בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,359
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 24: | שורה 24: | ||
ער האט שטודירט געזעץ, באקומען א באַקאַלאַורוס אין בילדונג פון רוזוועלט אוניווערסיטעט אין 1954 און א געזעץ דעגרי פון דעפּאָל אוניווערזיטעט אין 1956. | ער האט שטודירט געזעץ, באקומען א באַקאַלאַורוס אין בילדונג פון רוזוועלט אוניווערסיטעט אין 1954 און א געזעץ דעגרי פון דעפּאָל אוניווערזיטעט אין 1956. | ||
אין פּאראלעל מיט זיינע לעגאלע שטודיעס האט הרב וויין געלערנט אין 'בית מדרש לתורה' אין שיקאַגאָ, וואס איז געגרינדעט געווארן דורך זיין זיידע הרב רובינשטיין און וואו ער האט באקומען סמיכה דורך זיין רבי, [[רבי חיים קרייזווירטה]]. זיינע אנדערע רבי'ס זענען געווען רבי מרדכי רוגוב{{הערה|איבער אים: {{אישי ישראל|רבי מרדכי רוגוב}}.}} און רבי ישראל מענדל הכהן קאפּלאן{{הערה|איבער אים: {{אישי ישראל|רבי ישראל מנדל קפלן}}.}}{{הערה | אין פּאראלעל מיט זיינע לעגאלע שטודיעס האט הרב וויין געלערנט אין 'בית מדרש לתורה' אין שיקאַגאָ, וואס איז געגרינדעט געווארן דורך זיין זיידע הרב רובינשטיין און וואו ער האט באקומען סמיכה דורך זיין רבי, [[רבי חיים קרייזווירטה]]. זיינע אנדערע רבי'ס זענען געווען רבי מרדכי רוגוב{{הערה|איבער אים: {{אישי ישראל|רבי מרדכי רוגוב}}.}} און רבי ישראל מענדל הכהן קאפּלאן{{הערה|איבער אים: {{אישי ישראל|רבי ישראל מנדל קפלן}}.}}{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://matzav.com/boruch-dayan-emes-rav-berel-wein-ztl/|קעפל=Boruch Dayan Emes: Rav Berel Wein zt”l|זייטל=Matzav.com|דאטום=August 16, 2025}}.|שם=מצב|כיוון=שמאל}}. | ||
אין יאר תשט"ו (1955) האט ער חתונה געהאט מיט יוכבד ("דזשעקי") לעווין, וועלכע איז געבוירן אין וואַסיקי, ליטע, און האט ביי די פיר יאר אלט עמיגרירט מיט איר פאמיליע קיין [[דעטרויט]]{{הערה|שם=מצב}}, וואו איר פאטער הרב אליעזר לעווין, א נאענטער תלמיד פונעם חפץ חיים, האט געדינט אלס רב איבער זעכציג יאר{{הערה|[[ע:רבי אליעזר לוין|רבי אליעזר לוין]], אויף המכלול אין העברעאיש.}}. אין שיקאַגאָ האבן זיי געהאט פיר קינדער. יוכבד איז נפטר געווארן אין 2006, און ער האט שפּעטער חתונה געהאט מיט מירא כהן, אן אייניקל פון א צאל חסידישע גזע'ס און א מלחמה איבערלעבער, וועלכע איז נפטר געווארן אין 2018{{הערה| | אין יאר תשט"ו (1955) האט ער חתונה געהאט מיט יוכבד ("דזשעקי") לעווין, וועלכע איז געבוירן אין וואַסיקי, ליטע, און האט ביי די פיר יאר אלט עמיגרירט מיט איר פאמיליע קיין [[דעטרויט]]{{הערה|שם=מצב}}, וואו איר פאטער הרב אליעזר לעווין, א נאענטער תלמיד פונעם חפץ חיים, האט געדינט אלס רב איבער זעכציג יאר{{הערה|[[ע:רבי אליעזר לוין|רבי אליעזר לוין]], אויף המכלול אין העברעאיש.