בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,360
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט}} | {{דרעפט}} | ||
די '''רבנישע קאמיסיע''' (רוסיש: Раввинская комиссия) איז געווען א קאנסולטאטיווער קערפערשאפט וואס איז געגרינדעט געווארן דורך דער רוסישער רעגירונג אין 1848 און האט עקזיסטירט ביז 1910. זי איז געווען אונטער דער אויפזיכט פון דער מיניסטעריום פון אינערליכע ענינים, ספעציעל די דעפארטמענט פון גייסטיקע ענינים פאר פרעמדע רעליגיעס. די גרינדונג פון דער קאמיסיע האט געקאנפארמירט צו דער אלגעמיינער שטאַטס פאליטיק פון צענטראליזירן די רעליגיעזע אדמיניסטראציע פון "פרעמדע קאנפעסיעס" אין איין דעפארטמענט. | די '''רבנישע קאמיסיע''' (רוסיש: Раввинская комиссия) איז געווען א קאנסולטאטיווער קערפערשאפט וואס איז געגרינדעט געווארן דורך דער רוסישער רעגירונג אין 1848 און האט עקזיסטירט ביז 1910. זי איז געווען אונטער דער אויפזיכט פון דער מיניסטעריום פון אינערליכע ענינים, ספעציעל די דעפארטמענט פון גייסטיקע ענינים פאר פרעמדע רעליגיעס. די גרינדונג פון דער קאמיסיע האט געקאנפארמירט צו דער אלגעמיינער שטאַטס פאליטיק פון צענטראליזירן די רעליגיעזע אדמיניסטראציע פון "פרעמדע קאנפעסיעס" אין איין דעפארטמענט. | ||
די הויפט אויפגאבעס פון דער ראבינישער קאמיסיע זענען געווען צו ענטפערן שטאטס פראגן וועגן אידישע געזעצן און מנהגים, צו סופערווייזן די אקטיוויטעטן פון רבנים, און צו עקזאמינירן קאנטראווערסיעלע יידישע גט-קלאגעס. כאטש די רעגירונג האט געשאפן די אינסטיטוציע כדי צו זאמלען אינפארמאציע וועגן אינערלעכן יידישן לעבן, האט די קאמיסיע ביסלעכווייז פארוואנדלט זיך אין א העכערן אפעלאציע-געריכט פאר פריוואטע גט-קייסעס (וואס זענען געבליבן אונטער ראבינישער יוריסדיקציע ביז 1917) און א מיטל צו אפהיטן טראדיציאנעלע רעליגיעזע און פאמיליע-ווערטן. | |||
==הינטערגרונט== | ==הינטערגרונט== | ||
| שורה 7: | שורה 9: | ||
אין 1840 האָט די רוסישע רעגירונג אָנגענומען אַ נייעם צוגאַנג צו דער "אידישער פראַגע", אויסאַרבעטנדיג פאָרשלאָגן פאַר קולטורעלע רעפאָרם (איינשליסנדיג בילדונג), אָפּשאַפונג פון די קהל־סיסטעמען און פאַרשאַרפטע פאַרפאָלגונג פון "נישט־נוצבארע" אידן. די רעגירונג האָט געוואָלט איינפירן שטאַטס־שולעס, כּדי אונטערצוגראָבן דעם טראַדיציאָנעלן חדר, און געהאָפט אַז דורך גויים לערערס וועלן אידישע סטודענטן זיך באַאיינפלונגען און זיך שמד'ן{{הערה|שם=חב"ד}}. | אין 1840 האָט די רוסישע רעגירונג אָנגענומען אַ נייעם צוגאַנג צו דער "אידישער פראַגע", אויסאַרבעטנדיג פאָרשלאָגן פאַר קולטורעלע רעפאָרם (איינשליסנדיג בילדונג), אָפּשאַפונג פון די קהל־סיסטעמען און פאַרשאַרפטע פאַרפאָלגונג פון "נישט־נוצבארע" אידן. די רעגירונג האָט געוואָלט איינפירן שטאַטס־שולעס, כּדי אונטערצוגראָבן דעם טראַדיציאָנעלן חדר, און געהאָפט אַז דורך גויים לערערס וועלן אידישע סטודענטן זיך באַאיינפלונגען און זיך שמד'ן{{הערה|שם=חב"ד}}. | ||
