בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דרעפט:קוש"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 21: | שורה 21: | ||
==אין חז"ל== | ==אין חז"ל== | ||
כאטש עס ווערט אפט דערמאנט אין דער תורה, האבן חז"ל (בראשית רבה ע:יב) געהאלטן קושן פאר אומאיידל, אויסער אין דריי פעלער: אלס א צייכן פון רעספעקט – [[שמואל]] האט געקושט שאול נאכדעם וואס ער איז געווארן געזאלבט אלס קעניג (שמואל א' י:א); אלס א באגריסונג ווען מען טרעפט זיך נאך א לאנגע צייט אפשטאנד – אהרן האט געקושט משה (שמות ד:כז); און צום געזעגענען – ערפה האט געקושט איר שוויגער נעמי (רות א:יד). רבי תנחומא האט געזאגט אז קושן איז אויך ערלויבט צווישן נאנטע קרובים: יעקב האט געקושט רחל אפילו פאר זייער חתונה (בראשית כט:יא). קושן אויפן מויל איז געהאלטן געווארן פאר אומ-היגייעניש און דער מנהג פון די מדיים צו קושן נאר די האנט איז געלויבט געווארן דורך רבי עקיבא (ברכות ח, ב). | כאטש עס ווערט אפט דערמאנט אין דער תורה, האבן חז"ל (בראשית רבה ע:יב) געהאלטן קושן פאר אומאיידל ("תפלות"), אויסער אין דריי (אדער פיר) פעלער: אלס א צייכן פון רעספעקט – [[שמואל]] האט געקושט שאול נאכדעם וואס ער איז געווארן געזאלבט אלס קעניג (שמואל א' י:א); אלס א באגריסונג ווען מען טרעפט זיך נאך א לאנגע צייט אפשטאנד – אהרן האט געקושט משה (שמות ד:כז); און צום געזעגענען – ערפה האט געקושט איר שוויגער נעמי (רות א:יד). רבי תנחומא האט געזאגט אז קושן איז אויך ערלויבט צווישן נאנטע קרובים: יעקב האט געקושט רחל אפילו פאר זייער חתונה (בראשית כט:יא). קושן אויפן מויל איז געהאלטן געווארן פאר אומ-היגייעניש און דער מנהג פון די מדיים צו קושן נאר די האנט איז געלויבט געווארן דורך רבי עקיבא (ברכות ח, ב). | ||
אין שפעטערע רבנישע ליטעראטור, ווערט געזאגט אז א מאן זאל אויסמיידן צו קושן פרויען ווייל דאס פירט צו נידערטרעכטיגקייט. "קיינער פון אייך זאל זיך נישט דערנענטערן צו קיין שום נאענטן קרוב צו אנטפלעקן איר נאקעטקייט" (ויקרא יח:ו) ווערט אויסגעטייטשט דורך רמב"ם צו באציען זיך "נישט נאר צו געשלעכטליכע באציאונגען, נאר אויך צו ארומנעמען און קושן אויך" (ספר המצוות, לאו, נומער שנג). א מאן זאל נישט קושן זיין ווייב ווען זי איז אין [[נדה]] און נאכדעם וואס זי האט געבוירן; די פעריאדן דויערן ביז דער ענדע פון דער פרוי'ס "טומאה" און איר טבילה אין א [[מקוה]]. צו קושן א פרוי אנדערש ווי איינעם'ס מוטער, ווייב, טאכטער, אדער שוועסטער איז אומאויסגעהאלטן און איז פארבאטן. | אין שפעטערע רבנישע ליטעראטור, ווערט געזאגט אז א מאן זאל אויסמיידן צו קושן פרויען ווייל דאס פירט צו נידערטרעכטיגקייט. "קיינער פון אייך זאל זיך נישט דערנענטערן צו קיין שום נאענטן קרוב צו אנטפלעקן איר נאקעטקייט" (ויקרא יח:ו) ווערט אויסגעטייטשט דורך רמב"ם צו באציען זיך "נישט נאר צו געשלעכטליכע באציאונגען, נאר אויך צו ארומנעמען און קושן אויך" (ספר המצוות, לאו, נומער שנג). א מאן זאל נישט קושן זיין ווייב ווען זי איז אין [[נדה]] און נאכדעם וואס זי האט געבוירן; די פעריאדן דויערן ביז דער ענדע פון דער פרוי'ס "טומאה" און איר טבילה אין א [[מקוה]]. צו קושן א פרוי אנדערש ווי איינעם'ס מוטער, ווייב, טאכטער, אדער שוועסטער איז אומאויסגעהאלטן און איז פארבאטן. | ||
