בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 2: | שורה 2: | ||
די '''רבנישע קאמיסיע''' (רוסיש: Раввинская комиссия) איז געווען א קאנסולטאטיווער קערפערשאפט וואס איז געגרינדעט געווארן דורך דער רוסישער רעגירונג אין 1848 און האט עקזיסטירט ביז 1910. זי איז געווען אונטער דער אויפזיכט פון דער מיניסטעריום פון אינערליכע ענינים, ספעציעל די דעפארטמענט פון גייסטיגע ענינים פאר פרעמדע רעליגיעס. די גרינדונג פון דער קאמיסיע האט קאנפארמירט צו דער אלגעמיינער שטאַטס פאליטיק פון צענטראליזירן די רעליגיעזע אדמיניסטראציע פון "פרעמדע קאנפעסיעס" אין איין דעפארטמענט. | די '''רבנישע קאמיסיע''' (רוסיש: Раввинская комиссия) איז געווען א קאנסולטאטיווער קערפערשאפט וואס איז געגרינדעט געווארן דורך דער רוסישער רעגירונג אין 1848 און האט עקזיסטירט ביז 1910. זי איז געווען אונטער דער אויפזיכט פון דער מיניסטעריום פון אינערליכע ענינים, ספעציעל די דעפארטמענט פון גייסטיגע ענינים פאר פרעמדע רעליגיעס. די גרינדונג פון דער קאמיסיע האט קאנפארמירט צו דער אלגעמיינער שטאַטס פאליטיק פון צענטראליזירן די רעליגיעזע אדמיניסטראציע פון "פרעמדע קאנפעסיעס" אין איין דעפארטמענט. | ||
די הויפט אויפגאבעס פון דער ראבינישער קאמיסיע זענען געווען צו ענטפערן שטאַטס פראגן וועגן אידישע געזעצן און מנהגים, צו סופערווייזן די אקטיוויטעטן פון רבנים, און צו עקזאמינירן קאנטראווערסיעלע יידישע גט-קלאגעס. כאטש די רעגירונג האט געשאפן די אינסטיטוציע כדי צו זאמלען אינפארמאציע וועגן אינערלעכן יידישן לעבן, האט די קאמיסיע ביסלעכווייז פארוואנדלט זיך אין א העכערן אפעלאציע-געריכט פאר פריוואטע גט- | די הויפט אויפגאבעס פון דער ראבינישער קאמיסיע זענען געווען צו ענטפערן שטאַטס פראגן וועגן אידישע געזעצן און מנהגים, צו סופערווייזן די אקטיוויטעטן פון רבנים, און צו עקזאמינירן קאנטראווערסיעלע יידישע גט-קלאגעס. כאטש די רעגירונג האט געשאפן די אינסטיטוציע כדי צו זאמלען אינפארמאציע וועגן אינערלעכן יידישן לעבן, האט די קאמיסיע ביסלעכווייז פארוואנדלט זיך אין א העכערן אפעלאציע-געריכט פאר פריוואטע גט-קעיסעס (וואס זענען געבליבן אונטער ראבינישער יוריסדיקציע ביז 1917) און א מיטל צו אפהיטן טראדיציאנעלע רעליגיעזע און פאמיליע-ווערטן. | ||
==הינטערגרונט== | ==הינטערגרונט== | ||
| שורה 54: | שורה 54: | ||
איינע פון די הויפט ענינים אויף דער אגענדע פון דער קאנפערענץ אין ווילנע איז געווען צו באַהאַנדלען דער צוקונפט פון דעם רבנות-אינסטיטוציע און די פראַגע פונעם "דאָפּל־רבנות". אין דער רוסישער אימפעריע זענען געווען צוויי סארטן רבנים: די "קרוינרבנים" ("רב מטעם" אדער "ראבינער"), וואס זענען געווען לייסענסירט דורך דער רעגירונג, געקענט רוסיש און געווען פאראנטווארטלעך פאר רעגיסטרירן געבוירטן, חתונות און טויטן; און די "גייסטיקע רבנים", וואס זענען געווען אויסגעקליבן דורך די קהילות און האבן געפירט דאס רעליגיעזע לעבן, און וועלכע זענען נישט אנערקענט געוואָרן פון דער רעגירונג. דער דאפעלטער רבנות-סיסטעם האט געפירט צו פיל רייבונג און עקאנאמישע בירדע. אַ הויפּט ציל איז געווען צו פאָרמולירן אַ פאָרשלאָג צו פאַרבעסערן דעם מצב{{הערה|שם=משפחה|{{לינק|אדרעס=https://mishpacha.com/leadership-in-turbulent-times/|שרייבער=Dovi Safier and Yehuda Geberer|קעפל=Leadership in Turbulent Times|זייטל=Mishpacha Magazine|דאטום=May 7, 2024}}}}. | איינע פון די הויפט ענינים אויף דער אגענדע פון דער קאנפערענץ אין ווילנע איז געווען צו באַהאַנדלען דער צוקונפט פון דעם רבנות-אינסטיטוציע און די פראַגע פונעם "דאָפּל־רבנות". אין דער רוסישער אימפעריע זענען געווען צוויי סארטן רבנים: די "קרוינרבנים" ("רב מטעם" אדער "ראבינער"), וואס זענען געווען לייסענסירט דורך דער רעגירונג, געקענט רוסיש און געווען פאראנטווארטלעך פאר רעגיסטרירן געבוירטן, חתונות און טויטן; און די "גייסטיקע רבנים", וואס זענען געווען אויסגעקליבן דורך די קהילות און האבן געפירט דאס רעליגיעזע לעבן, און וועלכע זענען נישט אנערקענט געוואָרן פון דער רעגירונג. דער דאפעלטער רבנות-סיסטעם האט געפירט צו פיל רייבונג און עקאנאמישע בירדע. אַ הויפּט ציל איז געווען צו פאָרמולירן אַ פאָרשלאָג צו פאַרבעסערן דעם מצב{{הערה|שם=משפחה|{{לינק|אדרעס=https://mishpacha.com/leadership-in-turbulent-times/|שרייבער=Dovi Safier and Yehuda Geberer|קעפל=Leadership in Turbulent Times|זייטל=Mishpacha Magazine|דאטום=May 7, 2024}}}}. | ||
די קאָנפערענץ איז פאָרגעקומען אין דרייצן סעסיעס, יעדער בערך פיר שעה לאַנג. | די קאָנפערענץ איז פאָרגעקומען אין דרייצן סעסיעס, יעדער בערך פיר שעה לאַנג. רבי דוד קאַרלינער, דער עלטסטער תורה-פירער אנוועזנד, איז געוויילט געוואָרן אַלס ערן-פּרעזידענט. הרב חיים עוזר גראָדזענסקי (46 יאָר אַלט) איז באַשטימט געוואָרן אַלס אַקטינג-פּרעזידענט{{הערה|שם=משפחה}}. | ||
ביי דער לעצטער סעסיע זענען פארגעלייענט געווארן אכט רעזאלוציעס, וועלכע זענען דערנאך איבערגעגעבן געווארן צו די רעגירונג אפיצירן און פובליצירט געווארן אין דער פרעסע. די רעזאלוציעס זענען געווען{{הערה|שם=משפחה}}: | |||
#צו לייזן די פּראָבלעם פון טאָפּלטן רבנות, אַ בקשה אַז די רעגירונג זאָל פאַרלייכטערן די פאָדערונגען פאַר אַלגעמיינע | #צו לייזן די פּראָבלעם פון טאָפּלטן רבנות, אַ בקשה אַז די רעגירונג זאָל פאַרלייכטערן די פאָדערונגען פאַר אַלגעמיינע וויסנשאפט פאר רבנים. | ||
#צו גרינדן אַ | #די נויטווענדיגקייט צו גרינדן אַ פאראייניגטע אָרגאַניזאַציע פון תורה-אידן צו פארשטאַרקן שמירת התורה. | ||
#אַ בקשה אַז די רעגירונג זאָל | #אַ בקשה אַז די רעגירונג זאָל ערלויבן אידישע געשעפטן צו זיין אָפן זונטאג, כדי צו פאַרמיידן חילול שבת. | ||
#אַ בקשה אַז די רעגירונג זאָל | #אַ בקשה אַז די רעגירונג זאָל ערלויבן אידישע קינדער וואָס גייען אין פובליק שולע צו פעלן שבת. | ||
# | #א פארלאנג אז די רעגירונג זאל באפרייען חדר און ישיבה מלמדים פון דארפן האבן אן אלגעמיינע חינוך לייסענץ צו לערנען. | ||
#אַן ענטפער | #אַן ענטפער צו דעם שחיטה פארבאט אין פינלאנד (וואס איז דעמאלט געווען א טייל פון דער רוסישער אימפעריע). | ||
#צו | #די נויטיגקייט צו פלאנירן א פאראייניגטע פלאטפארמע פאר דער רעגירונג'ס קומענדיגער רבנישער קאנפערענץ אין סט. פעטערבורג. | ||
