בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דרעפט:פערד-און-װאגן"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
עגלות (עגלה) ווערן דערמאנט שוין אין דער ליטעראַטור פון אור-אַלטע צייטן, ווי אין דעם אינדישן ריג וועדאַ, וואָס גלייכט די גלייכקייט פון מאַן און פרוי צו צוויי רעדער פון אַ וואָגן. די ערשטע עגלות האָבן געדינט פאַר טראַנספּאָרטירן לאַנדווירטשאַפטליכע תבואה און זענען געצויגן געוואָרן דורך מענטשן. שפּעטער זענען בהמות, ווי סוסים, אייזלען און אַפילו הינט, גענוצט געוואָרן צו ציען די עגלות{{הערה|[[ע:עגלה|עגלה]]}}. | עגלות (עגלה) ווערן דערמאנט שוין אין דער ליטעראַטור פון אור-אַלטע צייטן, ווי אין דעם אינדישן ריג וועדאַ, וואָס גלייכט די גלייכקייט פון מאַן און פרוי צו צוויי רעדער פון אַ וואָגן. די ערשטע עגלות האָבן געדינט פאַר טראַנספּאָרטירן לאַנדווירטשאַפטליכע תבואה און זענען געצויגן געוואָרן דורך מענטשן. שפּעטער זענען בהמות, ווי סוסים, אייזלען און אַפילו הינט, גענוצט געוואָרן צו ציען די עגלות{{הערה|[[ע:עגלה|עגלה]]}}. | ||
אין | פערד-געצויגענע קאַרעטן זענען געווען אַ געוויינטלעכער טראַנספּאָרט-מיטל פאַר די רייכע אין אייראָפּע פונעם רוימישן אימפּעריום און שפּעטער פון אַרום 1600 ביז זיי זענען פאַרביטן געוואָרן דורך מאָטאָר-אוטאָס אַרום 1900. זיי זענען געווענליך געווען די אייגנטום פון רייכע, אָבער צווייטע-האַנט פּריוואַטע קאַרעטן זענען געוואָרן געוויינטליכע עפנטליכע טראַנספּאָרט, דער עקוויוואַלענט פון היינטיגע טאַקסיס{{הערה|{{לינק|קעפל=Carriage|אדרעס=https://en.wikipedia.org/wiki/Carriage|זייטל=ענגלישער וויקיפּעדיע}}}}. | ||
אין וויען איז די ערשטע לייסענס פאַר פיאַקערס אַרויסגעגעבן געוואָרן אין 1693. די נומערירטע און לייסענצירטע קאַרעטן האָבן פאַרבייט די פריערדיקע אומנומערירטע "יאַנשקי-וואָגנס", און האָבן געשאַפן אַ פאָרגייער פון דעם טאַקסי. אַרום 1700 זענען געווען אין וויען אַרום 700 פיאַקערס, און אין זייער בעסטער צייט פון 1860 ביז 1900 זענען געווען איבער 1000 וואָגנס. די פיאַקער קוטשערס זענען אָפט געווען שטאָט-באַקאַנטע אָריגינאַלן. פיאַקערס זענען אויך געווען אין אַנדערע שטעט פון דער עסטרייכיש-אונגאַרישער מאָנאַרכיע און זענען נאָך היינט אַ טייל פון דער אַלטשטאָט-באַקענטקייט אין טוריזם-צענטערס ווי וויען און זאַלצבורג. אין ניו יאָרק'ס צענטראַל פּאַרק, איז אויך דאָ אַ פיאַקער דינסט{{הערה|שם=Fiaker}}. | |||