==שפראך== | ==שפראך== | ||
| שורה 56: | שורה 46: | ||
אזוי האט רבי פפא געקושט הונא, זון פון רב נחמן, אויפן קאָפּ און אים געגעבן זיין טאכטער (ברכות נ״ו ב). אויך ווערט דערמאנט אז יהושפט דער מלך האט געקושט תלמידי חכמים{{הערה|1=כתובות קג ע"ב}}, און [[רבי יהושע בן חנניה]] האט געקושט א קינד וואס האט אים באזיגט אין א וויכוח{{הערה|1=עירובין נג, ב}}. רבי אבא בר כהנא האט געקושט רבי לוי אויפן קאָפּ פאר א שיינעם "דרוש"{{הערה|1=קהלת רבה פ"ו ס"ב}}. | אזוי האט רבי פפא געקושט הונא, זון פון רב נחמן, אויפן קאָפּ און אים געגעבן זיין טאכטער (ברכות נ״ו ב). אויך ווערט דערמאנט אז יהושפט דער מלך האט געקושט תלמידי חכמים{{הערה|1=כתובות קג ע"ב}}, און [[רבי יהושע בן חנניה]] האט געקושט א קינד וואס האט אים באזיגט אין א וויכוח{{הערה|1=עירובין נג, ב}}. רבי אבא בר כהנא האט געקושט רבי לוי אויפן קאָפּ פאר א שיינעם "דרוש"{{הערה|1=קהלת רבה פ"ו ס"ב}}. | ||
'''קושן פיס''' | '''קושן פיס''' ווערט דערמאנט אין "[[נייער טעסטאמענט|נייעם טעסטאַמענט]]" (לוקס ז', מ"ה) און, להבדיל, אין נ"ך מעטאַפאָריש אלס "שטויב לעקן" (תהילים ע"ב, ט'; ישעיהו מ"ט, כ"ג; מיכה ז', י"ז). | ||
==קושן חפצים== | |||
[[טעקע:Mendy Glitsenstein helps Kid Kiss mezuzah for last time (51925491752).jpg|קליין|מענדי גליצנשטיין העלפט א קינד קושן די מזוזה.]] | |||
צו קושן הייליגע אביעקטן איז א צייכן פון הכנעה און איז א טראדיציאנעלער מנהג וואס איז פארשפרייט ביי אידן: ווען מען לייגט אן דעם טלית, קישט מען די ציצית; אזוי אויך די תפילין; די מזוזה אויפן טיר-פאסטן קישט מען ווען מען גייט ארויס אדער אריין אין א צימער, אזוי אויך א ספר תורה ווען מען טראגט עס אין א פראצעסיע אין שול. עס איז אויך א מנהג צו קושן א תנ"ך אדער א סידור אויב עס פאלט אראפ אויפן פלאר. אין טייל קהילות, קישן קינדער די האנט פון זייער פאטער פרייטאג צו נאכטס פארן באקומען די עלטערליכע ברכה ביי קבלת שבת. חסידישע אידן קישן די האנט פון זייער רבי און ערליכע אידן די שטיינער פון כותל המערבי. | |||
===מזוזה=== | |||
עס איז נישט פארהאן קיין תלמודישע מקור וואס פארפליכטעט איינעם צו קושן די מזוזה, און דאס איז ווארשיינליך איינגעפירט געווארן דורך'ן [[אריז"ל]], און איז אזוי א גאנץ נייער מנהג. טראץ דעם, קען זיין א מקור פאר'ן '''אנרירן''' די מזוזה, אזוי ווי עס ווערט דעמאנסטרירט אין דער געשיכטע פון [[אונקלוס הגר]], וואס האט ארויפגעלייגט זיין האנט אויפ'ן מזוזה סימבאליזירנדיג די באשיצונג אויפ'ן הויז ({{בבלי|עבודה זרה|יא|א}}). | |||