אין | ===די 1843 קאָנפערענץ אין פעטערבורג=== | ||
אין 1843 האָט די רוסישע רעגירונג אָרגאַניזירט אַ רבנישע קאָנפערענץ אין פעטערבורג, וואו פּראָמינענטע רבנים, אַריינגערעכנט חסידישע פירער, האָבן זיך באַטייליגט. דער עיקר טעמע איז געווען דער פאָרשלאג צו איינפירן וועלטליכע שטודיעס אין ישיבות. | |||
די רעגירונג האט איינגעלאַדן צוויי אָרטאָדאָקסישע רבנים, רבי מענדל שניאורסאָן און ר' יצחק יצחקי, ווי אויך אַנדערע פיגורן ווי בערדיטשעווער באַנקיר האַלפּערן און אָדעסער שולע דירעקטאָר בצלאל שטערן. [[רבי איציקל וואלאזשינער|רבי איציקל וואָלאָזשינער]] (1780–1849) איז געווען גענייגט צו באַטראַכטן די איינפירונג פון וועלטליכע שטודיעס, ווי די רעגירונג האָט פאָרגעשלאָגן, בשעת [[רבי מנחם מענדל שניאורסאהן (צמח צדק)|רבי מנחם מענדל שניאורסאָן]] (1789–1866), דער "צמח צדק", האָט זיך דערקעגן געשטעלט. דער משׂכּיל [[מאקס ליליענטאל|מאַקס ליליענטאַל]] איז געווען אַ באַדייטנדער רעגירונגס-פאָרשטייער. | |||
די אָרטאָדאָקסן האָבן זיך שטאַרק איינגעשטעלט פאַרן חדר און קעגן דער רעגירונגס "השגחה". רבי מנחם מענדל שניאורסאָן, דער צמח צדק, איז אונטער דרוק געווען געצוואוּנגען זיך צו באַטייליגן אין דער קאָמיסיע. ער האָט זיך דאָרטן קעגן זיין ווילן באַשעפטיגט מיטן פּראָיעקט פון דער שולע־רעפאָרם. ער האָט געהאַלטן אַז קאַזיאָנע אידישע שולעס זענען אַן אומגליק, נישט נאָר ווייל זיי זענען קרוינישע, נאָר ווייל זיי האָבן אַ בילדונגס־פּראָגראַם{{הערה|די וועלט-געשיכטע פון יידישן פאלק : פון די עלטסטע צייטן ביז צו היינטיקער צייט : אין צען בענד (דובנאוו, שמעון),באַנד ניין, ז' 191.}}. | |||
דער צמח צדק, ווי אויך אַנדערע טראַדיציאָנעלע רבנים, האָט זיך קעגן געשטעלט די פאָרשלאגן פון די משׂכּילים. כאָטש עס זענען געווען פאָרשלאגן צו פאָרמולירן א נייע סטראַטעגיע פאַר דער אידישער חינוך און איינפירן רעגירונגס-קאָנטראָל איבער אידישע שולעס, האָבן די באַמיאונגען פונעם צמח צדק געפירט דערצו, אַז די רעגירונג זאָל נישט מאַנדאַטירן ענדערונגען אין די חדרים און ישיבות, און זיי האָבן געשטיצט דעם פרייהייט צו לערנען תורה אויפן טראַדיציאָנעלן אופן{{הערה|שם=פריז|ChaeRan Y. Freeze, "Rabbinical Commission", ''Encyclopedia of Russian History'', 2004}}. | |||
===די קאנפערענץ פון 1848=== | |||
אין סעפטעמבער 1847 האט דער מיניסטעריום פון אינערליכע ענינים באשטימט א ספעציעלן קאמיטעט צו צוגרייטן א ראבינישע קאנפערענץ, וואס זאל דורכגעפירט ווערן אויף אן אנדערן אופן ווי די קאמיסיע פון 1843. פריער האט די רעגירונג אויסגעקליבן דעלעגאטן, אבער דאס מאל האבן די אידן געדארפט עלעקטירן קאנדידאטן, פון וועלכע די רעגירונג וועט אויסקלויבן די דעלעגאטן. די קאנפערענץ איז געווען פלאנירט פאר מערץ אדער מיי 1848. | |||
