בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:גר תושב"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 2: | שורה 2: | ||
אַ '''גֵר תּוֹשָׁב''' (ליטעראַליש: "רעזידענטן פרעמדער") איז אַ טערמין אין הלכה, וואָס באַצייכנט אַ גוי וועלכער איז ערלויבט צו וואוינען אין ארץ ישראל. דער סטאַטוס גיט דעם יחיד אַן אייגנארטיגע הלכישע פּאָזיציע. אין חז"ל, איז אַ גר תושב אַ גוי וואָס נעמט אויף זיך צו היטן די [[זיבן מצוות בני נח]]. | אַ '''גֵר תּוֹשָׁב''' (ליטעראַליש: "רעזידענטן פרעמדער") איז אַ טערמין אין הלכה, וואָס באַצייכנט אַ גוי וועלכער איז ערלויבט צו וואוינען אין ארץ ישראל. דער סטאַטוס גיט דעם יחיד אַן אייגנארטיגע הלכישע פּאָזיציע. אין חז"ל, איז אַ גר תושב אַ גוי וואָס נעמט אויף זיך צו היטן די [[זיבן מצוות בני נח]]. | ||
דער גר תושב ווערט אַ מאָל אויך אָנגערופן "'''גר שער'''" (רעזידענטער פרעמדער אין טויער). דער רמב"ם ניצט אויך דעם נאָמען "חסיד אומות העולם" אין דעם זעלבן קאָנטעקסט, סיידן ער האַלט די מצוות נאָר צוליב אייגענעם שׂכל. | דער גר תושב ווערט אַ מאָל אויך אָנגערופן "'''גר שער'''" (רעזידענטער פרעמדער אין טויער){{הערה|ראב"ע, שמות יב מט; רמב"ן שמות כ, ט}}. דער רמב"ם ניצט אויך דעם נאָמען "חסיד אומות העולם" אין דעם זעלבן קאָנטעקסט, סיידן ער האַלט די מצוות נאָר צוליב אייגענעם שׂכל. | ||
==מקור אין | ==מקור אין תורה און קאטעגאריזאציע== | ||
דער טערמין גר ווערט אָפט איבערגעחזרט אין דער תורה, מיט אַ באַפעל נישט צו דריקן אָדער שלעכט באַהאַנדלען דעם פרעמדן, וויבאלד "איר זענט געווען פרעמדע אין לאַנד מצרים"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|כב|כא}}; כג, כט; דברים י, יט}}. | דער טערמין '''גר''' (פרעמדער) ווערט אָפט איבערגעחזרט אין דער תורה, מיט אַ באַפעל נישט צו דריקן אָדער שלעכט באַהאַנדלען דעם פרעמדן, וויבאלד "איר זענט געווען פרעמדע אין לאַנד מצרים"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|כב|כא}}; כג, כט; דברים י, יט}}. | ||
כאָטש דער טערמין גר תושב איז נישט קלאָר אויסגעדריקט אין דער תורה, שטאמט ער פון צוזאַמענשטעלן טערמינען ווי ''גר ותושב''. אברהם האָט זיך אַליין באַצייכנט ווי אַ "גר ותושב" (אַ פרעמדער וואָס וואוינט) ווען ער האָט געקויפט אַ קבר פאַר שׂרה. רש"י טייטשט דעם אויסדרוק ''גר ותושב'' ווי אַ hendiadys (איין באַגריף), וואָס מיינט אַ "רעזידענטן פרעמדער"{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כג|ד}}}}. אַפילו דאָס אידישע פאָלק אַליין ווערט באַטראַכט דורך גאָט ווי "גר תושב" אין דעם לאַנד, ווי עס שטייט: "כּי לי הארץ, כּי גרים ותושבים אתּם עמדי" (ויקרא כה, כג). | |||
די תורה מאַכט אַן אונטערשייד צווישן: | די תורה מאַכט אַן אונטערשייד צווישן: | ||
| שורה 13: | שורה 13: | ||
2. גר תושב. | 2. גר תושב. | ||
3. נכרי ([[גוי]] אָן קיין ספּעציעלן בונד צו דער אידישער קהילה). | 3. נכרי ([[גוי]] אָן קיין ספּעציעלן בונד צו דער אידישער קהילה). | ||
