בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,360
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(בס"ד) צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
די '''רבנישע קאמיסיע''' (רוסיש: Раввинская комиссия) איז געווען א קאנסולטאטיווער קערפערשאפט וואס איז געגרינדעט געווארן דורך דער רוסישער רעגירונג אין 1848 און האט עקזיסטירט ביז 1910. זי איז געווען אונטער דער אויפזיכט פון דער מיניסטעריום פון אינערליכע ענינים, ספעציעל די דעפארטמענט פון גייסטיקע ענינים פאר פרעמדע רעליגיעס. די גרינדונג פון דער קאמיסיע האט געקאנפארמירט צו דער אלגעמיינער | די '''רבנישע קאמיסיע''' (רוסיש: Раввинская комиссия) איז געווען א קאנסולטאטיווער קערפערשאפט וואס איז געגרינדעט געווארן דורך דער רוסישער רעגירונג אין 1848 און האט עקזיסטירט ביז 1910. זי איז געווען אונטער דער אויפזיכט פון דער מיניסטעריום פון אינערליכע ענינים, ספעציעל די דעפארטמענט פון גייסטיקע ענינים פאר פרעמדע רעליגיעס. די גרינדונג פון דער קאמיסיע האט געקאנפארמירט צו דער אלגעמיינער שטאַטס פאליטיק פון צענטראליזירן די רעליגיעזע אדמיניסטראציע פון "פרעמדע קאנפעסיעס" אין איין דעפארטמענט. | ||
==הינטערגרונט== | ==הינטערגרונט== | ||
די | אונטער ניקאָלאַי דער ערשטער (1825–1855) האָט זיך די לאַגע פון די אידן אין דער רוסישער אימפּעריע באַדייטנד פאַרערגערט. די רעגירונג האָט אויפגעטראָטן מיט אַ ריי נייע פּאָליטיקן, אַריינגערעכנט די קאַנטאָניסטן־דעקרעטן פון 1827, וואָס האָבן געצוואונגען אידישע קינדער שוין פון פינף יאָר אַלט אין 25 יאָר מיליטערישע דינסט. אין 1835 איז אויסגעגעבן געוואָרן אַ שטאטוט וועגן אידן, וואָס האָט איינגעפירט נייע באַגרעניצונגען און קאָדיפיצירט פריערדיגע געזעצן. אין די יאָרן דערנאָך איז פאַרשאַרפט געוואָרן די קאָנטראָל איבער דער אידישער קהילה: די פאַרעפנטלעכונג פון אידישער ליטעראַטור איז געווען שטאַרק באַגרעניצט און די טראַדיציאָנעלע אידישע קליידונג איז פאַרבאָטן געוואָרן{{הערה|שם=חב"ד|The 1843 Battle Over Jewish Education - Chabad.org}}. | ||
אין 1840 האָט די רוסישע רעגירונג אָנגענומען אַ נייעם צוגאַנג צו דער "אידישער פראַגע", אויסאַרבעטנדיג פאָרשלאָגן פאַר קולטורעלע רעפאָרם (איינשליסנדיג בילדונג), אָפּשאַפונג פון די קהל־סיסטעמען און פאַרשאַרפטע פאַרפאָלגונג פון "נישט־נוצבארע" אידן. די רעגירונג האָט געוואָלט איינפירן שטאַטס־שולעס, כּדי אונטערצוגראָבן דעם טראַדיציאָנעלן חדר, און געהאָפט אַז דורך גויים לערערס וועלן אידישע סטודענטן זיך באַאיינפלונגען און זיך שמד'ן{{הערה|שם=חב"ד}}. | |||
אין יאָר 1843 איז אין פּעטערבורג אויסגעבילדעט געוואָרן אַ רבנישע קאָמיסיע, כּדי אויסצופּראַצעסירן אַ שולע־רעפאָרם. דער ציל איז געווען צו באַרואיגן דעם פרומען עולם, וואָס האָט מורא געהאַט אַז די רעפאָרם וועט טרעפן די אידישע אמונה. דאָס מאָל האָט די רעגירונג איינגעלאַדן צוויי אָרטאָדאָקסישע רבנים, רבי מענדל שניאורסאָן און ר' יצחק יצחקי, ווי אויך אַנדערע פיגורן ווי בערדיטשעווער באַנקיר האַלפּערן און אָדעסער שולע דירעקטאָר בצלאל שטערן. די אָרטאָדאָקסן האָבן זיך שטאַרק איינגעשטעלט פאַרן חדר און קעגן דער רעגירונגס "השגחה". רבי מנחם מענדל שניאורסאָן, דער צמח צדק, איז אונטער דרוק געווען געצוואוּנגען זיך צו באַטייליגן אין דער קאָמיסיע. ער האָט זיך דאָרטן קעגן זיין ווילן באַשעפטיגט מיטן פּראָיעקט פון דער שולע־רעפאָרם. ער האָט געהאַלטן אַז קאַזיאָנע אידישע שולעס זענען אַן אומגליק, נישט נאָר ווייל זיי זענען קרוינישע, נאָר ווייל זיי האָבן אַ בילדונגס־פּראָגראַם. | |||