די | די אגענדע פאר די קאנפערענץ האט אריינגערעכנט פראגן וועגן רעליגיע, יידישע מנהגים, באציונגען צווישן אידן און נישט-אידן, געשעפטס- און עקאנאמישע ענינים פארבונדן מיט רעליגיע, און עטישע ענינים. די אקטיוויטעטן פון אויפגעקלערטע אידן (משכילים) וואס האבן געוואלט אבאלירן יידישע רעליגיעזע מנהגים און אנטאן ספעציעלע שטייערן אויף פרום-רעליגיעזע אידן, האבן פראוואקירט שטארקע אפאזיציע פון טראדיציאנעלע קרייזן. דער צדיק רבי מנחם מענדל שניאורסון (דער "צמח צדק" פון ליובאוויטש) האט ארגאניזירט א קאמפיין קעגן אויסקלויבן משכילים און אירעליגיעזע מענטשן, און צו פארשפרייטן בריוו און פאמפלעטן וועגן די כוונות פון די משכילים. | ||
די דעלעגאטן וואס זענען צום סוף אויסגעקליבן געווארן אין 1848 האבן אריינגענומען איין רב, רב אליעזר ליפשיץ (וועלכער איז געווען אויפגעקלערט אבער א גרויסער תורה-קענער), און עטליכע געלערנטע און סוחרים, פון וועלכע פילע זענען געווען אירעליגיעז. דאס האט געפירט צו א קאנפליקט ביז די פרום-רעליגיעזע סוחרים, גאלדבערג פון ביאליסטאק און באשקאוויטש פון וויטעבסק, האבן פראטעסטירט קעגן די אירעליגיעזע דעלעגאטן און זיך אפגעזאגט פון זייערע פאזיציעס. זיי האבן אנגעוויזן אז זיי רעפרעזענטירן 95% פון די אידן וואס היטן תורה און רעליגיע, בשעת די אנדערע רעפרעזענטירן נאר 5%. | |||
==אנטוויקלונג פון דער קאמיסיע== | ==אנטוויקלונג פון דער קאמיסיע== | ||
| שורה 16: | שורה 30: | ||
די קאָמיסיעס האָבן געהאַט צווישן 4 און 6 מיטגלידער. | די קאָמיסיעס האָבן געהאַט צווישן 4 און 6 מיטגלידער. | ||
;ערשטע זיצונג (1852): די ערשטע זיצונג האט געהאט 4 מיטגלידער, וועלכע זענען נישט געווען גוט באהאוונט אין דער רוסישער שפראך אדער אין יידישן געזעץ: דער סוחר בערנשטיין ([[אדעס]]), ד. אָרשאַנסקי (פאלטאווא), שימל מערקל (קאוונער גובערניע) און דר. טשערלזאן (אשזעיסקי גובערניע). זיי האבן עקזאמינירט פראגן וועגן צענזור פון ספרים, חסידישע סעקטעס, די אידישע שבועה, רעגיסטראציע, און חתונה פון אידישע סאלדאטן{{הערה| | ;ערשטע זיצונג (1852): די ערשטע זיצונג האט געהאט 4 מיטגלידער, וועלכע זענען נישט געווען גוט באהאוונט אין דער רוסישער שפראך אדער אין יידישן געזעץ: דער סוחר בערנשטיין ([[אדעס]]), ד. אָרשאַנסקי (פאלטאווא), שימל מערקל (קאוונער גובערניע) און דר. טשערלזאן (אשזעיסקי גובערניע). זיי האבן עקזאמינירט פראגן וועגן צענזור פון ספרים, חסידישע סעקטעס, די אידישע שבועה, רעגיסטראציע, און חתונה פון אידישע סאלדאטן{{הערה|שם=פריז}}. | ||