}}. אין שיקאַגאָ האבן זיי געהאט פיר קינדער. יוכבד איז נפטר געווארן אין 2006, און ער האט שפּעטער חתונה געהאט מיט מירא כהן, אן אייניקל פון א צאל חסידישע גזע'ס און א מלחמה איבערלעבער, וועלכע איז נפטר געווארן אין 2018{{הערה|{{cite news|last=Davis|first=Lenore|newspaper=Five Towns Jewish Times|url=https://thefivetowns.com/passing-rebbetzin-mira-cohen-wein|title=Passing of Rebbetzin Mira Cohen Wein|date=January 12, 2018}}.|כיוון=שמאל}}. | ||
===קאריערע אין אמעריקע=== | ===קאריערע אין אמעריקע=== | ||
פון | פון תשט"ז ביז תשכ"ד האט הרב וויין פּראקטיצירט אלס אדוואקאט אין שיקאגאָ. ער האט געזאגט אז ער האט נישט הנאה געהאט פון דעם געזעץ פעלד, ווייל ער האט דארט געזען מענטשן אין זייער ערגסטן צושטאנד{{הערה|שם=משפח25}}. | ||
אין יאר תשכ"ד אין עלטער פון 30, איז ער געווארן דער רב אין קהילת בית ישראל אין [[מיאמי ביטש]], פלארידע, וואו ער איז געבליבן ביז תשל"ב. ער האט אויסגעברייטערט די קהילה פון 39 פאמיליעס צו 250{{הערה|1=https://www.rocklanddaily.com/news/in-tribute-rabbi-berel-wein-z-l-prominent-monsey-torah-personality}}. דאָרטן האָט ער אויך געדינט אלס איינער פון די הויפּט לערערס אין דער יונגער ישיבה קטנה, מתיבתא פון גרעיטער מיאמי. | אין יאר תשכ"ד, אין עלטער פון 30, איז ער געווארן דער רב אין קהילת בית ישראל אין [[מיאמי ביטש]], פלארידע, וואו ער איז געבליבן ביז תשל"ב. ער האט אויסגעברייטערט די קהילה פון 39 פאמיליעס צו 250{{הערה|1=https://www.rocklanddaily.com/news/in-tribute-rabbi-berel-wein-z-l-prominent-monsey-torah-personality}}. דאָרטן האָט ער אויך געדינט אלס איינער פון די הויפּט לערערס אין דער יונגער ישיבה קטנה, מתיבתא פון גרעיטער מיאמי. אין דער צייט האט ער געשמיעדט נאענטע באציאונגען מיט גדולי ישראל. ער האט דארט אויפגעבויט א מקווה אין שול, וואס דער סאטמארער רבי האט גענוצט, און אזוי ארום באשטעטיגט איר כשרות{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.jewishpress.com/indepth/front-page/miami-beach-memoirs/2014/06/12/4/|שרייבער=Berel Wein|קעפל=Miami Beach Memoirs|זייטל=JewishPress.com|דאטום=14 Sivan 5774}}.|כיוון=שמאל}}. | ||
אין 1967 האט ער באקומען א [[דאקטאר]] אין העברעישע ליטעראטור פון העברעישער טעאלאגישער קאלעדזש{{הערה|1=https://covenantfn.org/award-person/berel-wein/}}. | אין 1967 האט ער באקומען א [[דאקטאר]] אין העברעישע ליטעראטור פון העברעישער טעאלאגישער קאלעדזש{{הערה|1=https://covenantfn.org/award-person/berel-wein/}}. | ||
