בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה |
||
| (2 צווישנדיגע ווערסיעס פונעם זעלבן באַניצער נישט געוויזן) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע| | {{דרעפט}} | ||
די '''ניו | {{דעסקריפציע|עפנטליכע ביבליאָטעק סיסטעם אין ניו יארק סיטי}} | ||
די '''ניו יאָרק פּאבליק לייברערי''' (NYPL) איז איינע פון די גרעסטע עפנטליכע ביבליאָטעק סיסטעמען אין דער וועלט. זי דינט מיליאָנען פּאַטראָנען יערליך סיי אין פּערזאָן סיי אָנליין. די ביבליאָטעק האָט אַ קאָלעקציע פון כּמעט 53 מיליאָן זאַכן און האָט אַרום 92 לאָקאַציעס, וואָס שליסן איין פיר הויפּט פאָרשונגס-צענטערס און אַ נעצווערק פון צווייג-ביבליאָטעקן אין די בראָנקס, מאַנהעטן און סטאַטן איילענד. | |||
NYPL איז אַ פּריוואַטע, נישט-רעגירונגס אָרגאַניזאַציע, וואָס אַרבעט מיט סיי פּריוואַטע סיי עפנטליכע פינאַנצירן. | NYPL איז אַ פּריוואַטע, נישט-רעגירונגס אָרגאַניזאַציע, וואָס אַרבעט מיט סיי פּריוואַטע סיי עפנטליכע פינאַנצירן. די ביבליאָטעק גיט פרייע צוטריט צו אירע קאָלעקציעס און סערוויסן פאַר אַלע באַזוכער. מען קען באַקומען אַ ביבליאָטעק קאַרטל פאַר פרייען צוטריט צו קאָלעקציעס און דיגיטאַלע רעסורסן. | ||
==היסטאָריע און סטרוקטור== | ==היסטאָריע און סטרוקטור== | ||
| שורה 13: | שורה 14: | ||
אין 1901 האָט די ניי-געשאַפענע ביבליאָטעק זיך קאָנסאָלידירט מיט דער ניו יאָרק פרייער צירקולירנדער ביבליאָטעק (New York Free Circulating Library), וואָס איז געווען פריער געגרינדעט געוואָרן אין אַ גריניטש ווילעדזש שוועסטעריי קלאַס. נאָך דעם איז אַנדרו קאַרנעגי צוגעקומען און האָט געפינט $5.2 מיליאָן צו בויען 65 צווייג-ביבליאָטעקן אין ניו יאָרק סיטי, אויף דעם באַדינג, אַז די שטאָט וועט זיי אונטערהאַלטן{{הערה|1=https://s-media.nyc.gov/agencies/lpc/lp/0246.pdf}}. | אין 1901 האָט די ניי-געשאַפענע ביבליאָטעק זיך קאָנסאָלידירט מיט דער ניו יאָרק פרייער צירקולירנדער ביבליאָטעק (New York Free Circulating Library), וואָס איז געווען פריער געגרינדעט געוואָרן אין אַ גריניטש ווילעדזש שוועסטעריי קלאַס. נאָך דעם איז אַנדרו קאַרנעגי צוגעקומען און האָט געפינט $5.2 מיליאָן צו בויען 65 צווייג-ביבליאָטעקן אין ניו יאָרק סיטי, אויף דעם באַדינג, אַז די שטאָט וועט זיי אונטערהאַלטן{{הערה|1=https://s-media.nyc.gov/agencies/lpc/lp/0246.pdf}}. | ||
=== | ===הויפּט געביידע (סטעפאַן א. שוואַרצמאַן געביידע)=== | ||
די הויפּט ביבליאָטעק געביידע אין פיפטע עוועניו ביי 42סטע סטריט איז אַ מייסטער-ווערק פון דער Beaux-Arts אַרכיטעקטור. די פּלאַנירונג האָט זיך אָנגעהויבן מיט דער סקיצע פון ד״ר יוחנן שאָו בילינגס, דער ערשטער דירעקטאָר פון דער ביבליאָטעק, וואָס האָט געפאָדערט אַ ריזיגן לייענען-צימער אויף די העכסטע שטאָקן איבער זיבן שטאָקן ביכער-סטעקס. די געביידע איז געעפנט געוואָרן אין 1911. | די הויפּט ביבליאָטעק געביידע אין פיפטע עוועניו ביי 42סטע סטריט אין מאַנהעטן איז אַ מייסטער-ווערק פון דער Beaux-Arts אַרכיטעקטור. די פּלאַנירונג האָט זיך אָנגעהויבן מיט דער סקיצע פון ד״ר יוחנן שאָו בילינגס, דער ערשטער דירעקטאָר פון דער ביבליאָטעק, וואָס האָט געפאָדערט אַ ריזיגן לייענען-צימער אויף די העכסטע שטאָקן איבער זיבן שטאָקן ביכער-סטעקס. די געביידע איז געעפנט געוואָרן אין 1911. | ||