# | #א דעקלעראציע וועגן דער שווערער פינאנציעלער לאגע פון רוסישן אידנטום צוליב געזעצגעבער באגרעניצונגען. | ||
מען האָט דעבאַטירט איבער דער נויטווענדיקייט פון ליטעראַטור וואָס איז אָננעמבאַר פאַר דער תורה־געמיינדע. מר. | מען האָט דעבאַטירט איבער דער נויטווענדיקייט פון ליטעראַטור וואָס איז אָננעמבאַר פאַר דער תורה־געמיינדע. מר. פייוול געץ האָט פאָרגעשלאָגן איבערצוזעצן דייטשע רעליגיעזע שרייבער (ווי [[רבי שמשון רפאל הירש]] און הרב [[מארקוס לעהמאן|מאַרקוס לעהמאַן]]). רבי חיים בריסקער האָט זיך קעגנגעשטעלט, פאָרשלאָגנדיג אַז אַ קאָמיטעט פון גדולי ישראל זאָל אַרויסגעבן אָריגינעלע רוסישע אידישע ליטעראטור און געבן פּרעמיעס. דער רש"ב האָט געשטיצט דעם בריסקערס מיינונג, אונטערשטרייכנדיג די אייגנאַרטיקע אַרויסרופן פאַר אידישקייט אין רוסלאַנד. דער רש"ב האָט געהאַלטן אַ 45-מינוטיגע רעדע וועגן די אונטערשיידן צווישן דייטשישע און רוסישע אידן, און פאַרוואָס דייטשישע מעטאָדן וואָלטן נישט געאַרבעט אין רוסלאַנד{{הערה|שם=משפחה}}. | ||
ר' חיים עוזר האָט באַדאַנקט דעם רש"ב און ר' שמואל מיכל טריינין פאַרן אָרגאַניזירן די קאָנפערענץ. ער האָט אונטערגעשטראָכן די אימפּעראַטיווע פון פאַרשטאַרקן רוחניותדיקע לעבן און לויאַלקייט צום צאַר{{הערה|שם=משפחה}}. ער האָט מסכים געווען אַז רבנים זאָלן קענען די שפּראַך פון לאַנד, ציטירנדיג רבי ישראל סאַלאַנטער. | ר' חיים עוזר האָט באַדאַנקט דעם רש"ב און ר' שמואל מיכל טריינין פאַרן אָרגאַניזירן די קאָנפערענץ. ער האָט אונטערגעשטראָכן די אימפּעראַטיווע פון פאַרשטאַרקן רוחניותדיקע לעבן און לויאַלקייט צום צאַר{{הערה|שם=משפחה}}. ער האָט מסכים געווען אַז רבנים זאָלן קענען די שפּראַך פון לאַנד, ציטירנדיג רבי ישראל סאַלאַנטער. | ||
===דער קאנפערענץ אין פעטערבורג=== | ===דער קאנפערענץ אין פעטערבורג=== | ||
ביי דער קאנפערענץ זענען אנוועזנד געווען 42 רעפרעזענטאנטן פון דער אידישער געמיינדע פון דער רוסישער אימפעריע. | |||
רבי מאיר שמחה פון דווינסק (1843–1926), באקאנט אלס דער "אור שמח", איז געווען א פירנדע פערזענלעכקייט ביי דער קאנפערענץ פון 1910. ער האט געפירט דעם לאגער וואס האט געהאלטן אז רבנים זאלן לערנען די שפראך פון לאנד (רוסיש) און האבן א באזישע סעקולארע בילדונג. זיין פאזיציע איז געווען אז דאס וועט דערמעגלעכן דעם רב צו דינען סיי אלס דער גייסטיגער רב סיי אלס דער "רב מטעם", און אפשאפן דעם פראבלעם פון צוויי רבנים. דער אור שמח זעלבסט האט נישט געקענט רוסיש. ער האָט געהאַט אַ שאַרפע קאָנפראָנטאַציע מיט דעם חפץ חיים, וועלכער איז געקומען אויף דער בקשה פון רבי חיים סאָלאָווייטשיק צו פארשטאַרקן די אָפּאָזיציע קעגן דער פאָדערונג אַז רבנים זאָלן לערנען רוסיש. | רבי מאיר שמחה פון דווינסק (1843–1926), באקאנט אלס דער "אור שמח", איז געווען א פירנדע פערזענלעכקייט ביי דער קאנפערענץ פון 1910. ער האט געפירט דעם לאגער וואס האט געהאלטן אז רבנים זאלן לערנען די שפראך פון לאנד (רוסיש) און האבן א באזישע סעקולארע בילדונג. זיין פאזיציע איז געווען אז דאס וועט דערמעגלעכן דעם רב צו דינען סיי אלס דער גייסטיגער רב סיי אלס דער "רב מטעם", און אפשאפן דעם פראבלעם פון צוויי רבנים. דער אור שמח זעלבסט האט נישט געקענט רוסיש. ער האָט געהאַט אַ שאַרפע קאָנפראָנטאַציע מיט דעם חפץ חיים, וועלכער איז געקומען אויף דער בקשה פון רבי חיים סאָלאָווייטשיק צו פארשטאַרקן די אָפּאָזיציע קעגן דער פאָדערונג אַז רבנים זאָלן לערנען רוסיש. | ||
