | ||
• דער רמב"ם האָט געשריבן אַז די מצוות נישואין הויבט אָן ביי אַ מאַן פון דער עלטער פון 17 יאָר. | • דער רמב"ם האָט געשריבן אַז די מצוות נישואין הויבט אָן ביי אַ מאַן פון דער עלטער פון 17 יאָר{{הערה|{{רמב"ם|אישות|טו|ב}}}}. | ||
• דער שו"ע האָט געשריבן, אַז אַ מענטש זאָל נישט אַריבערגיין 20 יאָר אָן חתונה, און אויב ער וויל נישט, איז מען אים כּוֹפה צו חתונה האָבן כּדי מקיים צו זיין "פּרו ורבו". דער רמ"א, אָבער, האָט צוגעגעבן, אַז היינט צוטאָג איז נישט דער מנהג צו כּופה זיין אויף דעם. | • דער שו"ע האָט געשריבן, אַז אַ מענטש זאָל נישט אַריבערגיין 20 יאָר אָן חתונה, און אויב ער וויל נישט, איז מען אים כּוֹפה צו חתונה האָבן כּדי מקיים צו זיין "פּרו ורבו". דער רמ"א, אָבער, האָט צוגעגעבן, אַז היינט צוטאָג איז נישט דער מנהג צו כּופה זיין אויף דעם{{הערה|{{שלחן ערוך|אבן העזר|א|ג}}}}. | ||
• חכמים האָבן דערווייל רעקאָמענדירט פריערדיגע חתונות צו פאַרמיידן עוונות, צוליב דעם "יצר הרע". געוויסע חכמים פון די לעצטע דורות האָבן אונטערגעשטראָכן, אַז היינט צוטאָג, צוליב דער גרויסער שוועריגקייט פון הרהורי עבירה אין די גאַסן, איז אַ מצוה צו חתונה האָבן פרי, אויב מען קען. | • חכמים האָבן דערווייל רעקאָמענדירט פריערדיגע חתונות צו פאַרמיידן עוונות, צוליב דעם "יצר הרע". געוויסע חכמים פון די לעצטע דורות האָבן אונטערגעשטראָכן, אַז היינט צוטאָג, צוליב דער גרויסער שוועריגקייט פון הרהורי עבירה אין די גאַסן, איז אַ מצוה צו חתונה האָבן פרי, אויב מען קען. | ||
| שורה 21: | שורה 21: | ||
===גיל הנישואין ביי אידן אין דער אַלטער צייט=== | ===גיל הנישואין ביי אידן אין דער אַלטער צייט=== | ||
פאָרשונגען וועגן די אידן אין ארץ-ישראל אין די צייטן פון בית שני, משנה און תלמוד, ווייזן אַז די פאַקטישע דורכשניטליכע חתונה עלטער פאַר מענער איז געווען רעלאַטיוו שפּעט, אַרום די שפּעטע צוואנציגער יאָרן ביז די פריע דרייסיגער יאָרן. דאָס איז געווען ענליך צו דעם דורכשניטליכן עלטער אין דער גריכיש-רוימישער געזעלשאַפט אין דער זעלביגער צייט. | פאָרשונגען וועגן די אידן אין ארץ-ישראל אין די צייטן פון בית שני, משנה און תלמוד, ווייזן אַז די פאַקטישע דורכשניטליכע חתונה עלטער פאַר מענער איז געווען רעלאַטיוו שפּעט, אַרום די שפּעטע צוואנציגער יאָרן ביז די פריע דרייסיגער יאָרן. דאָס איז געווען ענליך צו דעם דורכשניטליכן עלטער אין דער גריכיש-רוימישער געזעלשאַפט אין דער זעלביגער צייט. | ||