די צוויי באַרימטע שטיינערנע לייבן וואָס היטן דעם אַריינגאַנג זענען געשאַפן געוואָרן דורך E.C. Potter און האָבן באַקומען דעם כּינוי " | די צוויי באַרימטע שטיינערנע לייבן וואָס היטן דעם אַריינגאַנג זענען געשאַפן געוואָרן דורך E.C. Potter און האָבן באַקומען דעם כּינוי "Patience" (געדולד) און "Fortitude" (שטאַרקייט) דורך מעיאָר פיאָרעללאָ לאַ גואַרדיאַ בשעת דער [[גרויסער דעפרעסיע|גרויסער דעפּרעסיע]]. | ||
די געביידע איז באַצייכנט געוואָרן ווי אַ נאַציאָנאַלער היסטאָרישער לאַנדמאַרק אין 1965, און אַ ניו יאָרק סיטי לאַנדמאַרק אין 1967. | די געביידע איז באַצייכנט געוואָרן ווי אַ נאַציאָנאַלער היסטאָרישער לאַנדמאַרק אין 1965, און אַ ניו יאָרק סיטי לאַנדמאַרק אין 1967. | ||
דער Rose Main Reading Room (ראָזע הויפּט-לייענען-צימער) איז איינער פון די גרעסטע פון | דער Rose Main Reading Room (ראָזע הויפּט-לייענען-צימער) איז איינער פון די גרעסטע פון איר סאָרט אין דער וועלט, 77 פיס ברייט און 295 פיס לענג. | ||
דער געביידע איז דער היים פון דער 'דורות אידישער אָפּטיילונג', ווי אויך פון דער מילשטיין אָפּטיילונג (Milstein Division) פון גענאַלאָגיע, אַמעריקאַנער און לאָקאַלער היסטאריע. | |||
===אַנדערע וויכטיגע ביבליאָטעקן=== | ===אַנדערע וויכטיגע ביבליאָטעקן=== | ||
די NYPL אַרבעט אין די באָראָוס בראָנקס, מאַנהעטן און סטאַטן איילענד. די אַנדערע צוויי עפנטליכע ביבליאָטעק סיסטעמען אין ניו יאָרק סיטי, די ברוקלין און קווינס ביבליאָטעקן, זענען פאַרבליבן | די NYPL אַרבעט אין די באָראָוס בראָנקס, מאַנהעטן און סטאַטן איילענד. די אַנדערע צוויי עפנטליכע ביבליאָטעק סיסטעמען אין ניו יאָרק סיטי, די ברוקלין און קווינס ביבליאָטעקן, זענען פאַרבליבן באזונדערע ענטיטעטן, ווייל זיי האָבן זיך פאָרמירט פאַר דער צונויפשמעלצונג פון די פינף באָראָס אין 1898. | ||
צווישן די פאָרשונגס-ביבליאָטעקן זענען: די שאָמבורג צענטער (Schomburg Center) פאַר פאָרשונג פון שוואַרצער קולטור און געשיכטע, די לייברערי פאַר פּערפאָרמינג אַרטס (Library for the Performing Arts) פאַר טעאַטער, פילם, טאַנץ, מוזיק און אויפגעשפּילטע קלאַנגען, און דער טאָמאַס יאָסעלאָף ביזנעס-צענטער (Thomas Yoseloff Business Center). | |||
==אוצרות אין דער אַלגעמיינער קאָלעקציע== | |||
די NYPL אַנטהאַלט איבער 56 מיליאָן פריטים. צווישן די באַרימטסטע אוצרות זענען: | |||
* דער גוטענבערג תנ"ך (Gutenberg Bible): פון 1455, דער ערשטער געדרוקטער ספר אין דער מערב-וועלט. | |||
