בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט|אלול}} | |||
'''בְּמוֹצָאֵי מְנוּחָה קִדַּמְנוּךָ תְּחִלָּה''' (אויך באַקאַנט אלס '''במוצאי מנוחה''' אין דער קירצערער פאָרעם) איז אַ [[פיוט|פּיוט]] פונעם סאָרט "[[סליחות|סליחה]]", געבויט אין דער סטרוקטור פון אַ "[[פזמון]]" (וואָס מיינט אַ פּיוט מיט אַ איבערחזרנדיגן רעפרען). דער פּיוט ווערט געזאָגט אין דער ערשטער נאַכט פון די סליחות אינעם אשכנזישן מנהג, וואָס פאַלט אַלץ אין מוצאי שבת, ד"ה ביי דער ענדיגונג פון רוה-טאָג ("מוצאי מנוחה"). | '''בְּמוֹצָאֵי מְנוּחָה קִדַּמְנוּךָ תְּחִלָּה''' (אויך באַקאַנט אלס '''במוצאי מנוחה''' אין דער קירצערער פאָרעם) איז אַ [[פיוט|פּיוט]] פונעם סאָרט "[[סליחות|סליחה]]", געבויט אין דער סטרוקטור פון אַ "[[פזמון]]" (וואָס מיינט אַ פּיוט מיט אַ איבערחזרנדיגן רעפרען). דער פּיוט ווערט געזאָגט אין דער ערשטער נאַכט פון די סליחות אינעם אשכנזישן מנהג, וואָס פאַלט אַלץ אין מוצאי שבת, ד"ה ביי דער ענדיגונג פון רוה-טאָג ("מוצאי מנוחה"). | ||
דער פּיוט איז באַקאַנט אין אַלע אשכנזישע קהילות, סיי אין מזרח-אייראָפּע סיי אין מערב-אייראָפּע. אַפילו אין ערטער וואו עס איז נישט געווען קיין פעסטער סדר פון סליחות פאַר יעדן טאָג, איז דער זאָגן פון "במוצאי מנוחה" אין דער ערשטער נאַכט געווען פעסטגעשטעלט. אין דער | דער פּיוט איז באַקאַנט אין אַלע אשכנזישע קהילות, סיי אין מזרח-אייראָפּע סיי אין מערב-אייראָפּע{{הערה|ראו: הסליחה [[s:סליחות לימי התשובה/מנהג פולין/סליחות ליום ראשון|במנהג פולין]], באתר [[ויקיטקסט]]; [[s:סליחות_לימי_התשובה/מנהג_ליטא/סליחות_ליום_ראשון#סליחה_ד|במנהג ליטא]], באתר [[ויקיטקסט]]; {{אוצר החכמה||סליחות כמנהג פיהם, פולין, מעהרן, אונגארן||אופן תק"פ||עמוד דיגיטלי=14}}; {{אוצר החכמה||סליחות לימים נוראים כמנהג פוזנן והוראדני||וילנה תרל"ז||עמוד דיגיטלי=17}}; [https://www.moreshesashkenaz.org/mm/publications/Selichos.pdf במנהג פרנקפורט]; | ||
{{אוצר החכמה||סדר סליחות מכל השנה כמנהג עלזאס||רדלהים תקצ"ח||עמוד דיגיטלי=15}}; {{היברובוקס||מערבות יוצרות וזולתות וסליחות עם הפסוקים ומנהגים דק״ק ווירמיישא|42658|פרנקפורט, דף מ"ו|עמוד דיגיטלי=91}}; [https://books.google.co.il/books?id=G189AAAAcAAJ&pg=PP27&dq=במוצאי+מנוחה&hl=iw&sa=X&ved=0ahUKEwjHzIXj_d7kAhUGZFAKHdrNDp04ChDoAQgtMAE#v=onepage&q=במוצאי%20מנוחה&f=false במנהג שוייץ], באתר [[גוגל ספרים]].}}. אַפילו אין ערטער וואו עס איז נישט געווען קיין פעסטער סדר פון סליחות פאַר יעדן טאָג, איז דער זאָגן פון "במוצאי מנוחה" אין דער ערשטער נאַכט געווען פעסטגעשטעלט{{הערה|[[יוזפא שמש]], '''מנהגים דק"ק וורמיישא''' ([[מכון ירושלים]], תשמ"ח), סי' קל"א.}}. אין דער טאָגטעגליכער שפּראַך ווערט דער נאָמען פונעם פּיוט "במוצאי מנוחה" גענוצט צו רעפּרעזענטירן דעם גאַנצן זאָגן פון די סליחות אין יענער נאַכט. | |||