די הויפט אויפגאבעס פון דער ראבינישער קאמיסיע זענען געווען צו ענטפערן שטאטס פראגן וועגן יידישע געזעצן און מנהגים, צו סופערווייזן די אקטיוויטעטן פון רבנים, און צו עקזאמינירן קאנטראווערסיעלע יידישע גט-קלאגעס. כאטש די רעגירונג האט געשאפן די אינסטיטוציע כדי צו זאמלען אינפארמאציע וועגן אינערלעכן יידישן לעבן, האט די קאמיסיע ביסלעכווייז פארוואנדלט זיך אין א העכערן אפעלאציע-געריכט פאר פריוואטע גט-קייסעס (וואס זענען געבליבן אונטער ראבינישער יוריסדיקציע ביז 1917) און א מיטל צו אפהיטן טראדיציאנעלע רעליגיעזע און פאמיליע-ווערטן. | די הויפט אויפגאבעס פון דער ראבינישער קאמיסיע זענען געווען צו ענטפערן שטאטס פראגן וועגן יידישע געזעצן און מנהגים, צו סופערווייזן די אקטיוויטעטן פון רבנים, און צו עקזאמינירן קאנטראווערסיעלע יידישע גט-קלאגעס. כאטש די רעגירונג האט געשאפן די אינסטיטוציע כדי צו זאמלען אינפארמאציע וועגן אינערלעכן יידישן לעבן, האט די קאמיסיע ביסלעכווייז פארוואנדלט זיך אין א העכערן אפעלאציע-געריכט פאר פריוואטע גט-קייסעס (וואס זענען געבליבן אונטער ראבינישער יוריסדיקציע ביז 1917) און א מיטל צו אפהיטן טראדיציאנעלע רעליגיעזע און פאמיליע-ווערטן. | ||
| שורה 12: | שורה 16: | ||
;דריטע זיצונג (1861-1862): ביי דער דריטער זיצונג זענען צוגעקומען איציק אליהו לנדא (קיעוו), הערמאן באראץ (ווילנע), און א. מיידעווסקי (פאלטאווא), יוסף עווזל גינזבורג, און צוויי געלערנטע אידן פון דער מיניסטעריום פון פאלקסבילדונג — יוסף זייבערלינג (סאנט פעטערסבורג) און שמואל יוסף פין (ווילנע). די קאמיסיע האט עקזאמינירט צען קייסעס וועגן יידישן רעליגיעזן לעבן און איר ערשטע גט-קלאגע. | ;דריטע זיצונג (1861-1862): ביי דער דריטער זיצונג זענען צוגעקומען איציק אליהו לנדא (קיעוו), הערמאן באראץ (ווילנע), און א. מיידעווסקי (פאלטאווא), יוסף עווזל גינזבורג, און צוויי געלערנטע אידן פון דער מיניסטעריום פון פאלקסבילדונג — יוסף זייבערלינג (סאנט פעטערסבורג) און שמואל יוסף פין (ווילנע). די קאמיסיע האט עקזאמינירט צען קייסעס וועגן יידישן רעליגיעזן לעבן און איר ערשטע גט-קלאגע. | ||
;פערטע זיצונג (1879): די פערטע זיצונג איז באשריבן געווארן אלס א "פארזאמלונג פון רבנים אן רבנים". אויסער דעם שטאטס-רב הערמאן פאדעיעוויטש בלומענפעלד (אדעס) און דר. אברהם הארקאווי (א אריענטאליסט), זענען די אנדערע געווען סעקולארע פראפעסיאנאלן: הירש שאפירא (קאוונא), זעלמאן ליוביטש (מינסק), מייער לעווין (פינסק), באראן האראצי גינזבורג (קיעוו), און י. י. קויפמאן (אדעס). זיי האבן עקזאמינירט אכט קייסעס פון גט און ביגאמיע. | ;פערטע זיצונג (1879): די פערטע זיצונג איז באשריבן געווארן אלס א "פארזאמלונג פון רבנים אן רבנים". אויסער דעם שטאטס-רב הערמאן פאדעיעוויטש בלומענפעלד (אדעס) און דר. אברהם הארקאווי (א אריענטאליסט), זענען די אנדערע געווען סעקולארע פראפעסיאנאלן: הירש שאפירא (קאוונא), זעלמאן ליוביטש (מינסק), מייער לעווין (פינסק), באראן האראצי גינזבורג (קיעוו), און י. י. קויפמאן (אדעס). זיי האבן עקזאמינירט אכט קייסעס פון גט און ביגאמיע. | ||