* די אָריגינעלע געשטאָפּטע [[וויני-דער-פו|וויני-דער-פּו]] (Winnie-the-Pooh). | |||
* דזשאָרדזש וואַשינגטאָן'ס אַביפאָר-רעדע (Farewell Address): דאָס אָריגינעלע כתב-יד. | |||
==דורות אידישע אָפּטיילונג (Dorot Jewish Division)== | |||
די דאָראָט אידישע דיוויזיע, וואָס געפינט זיך אין צימער 111 אין דער הויפּט שוואַרצמאַן געביידע, איז איינע פון די גרעסטע אידישע זאַמלונגען אין דער וועלט, וואָס קאָנקורירט מיט די פיינסטע אידישע ביבליאָטעקן אין דער וועלט. | |||
די קאָלעקציע האָט מער ווי 250,000 זאַכן, וואָס דאָקומענטירן די רעליגיעזע און וועלטליכע היסטאָריע פונעם אידישן פאָלק, אַריינגערעכנט ביכער, מיקראָפאָרמען, מאַנוסקריפּטן, צייטונגען, פּעריאָדישע אויסגאַבעס און עפעמעראַ (ephemera) פון דער גאַנצער וועלט. עס איז די עלטסטע עפנטליכע קאָלעקציע פון אידישע פאָרשונגס-מאַטעריאַלן אין אַמעריקע{{הערה|1=https://www.nypl.org/events/exhibitions/galleries/history-jewish-division}}. | |||
===היסטאָריע=== | |||
די דיוויזיע איז געגרינדעט געוואָרן אין 1897, בלויז צוויי יאָר נאָך דער גרינדונג פון דער NYPL, מיט פינאַנציעלער שטיצע פון דער דייטש-געבוירענער אַמעריקאַנער אידישער באַנקיר און פילאַנטראָפּ, יעקב הענרי שיף {{העב|יעקב שיף}}. אין נאָוועמבער 1897, האָט שיף געשענקט $10,000 צו קויפן "סעמיטישע ליטעראַטור" און אויך צו דינגען אַ קאָמפּעטענטן קוראַטאָר אָדער לייברעריאַן פאַר דער אָפּטיילונג. במשך זיין לעבן, האָט שיף געשענקט אַרום $115,000 פאַר דער אַנטוויקלונג פון דער אידישער קאָלעקציע. | |||
דער ערשטער הויפּט-לייברעריאַן פון דער אידישער אָפּטיילונג איז געוואָרן [[אברהם זלמן פריידוס]], וועלכער איז געבוירן אין ריגע, לעטלאַנד, און איז אָנגעקומען אין אַמעריקע אין 1889. פריידוס האָט אַנטוויקלט אַ דעטאַלירטע קלאַסיפיקאַציע-סקעמע פאַר אידישקייט, וועלכע ווערט נאָך אַלץ באַניצט אין דער לייברערי{{הערה|1=The Dorot Jewish Division: The Oldest Public Collection of Jewish Research Materials in America}}. | |||
די קאָלעקציע איז געוואַקסן דורך קליינע דאָנאַציעס און קויפונגען, אַנשטאָט דורך גרויסע פּריוואַטע ביבליאָטעקן, אַנדערש ווי אַנדערע גרויסע יידישע לייברעריס. צווישן די ערשטע וויכטיגע קויפונגען זענען געווען | |||
* די פּערזענליכע ביבליאָטעק פון ליאון מאַנדעלשטאַם (Leon Mandelstamm) {{העב|לאון מנדלשטם}}, אַ רוסיש-אידישער העברעאיסט, פון 2,135 ביכער אין העברעאיש, דייטש און רוסיש, וועלכע איז צוגעקומען אין 1897. | |||
* די קאָלעקציע פון מייער לעהרן (Meyer Lehren), אַן אַמסטערדאַמער איד, מיט 500 ספרים פון רבנישע שו"ת (תשובות), געקויפט אין 1899. | |||
אין 1903, האָט די אַגילאַר פרייע צירקולירנדיקע לייברערי (Aguilar Free Circulating Library), וועלכע האָט געדינט די יידישע באַפעלקערונג פון דער לאָוער איסט סייד, זיך פאראייניקט מיט דער NYPL, און אירע פילע יידישע ביכער זענען געוואָרן דער יסוד פון דער יידישער קאָלעקציע. | |||