דער רמ"א אין דרכי משה (יו"ד רפ"ה), ציטירנדיג דעם מהרי"ל, דערמאנט די אונקלוס געשיכטע אלס די יסוד פארן מנהג אנרירן די מזוזה. אינעם שולחן ערוך, דערמאנט אויך דער רמ"א דעם מנהג אנרירן די מזוזה ביים אריינגיין און ארויסגיין פון א הויז (יו"ד רפ"ה:ב). דער גר"א (יו"ד רפ"ה:א) האלט אויך אז אנרירן די מזוזה איז באזירט אויף דער אונקלוס געשיכטע, בשעת דער ערוך השולחן (יו"ד רפ"ה:ד) און רבי עקיבא אייגער (מהדורה קמא, שו"ת, נו' 58) האלטן די תלמודישע געשיכטע פאר א שוואכע מקור פארן מנהג. אינטערעסאנט, רבי יוסף האן (אוועק 1637; יוסף אומץ ת"פ) באשרייבט א קופערנע מזוזה קעיס מיט א קופערנעם דעקל איבערן נאמען ש-ד-י וואס מען האט געקענט דרייען כדי א מענטש זאל קענען אנרירן עס מיט זיין פינגער. דער בן איש חי (כי תבוא: ג) זאגט אז ווען מען גייט ארויס פון שטוב, זאל מען לייגן די האנט אויף דער מזוזה און זאגן, "השם ישמר צאתי ובואי לחיים טובים ולשלום, מעתה ועד עולם; קל שדי יברך אותי ויתן לי רחמים." טראץ דעם וואס ער האט געלעבט אין די היינטיגע צייטן, דערמאנט ער נישט צו קושן די מזוזה. | |||
היינטיגע צייטן איז קושן די מזוזה א באקאנטע זאך, ווי מען זעט אין אסאך ספרים פון צוואנציגסטן יאר-הונדערט. צום ביישפיל, חובת הדר — ציטירנדיג דעם חיד"א{{הערה|1=ברכי יוסף אויף ש"ע י"ד רפה, ב.}}, וואס ברענגט דעם אריז"ל — זאגט אז מען זאל קושן די מזוזה דורך לייגן דעם מיטלן פינגער אויפן ווארט ש-ד-י, דערנאך קושן יענעם פינגער, און דאווענען צום באשעפער זיך צו היטן פון יצר הרע (רבי יעקב ישעיה בלאו, 1976; זייט 14). ער ברענגט אויך דעם קונטרס המזוזה וואס זאגט אז שפעטערע, אומבאנאנטע פוסקים האלטן אויך אז מען זאל קושן די מזוזה. דער קיצור שולחן ערוך (יא:כד) און די מסגרת השולחן זאגן אז מען איז מחויב צו קושן די מזוזה ווען מען גייט אריין און ארויס פון א הויז. די מנהג איז אזוי פארשפרייט אז דער שפעטערער פוסק רבי משה שטערן (דער דעברעצינער רב) באהאנדלט די פראגע מיט וועלכע האנט א "לינקער" זאל נוצן ווען ער קושט א מזוזה. ער לייגט פאר אז ער זאל נוצן זיין לינקע האנט (באר משה ב:ב:ד). דער סטייפלער, וואס איז געווען א לינקער, האט טאקע געקושט די מזוזה מיט זיין לינקע האנט. דער חזון איש אבער האט נישט אנגערירט די מזוזה, כאטש ער האט געקוקט דערויף ווען ער איז דארט פארבייגעגאנגען (ארחות רבינו, חלק 3, זייט 164). ענליך ווערט געזאגט אז מהרי"ל דיסקין האט נישט אנגערירט די מזוזה, נאר בלויז געקוקט דערויף (שלמת חיים שפ). דער פירנדער ליטווישער הלכה'דיגער פוסק פון ניינצנטן יאר-הונדערט, רבי אברהם דאנציג, זאגט אז ווען מען פארלאזט זיין הויז, זאל מען קושן די מזוזה (חיי אדם טו:א). דער פריערדיגער צוואנציגסטן יאר-הונדערט ספרדישער פוסק רבי יעקב חיים סופר פסק'נט אז ווען מען פארלאזט דעם הויז איינגעהילט אינעם טלית אויפן וועג צו שול, זאל מען קושן די מזוזה (כף החיים, או"ח כה:כב). | |||