==מחבר== | ==מחבר== | ||
| שורה 8: | שורה 10: | ||
עס עקזיסטירט אַן אַנדער ליד מיט אַן ענליכן נאָמען, "במוצאי יום מנוחה", וועלכער געהערט צו די טראַדיציאָנעלע זמירות פאַר מוצאי שבת. דער מחבר פון יענעם ליד איז דער ליטורגיסט [[יעקב דע לונעל]] (וועלכער איז אויך באַקאַנט אלס "יעקב מן יריחו"). | עס עקזיסטירט אַן אַנדער ליד מיט אַן ענליכן נאָמען, "במוצאי יום מנוחה", וועלכער געהערט צו די טראַדיציאָנעלע זמירות פאַר מוצאי שבת. דער מחבר פון יענעם ליד איז דער ליטורגיסט [[יעקב דע לונעל]] (וועלכער איז אויך באַקאַנט אלס "יעקב מן יריחו"). | ||
== | ==צייט פון זאגן== | ||
דער פּיוט "במוצאי מנוחה" איז אַ טייל פונעם סליחות-דינסט וואָס גייט פאָרויס ראש השנה. דער אשכנזישער מנהג איז צו אָנהייבן די סליחות דווקא אין מוצאי שבת. די סיבה פאַר דעם מנהג קען ליגן אין דעם קשר צווישן מנוחה און סליחה. שבת ווערט באַטראַכט ווי אַ טאָג פון אָפּרו, וואו דער נאָמען פונעם באַשעפער ווערט געהייליגט נישט דורך מענטשליכע | דער פּיוט "במוצאי מנוחה" איז אַ טייל פונעם סליחות-דינסט וואָס גייט פאָרויס ראש השנה. דער אשכנזישער מנהג איז צו אָנהייבן די סליחות דווקא אין מוצאי שבת. די סיבה פאַר דעם מנהג קען ליגן אין דעם קשר צווישן מנוחה און סליחה. שבת ווערט באַטראַכט ווי אַ טאָג פון אָפּרו, וואו דער נאָמען פונעם באַשעפער ווערט געהייליגט נישט דורך מענטשליכע טואונגען, נאָר דורך שטילקייט און נישט אַריינמישונג. דער פּיוט שפּיגלט אָפּ דעם דאָזיגן מנהג צו זאָגן סליחות אין די נאַכט-שעה'ן. | ||
אין מערב-אשכנזישן מנהג ווערט דער פּיוט, אָדער נאָר זיין ערשטע סטאַנצע, אויך געזאָגט אין די פזמונים פון די סליחות וואָס ווערן געזאָגט אין דער תפילת נעילה פון יום כיפּור. | אין מערב-אשכנזישן מנהג ווערט דער פּיוט, אָדער נאָר זיין ערשטע סטאַנצע, אויך געזאָגט אין די פזמונים פון די סליחות וואָס ווערן געזאָגט אין דער תפילת נעילה פון יום כיפּור. | ||
| שורה 15: | שורה 17: | ||