דער רש"ב פון לובאַוויטש איז געווען איינער פון די פירער און דער "רוקנביין" פון דער קאָנפערענץ. היינריך סלאַוסבערג, א באקאנטער אידישער אדוואקאט אין רוסלאנד, האָט באַמערקט זיין "ריזיגע השפּעה" און ווי ער איז געווען "האַרט ווי אַ שטיין אין ענינים וואָס שייך רעליגיעז לעבן". רבי יצחק שניאורסאָן, א "רב מטעם" אין טשערניגאוו און סעקרעטאר פון דער קאנפערענץ, האָט אים באַצייכנט אלס דער "אמתער פירער"{{הערה|שם=ווינרס}}. ער האָט קעגנגעשטעלט צו רעגיסטרירן אומגע'מל'עטע קינדער אלס אידן{{הערה|{{היינט||ווער הייסט איד? די גרעסטע רבנים וועגען אידישקייט|19100401|10}}}}. די מיינונג פונעם רש"ב אַז אומבאַשניטענע קינדער צוליב עלטערן־פאַרטריקעניש זאָלן נישט רעגיסטרירט ווערן אלס אידן, און אַז די וואָס לייגן נישט תפילין ווערן נישט געהאַלטן פאַר אידן, האָט אַרויסגערופן שטאַרקן קעגנשטעל{{הערה|1=https://seforimblog.com/2021/01/when-history-is-his-story/}}. | |||
צווישן די וואס האבן געשטיצט דעם אור שמח'ס שטעלונג זענען געווען רב חיים עוזר גראדזענסקי (ווילנע), רב יהודה לייב צירעלסאן (קישינעוו, דער פארזיצער פון דער קאמיסיע), און רב דוד פרידמאן פון קארלין (דער "קארלינער רב"). אויך [[רבי שמריה נח שניאורסאן]] פון [[באברויסק]] (א חב"ד רב) האט געשטיצט דעם פאדערונג פאר סעקולארע בילדונג פאר רבנים. | צווישן די וואס האבן געשטיצט דעם אור שמח'ס שטעלונג זענען געווען רב חיים עוזר גראדזענסקי (ווילנע), רב יהודה לייב צירעלסאן (קישינעוו, דער פארזיצער פון דער קאמיסיע), און רב דוד פרידמאן פון קארלין (דער "קארלינער רב"). אויך [[רבי שמריה נח שניאורסאן]] פון [[באברויסק]] (א חב"ד רב) האט געשטיצט דעם פאדערונג פאר סעקולארע בילדונג פאר רבנים. | ||
| שורה 77: | שורה 81: | ||
קעגן דעם פארשלאג זענען געשטאנען דער ליובאוויטשער רב, רב שלום דובער שניאורסון (דער "רשב" פון חב"ד), און רב חיים סאלאווייציק פון ברעסט-ליטאווסק (דער "בריסקער רב"). זיי האבן געהאלטן אז רבנים זאלן זיך נישט מישן מיט רעגירונגס-ענינים, און אז טאן דאס וועט פירן צו א דרוק פאר סעקולארע שטודיעס אין די ישיבות, וואס זיי האבן געזען אלס א סכנה פאר דער טראדיציאנעלער אידישער בילדונג. | קעגן דעם פארשלאג זענען געשטאנען דער ליובאוויטשער רב, רב שלום דובער שניאורסון (דער "רשב" פון חב"ד), און רב חיים סאלאווייציק פון ברעסט-ליטאווסק (דער "בריסקער רב"). זיי האבן געהאלטן אז רבנים זאלן זיך נישט מישן מיט רעגירונגס-ענינים, און אז טאן דאס וועט פירן צו א דרוק פאר סעקולארע שטודיעס אין די ישיבות, וואס זיי האבן געזען אלס א סכנה פאר דער טראדיציאנעלער אידישער בילדונג. | ||
