4,450
רעדאגירונגען
ק
(diffedit)
ק ((diffedit)) |
|||
| (2 מיטלסטע ווערסיעס פון איין אנדער באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 33: | שורה 33: | ||
'''רבי יואל טייטלבוים''' (גערופן: ''רבי יואליש'', [[י"ז טבת]] [[ה'תרמ"ז]] 1887- [[כ"ו אב]] [[ה'תשל"ט]] 1979) איז געווען דער גרינדער און פירער פון דעם [[סאטמאר (חסידות)|סאטמארער]] חסידות. דער מחבר פון די ספרים "ויואל משה" און "דברי יואל". ברייט באקאנט מיט זיין שטארקער קעגנערשאפט צו [[ציוניזם]] און צו דער [[אגודת ישראל]]. האט ערפילט א צענטראלע שטעלע ביים צוריקשטעלן דעם חרדי'שן אידנטום, נאכ'ן דורכגיין דעם ביטערן [[חורבן אייראפע]]. | '''רבי יואל טייטלבוים''' (גערופן: ''רבי יואליש'', [[י"ז טבת]] [[ה'תרמ"ז]] 1887- [[כ"ו אב]] [[ה'תשל"ט]] 1979) איז געווען דער גרינדער און פירער פון דעם [[סאטמאר (חסידות)|סאטמארער]] חסידות. דער מחבר פון די ספרים "ויואל משה" און "דברי יואל". ברייט באקאנט מיט זיין שטארקער קעגנערשאפט צו [[ציוניזם]] און צו דער [[אגודת ישראל]]. האט ערפילט א צענטראלע שטעלע ביים צוריקשטעלן דעם חרדי'שן אידנטום, נאכ'ן דורכגיין דעם ביטערן [[חורבן אייראפע]]. | ||
== ביאגראפיע == | ==ביאגראפיע== | ||
ער איז געבוירן געווארן אין [[סיגוט]], וואס איז דאן געווען באהערשט דורך דער [[עסטרייך אונגארישע אימפעריע|עסטרייך־אונגארישער אימפעריע]] (היינט אין [[רומעניע]]) י"ז טבת תרמ"ז, צו זיין גרויסן פאטער [[רבי חנניה יו"ט ליפא טייטלבוים]] בעל "קדושת יום טוב" און צו זיין מוטער מרת חנה, די טאכטער פון [[רבי יואל אשכנזי]] פון [[זלאטשאוו]]. | ער איז געבוירן געווארן אין [[סיגוט]], וואס איז דאן געווען באהערשט דורך דער [[עסטרייך אונגארישע אימפעריע|עסטרייך־אונגארישער אימפעריע]] (היינט אין [[רומעניע]]) י"ז טבת תרמ"ז, צו זיין גרויסן פאטער [[רבי חנניה יו"ט ליפא טייטלבוים]] בעל "קדושת יום טוב" און צו זיין מוטער מרת חנה, די טאכטער פון [[רבי יואל אשכנזי]] פון [[זלאטשאוו]]. | ||
=== אפשטאם === | ===אפשטאם=== | ||
דער יחוס פון די טייטלבוים משפחה ציעט זיך ביז דעם גרויסן רבי פון חסידים, [[רבי משה טייטלבוים (ישמח משה)|רבי משה טייטלבוים]] זצ"ל פון [[איהעל]] באקאנט אלס דער "'''ישמח משה'''''"''. דער ישמח משה האט געשטאמט פון [[פשעמישל]], [[גאליציע]], און איז ערשט געווען א [[מתנגד]], שפעטער איז ער געווארן א [[חסידות|חסיד]] און א תלמיד פון דעם [[רבי יעקב יצחק פון לובלין|חוזה פון לובלין]] אונטער דער השפעה פון זיין איידעם, '''ר' [[רבי אריה לייביש ליפשיץ]]''', דער '''אריה דבי עילאי'''. דער ישמח משה איז געווען באקאנט מיט געבן [[קמיעות|קמיע]]'ס וואס מ'האט דערמיט געזעהן גאר וואונדערליכע זאכן, אפי' די