אין 1911, ווען די הויפּט-געביידע אויף דער פינפטער עוועניו איז געעפנט געוואָרן, האָט די אידישע אָפּטיילונג צום ערשטן מאָל באַקומען אַן אייגענעם לייען-צימער אויפן צווייטן שטאק. דער לייען-צימער איז געוואָרן אַ צענטראַלער פּונקט פאַר אידישע געלערנטע און פאָרשער. אין די 1930ער און 1940ער יאָרן, איז ער געווען אַ טרעף-פּונקט פאַר פליטים-געלערנטע וועלכע זענען אַנטלאָפן פון נאַצי-דייטשלאַנד. | |||
די אָפּטיילונג איז געווען אַ פאָרשונגס-לאַבאָראַטאָריע פאַר גרונטליכע ענציקלאָפּעדישע ווערק, אַריינגערעכנט די "אידישע ענציקלאָפּעדיע". אין דער צייט פון דער ערשטער וועלט-מלחמה, האָט דער באַרימטער העברעאישער לעקסיקאָגראַף [[אליעזר בן יהודה|אליעזר בן-יהודה]], דער "פאָטער פון מאָדערן העברעאיש", געפונען אַ זיכערן אָרט אין דער NYPL צו פאָרזעצן זיין אַרבעט אויף זיין נייעם העברעאישן ווערטערבוך. | |||
== | ===זאַמלונגען און אוצרות=== | ||
די דאָראָט אידישע אָפּטיילונג | די דאָראָט אידישע אָפּטיילונג קאָלעקציע איז רייך אין הויפּט-מקור מאַטעריאַלן, ספּעציעל אין געביטן ווי אידן אין די פאַראייניגטע שטאַטן (בפרט נוי יאָרק אינעם צייט פון אימיגראַציע), יידישער טעאַטער, אידן אין ארץ-ישראל, און וועלט אידישע צייטונגען. | ||
די | ====אידישע כתב-ידן און פריע דרוקן==== | ||
די זאַמלונג האַלט אין זיך פּרעציעזע זאַכן פון איבער טויזנט יאָר. ביישפּילן שליסלדיקע מאַטעריאַלן זענען: | |||
* אַן אילוסטרירטע מגילת-אסתר אויף קלף פון סוף 18טן יאָרהונדערט. | |||
* | * הגדות פון 17טן יאָרהונדערט, אַריינגערעכנט די וועניציע הגדה (1609) און די אַמסטערדאַם הגדה (1695). | ||
* "מעשׂה טוביה" (Venice, 1707), אַ העברעישע ענציקלאָפּעדיע פון וויסנשאַפט און מעדיצין, וואָס אַנטהאַלט די ערשטע באַקאַנטע בילד פון דער אַמעריקאַנער יבשה אין אַן העברעישן בוך. | |||
* "ספר חכמת היד", אַ פּאַלמיסטריע לויט קבלה פון אַרום 1800{{הערה|1=https://www.nypl.org/events/exhibitions/galleries/treasures-early-jewish-book-printing/item/14342}}. | |||
===יחוס | ====יזכּור-ביכער און גענעאַלאָגיע (יחוס)==== | ||
יחוס איז איינע פון די פּאָפּולערסטע פאָרשונגס-טעמעס אין דער דיוויזיע. | |||
דאָס זענען געדענקביכער פון יידישע קהילות וואָס זענען פאַרניכטעט געוואָרן אין דעם האָלאָקאָוסט. די NYPL פארמאגט אַרום 700 יזכּור-ביכער, די גרעסטע קאָלעקציע אין צפון אַמעריקע, 85% פון זיי זענען דיגיטאַליזירט אָנליין. די ספרים זענען הויפּטזעכליך אין העברעיש און/אָדער אידיש{{הערה|1=https://jewishlibraries.org/wp-content/uploads/2021/03/SeigelText2017.pdf}}. | |||
===אידישע מוזיק און טעאַטער=== | ====אידישע מוזיק און טעאַטער==== | ||