דער תורה'דיגער טערמין "גר" ווערט אין חז"ל צעטיילט אין צוויי הויפּט קאַטעגאָריעס: '''גר צדק''' (אַ גאַנצער גֵר) און '''גר תושב''' (דער איינוואוינער פרעמדער), און חז"ל באשטימען די ספּעציפישע הלכות פאר ביידן. | |||
==הלכה'דיגע דעפיניציע== | ==הלכה'דיגע דעפיניציע== | ||
| שורה 56: | שורה 58: | ||
*'''שכירות פּועלים''' (לוין פאַר אַרבעט): מען איז מחויב צו באַצאָלן דעם לוין אין צייט ("בּיומו תּתּן שׂכרו"), אָבער מען איז נישט עובר אויף דעם איסור פון פאַרשפּעטיגן די באַצאָלונג איבערנאַכט ("לא תלין"){{הערה|{{רמב"ם|שכירות|יא|א}}}}. | *'''שכירות פּועלים''' (לוין פאַר אַרבעט): מען איז מחויב צו באַצאָלן דעם לוין אין צייט ("בּיומו תּתּן שׂכרו"), אָבער מען איז נישט עובר אויף דעם איסור פון פאַרשפּעטיגן די באַצאָלונג איבערנאַכט ("לא תלין"){{הערה|{{רמב"ם|שכירות|יא|א}}}}. | ||
*'''בּיטול רשות''': דער גר תושב קען נישט מבטל זיין זיין רשות פאַרן עירוב אין שבת, און זיין דין איז ווי אַ גוי אין דעם ענין{{הערה|עבודה זרה סד, ב}}. | *'''בּיטול רשות''': דער גר תושב קען נישט מבטל זיין זיין רשות פאַרן עירוב אין שבת, און זיין דין איז ווי אַ גוי אין דעם ענין{{הערה|עבודה זרה סד, ב}}. | ||
*פאַרקויפן לאַנד: דאָס פאַרקויפן הייליג לאַנד אין ארץ ישראל צו אַ גר תושב איז אַ מחלוקת צווישן די ראשונים, באַזירט אויף דעם איסור פון לא תחנם{{הערה|{{רמב"ם|עבודה זרה וחוקות הגויים|י|ו}}}}. | |||
===איסור שבת=== | |||
אין דעם ענין פון שבת זענען פאַראַן מחלוקת: רש"י טענהט, אַז אַ גר תושב איז מוזהר (געוואָרנט) אויף שבת, ווייל מחלל שבת איז ווי צו דינען עבודה זרה. דאָס מיינט, אַז הגם ער איז נישט אינגאַנצן מחויב ווי אַ איד, טאָר ער נישט מחלל זיין שבת. אָבער, תוספות האָבן געהאַלטן, אַז דאָס וואָלט צוגעגעבן צו די זיבן מצוות, וואָס מען האָט נישט געפונען{{הערה|{{בבלי|יבמות|מח|ב}}}}. אין אַן אַנדער פּסוק זאָגט די תּורה קלאָר, אַז דער גר זאָל רוען, גלייך ווי דער עבד און די בהמה. | |||
=== | ===דיני נפשות=== | ||
אין ענינים פון רציחה דרוקט זיך אויס דער ספּעציעלער סטאטוס פונעם גר תושב{{הערה|שם=גריז|רבי יצחק זאב הלוי סאלאווייטשיק, '''חדושי מרן רי"ז הלוי''': חדושים וביאורים על הרמב"ם, ירושלים, תשל"א, עמ' 164, ד"ה מש"כ}}. | אין ענינים פון רציחה דרוקט זיך אויס דער ספּעציעלער סטאטוס פונעם גר תושב{{הערה|שם=גריז|רבי יצחק זאב הלוי סאלאווייטשיק, '''חדושי מרן רי"ז הלוי''': חדושים וביאורים על הרמב"ם, ירושלים, תשל"א, עמ' 164, ד"ה מש"כ}}. | ||
*גר תושב קעגן איד: אַ גר תושב וואָס האָט | *גר תושב קעגן איד: אַ גר תושב וואָס האָט גע'הרג'עט אַ איד בשוגג (נישט בכוונה) קומט אים מיתה (טויט-שטראָף), און נישט גלות ל[[ערי מקלט|עיר מקלט]]{{הערה|שם=מכותחב|מכות ח, ב}}. | ||
*גר תושב קעגן גר תושב: אַ גר תושב וואָס האָט | *גר תושב קעגן גר תושב: אַ גר תושב וואָס האָט גע'הרג'עט אַן אַנדער גר תושב בשוגג קומט אים גלות (פאַרטרייבונג צו אַ עיר מקלט){{הערה|שם=מכותחב}}. | ||