דער אויסדרוק "קדמנוך תחילה" ביים אָנהייב פון די סליחות קען האָבן עטליכע באַדייטונגען. איינער איז צו קומען פאַר גאָט מיט אַ מתּנה, ווי דער פּסוק אין מיכה ו:ו זאָגט. אַן אַנדער באַדייטונג איז אויפצושטיין פרי פאַר סליחות. נאָך אַ באַדייטונג קען זיין צו גרייטן זיך פאָרויס צו די ימים נוראים, נישט וואַרטנדיג אויף ראש השנה גופא. דאָס פאָרויס-זאָגן סליחות דרוקט אויס אַ וויכטיקן יסוד אין דעם באַציונג צווישן אידן און דעם אייבערשטן. | דער אויסדרוק "קדמנוך תחילה" ביים אָנהייב פון די סליחות קען האָבן עטליכע באַדייטונגען. איינער איז צו קומען פאַר גאָט מיט אַ מתּנה, ווי דער פּסוק אין מיכה ו:ו זאָגט. אַן אַנדער באַדייטונג איז אויפצושטיין פרי פאַר סליחות. נאָך אַ באַדייטונג קען זיין צו גרייטן זיך פאָרויס צו די ימים נוראים, נישט וואַרטנדיג אויף ראש השנה גופא. דאָס פאָרויס-זאָגן סליחות דרוקט אויס אַ וויכטיקן יסוד אין דעם באַציונג צווישן אידן און דעם אייבערשטן. | ||
דער פּיוט אַדרעסירט אויך דעם מנהג פון זאָגן "אָבער מיר און אונזערע עלטערן האָבן | דער פּיוט אַדרעסירט אויך דעם מנהג פון זאָגן "אָבער מיר און אונזערע עלטערן האָבן געזינדיגט" ביים אָנהייב פונעם וידוי (התוודה) אין די סליחות. דאָס סימבאָליזירט די גרייטקייט צוצוגעבן אַ שולד, וואָס איז דער ערשטער וויכטיקער שריט צו תּשובה. | ||
==סטרוקטור== | ==סטרוקטור== | ||
| שורה 34: | שורה 36: | ||
===באַדייטונג פון שליסל-פראַזעס=== | ===באַדייטונג פון שליסל-פראַזעס=== | ||
{| class="wikitable" | |||
|בְּמוֹצָאֵי מְנוּחָה קִדַּמְנוּךָ תְּחִלָּה || ביי דער ענדיקונג פון שבת, דער רוה-טאָג, וואָס איז די צייט ווען די סליחה ווערט געזאָגט, קומען מיר צו דיר פאָרויס מיט סליחות, דאָס איז דער ערשטער טאָג פון די סליחות. | |||
|- | |||
|הַט אָזְנְךָ מִמָּרוֹם יוֹשֵׁב תְּהִלָּה || בייג איין דיין אויער פון הויכן הימל, דו וואָס זיצט צווישן לויב-געזאַנגען, אַ כינוי פאַר גאָט. | |||
: | |- | ||
|לִשְׁמֹעַ אֶל הָרִנָּה וְאֶל הַתְּפִלָּה || דער רעפרען, גענומען פון קעניג שלמה'ס תפילה ביי דער חנוכת בית המקדש, ווי אַ בקשה צו גאָט צו צוהערן צו אונזערע געבעטן. | |||
|- | |||
: | | colspan="2" style="padding:0.2em; border-top:1px solid #999;" | | ||
: | |- | ||
|'''אֶ'''ת יְמִין עֹז עוֹרְרָה לַעֲשׂוֹת חָיִל || וועק אויף דיין שטאַרקע רעכטע האַנט צו טוּן גוואַלדיקע מעשׂים, אַ בקשה אַז גאָט זאָל אַקטיווירן זיין מאַכט צום גוּטן פונעם בעטן. | |||
: | |- | ||
|'''בְּ'''צֶדֶק נֶעֱקַד וְנִשְׁחַט תְּמוּרוֹ אַיִל || יצחק אבינו איז געבונדן געוואָרן בצדק, און אַ ווידער איז געשחטן געוואָרן אַנשטאָט אים, רעפערירט צו דער זכות פון דער עקדה. | |||
: | |- | ||
|'''גְּ'''נוֹן נָא גִזְעוֹ בְּזַעֲקָתָם בְּעוֹד לָיִל || באַשיץ זיין זוימען (כלל ישראל) אין זייער געשריי, ווען עס איז נאָך נאַכט, וואָס קען מיינען די צייט פון די סליחות אָדער די צייט פון גלות. | |||