;פינפטע זיצונג (1893-1894): די פינפטע זיצונג האט אפגעשפיגלט די אגרעסיווע קאמפיין פון דער יידישער ארטאדאקסישער פירערשאפט צו רעאסערטירן זייער אויטאריטעט און אפהיטן טראדיציע. זי האט באטייליקט פיר אויפגעקלערטע אידן (הערמאן באראץ, יעקב גאטעסמאן, סאמואיל סימכאוויטש, אברהם קאטלאווקער) און דריי פראמינענטע ארטאדאקסישע פירער: רב צבי ראבינאוויטש (ווילנע, וועלכער איז געווארן דער פארזיצער), רב שמואל מאהילעווער (ביאליסטאק), און דער טעאלאג יוריא מיילעקאווסקי (מאהילעוו). זיי האבן עקזאמינירט זיבן און | ;פינפטע זיצונג (1893-1894): די פינפטע זיצונג האט אפגעשפיגלט די אגרעסיווע קאמפיין פון דער יידישער ארטאדאקסישער פירערשאפט צו רעאסערטירן זייער אויטאריטעט און אפהיטן טראדיציע. זי האט באטייליקט פיר אויפגעקלערטע אידן (הערמאן באראץ, יעקב גאטעסמאן, סאמואיל סימכאוויטש, אברהם קאטלאווקער) און דריי פראמינענטע ארטאדאקסישע פירער: רב צבי ראבינאוויטש (ווילנע, וועלכער איז געווארן דער פארזיצער), רב שמואל מאהילעווער (ביאליסטאק), און דער טעאלאג יוריא מיילעקאווסקי (מאהילעוו). זיי האבן עקזאמינירט זיבן און צוואנציג קייסעס וועגן חתונה, גט און רעליגיעזע ריטואלן. ביי די עלעקציעס צו דער קאמיסיע אין 1893 האבן די ארטאדאקסן געמאכט גרויסע אנשטרענגונגען צו זיין ריכטיק רעפרעזענטירט. זיי האבן אויך געזוכט צו ארבעטן מיט די אויטאריטעטן אין ענינים ווי צענזור אויף ספרים. | ||
;זעקסטע (לעצטע) זיצונג (1910): די לעצטע זיצונג אין 1910 איז געווען א נצחון פאר דעם ארטאדאקסישן לאגער, וועלכער האט צוגעזאגט אפצואוועגן אידן פון רעוואלוציאנערע אקטיוויטעטן. אויסער איין יוריסט, מויזע מאזאר (קיעוו), זענען די אנדערע געווען רבנים: רב יהודה לייב צירעלסאן (קישינעוו), רב חיים סאלאווייציק (ברעסט-ליטאווסק), רב עוזר גראדזענסקי (ווילנע), רב שלום שניאורסאן (ליובאוויטש), רב שמואל פאלינקאווסקי (אדעס), און רב מענדל כיין (נעזשין). זיי האבן עקזאמינירט דריי און | ;זעקסטע (לעצטע) זיצונג (1910): די לעצטע זיצונג אין 1910 איז געווען א נצחון פאר דעם ארטאדאקסישן לאגער, וועלכער האט צוגעזאגט אפצואוועגן אידן פון רעוואלוציאנערע אקטיוויטעטן. אויסער איין יוריסט, מויזע מאזאר (קיעוו), זענען די אנדערע געווען רבנים: רב יהודה לייב צירעלסאן (קישינעוו), רב חיים סאלאווייציק (ברעסט-ליטאווסק), רב עוזר גראדזענסקי (ווילנע), רב שלום שניאורסאן (ליובאוויטש), רב שמואל פאלינקאווסקי (אדעס), און רב מענדל כיין (נעזשין). זיי האבן עקזאמינירט דריי און צוואנציג קייסעס וועגן חתונה און גט, ווי אויך פראגן וועגן קבורות, בתי חיים, אויסלייגן פון יידישע נעמען, שבועות, און צענזור פון ספרים. | ||
==וויכטיגע טעמעס און מחלוקות== | ==וויכטיגע טעמעס און מחלוקות== | ||
| שורה 26: | שורה 30: | ||
==די קאנפערענץ פון 1910 און דער ראבינאט== | ==די קאנפערענץ פון 1910 און דער ראבינאט== | ||