עס איז פארגעקומען א הייסער דעבאטע ביז א שארפער קאנפראנטאציע צווישן דעם אור שמח און דעם חפץ חיים. דער אור שמח האט אנגעבלויזט דעם חפץ חיים אז ער האט נישט קיין רעכט צו זיך מישן אין א קאנפערענץ פאר קהילה-רבנים, ווייל ער איז א ראש ישיבה אין א קליין שטעטל און קיינמאל נישט געדינט אלס אן אפיציעלער רב און ער פארשטייט נישט די באדערפענישן פון גרויסע שטעט. דער חפץ חיים האט געענטפערט אז ער פארשטייט די צוקונפטיגע באדערפענישן פון דער יוגנט און דעם אידישן פאלק. | |||
טראץ די מחלוקות, האט דער אור שמח'ס פאזיציע לכאורה געוואונען דעם שטימען פון די מערהייט דעלעגאטן. נאך דער קאנפערענץ האבן ביידע רבנים געקענט אפהיטן א געוויסן רעספעקט איינער פארן אנדערן, כאטש אויף אן אידעאלאגישן ניווא זענען זיי געווען פארקערט. | |||
אַנדערע באַטייליגטע: רבי יהודה לייב צירעלסאָן (קישינעוו), רבי שמואל פּאָלינקאָווסקי (אָדעסאַ), רבי מענדל חיין (נעזשין). רבי שמריה נח שניאורסאָן, דער רבי פון באָבאָוויסק (קאַפּוסט), האָט שטאַרק געשטיצט די פאָדערונג אַז רבנים זאָלן האָבן אַ גרונטליכע וועלטליכע חינוך. משה לאַנדינסקי, ראש ישיבה פון ראדין, האָט זיך באַטייליגט אין אַן אומפאָרמאַלן קאַפּאַציטעט און גערעדט פאַרן חפץ חיים. | אַנדערע באַטייליגטע: רבי יהודה לייב צירעלסאָן (קישינעוו), רבי שמואל פּאָלינקאָווסקי (אָדעסאַ), רבי מענדל חיין (נעזשין). רבי שמריה נח שניאורסאָן, דער רבי פון באָבאָוויסק (קאַפּוסט), האָט שטאַרק געשטיצט די פאָדערונג אַז רבנים זאָלן האָבן אַ גרונטליכע וועלטליכע חינוך. משה לאַנדינסקי, ראש ישיבה פון ראדין, האָט זיך באַטייליגט אין אַן אומפאָרמאַלן קאַפּאַציטעט און גערעדט פאַרן חפץ חיים. | ||
[[טעקע:Rabbinical congress 1910.PNG|קליין|750px|צענטער|א גרופע בילד פון א טייל פון די באטייליגטע אין דער אספה. '''שטייענדיג פון רעכטס צו לינקס:''' ולדימיר זאב טיומקין (רב מטעם ביליסבטגרד), עו"ד סליוזבערג (פטרבורג), צוויי פאקטארן פון מיניסטעריום פון אינערן, עו"ד משה מאזור (קייב), מנחם ברונשטיין (רב מטעם אין יקטרינוסלב), הרב מנחם מענדל חן (רב פון ניזשין), הרב יצחק שניאורסון (רב מטעם אין טשערניגוב), קלמן פראנקל (אוסטראה), ליאון ספיר (ווינציא), הרב אליעזר משה מדייעווסקי (רב פון חורול), הרב משה נחום ירושלמסקי (רב פון קילץ), משה צבי גריובארט, הרב שמשון דב ירושלמי, א רעגירונגס פאקטאר. '''זיצענדיג פון רעכטס צו לינקס:''' הרב יוסף היילפרין (א מיטגליד אין רבנות ביורא אין אדעס), היועץ לאזאר (אליעזר) פוליאקוב (מוסקבה), פלאטוניקוב (א פארטרעטער פון אינערן מיניסטעריום), דער באראן דוד גינצבורג יו"ר פון דער אספה, מאמונטוב (א פארטרעטער פון אינערן מיניסטעריום), הרב יעקב מאז"ה (רב מטעם אין מאסקאווע), הרב יהודה לייב צירלסון יו"ר פון דער רבנישער קאמיטעט אין דער אספה און רב פון קישינעוו, הרב שמואל פולינקאווסקי (א מיטגליד אין רבנות ביורא אין אדעס), הרב חיים לייב איטקין (רב פון אלעקסאנדריע אין חערסאן גובערניע), הרב יצחק יעקב רבינוביץ' (רב פון פוניעוועזש), הרב חיים עוזר גראדזענסקי (רב פון ווילנע), הרב יצחק ביק (רב פון מאהילעוו), הרב יצחק יואל רפאלוויטש (רב פון קרעמענטשאג).]] | |||
===א לעגענדע וועגן "משנה ברורה"=== | ===א לעגענדע וועגן "משנה ברורה"=== | ||