דער פאַקט אַז דער גר תושב גייט אין גלות פאַר רציחה אויף אַ גר תושב, ווייזט אַז ער האָט אַן אייגענעם דין וואָס איז אַנדערש פון אַ סתּם גוי{{הערה|שם=גריז}}. | דער פאַקט אַז דער גר תושב גייט אין גלות פאַר רציחה אויף אַ גר תושב, ווייזט אַז ער האָט אַן אייגענעם דין וואָס איז אַנדערש פון אַ סתּם גוי{{הערה|שם=גריז}}. | ||
| שורה 81: | שורה 87: | ||
• פּאָליטישע סטאַטוס: געוויסע רעליגיעזע ציוניסטישע רבנים, ווי הרב יצחק אייזיק הלוי הרצוג און הרב צבי יהודה הכהן קוק, האָבן פאָרגעלייגט אַרויפצולייגן דעם סטאַטוס פון גר תושב אויף די אַראַבישע און פּאַלעסטינער באַפעלקערונגען, אַז זיי זאָלן רעזידירן אָבער נישט האָבן פולע פּאָליטישע רעכט. | • פּאָליטישע סטאַטוס: געוויסע רעליגיעזע ציוניסטישע רבנים, ווי הרב יצחק אייזיק הלוי הרצוג און הרב צבי יהודה הכהן קוק, האָבן פאָרגעלייגט אַרויפצולייגן דעם סטאַטוס פון גר תושב אויף די אַראַבישע און פּאַלעסטינער באַפעלקערונגען, אַז זיי זאָלן רעזידירן אָבער נישט האָבן פולע פּאָליטישע רעכט. | ||
עס איז דאָ אַ שאַרפער מחלוקת וועגן דעם סטאַטוס פון פּאַלעסטינער. טייל רבנים האַלטן אַז אַזוי ווי אַ גרויסער טייל פון זיי אַקצעפּטירן נישט די | עס איז דאָ אַ שאַרפער מחלוקת וועגן דעם סטאַטוס פון פּאַלעסטינער. טייל רבנים האַלטן אַז אַזוי ווי אַ גרויסער טייל פון זיי אַקצעפּטירן נישט די אידישע סוּאוועראַניטעט אין לאַנד, און זענען עובר אויף די זיבן מצוות (כּגון "לא תרצח"), איז עס אַן אַבסוּרד צו באַטראַכטן זיי ווי גר תושב אָדער "גדורים בדרכי הדתות"{{הערה|{{סרוגים||הרב רוזן: לפלסטינים אין הגדרה של בני נח|56131-הרב-רוזן-לפלסטינים-אין-הגדרה-של-בני-נח|אקטאבער 2, 2013}}}}. טייל האַלטן אַז די מצוה היינט איז זיי צו פארטרייבן פון לאַנד. | ||
הרב אליעזר מלמד האָט באַמערקט, אַז כאָטש מען זאָל נאָכפאָלגן דעם קאָנצעפּט, איז דאָס היינט נישט פּראַקטיש צו פאַרטרייבן אַ פיינדליכע מינאָריטעט צוליב "דרכי שלום" און "חילול השם"{{הערה|אליעזר מלמד, "[https://www.yeshiva.org.il/midrash/37159 רעיון גר תושב – המניעות והשאיפה]", רביבים}}. | הרב אליעזר מלמד האָט באַמערקט, אַז כאָטש מען זאָל נאָכפאָלגן דעם קאָנצעפּט, איז דאָס היינט נישט פּראַקטיש צו פאַרטרייבן אַ פיינדליכע מינאָריטעט צוליב "דרכי שלום" און "חילול השם"{{הערה|אליעזר מלמד, "[https://www.yeshiva.org.il/midrash/37159 רעיון גר תושב – המניעות והשאיפה]", רביבים}}. | ||
| שורה 98: | שורה 104: | ||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
*{{מיקרופדיה}} | *{{מיקרופדיה}} | ||
*{{ויקישיבה}} (פון 'יסודות וחקירות') | |||
*{{אסיף}} | *{{אסיף}} | ||
*[https://www.ybm.org.il/list?catId=1893 בין ישראל לעמים - עיון בסוגיות גר תושב] – ישיבת ההסדר ברכת משה | *[https://www.ybm.org.il/list?catId=1893 בין ישראל לעמים - עיון בסוגיות גר תושב] – ישיבת ההסדר ברכת משה | ||
*{{היברובוקס|רבי אליעזר יהודה וואלדנבערג|שו"ת ציץ אליעזר|14515|page=165|באנד=חלק טז|סי' ס}} | |||
*{{היברובוקס|הלברשטם, יקותיאל יהודה בן צבי הירש, מקלויזנבורג, 1905-1994|דברי יציב ליקוטים והשמטות|15077|page=87}} | |||
==זע אויך== | ==זע אויך== | ||