בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,381
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 5: | שורה 5: | ||
==מקור== | ==מקור== | ||
[[טעקע:סדרת דפי הגדת פסח על ניר סטנסיל שהודפסה בקרב חיילי הבריגאדה היהודית הל btm8205.jpeg|קליין|"לשנה הבאה בירושלים הבנויה", הגדה של פסח אויף סטענסיל פון די [[אידישע בריגאדע]], [[נאפאלי]], 1945]] | [[טעקע:סדרת דפי הגדת פסח על ניר סטנסיל שהודפסה בקרב חיילי הבריגאדה היהודית הל btm8205.jpeg|קליין|"לשנה הבאה בירושלים הבנויה", הגדה של פסח אויף סטענסיל פון די [[אידישע בריגאדע]], [[נאפאלי]], 1945]] | ||
די פראזע "לשנה הבאה בירושלים" ווערט נישט דערמאנט אין תנ"ך, ש"ס, אדער סיי וועלכע פון די הגדות פון די פריע ראשונים. פּראפעסאר שולמית אליצור פון העברעאישן אוניווערזיטעט טענהט אז די פראזע האט ווארשיינליך אנגעהויבן ווי אַן | די פראזע "לשנה הבאה בירושלים" ווערט נישט דערמאנט אין תנ"ך, ש"ס, אדער סיי וועלכע פון די הגדות פון די פריע ראשונים. פּראפעסאר שולמית אליצור פון העברעאישן אוניווערזיטעט טענהט אז די פראזע האט ווארשיינליך אנגעהויבן ווי אַן ענטפער־אויסדרוק, ענליך צו "אמן". אַזעלכע דריי־ווערטערדיגע פראזעס זענען געווען א געווענליכער עלעמענט אין ליטורגישער פּאָעזיע און רעליגיעזער אָפּהיטונג{{הערה|{{לינק|שרייבער=Ken Mondschein|קעפל=“Next Year in Jerusalem”: The Medieval Origins of the Jewish Longing for a Homeland|אדרעס=https://www.medievalists.net/2024/04/next-year-jerusalem-medieval-origins/|זייטל=Medievalists.net|דאטום=April 22, 2024}}}}. | ||
דער ערשטער דאקומענטירטער ערשיינונג פון דעם וואונטש איז אין א פיוט פון דעם שפּאנישן [[רבי יוסף אבן אביתור]] (ענדע 10'טער יארהונדערט). זיין פיוט "אאמיר מסתתר", וועלכע איז געפונען געווארן אין דער קאירא גניזה און ערשיינט אין פילע אשכנזישע מחזורים ביי די פיוטים פאר שבת הגדול{{הערה|[https://he.wikisource.org/wiki/סידור/נוסח_אשכנז/שבת/שחרית_לשבת_הגדול_(מזרחי) שחרית לשבת הגדול], אויף וויקיטקסט}}, ענדיגט זיך מיט דער פראזע: "בירושלים לשנה הבאה". אין דעם פיוט "ידידך מאמש" פון רבי יהודה [[אבן גיאת]] (11'טער יארהונדערט) ערשיינט די פראזע אין די מער באקאנטע סדר, "לשנה הבאה בירושלים"{{הערה|{{אוצר החכמה|שולמית אליצור|תרביץ|182819|page=20|קעפל=בין יוסף ליוסף: לזהות מחברו של יוצר קדום|באנד=עא [א–ב] (תשרי–אדר תשס"ב), עמ' 85}}; הנ"ל, "[https://jstudies.huji.ac.il/sites/default/files/jstudies/files/tarbiz_-_8502_-_archive_from_irit_-_03_-_elizur_-_pp._293-307.pdf כהיום הזה בירושלים: למקורה, לתפוצתה ולגלגוליה של תפילה לסיום טקסים]", '''תרביץ''' פה [ב] (טבת תשע"ח), עמ' 305.