אין תשל"ב (1972) איז די משפחה אריבער קיין ניו יארק, וואו ער איז באשטימט געווארן אלס עקזעקוטיווער וויצע־פּרעזידענט פון דער ארטאדאקסישער פארבאנד (OU) | אין תשל"ב (1972) איז די משפחה אריבער קיין ניו יארק, וואו ער איז באשטימט געווארן אלס עקזעקוטיווער וויצע־פּרעזידענט פון דער ארטאדאקסישער פארבאנד ([[OU]]). באלד דערנאך, נאך דער פּלוצלינגער פטירה פון רבי אלכסנדר ראזענבערג, האט וויין אים איבערגענומען אלס דער רבנישער אדמיניסטראטאר פון [[OU]] כשרות אפּטיילונג, א פּאזיציע וואס ער האט פארנומען פאר פינף יאר. ער ווערט קרעדיטירט מיט פארוואנדלען די כשרות השגחה אין צפון אמעריקע, אריינברענגענדיג ארדענונג, עפעקטיווקייט און קעמפנדיג קעגן כאאס און אומזיכערע הכשרים{{הערה|שם=משפח25}}. ער איז אחראי געווען פאר'ן איינפירן די OU אין דער פלייש אינדוסטריע{{הערה|1=https://jewishaction.com/jewish-world/people/centennial-spotlight-rabbi-berel-wein/}}. | ||
אין 1973, | אין 1973, האט ער געגרינדעט די קהילה בית תורה אין סאפערן, ניו יארק, וואו ער האט געדינט אלס רב פאר 24 יאר און וועלכע איז געוואקסן צו א פירנדע שול אין דער געגנט{{הערה|שם=אליוו}}. אין 1977 האט ער געגרינדעט ישיבה שערי תורה פון ראקלענד{{הערה|איבער די ישיבה זעט: {{ויקישיבה|ישיבת שערי תורה (מונסי)}}.}}. די ישיבה איז שפעטער אריבערגעפירט געווארן צו די שטח פון זיין שול. ער האט געדינט אלס ראש ישיבה ביז 1997, ווען ער איז ארויף קיין ארץ ישראל. פילע פון זיינע תלמידים זענען שפעטער געווארן אנגעזעענע רבנים און קהילה פירער{{הערה|שם=אליוו|{{cite magazine|last=Olivestone|first=David|title=An 'Author' in History|date=Summer 2021|url=https://jewishaction.com/jewish-world/people/an-author-in-history/|magazine=Jewish Action (OU)}}.|כיוון=שמאל}}. זיין זון, רבי חיים צבי וויין, האט אים איבערגענומען אלס ראש ישיבה. | ||
=== | ===קאריערע אין ארץ ישראל=== | ||
הרב וויין און זיין פרוי | אין 1997 האבן הרב וויין און זיין פרוי געמאכט עליה קיין ארץ ישראל. זיי האבן זיך באזעצט אין דעם [[רחביה]] קווארטאל פון ירושלים, וואו ער איז געווארן דער רב פון בית כנסת הנשיא אין 2002{{הערה|איבער דער שול זעט: [[ע:בית הכנסת הנשיא|בית הכנסת הנשיא]], אויף המכלול אין העברעאיש.}}. ער איז אויך געווען א עלטערער פאַקולטעט מיטגליד פון [[ישיבת אור שמח]] אין ירושלים, וואו ער האט געגעבן שיעורים פאר ענגליש-רעדנדע סטודענטן. | ||
ער האָט ברייט געלעקטשערט אין ישראל און אינדרויסן פון לאַנד, און האָט געשריבן | ער האָט ברייט געלעקטשערט אין ארץ ישראל און אינדרויסן פון לאַנד, און האָט געשריבן א רעגולערע וואכעדיגע קאָלומנע פאר דער ירושלים פּאָסט זינט 1999. ער איז אויך באַוויזן געוואָרן רעגולער אין טעלעוויזיע פּראָגראַמען אין ישראל, ווי "פרעג דעם רב". | ||
===פטירה=== | |||
רבי בערל וויין איז נפטר געווארן אין ירושלים דעם 16טן אויגוסט 2025, אין עלטער פון 91 יאר, נאך עטליכע יאר פון קראנקהייט. ער איז באערדיגט געווארן אויפן הר הזיתים אין ירושלים. | |||