[[רבי יוסף אליהו הענקין]] האָט זיך קעגנגעשטעלט קושן די מזוזה אָדער ספר תּורה מיטן מויל אָדער טוך, פּרעפערירט צו צייגן און "בלאָזן" אַ קוש צוליב היגיענע און כּבוד פאַר דער קדושה{{הערה|רבי יוסף אליהו הענקין, אין: {{היברובוקס|הרב אשר זלקא ראנד (רעד.)|עדות לישראל|2274|page=160|מקום הוצאה=ניו יארק|שנת הוצאה=תש"י|עמ=159}}עדות לישראל, ז' 159.}}. | |||
;קאָגניטיווע בענעפיטן: פאָרשונגען צווישן נישט-רעליגיעזע סטודענטן וואָס קושן מזוזות האָבן געוויזן אַז קושן די מזוזה קען פאַרבעסערן קאָגניטיווע פאָרשטעלונג. אָבער עס איז אויך באַוואוּסט אַז קושן אין עפנטליכע ערטער קען פאַרשפּרייטן קראַנקייטן{{הערה|{{צ-זשורנאל|Erez Siniver, Gideon Yaniv|Kissing the mezuzah and cognitive performance: Is there an observable benefit?|Journal of Economic Behavior & Organization|Volume 117, September 2015|עמ=40-46}}}}. | |||
===ספר תּורה=== | |||
מען קושט דעם ספר תּורה ווען מען טראָגט אים אַרויס אָדער אַריין, אָדער ווען ער גייט פאָרביי, אָדער ווען מען ווערט אויפגערופן צו קריאת התּורה. | |||
עס איז אַ מנהג צו ברענגען קינדער צו קושן דעם ספר תּורה כּדי זיי צו דערציען און איינפלאַנצן אין זיי ליבשאַפט צו מצוות{{הערה|1=רמ״א צו או״ח קמ״ט:א, אין נאמען פון אור זרוע; זע שמואל קרויס, קורות בתי התפילה בישראל, ניו יארק, תשט״ו, זייטן רע״ד-רע״ו}}. | |||
• איין מנהג איז אויך אַז מען רירט אָן דעם ספר תּורה מיט די ציצית פונעם טלית און קושט דערנאָך די ציצית. איין שרייבער אנטדעקט דעם היסטארישן וואָרצל פון דעם טראדיציע אין אלטע אקאדישע געזעץ טעקסטן, ווי דאס אָנדרוקן א בגד'ס ציצית אקעגן א דאָקומענט האט סימבאָליזירט די איבערגעבנקייט פון א מענטשן צו זיין מלך אָדער גאָט{{הערה|Angela Himsel, "So, what's up with all that kissing in synagogue? (No, not the people — the Torah!)"}}. | |||
• אין דער צייט פון הגבהה (העכערן דעם ספר תּורה) איז אַ מנהג צו צייגן מיט דעם קליינעם פינגער צו דעם ספר תּורה און דערנאָך קושן דעם פינגער, סימבאָליזירנדיג עניוות{{הערה|1=https://ohr.edu/2727 הדם [[רבי חיים פנחס שיינבערג]]}}. | |||
• עטליכע גרופּעס, ווי די ליטווישיע ישיבות אָדער שולן אין אוזבעקיסטאַן-בוכאַראַ, האָבן נישט געקושט דעם ספר תּורה, ווייל זיי האָבן דאָס געהאַלטן פאַר אַ צייכן פון גאווה אָדער צופיל היימישקייט{{הערה|1=https://judaism.stackexchange.com/questions/35429/kissing-a-sefer-torah-as-it-passes}}. | |||
==מיתת נשיקה== | ==מיתת נשיקה== | ||
| שורה 68: | שורה 80: | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
*https://www.sefaria.org/Otzar_Midrashim%2C_The_Aleph_Bet_of_ben_Sira%2C_The_Alphabet_of_ben_Sira%2C_(alternative_version).2?lang=bi&sbsq=נשק&with=SidebarSearch&lang2=en | *https://www.sefaria.org/Otzar_Midrashim%2C_The_Aleph_Bet_of_ben_Sira%2C_The_Alphabet_of_ben_Sira%2C_(alternative_version).2?lang=bi&sbsq=נשק&with=SidebarSearch&lang2=en | ||
[[he:נשיקה]] | |||