}}. | דער ערשטער דאקומענטירטער ערשיינונג פון דעם וואונטש איז אין א פיוט פון דעם שפּאנישן [[רבי יוסף אבן אביתור]] (ענדע 10'טער יארהונדערט). זיין פיוט "אאמיר מסתתר", וועלכע איז געפונען געווארן אין דער קאירא גניזה און ערשיינט אין פילע אשכנזישע מחזורים ביי די פיוטים פאר שבת הגדול{{הערה|[https://he.wikisource.org/wiki/סידור/נוסח_אשכנז/שבת/שחרית_לשבת_הגדול_(מזרחי) שחרית לשבת הגדול], אויף וויקיטקסט}}, ענדיגט זיך מיט דער פראזע: "בירושלים לשנה הבאה". אין דעם פיוט "ידידך מאמש" פון רבי יהודה [[אבן גיאת]] (11'טער יארהונדערט) ערשיינט די פראזע אין די מער באקאנטע סדר, "לשנה הבאה בירושלים"{{הערה|{{אוצר החכמה|שולמית אליצור|תרביץ|182819|page=20|קעפל=בין יוסף ליוסף: לזהות מחברו של יוצר קדום|באנד=עא [א–ב] (תשרי–אדר תשס"ב), עמ' 85}}; הנ"ל, "[https://jstudies.huji.ac.il/sites/default/files/jstudies/files/tarbiz_-_8502_-_archive_from_irit_-_03_-_elizur_-_pp._293-307.pdf כהיום הזה בירושלים: למקורה, לתפוצתה ולגלגוליה של תפילה לסיום טקסים]", '''תרביץ''' פה [ב] (טבת תשע"ח), עמ' 305.}}. | ||
| שורה 18: | שורה 18: | ||
==באנוץ== | ==באנוץ== | ||
די פראזע ווערט גענוצט אין פארשידענע געלעגנהייטן: | די פראזע ווערט גענוצט אין פארשידענע געלעגנהייטן: | ||
*דער סדר פון פסח ביינאכט פירט אויס מיט די פראזע. | |||
דער סדר פון פסח ביינאכט פירט אויס מיט די פראזע. | *אין [[מזרח אייראפע]]אישע קהילות, אריינגערעכנט פולין, האט מען זיך געפירט צו זאגן די פראזע ביים ענדע פון [[נעילה]], דער לעצטער תפילה פון יום כיפור{{הערה|זע רבי ידידיה טיאה ווייל, '''לבושי בדים''', ירושלים תשמ"ח, זייט קצו, 17031}}{{הערה|מטה אפרים סימן תרכ"ג סעיף ז'; {{משנה ברורה|תרכג|יג}}.}}. אין אנדערע קהילות איז דאס נישט איינגעפירט. | ||
==מאדערנע ענדערונגען און קאנטראווערסיעס== | ==מאדערנע ענדערונגען און קאנטראווערסיעס== | ||
די תפילה ווערט געזאגט אין יעדן ארט, אויך אין ירושלים אליין. פארהאן אזעלכע אין ארץ ישראל וואס פירן זיך צו זאגן "לשנה הבאה בירושלים הבנויה", און עס ווערט אפט באצייכנט אלס "נוסח ארץ ישראל" אדער "נוסח ירושלים". עס ווערט געברענגט בשם דעם סאטמארער רבי און דער בריסקער רב קעגנערשאפט צו דעם נוסח{{הערה|שם=ציון}}. אויך רבי חיים נאה האט גע'טענה'ט אז דער אלטער מנהג אין ירושלים איז נישט אזוי געווען צו זאגן{{הערה|זע {{אוצר החכמה|רבי גבריאל ציננער|נטעי גבריאל|52829|באנד=יום הכיפורים|ירושלים תשס"א, זייט תכז הערה לח}}}}. | די תפילה ווערט געזאגט אין יעדן ארט, אויך אין ירושלים אליין. פארהאן אזעלכע אין ארץ ישראל וואס פירן זיך צו זאגן "לשנה הבאה בירושלים הבנויה", און עס ווערט אפט באצייכנט אלס "נוסח ארץ ישראל" אדער "נוסח ירושלים". עס ווערט געברענגט בשם דעם סאטמארער רבי און דער בריסקער רב קעגנערשאפט צו דעם נוסח{{הערה|שם=ציון}}. אויך רבי חיים נאה האט גע'טענה'ט אז דער אלטער מנהג אין ירושלים איז נישט אזוי געווען צו זאגן{{הערה|זע {{אוצר החכמה|רבי גבריאל ציננער|נטעי גבריאל|52829|באנד=יום הכיפורים|ירושלים תשס"א, זייט תכז הערה לח}}}}. | ||
זינט דער [[זעקס טאגיגער מלחמה]] האבן מזרחיסטישע קרייזן אנגעהויבן צו זאגן און זינגען די תפילה ענדע דאווענען פון [[יום העצמאות]] און [[יום ירושלים]]. | |||