: | |- | ||
: | | colspan="2" style="padding:0.2em; border-top:1px solid #999;" | | ||
|- | |||
|'''דְּ'''רוֹשׁ נָא דוֹרְשֶׁיךָ בְּדָרְשָׁם פָּנֶיךָ || זוך די וואָס זוכן דיין פּנים, אַ בקשה פאַר רעסיפּראָקאַלע דרישה. | |||
|- | |||
| colspan="2" style="padding:0.2em; border-top:1px solid #999;" | | |||
|- | |||
|'''חָ'''לִים כְּמַבְכִּירָה מֵעֶבְרַת מַשָּׂאֶךָ || ליידנדיג און ציטערנדיג ווי אַ פרוי ביי איר ערשטער געבורט, פון דער לאַסט פון גאָטס כּעס איבער מענטשליכע זינד. | |||
|- | |||
|'''טִ'''נּוּפָם מְחֵה נָא || מעק אויס זייער אומבאַשטימטקייט (זינד), וואָס ווערן פאַרגלייכט צו שמוץ. | |||
|- | |||
| colspan="2" style="padding:0.2em; border-top:1px solid #999;" | | |||
|- | |||
|'''כּ'''וֹנַנְתָּ מֵאָז תֶּרֶף לְחַלְּצָם מִמֵּצָר || דו האָסט צוגעגרייט אַ היילונג פון פאָרויס צו ראַטעווען זיי פון נויט; דאָס רעפערירט צו דער תּשובה וואָס איז געווען פאַר דער בריאה פונעם וועלט. | |||
|- | |||
|'''לְ'''חוֹנְנָם חִנָּם מֵאוֹצָר הַמְּנוּצָּר || שענק זיי חן אומזיסט פון דעם באַהאַלטענעם אוצר, וואָס איז די מתּנה פון תּשובה. | |||
|- | |||
| colspan="2" style="padding:0.2em; border-top:1px solid #999;" | | |||
|- | |||
|'''מָ'''רוֹם אִם עָצְמוּ פִשְׁעֵי קְהָלֶךָ || אַפילו אויב די זינד פון דיין קהילה האָבן זיך פאַרמערט ביזן העכסטן הימל. | |||
|- | |||
|'''נָ'''א '''שַׂ'''גְּבֵם מֵאוֹצָר הַמּוּכָן בִּזְבוּלֶךָ || דערהייב זיי פון דעם אוצר וואָס איז צוגעגרייט אין דיין העכסטער וואוינונג ("זבול" איז איינער פון די זיבן הימלען און אַנטהאַלט ירושלים, בית המקדש, און אוצרות פון חיים, שלום, און ברכות). | |||
|- | |||
| colspan="2" style="padding:0.2em; border-top:1px solid #999;" | | |||
|- | |||
|'''פְּ'''נֵה נָא אֶל הַתְּלָאוֹת וְאַל לַחֲטָאוֹת || ווענד זיך צו זייערע צרות, און נישט צו זייערע זינד, אַ בקשה פאַר אַ משפּט אויף דער יסוד פון ליידן אלא נישט אויף זינד. | |||
|- | |||
| colspan="2" style="padding:0.2em; border-top:1px solid #999;" | | |||
|- | |||
|'''רְ'''צֵה עֲתִירָתָם בְּעָמְדָם בַּלֵּילוֹת || אָננעם זייער תפילה ווען זיי שטייען ביי נאַכט (אין די צייט פון סליחות). | |||
|- | |||
|'''שְׁ'''עֵה נָא בְרָצוֹן כְּקָרְבַּן כָּלִיל וְעוֹלוֹת || אָננעם מיט רצון זייער תפילה ווי אַ גאַנצן קורבן עולה, ווייל תפילה איז אַ פאַרבייט פאַר קורבנות. | |||
|} | |||
==ניגונים== | |||