דער אַריינקום פון דער דראָשקע אין דייטשלאַנד האָט ווארשיינליך אָנגעהויבן אין 1815, ווען דער דעסויער פערד-הענדלער אַלעקסאַנדער מאָרטיר און דער בערלינער ישראל משה הענאָך האָבן איינגעפירט א דינסט פון פארדינגען קארעטעס אין בערלין. די ערשטע "וואַרשעווער דראָשקעס" זענען טאַקע אימפּאָרטירט געוואָרן פון דער פּוילישער הויפּטשטאָט. מיט דער צייט זענען די שמאלע פּוילישע וואָגנס פאַרבייט געוואָרן דורך עלעגאַנטערע און ברייטערע, נאָכן ענגלישן מוסטער. ביז 1827 איז דער פאָרווערק געוואַקסן צו 120 פאָרווערק. דער מאָנאָפּאָל פון דער פירמע איז געוואָרן אנולירט, וואָס האָט געפירט צו אַ צען-פאַכיגן פאַרמערן פון דראָשקעס און אַ דראַמאַטישע פאַרערגערונג פון די וואָגנס און פערד, אַזוי אַז די פּאָליציי האָט אַ האַלבן טייל פון די פאָרווערק אַרויסגענומען פונעם פאַרקער. דער טערמין "פערד-דראָשקע" (Pferdedroschke) האָט זיך דאָ אַנטוויקלט. אין 1840 האט ישראל משה הענאָך אויך געעפנט די ערשטע אינערשטאטישע בוס ליניע אין בערלין מיט דריי פערד-אָמניבוסן. די דראשקע האט זיך פארשפרייט אין אנדערע שטעט ווי באזעל, וואו אין 1854 זענען געווען 20 דראשקעס, און אין 1874 שוין 106. דער סוף פון די דראָשקעס איז געקומען מיט דער איינפירונג פון דעם אוטאָמאָביל און די טראַמוועי{{הערה|שם=Droschke}}. | |||
==סאָרטן פאָרמיטלען== | ==סאָרטן פאָרמיטלען== | ||
דער טערמין "פערד-און-וואָגן" קען זיך באַציען צו אַ ברייטער פאַרשידנקייט פון פאָרמיטלען, סיי צו טראַנספּאָרטירן לאַסט, סיי מענטשן. עטליכע סאָרטן נעמען אַריין: | דער טערמין "פערד-און-וואָגן" קען זיך באַציען צו אַ ברייטער פאַרשידנקייט פון פאָרמיטלען, סיי צו טראַנספּאָרטירן לאַסט, סיי מענטשן. עטליכע סאָרטן נעמען אַריין: | ||
*דראָזשקע (אדער דראָשקע; רוסיש: дрожки, פּויליש: dorożka, דייטש: Droschke) — איז אַ פיר-רעדלדיגער, אָפענער אָדער פאַרדעקטער פּאַסאַזשיר-וואָגן, וואָס איז געווען באַזונדערס פּאָפּולער אין רוסלאַנד און אַנדערע טיילן פון מזרח אייראָפּע. דראָזשקעס זענען געווען איינע פון די ערשטע מאַסן-טראַנספּאָרטאַציע מיטלען אין שטעט. דער נאָמען "דאָראָזשקע" איז עריזשינעל געקומען פון וואַרשע, אַ פאַרפּוילישונג פון דעם רוסישן וואָרט "דאַראָזשקע" וואָס מיינט אַן אָפּצאָל פאַר אַ נסיעה. אין קוריסטשוב זענען דראָזשקעס באַקאַנט געווען ווי ביליקע פאָרמיטלען פאַר פּויערים, בשעת דער פיאַקער איז געווען אַ בעסערע סאָרט וואָגן. אין בערלין זענען דראָזשקעס געווען די ערשטע טאַקסיס, אָבער דער טערמין איז שפּעטער איבערגעטראָגן געוואָרן אויף מאָטאָריזירטע פאָרמיטלען. די דראָזשקעס האָבן געקענט אַנטהאַלטן ביז זעכצן מענטשן און זענען צעטיילט געוואָרן אין דריי אפטיילונגען. די דורכשניטליכע גיכקייט איז געווען צען קילאָמעטער אַ שעה. | *דראָזשקע (אדער דראָשקע; רוסיש: дрожки, פּויליש: dorożka, דייטש: Droschke) — איז אַ פיר-רעדלדיגער, אָפענער אָדער פאַרדעקטער פּאַסאַזשיר-וואָגן, וואָס איז געווען באַזונדערס פּאָפּולער אין רוסלאַנד און אַנדערע טיילן פון מזרח אייראָפּע. דראָזשקעס זענען געווען איינע פון די ערשטע מאַסן-טראַנספּאָרטאַציע מיטלען אין שטעט. דער נאָמען "דאָראָזשקע" איז עריזשינעל געקומען פון וואַרשע, אַ פאַרפּוילישונג פון דעם רוסישן וואָרט "דאַראָזשקע" וואָס מיינט אַן אָפּצאָל פאַר אַ נסיעה. אין קוריסטשוב זענען דראָזשקעס באַקאַנט געווען ווי ביליקע פאָרמיטלען פאַר פּויערים, בשעת דער פיאַקער איז געווען אַ בעסערע סאָרט וואָגן. אין בערלין זענען דראָזשקעס געווען די ערשטע טאַקסיס, אָבער דער טערמין איז שפּעטער איבערגעטראָגן געוואָרן אויף מאָטאָריזירטע פאָרמיטלען. די דראָזשקעס האָבן געקענט אַנטהאַלטן ביז זעכצן מענטשן און זענען צעטיילט געוואָרן אין דריי אפטיילונגען. די דורכשניטליכע גיכקייט איז געווען צען קילאָמעטער אַ שעה. | ||
*בריטשקע (פּויליש: bryczka) — אַ ליכטער, לאַנגער רייזע-וואָגן מיט אַ | *בריטשקע (פּויליש: bryczka) — אַ ליכטער, לאַנגער רייזע-וואָגן מיט אַ צאמלייגנדער דאַך איבער די הינטערשטע זיצן און פאָדערשטע זיצן קעגן דער פאָר-ריכטונג. זי איז געצויגן געווארן פון צוויי פערדן, מיט א פלאץ פארן קוטשער פון פאראויס. די בריטשקע איז געווען קאנסרואירט צו קענען דינען אלס נאכטלאגער אויף לאנגע רייזעס, און איז געווען ווי א "וואוינמאביל" פון 19טן יארהונדערט, באהאלטן מיט צובעהער ווי בעטן און אנקלייד טישן. דאס ווארט שטאמט פון פויליש "bryczka", א דעמיניוטיװ פון "bryka" (פראכט וואָגן){{הערה|{{לינק|קעפל=Britschka|אדרעס=https://de.wikipedia.org/wiki/Britschka|זייטל=דייטשער וויקיפּעדיע}}}}. זיי זענען אויך געניצט געוואָרן פון חסידים צו פאָרן צו רביים{{הערה|זעט: ב' יאושזאהן, [https://www.nli.org.il/he/books/NNL_ALEPH990021384190205171/NLI אינ'ם רבינ'ס הויף : א אינטערעסאנטע ערצעהלונג פון חסידישען לעבען אין פוילען], ווארשא: עדעלשטיין, תרע"א}}. | ||
*פיאַקער (דייטש: Fiaker) — אָפט גלייכצייטיג גענוצט מיט "דראָזשקע", באַזונדערס אין דייטש-שפּראַכיגע געגנטן, ווי ווין, וואו זיי דינען נאָך אַלץ ווי טוריסטן אַטראַקציעס. א פיאַקער איז אַ ליכטער, אָפענער און געפעדערטער וואָגן פאַר ביז פינף מענטשן{{הערה|שם=Fiaker|{{לינק|קעפל=Fiaker|אדרעס=https://de.wikipedia.org/wiki/Fiaker|זייטל=דייטשער וויקיפּעדיע}}}}. אַמאָל איז געווען אַ חילוק צווישן אַ דאָראָזשקע (רעגולער שטאָטישע טראַנספּאָרט) און אַ פיאַקער (פאָרמיטל פאַר אַפּפּימאַנט, ווי אַ טאַקסי){{הערה|שם=Droschke|{{לינק|קעפל=Droschke|אדרעס=https://de.wikipedia.org/wiki/Droschke|זייטל=דייטשער וויקיפּעדיע}}}}. | |||