ער איז איבערגעבליבן דורך זיין זון, רבי חיים וויין, און דריי טעכטער: מרת שרי טייטלבוים, מרת מרים געטינגער, און מרת דינה געווירץ, ווי אויך פיל אייניקלעך און אור-אייניקלעך{{הערה|שם=מצב}}. | ער איז איבערגעבליבן דורך זיין זון, רבי חיים וויין, און דריי טעכטער: מרת שרי טייטלבוים, מרת מרים געטינגער, און מרת דינה געווירץ, ווי אויך פיל אייניקלעך און אור-אייניקלעך{{הערה|שם=מצב}}. | ||
| שורה 78: | שורה 77: | ||
==בילדונגס־פילאָזאָפיע== | ==בילדונגס־פילאָזאָפיע== | ||
הרב וויין האט געהאלטן, אז א מאנגל פון וויסן וועגן אידישער געשיכטע פירט צו סעקולאַריזאַציע{{הערה| | הרב וויין האט געהאלטן, אז א מאנגל פון וויסן וועגן אידישער געשיכטע פירט צו סעקולאַריזאַציע{{הערה|1={{לינק|שרייבער=Yonoson Rosenblum|קעפל=The Story That Never Grows Old|אדרעס=https://mishpacha.com/the-story-that-never-grows-old/|זייטל=Mishpacha Magazine|דאטום=מערץ 29, 2022}}.|שם=משפח22|כיוון=שמאל}}. ער האָט אונטערגעשטראָכן די וויכטיקייט פון לערנען היסטאריע ווי אַ לעבעדיגע, פאַרבונדענע געשיכטע, אַנשטאָט בלויז דאַטן און פאַקטן, כדי עס זאָל זיין "לעבעדיג" און פול מיט זינען. זיין ציל איז געווען צו פּראָדוצירן סיי למדנים סיי "מענטשן"{{הערה|1=Rabbi Shlomo Goder, https://covenantfn.org/award-person/berel-wein/}}. ער האָט אָנגעוויזן אויף דעם באַדייט פון פאַרבינדן זיך מיט דער רייכער פאַרגאַנגענהייט פון אידישן פאָלק צו בויען אַ זינפולע צוקונפט. | ||
ער האָט געגלייבט אַז די געשיכטע פון דעם אידישן פאָלק איז אַ אָפּשפּיגלונג פון ווי גאָט אַרבעט אין דער וועלט. ער האָט גע'טענה'ט אַז די צוקונפט פון דעם אידישן פאָלק איז פאַרבונדן מיט דער מדינת ישראל, און אַז די איצטיגע גערודער איז אַ קאַמף פאַר דער אידענטיטעט פון א אידישער מדינה, מיט א דגש אויף דער ראָלע פון תורה אין איר{{הערה|1=https://www.youtube.com/watch?v=-VIGL23pYVM}}. | ער האָט געגלייבט אַז די געשיכטע פון דעם אידישן פאָלק איז אַ אָפּשפּיגלונג פון ווי גאָט אַרבעט אין דער וועלט. ער האָט גע'טענה'ט אַז די צוקונפט פון דעם אידישן פאָלק איז פאַרבונדן מיט דער מדינת ישראל, און אַז די איצטיגע גערודער איז אַ קאַמף פאַר דער אידענטיטעט פון א אידישער מדינה, מיט א דגש אויף דער ראָלע פון תורה אין איר{{הערה|1=https://www.youtube.com/watch?v=-VIGL23pYVM}}. | ||
| שורה 84: | שורה 83: | ||
==איינפלוסן און באַציאונגען== | ==איינפלוסן און באַציאונגען== | ||
;[[הרב יצחק אייזיק הלוי הערצאג|רבי יצחק אייזיק הלוי הערצאג]] (הויפּט רב פון ארץ ישראל): א שליסל איינפלוס אויף הרב וויין. אין עלטער פון 11 יאָר, האָט הרב וויין געהערט ווי הרב הערצאג וויינט איבער דעם אוממעגליכקייט צוריקצובאקומען 10,000 אידישע קינדער פון קאטוילישע אינסטיטוציעס נאָך דעם חורבן, און האט ארויסגערופן דעם עולם: "וואס וועט איר טאָן פאַר די קינדער פון כלל ישראל?" די ווערטער האבן אים געפאָלגט און מאָטיווירט זיין גאַנץ לעבן. | ;[[הרב יצחק אייזיק הלוי הערצאג|רבי יצחק אייזיק הלוי הערצאג]] (הויפּט רב פון ארץ ישראל): א שליסל איינפלוס אויף הרב וויין. אין עלטער פון 11 יאָר, האָט הרב וויין געהערט ווי הרב הערצאג וויינט איבער דעם אוממעגליכקייט צוריקצובאקומען 10,000 אידישע קינדער פון קאטוילישע אינסטיטוציעס נאָך דעם חורבן, און האט ארויסגערופן דעם עולם: "וואס וועט איר טאָן פאַר די קינדער פון כלל ישראל?" די ווערטער האבן אים געפאָלגט און מאָטיווירט זיין גאַנץ לעבן. | ||
;[[הערמאן וואוק|הערמאַן וואָוק]]: דער פּוליצער פּרייז געווינער און שרייבער, האט באַאיינפלוסט הרב וויינ'ס אַמביציעס מיט אַ רעדע וואָס האָט פאַרטיידיגט תורה לערנען און אָבזערוואַנץ פאַר אַ נישט-פרומען עולם, וואָס האָט געוויזן אַז אָרטאָדאָקסיע קען זיין דערפאָלגרייך אין אַמעריקע{{הערה | ;[[הערמאן וואוק|הערמאַן וואָוק]]: דער פּוליצער פּרייז געווינער און שרייבער, האט באַאיינפלוסט הרב וויינ'ס אַמביציעס מיט אַ רעדע וואָס האָט פאַרטיידיגט תורה לערנען און אָבזערוואַנץ פאַר אַ נישט-פרומען עולם, וואָס האָט געוויזן אַז אָרטאָדאָקסיע קען זיין דערפאָלגרייך אין אַמעריקע{{הערה|{{לינק|שרייבער=|קעפל=Rabbi Berel Wein: Influences & Reflections|אדרעס=https://aish.com/rabbi-berel-wein-influences-reflections/|זייטל=Aish|דאטום=אפריל 1, 2025}}.|שם=איש|כיוון=שמאל}}. | ||
;רבי פנחס מרדכי טייץ: זיין אָפּטימיזם וועגן אַ וואַקסנדיקער, וויכטיקער אָרטאָדאָקסיע אין אַמעריקע האָט אים געמאַכט צו אַ העלדישער פיגור און פירער פאַר הרב וויין{{הערה|שם=איש}}. | ;רבי פנחס מרדכי טייץ: זיין אָפּטימיזם וועגן אַ וואַקסנדיקער, וויכטיקער אָרטאָדאָקסיע אין אַמעריקע האָט אים געמאַכט צו אַ העלדישער פיגור און פירער פאַר הרב וויין{{הערה|שם=איש}}. | ||
;סאטמארער רבי, [[רבי יואל טייטלבוים]]: טראָץ זייערע אידעאָלאָגישע חילוקי דעות (הרב וויין איז געווען פּראָ-ציוניסטיש, און דער סאטמארער רבי שטאטש אַנטי-ציוניסטיש), האָט הרב וויין טיף באַוואונדערט זיין גאונות און צדקות. הרב וויין האָט דערציילט פערזענליכע אינטעראַקציעס מיט דעם רבי'ן, אַריינגערעכנט דעם רבי'נס שטיצע פאַר זיין מקוה און כשר פיס־עסן איניציאַטיוון. דער רבי'נס פילאָסאָפיע איז געווען אַז יונגעלייט, וואָס קענען נישט לערנען פול-צייט, זאָלן גיין אַרבעטן. | ;סאטמארער רבי, [[רבי יואל טייטלבוים]]: טראָץ זייערע אידעאָלאָגישע חילוקי דעות (הרב וויין איז געווען פּראָ-ציוניסטיש, און דער סאטמארער רבי שטאטש אַנטי-ציוניסטיש), האָט הרב וויין טיף באַוואונדערט זיין גאונות און צדקות. הרב וויין האָט דערציילט פערזענליכע אינטעראַקציעס מיט דעם רבי'ן, אַריינגערעכנט דעם רבי'נס שטיצע פאַר זיין מקוה און כשר פיס־עסן איניציאַטיוון. דער רבי'נס פילאָסאָפיע איז געווען אַז יונגעלייט, וואָס קענען נישט לערנען פול-צייט, זאָלן גיין אַרבעטן. | ||