אין אמעריקע איז די ענגלישע פראַזע "Next Year in Jerusalem" נישט ערשינען אין קיין אמעריקאנער הגדה פאר 1942. דאס איז געווען צוליב מורא פאר אז עס זאל נישט אויסזען ווי אידן האָבן טאפעלטע לויאַליטעטן. דער ערשטער וואָס האָט דאָס עפנטליך איבערגעזעצט אויף ענגליש איז געווען Cecil Roth אין ענגלאַנד אין 1934. אין אמעריקע האט מאָריץ סאַמועל און די "de Sola Pool Haggadah" (וואס איז פארשפרייט געווארן צו אמעריקאנער סאלדאטן במשך דעם צווייטן וועלט־קריג) געבראכן דעם טאַבו, ווי די קאמף קעגן נאציזם און דער שטיצע פאר א אידישער מדינה האבן געוואקסן{{הערה|1=Sarna, Jonathan D., '[https://doi.org/10.1093/oso/9780197783214.003.0001 The Transformation of “Next Year in Jerusalem” in the Postwar American Haggadah]', in Richard I. Cohen (ed.), ''Jerusalem Transformed: Politics, Culture, and Hidden Corners'' (2024).}}. | אין אמעריקע איז די ענגלישע פראַזע "Next Year in Jerusalem" נישט ערשינען אין קיין אמעריקאנער הגדה פאר 1942. דאס איז געווען צוליב מורא פאר אז עס זאל נישט אויסזען ווי אידן האָבן טאפעלטע לויאַליטעטן. דער ערשטער וואָס האָט דאָס עפנטליך איבערגעזעצט אויף ענגליש איז געווען Cecil Roth אין ענגלאַנד אין 1934. אין אמעריקע האט מאָריץ סאַמועל און די "de Sola Pool Haggadah" (וואס איז פארשפרייט געווארן צו אמעריקאנער סאלדאטן במשך דעם צווייטן וועלט־קריג) געבראכן דעם טאַבו, ווי די קאמף קעגן נאציזם און דער שטיצע פאר א אידישער מדינה האבן געוואקסן{{הערה|1=Sarna, Jonathan D., '[https://doi.org/10.1093/oso/9780197783214.003.0001 The Transformation of “Next Year in Jerusalem” in the Postwar American Haggadah]', in Richard I. Cohen (ed.), ''Jerusalem Transformed: Politics, Culture, and Hidden Corners'' (2024).}}. | ||
| שורה 33: | שורה 31: | ||
עס איז פארהאן א באקאנטע חסידישע ניגון אויף די ווערטער. אין טייל חסידישע הויפן זינגט מען די ניגון מיט מער ווערטער: "ישועת ה' כהרף עין, לשנה הבאה בירושלים, אנא ה' הושיעה נא, לשנה הבאה בירושלים הבנויה". | עס איז פארהאן א באקאנטע חסידישע ניגון אויף די ווערטער. אין טייל חסידישע הויפן זינגט מען די ניגון מיט מער ווערטער: "ישועת ה' כהרף עין, לשנה הבאה בירושלים, אנא ה' הושיעה נא, לשנה הבאה בירושלים הבנויה". | ||
נאך א באוואוסטע ניגון וואס ווערט געזונגען ביי אסאך חרדישע חתונות איז ערשינען אין די אלבום פון [[מרדכי בן דוד]], "אוהבי השם". א ברסלב'ער פיוט וואס מען זינגט פסח, לויפט אויף די א"ב "אדיר הוציאנו ממצרים, בחור יחזירנו לירושלים", און דערנאך די פזמון "לשנה הבאה בירושלים". אויף דעם זעלבן קאמפאזיציע, איז באקאנט פונעם [[ישוב הישן]] פון ירושלים, אויף די ווערטער "תמחה את זכר | נאך א באוואוסטע ניגון וואס ווערט געזונגען ביי אסאך חרדישע חתונות איז ערשינען אין די אלבום פון [[מרדכי בן דוד]], "אוהבי השם". א ברסלב'ער פיוט וואס מען זינגט פסח, לויפט אויף די א"ב "אדיר הוציאנו ממצרים, בחור יחזירנו לירושלים", און דערנאך די פזמון "לשנה הבאה בירושלים". אויף דעם זעלבן קאמפאזיציע, איז באקאנט פונעם [[ישוב הישן]] פון ירושלים, אויף די ווערטער "תמחה את זכר עמלק מתחת השמים, לשנה הבאה בירושלים". | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||