איינע פון די הויפט ענינים אויף דער אגענדע פון דער לעצטער קאמיסיע (וואס איז טיילמאל באצייכנט אלס א קאנפערענץ) אין סאנט פעטערסבורג אין 1910 איז געווען דער צוקונפט פון דעם רבנות-אינסטיטוציע. אין דער רוסישער אימפעריע זענען געווען צוויי סארטן רבנים: די "קרוינרבנים" (" | איינע פון די הויפט ענינים אויף דער אגענדע פון דער לעצטער קאמיסיע (וואס איז טיילמאל באצייכנט אלס א קאנפערענץ) אין סאנט פעטערסבורג אין 1910 איז געווען דער צוקונפט פון דעם רבנות-אינסטיטוציע. אין דער רוסישער אימפעריע זענען געווען צוויי סארטן רבנים: די "קרוינרבנים" ("רב מטעם" אדער "ראבינער"), וואס זענען געווען לייסענסירט דורך דער רעגירונג, געקענט רוסיש און געווען פאראנטווארטלעך פאר רעגיסטרירן געבוירטן, חתונות און טויטן; און די "גייסטיקע רבנים", וואס זענען געווען אויסגעקליבן דורך די קהילות און האבן געפירט דאס רעליגיעזע לעבן. דער דאפעלטער רבנות-סיסטעם האט געפירט צו פיל רייבונג און עקאנאמישע בירדע. | ||
דער רב משה שמחה פון דווינסק (1843–1926), באקאנט אלס דער "אור שמח", איז געווען א פירנדיקע פערזענלעכקייט ביי דער קאנפערענץ פון 1910. ער האט געפירט דעם לאגער וואס האט געהאלטן אז רבנים זאלן לערנען די שפראך פון לאנד (רוסיש) און האבן א באזישע סעקולארע בילדונג. זיין פאזיציע איז געווען אז דאס וועט דערמעגלעכן דעם רב צו דינען סיי אלס דער גייסטיקער רב סיי אלס דער קרוינרב, און אפשאפן דעם פראבלעם פון צוויי רבנים. זעלבסט דער אור שמח, כאטש ער איז געווען זעלבסט א גאון, האט נישט געקענט רוסיש און האט געזען דעם כיסרון. | דער רב משה שמחה פון דווינסק (1843–1926), באקאנט אלס דער "אור שמח", איז געווען א פירנדיקע פערזענלעכקייט ביי דער קאנפערענץ פון 1910. ער האט געפירט דעם לאגער וואס האט געהאלטן אז רבנים זאלן לערנען די שפראך פון לאנד (רוסיש) און האבן א באזישע סעקולארע בילדונג. זיין פאזיציע איז געווען אז דאס וועט דערמעגלעכן דעם רב צו דינען סיי אלס דער גייסטיקער רב סיי אלס דער קרוינרב, און אפשאפן דעם פראבלעם פון צוויי רבנים. זעלבסט דער אור שמח, כאטש ער איז געווען זעלבסט א גאון, האט נישט געקענט רוסיש און האט געזען דעם כיסרון. | ||
| שורה 42: | שורה 46: | ||
==רעזולטאטן און סוף== | ==רעזולטאטן און סוף== | ||
דער | די קאָמיסיע האָט עקזאַמינירט 33 פאַלן, מערסטנס וועגן חתונה, גט, און יידישע נעמען, שבועות און צענזור פון ביכער{{הערה|1=ЕЭБЕ/Раввинская комиссия - Викитека}}. קיין גרויסע רעפאָרמען זענען נישט דורכגעפירט געוואָרן. דאָך זענען די באַשלוסן פון דער קאָמיסיע געוואָרן די יסודות פאַר דער רעגירונגס־פּאָליטיק בנוגע אידן במשך די יאָרן. די לעצטע קאָמיסיע אין 1910 איז געווען אַ נצחון פאַר דעם אָרטאָדאָקסישן לאַגער, וואָס האָט צוגעזאָגט אָפּצושיידן אידן פון רעוואָלוציאָנערע טעטיגקייטן. די צארישע רעגירונג האט אויפגעהערט צוזאמענרופן די ראבינישע קאמיסיע ווען די אימפעריע איז אראפגעפאלן אין מלחמה און רעוואלוציע. די קאָמיסיעס האָבן אָבער געשפּילט אַ קריטישע ראָלע אין באַהאַנדלען שליסל־רעליגיעזע און פאַמיליע־פּראָבלעמען, וואָס האָבן געפּלאָגט דעם רוסישן יידנטום, און האָבן געפירט צו אַ רעאַפירמאַציע פון טראַדיציאָנעלע ווערטן. | ||
די | |||