*קאַרעטע (פויליש: kareta, איטאליעניש: carretta, רוסיש: карета) — אַן אַלטער, פיר-רעדלדיקער, פאַרמאַכטער, רעסאָרן-פאָרמיטל פאַר פּאַסאַזשירן. קאַרעטעס האָבן געהאַט אַ קעסטל-פאָרמיקע קערפּער מיט פינצטערן, וואָס מען האָט געקענט אַראָפּלאָזן. פּרעכטיקע קאַרעטעס, רייך באַצירט, זענען מאָל גערופן געוואָרן "קאַראָצעס". היינט ווערן קאַרעטעס בעיקר גענוצט פאַר מוזייען, טוריסטן אַטראַקציעס אָדער פאַר צערעמאָניעלע צוועקן, ווי קרוינונגען. סיר משה מאָנטיפיאָרעס "מרכבה" (קאַרעטע) איז אַ באַקאַנטע ביישפּיל פון אַזאַ לוקסוס-פאָרמיטל, געבויט געוואָרן אין 1816. | *קאַרעטע (פויליש: kareta, איטאליעניש: carretta, רוסיש: карета) — אַן אַלטער, פיר-רעדלדיקער, פאַרמאַכטער, רעסאָרן-פאָרמיטל פאַר פּאַסאַזשירן. קאַרעטעס האָבן געהאַט אַ קעסטל-פאָרמיקע קערפּער מיט פינצטערן, וואָס מען האָט געקענט אַראָפּלאָזן. פּרעכטיקע קאַרעטעס, רייך באַצירט, זענען מאָל גערופן געוואָרן "קאַראָצעס". היינט ווערן קאַרעטעס בעיקר גענוצט פאַר מוזייען, טוריסטן אַטראַקציעס אָדער פאַר צערעמאָניעלע צוועקן, ווי קרוינונגען. סיר משה מאָנטיפיאָרעס "מרכבה" (קאַרעטע) איז אַ באַקאַנטע ביישפּיל פון אַזאַ לוקסוס-פאָרמיטל, געבויט געוואָרן אין 1816. | ||
*עגלה / וואָגן — אַן אַלגעמיינע באַצייכענונג פאַר אַ טראַנספּאָרט-פאָרמיטל, אָפט פאַר לאַסט. | *עגלה / וואָגן — אַן אַלגעמיינע באַצייכענונג פאַר אַ טראַנספּאָרט-פאָרמיטל, אָפט פאַר לאַסט. | ||
*קרון — אַ פיר-רעדלדיקער וואָגן, מיט צוויי קלענערע פאָדערשטע רעדער און צוויי גרעסערע הינטערשטע, באַשטימט פאַר לאַסט אָדער פּאַסאַזשירן. די פּשוטסטע קרון איז אַ "פּלאַטפאָרמע" אָן זייטן אָדער זיצן, נאָר מיט אַ פלאַכער אייבערפלאַך. | *קרון — אַ פיר-רעדלדיקער וואָגן, מיט צוויי קלענערע פאָדערשטע רעדער און צוויי גרעסערע הינטערשטע, באַשטימט פאַר לאַסט אָדער פּאַסאַזשירן. די פּשוטסטע קרון איז אַ "פּלאַטפאָרמע" אָן זייטן אָדער זיצן, נאָר מיט אַ פלאַכער אייבערפלאַך. | ||
*גוּמקע — אַ טיפּ וואָגן, דערמאנט ווי די קאָזשניצער רבי'ס חסידים האָבן גענוצט. (מיט גומענע רעדער?) | *גוּמקע — אַ טיפּ וואָגן, דערמאנט ווי די קאָזשניצער רבי'ס חסידים האָבן גענוצט. (מיט גומענע רעדער?) | ||
*פאַעטאָן | *פאַעטאָן | ||
*טאַראַנטאַס (Tarantass): אַ פיר-רעדלדיקער רוסישער רייזע-קאַרעט אָן פעדערן, אויף אַ לאַנגער פלעקסיבלער הילצערנער שאָסי. | |||
*טעלעגע (Telega): א פיר-רעדלדיגער רוסישער קארט פון א גראָבער קאנסרוקציע, אָן רעסאָרטן. | |||
*טראָיקע (רוסיש: тройка) — אַ רוסיש [[שליטן]] געצויגן דורך דריי פערד איינס לעבן דעם אַנדערן. עס איז געווען אַ סימבאָל פון סטאַטוס אין רוסלאַנד און אונגאַרן, באַזונדערס ווען עס איז געפאָרן געוואָרן פון אַן עלעגאַנטן קוטשער. | |||
*קיביטקא (Kibitka): א פארמאכטער שליטן געצויגן ווי א טראיקע, אדער א צירקולער געצעלט פון געפלעכט באדעקט מיט פעלץ, באנוצט דורך טאטארן. | |||
==טיילן פונעם פערד און וואָגן== | ==טיילן פונעם פערד און וואָגן== | ||