די אידישע דיוויזיע האָט אַ שאַרפע ספּעציאַליזירונג אין אידישן טעאַטער. די קאָלעקציע האָט הונדערטער שפּיל-מאַנוסקריפּטן, לידער-בלעטער, ביכער, פּאָסטערס, און מויל-היסטאָריעס. אַ טייל פון דער עפעמעראַ (אַרום 400 זאַכן) איז דיגיטאַליזירט. | די אידישע דיוויזיע האָט אַ שאַרפע ספּעציאַליזירונג אין אידישן טעאַטער. די קאָלעקציע האָט הונדערטער שפּיל-מאַנוסקריפּטן, לידער-בלעטער, ביכער, פּאָסטערס, און מויל-היסטאָריעס. אַ טייל פון דער עפעמעראַ (אַרום 400 זאַכן) איז דיגיטאַליזירט. | ||
* WEVD מוזיק קאָלעקציע: די NYPL האָט ניי-באַקומען די David and Ina Shiff WEVD Music Collection, אַן אוצר פון איבער 3,000 מוזיקאַלישע ווערק און אַראַנזשירונגען וואָס זענען געשפּילט געוואָרן לעבּעדיק אויף דער יידישער ראַדיאָ סטאנציע WEVD. | * WEVD מוזיק קאָלעקציע: די NYPL האָט ניי-באַקומען די David and Ina Shiff WEVD Music Collection, אַן אוצר פון איבער 3,000 מוזיקאַלישע ווערק און אַראַנזשירונגען וואָס זענען געשפּילט געוואָרן לעבּעדיק אויף דער יידישער ראַדיאָ סטאנציע WEVD. | ||
| שורה 51: | שורה 76: | ||
===אַנדערע אוצרות פון דער דיוויזיע=== | ===אַנדערע אוצרות פון דער דיוויזיע=== | ||
דער דורות אידישער דיוויזיע האָט זאַכן פון איבער 800 יאָר אידישער היסטאריע. | דער דורות אידישער דיוויזיע האָט זאַכן פון איבער 800 יאָר אידישער היסטאריע. | ||
* | * אַ חסידישער פּינקס פון מיראָפּיל, אוקראַינע (מיטן 19טן יאָרהונדערט). | ||
* פּעריאָדיקן: NYPL האָט די ערשטע זונטאג אויסגאַבע פון דער יידישער טאָגצייטונג דער [[פארווערטס|פאָרווערטס]] פון 2טן מאי 1897. די ביבליאָטעק האָט אַ גרויסע זאַמלונג פון יידישע, לאַדינאָ, העברעישע און ענגלישע צייטונגען. | |||
* פּעריאָדיקן: NYPL האָט די ערשטע זונטאג אויסגאַבע פון דער יידישער טאָגצייטונג דער פאָרווערטס פון 2טן מאי 1897. די ביבליאָטעק האָט אַ גרויסע זאַמלונג פון יידישע, לאַדינאָ, העברעישע און ענגלישע צייטונגען. | |||
==דיגיטאַלע קאָלעקציעס== | |||
די NYPL דיגיטאַלע קאָלעקציעס פּלאַטפאָרמע איז דער הויפּט־פּאָרטאַל פאַרן צוטריט צו דער ביבליאָטעקס דיגיטאַליזירטע מאַטעריאַלן, איבער איין מיליאָן זאַכן. אַ סך מאַטעריאַלן פון דער יידישער דיוויזיע זענען אָנליין. | די NYPL דיגיטאַלע קאָלעקציעס פּלאַטפאָרמע איז דער הויפּט־פּאָרטאַל פאַרן צוטריט צו דער ביבליאָטעקס דיגיטאַליזירטע מאַטעריאַלן, איבער איין מיליאָן זאַכן. אַ סך מאַטעריאַלן פון דער יידישער דיוויזיע זענען אָנליין. | ||
* די NYPL פאַרקויפט נישט קיין רעכט צו נוצן כּמעט 500,000 זאַכן וואָס זענען אין | * די NYPL פאַרקויפט נישט קיין רעכט צו נוצן כּמעט 500,000 זאַכן וואָס זענען אין [[רשות הרבים]] (Public Domain) אין די פאַראייניגטע שטאַטן, וואָס מען קען נוצן אָן ערלויבעניש. | ||
* די Spielberg Digital Yiddish Library פונעם יידישן בוך צענטער איז צוטריטלעך דורך דער NYPL און אנטהאַלט איבער 11,000 זאַכן. | * די Spielberg Digital Yiddish Library פונעם יידישן בוך צענטער איז צוטריטלעך דורך דער NYPL און אנטהאַלט איבער 11,000 זאַכן. | ||