די דאָזיגע שפּעטערדיגע עלטער פאַר נישואין (למשל, 28 יאָר) איז געווען פאַרנומען ווי אַן אַקצעפּטירטע עלטער פאַר אַ "פריע" חתונה אין יענע קרייזן. | |||
דער אידעאַל פון דער משנה (בן 18 לחופה) איז, לויט פיל פאָרשער, נישט געווען אַ באַשרייבונג פון דער פאַקטישער מציאות, נאָר אַ מוסרישער אידעאַל. | |||
חכמים האָבן באַמערקט אַז אַ מאַן זאָל זיך פריער עקאָנאָמיש באַזעצן (קויפן אַ הויז, אַ פעלד), איידער ער נעמט אַ ווייב. אַ דאָזיגער ריי אַפּעלירט צו דעם עקאָנאָמישן צוגאַנג פון אַ מאַן אין די צוואנציגער יאָרן אָדער שפּעטער. | |||
געוויסע אַגדות רעפערירן צו יונגע מענער, ווי ביי רב חסדא, וואָס האָט חתונה געהאַט ביי 16 יאָר אַלט. מען דאַרף דאָס, אָבער, זען ווי אַן אויסנאַם אָדער ווי אַן אילוסטראַציע פון אַ נאָרמאַל{{הערה|{{צ-זשורנאל|עדיאל שרמר|גיל הנישואים של גברים יהודים בארץ ישראל בתקופת הבית השני, המשנה והתלמוד|ציון|סא,א|עמ=45–66|שנת הוצאה=תשנ"ו|JSTOR=23563293}}}}. | |||
===פריע נישואין ביי נשים=== | |||
נישואי בוסר (חתונה פון קליינע קינדער) פאַר מיידלעך האָבן געברענגט געזונט-פּראָבלעמען, ווי פריע געבורטן אָדער קאָמפּליקאַציעס{{הערה|1=שטרן שמעון, "תיאור הרפואה בירושלים באמצע המאה ה־19 על ידי ד"ר טיטוס טובלר", מתוך בתוך: לב אפרים, עמר זהר, שוורץ יהשוע (עורכים) הרפואה בירושלים לדורותיה. הוצאת ארץ. תל אביב 1999, עמ' 117}}. צוליב דער געשיכטע פון אַ קליינע מיידל וואָס איז געווען שוואַנגער, האָבן חכמים פאַרבאָטן אַ קטנה, וואָס איז צווישן 11 יאָר און אַ טאָג ביז 12 יאָר און אַ טאָג, צו האָבן באַציאונגען אָן "משמשת במוך" כּדי נישט צו ווערן שוואַנגער{{הערה|{{משנה|נידה|ה|ו}}}}. | |||
• | • אין געוויסע מזרח-אייראָפּעישע קהילות, אין ה'שכ"ג, איז איינגעפירט געוואָרן אַן ענאַקטמענט, וואָס פאַרבאָט חתונה צו האָבן אַ מיידל פאַר 12 יאָר און אַ טאָג{{הערה|שם=דובנאוו}}. דאָס ווייזט אַז פריע חתונות פון קינדער זענען געווען אַן עוולה וואָס מען האָט געדאַרפט פאַרריכטן{{הערה|שם=שטמפפר}}. | ||
• אַ פאָרשונג איבער אידישע פרויען אין דער גרעקאָ-רוימישער פּאַלעסטינע ווייזט, אַז רוב פרויען האָבן חתונה געהאַט נאָך די צען יאָר, רוב פון זיי פאַר 20 יאָר אַלט. דאָס איז געווען אַ באַדייטיקע חתונה־עלטער־שפּאַלטונג ("פער גילאי") צווישן דער כּלה און דעם חתן{{הערה|1=https://jewish-faculty.biu.ac.il/sites/jewish-faculty/files/shared/g.11_dvd_lvyn_l_sprv_shl_dyl_shrmr_zkr_vnqbh_brm.pdf}}. | |||