עס עקזיסטירן אַ סך ניגונים פאַר דעם סליחה, אַ גרויסער טייל פון זיי אין חזנות-סטיל, און טייל פון חסידישער מוזיק. צווישן די באַקאַנטע חזנים און קאָמפּאָזיטאָרן וואָס האָבן געמאַכט ניגונים צום גאנצן פּיוט זענען: בנימין אונגער, לייב גלאַנץ, משה שטערן, בנימין מוללער, חיים אליעזר הערשטיק, אהרן שלמה ווייסמאַן, און [[שלמה קארליבאך|שלמה קאַרליבאַך]] אין א קאוואער ווערסיע פון זיין ניגון אויף די ווערטער "לולי תורתך". | |||
ספּעציפישע ניגונים פאַר איינצלנע סטאַנצעס פונעם פּיוט זענען: | |||
• "את ימין עוז": חזן חיים אליעזר הערשטיק. | |||
• "דרוש נא דורשיך": חזנים בנימין אונגער, בנימין מולער, חיים אליעזר הערשטיק, און שלמה קארליבאך. | |||
• "זוחלים ורועדים": חזנים בנימין אונגער, [[לייב גלאנץ]], בנימין מולער, חיים אליעזר הערשטיק, און שלמה קארליבאך. | |||
• "יוצר אתה": חזנים לייב גלאנץ און בנימין מולער. | |||
• "מרום": חזנים לייב גלאנץ, בנימין מולער, חיים אליעזר הערשטיק, און שלמה קארליבאך. | |||
• "פנה נא": חזנים בנימין אונגער, לייב גלאנץ, בנימין מולער, חיים אליעזר הערשטיק, און משולם גרינבערגער. | |||
• "רצה עתירתם": א באוואוסטער ניגון פון [[יאסעלע ראזנבלאט|יוסף ראזנבלאט]], וואס עקזיסטירט אויך אין פארשטעלונגען פון שפעטערדיגע חזנים ווי משה שטערן, חיים אליעזר הערשטיק און ירמיה דמן, און נאך ניגונים פון חזנים בנימין אונגער, לייב גלאנץ, בנימין מולער, און שלמה קארליבאך אין א קאווער ווערסיע פון איינע פון זיינע ניגונים. | |||
עס זענען אויך פאַראַן רעקאָרדירונגען פונעם צאַנז-קלויזנבורגער רבי זצ"ל וואָס זאָגט די ערשטע סליחות פון "במוצאי מנוחה" מיט בכיות און גרויס התעוררות{{הערה|{{בחדרי חרדים|משה ויסברג|הרבי הקדוש באמירת הסליחות הראשונות בהשתפכות הנפש|1705080|סעפטעמבער 14, 2025}}}}. | |||
==ביבליאָגראַפיע== | ==ביבליאָגראַפיע== | ||
| שורה 67: | שורה 107: | ||
*Online Hebrew National Library of Israel website for "במוצאי מנוחה". | *Online Hebrew National Library of Israel website for "במוצאי מנוחה". | ||
*Online Hebrew article "במוצאי מנוחה קדמנוך תחילה". | *Online Hebrew article "במוצאי מנוחה קדמנוך תחילה". | ||
*{{אקדמיה|אהרן גלצר|סליחות מבוארות נפש מרדכי - כמנהג פולין - מהדורה שנייה - תשע"ח|38217214|מכון תורת אמך|תשע"ח}} | |||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
[[קאַטעגאָריע:סליחות]] | |||
[[קאַטעגאָריע:ווערק פון אומבאקאנטע פארפאסער]] | |||
[[קאַטעגאָריע:ווערק מיט אקראסטיך]] | |||
[[he:במוצאי מנוחה קדמנוך תחילה]] | [[he:במוצאי מנוחה קדמנוך תחילה]] | ||