;צווייטע זיצונג (1857): די צווייטע זיצונג האט שוין באטייליגט מער פראמינענטע אידן, אריינגערעכנט דר. אברהם ניימאן (ריגע, פאָרזיצער), דער סוחר יקותיאל-זיסל ראפאפארט (מינסק), דער סוחר כלענאוו (קרעמענטשוג), און רבי יעקב באריט (ווילנע). צווישן אנדערע טעמעס, האבן זיי דעבאטירט די גרינדונג פון רעגירונגס שולעס פאר אידישע מיידלעך. די קאמיסיע פון 1857 האט אנערקענט אז אידישע רעליגיע פארבאט נישט די אינטעלעקטועלע אנטוויקלונג פון פרויען{{הערה|1=Toward a History of the Education of Russian Jews – Posen Library}}. | ;צווייטע זיצונג (1857): די צווייטע זיצונג האט שוין באטייליגט מער פראמינענטע אידן, אריינגערעכנט דר. אברהם ניימאן (ריגע, פאָרזיצער), דער סוחר יקותיאל-זיסל ראפאפארט (מינסק), דער סוחר כלענאוו (קרעמענטשוג), און רבי יעקב באריט (ווילנע). צווישן אנדערע טעמעס, האבן זיי דעבאטירט די גרינדונג פון רעגירונגס שולעס פאר אידישע מיידלעך. די קאמיסיע פון 1857 האט אנערקענט אז אידישע רעליגיע פארבאט נישט די אינטעלעקטועלע אנטוויקלונג פון פרויען{{הערה|1=Toward a History of the Education of Russian Jews – Posen Library}}. | ||
;דריטע זיצונג (1861-1862): ביי דער דריטער זיצונג זענען צוגעקומען איציק אליהו לאנדא (קיעוו), הערמאן באַראַץ (ווילנע), און א. מיידעווסקי (פאלטאווא), יוסף עווזל גינזבורג, און צוויי געלערנטע אידן פון דער מיניסטעריום פון פאלקסבילדונג — יוסף זייבערלינג (סט. פעטערסבורג) און [[שמואל יוסף פין]] (ווילנע). די קאמיסיע האט עקזאמינירט צען פעלער וועגן אידישן רעליגיעזן לעבן און איר ערשטע גט-פּראָצעס. | ;דריטע זיצונג (1861-1862): ביי דער דריטער זיצונג זענען צוגעקומען איציק אליהו לאנדא (קיעוו), הערמאן באַראַץ (ווילנע), און א. מיידעווסקי (פאלטאווא), יוסף עווזל גינזבורג, און צוויי געלערנטע אידן פון דער מיניסטעריום פון פאלקסבילדונג — יוסף זייבערלינג (סט. פעטערסבורג) און [[שמואל יוסף פין]] (ווילנע). די קאמיסיע האט עקזאמינירט צען פעלער וועגן אידישן רעליגיעזן לעבן און איר ערשטע גט-פּראָצעס. | ||
| שורה 31: | שורה 45: | ||
==וויכטיגע טעמעס און מחלוקות== | ==וויכטיגע טעמעס און מחלוקות== | ||
די ראבינישע קאמיסיע האט, כאטש זי האט זיך געטראפן נאר זעקס מאל, אדרעסירט שליסל-רעליגיעזע און פאמיליע-ענינים וואס האבן געפלאגט רוסישן יידנטום. דער שינוי אין איינפלוס פון דעם אויפגעקלערטן צו דעם ארטאדאקסישן לאגער האט געברענגט א רעאסערציע פון טראדיציאנעלע ווערטן, אריינגערעכנט דעם אפזאג צו מאדיפיצירן יידישע געזעץ צו פאסן מודערנע ערווארטונגען. | די ראבינישע קאמיסיע האט, כאטש זי האט זיך געטראפן נאר זעקס מאל, אדרעסירט שליסל-רעליגיעזע און פאמיליע-ענינים וואס האבן געפלאגט רוסישן יידנטום. דער שינוי אין איינפלוס פון דעם אויפגעקלערטן צו דעם ארטאדאקסישן לאגער האט געברענגט א רעאסערציע פון טראדיציאנעלע ווערטן, אריינגערעכנט דעם אפזאג צו מאדיפיצירן יידישע געזעץ צו פאסן מודערנע ערווארטונגען. | ||
==די קאנפערענץ פון 1910 און דער ראבינאט== | ==די קאנפערענץ פון 1910 און דער ראבינאט== | ||