• אין דער ישיבה-באַוועגונג איז דער גיל הנישואין געהויבן געוואָרן ביי מאָדערן־אָרטאָדאָקסישע פרויען{{הערה|1=Sokol et al. - 2022 - Examining Average Age at First Marriage within Orthodox Judaism A Large Community-Based Study}}. | |||
• אין דער ישיבה-באַוועגונג איז דער גיל הנישואין געהויבן געוואָרן ביי מאָדערן־אָרטאָדאָקסישע פרויען. | |||
==גיל הנישואין אין דער | ==גיל הנישואין אין דער היינטיגער געזעלשאַפט== | ||
===אין דער אָרטאָדאָקסישער און חרדישער וועלט=== | ===אין דער אָרטאָדאָקסישער און חרדישער וועלט=== | ||
לויט אַ שטודיע פון 2022 וועגן דעם דורכשניטלעכן עלטער ביי דער ערשטער חתונה אין אָרטאָדאָקסישן אידנטום, זענען פאַראַן באַדייטנדע פאַרשידענהייטן צווישן די אונטערגרופּעס: | לויט אַ שטודיע פון 2022 וועגן דעם דורכשניטלעכן עלטער ביי דער ערשטער חתונה אין אָרטאָדאָקסישן אידנטום, זענען פאַראַן באַדייטנדע פאַרשידענהייטן צווישן די אונטערגרופּעס: | ||
{| class="wikitable" | |||
גרופּע | |גרופּע | ||
דורכשניטליכע עלטער (מ) | |דורכשניטליכע עלטער (מ) | ||
סטאַנדאַרט דעוויאַציע (סד) | |סטאַנדאַרט דעוויאַציע (סד) | ||
מענער (אַלגעמיין אָרטאָדאָקסיש) | |- | ||
23.81 | |'''מענער (אַלגעמיין אָרטאָדאָקסיש)''' | ||
3.02 | |23.81 | ||
פרויען (אַלגעמיין אָרטאָדאָקסיש) | |3.02 | ||
22.06 | |- | ||
3.23 | |'''פרויען (אַלגעמיין אָרטאָדאָקסיש)''' | ||
יונגע אָרטאָדאָקסיש-צענטראַל (YO-RC) מענער | |22.06 | ||
23.57 | |3.23 | ||
2.10 | |- | ||
יונגע אָרטאָדאָקסיש-צענטראַל (YO-RC) פרויען | |'''יונגע אָרטאָדאָקסיש-צענטראַל (YO-RC) מענער''' | ||
21.52 | |23.57 | ||
2.63 | |2.10 | ||
מאָדערן אָרטאָדאָקסיש-צענטראַל (MO-RC) מענער | |- | ||
24.55 | |'''יונגע אָרטאָדאָקסיש-צענטראַל (YO-RC) פרויען''' | ||
3.44 | |21.52 | ||
מאָדערן אָרטאָדאָקסיש-צענטראַל (MO-RC) פרויען | |2.63 | ||
23.53 | |- | ||
3.39 | |'''מאָדערן אָרטאָדאָקסיש-צענטראַל (MO-RC) מענער''' | ||
בעלי תשובה | |24.55 | ||
24.79 | |3.44 | ||
4.37 | |- | ||
|'''מאָדערן אָרטאָדאָקסיש-צענטראַל (MO-RC) פרויען''' | |||
|23.53 | |||
|3.39 | |||
|- | |||
|'''בעלי תשובה''' | |||
|24.79 | |||
|4.37 | |||
|} | |||
מען זעט דאָ אַז מענער חתונה האָבן שפּעטער ווי פרויען אין אַלע גרופּעס. די בעלי תשובה חתונה האָבן אין אַ העכערער עלטער ווי די YO-RC/MO-RC גרופּע. | מען זעט דאָ אַז מענער חתונה האָבן שפּעטער ווי פרויען אין אַלע גרופּעס. די בעלי תשובה חתונה האָבן אין אַ העכערער עלטער ווי די YO-RC/MO-RC גרופּע. | ||