ארומיגע גוים האבן געוואוסט דערפון. | דער יחוס פון די טייטלבוים משפחה ציעט זיך ביז דעם גרויסן רבי פון חסידים, [[רבי משה טייטלבוים (ישמח משה)|רבי משה טייטלבוים]] זצ"ל פון [[איהעל]] באקאנט אלס דער "'''[[רבי משה טייטלבוים (ישמח משה)|ישמח משה]]'''''"''. דער ישמח משה האט געשטאמט פון [[פשעמישל]], [[גאליציע]], און איז ערשט געווען א [[מתנגד]], שפעטער איז ער געווארן א [[חסידות|חסיד]] און א תלמיד פון דעם [[רבי יעקב יצחק פון לובלין|חוזה פון לובלין]] אונטער דער השפעה פון זיין איידעם, '''ר' [[רבי אריה לייביש ליפשיץ]]''', דער '''אריה דבי עילאי'''. דער ישמח משה איז געווען באקאנט מיט געבן [[קמיעות|קמיע]]'ס וואס מ'האט דערמיט געזעהן גאר וואונדערליכע זאכן, אפי' די ארומיגע גוים האבן געוואוסט דערפון. | ||
ווען דער ישמח משה איז נסתלק געווארן אום [[כ"ח תמוז]] [[ה'תר"א]] האבן זיינע קינדער נישט מצליח געווען אנצוהאלטן דאס רבנות אין [[איהעל]] צוליב דער ארטיגער שטארק מתנגדישער קהילה. זיין איינציגער זון [[רבי אלעזר ניסן טייטלבוים]] האט געהאט א שארפע הנהגה, נאכן זיין רב פאר א קורצער וויילע אין [[סיגוט]] האט ער צוליב שטרייטן מיט די [[קאסוב (חסידות)|קאסובער]] חסידים זיך אריבערגעצויגן קיין [[דראהאביטש]], די היים שטאט פון זיין פרוי מרת רוזא בלימא, די טאכטער פון ר' אהרן פון חאדאראוו (לעבן דראהאביטש), אין מזרח [[גאליציע]], און פאקטיש ממלא מקום געווען זיין שווער, וואו ער איז געווען דארט רב ביז זיין פטירה שבת תשובה תרט"ו. | ווען דער ישמח משה איז נסתלק געווארן אום [[כ"ח תמוז]] [[ה'תר"א]] האבן זיינע קינדער נישט מצליח געווען אנצוהאלטן דאס רבנות אין [[איהעל]] צוליב דער ארטיגער שטארק מתנגדישער קהילה. זיין איינציגער זון [[רבי אלעזר ניסן טייטלבוים]] האט געהאט א שארפע הנהגה, נאכן זיין רב פאר א קורצער וויילע אין [[סיגוט]] האט ער צוליב שטרייטן מיט די [[קאסוב (חסידות)|קאסובער]] חסידים זיך אריבערגעצויגן קיין [[דראהאביטש]], די היים שטאט פון זיין פרוי מרת רוזא בלימא, די טאכטער פון ר' אהרן פון חאדאראוו (לעבן דראהאביטש), אין מזרח [[גאליציע]], און פאקטיש ממלא מקום געווען זיין שווער, וואו ער איז געווען דארט רב ביז זיין פטירה שבת תשובה תרט"ו. | ||
| שורה 49: | שורה 49: | ||
דער קדושת יו"ט איז נסתלק געווארן [[כ"ט שבט]] [[ה'תרס"ד]]. ער האט איבערגעלאזט צוויי זין, דער בכור [[רבי חיים צבי טייטלבוים (עצי חיים)|חיים צבי טייטלבוים]] באקאנט אלס דער עצי חיים, ער האט ממלא מקום געווען דעם טאטען אלס רב אין [[סיגוט]], ער איז געווען דער פאטער פון דעם צווייטער סאטמארער רבי דער [[ברך משה]]. דער יונגערער זון איז געווען רבי יואל. | דער קדושת יו"ט איז נסתלק געווארן [[כ"ט שבט]] [[ה'תרס"ד]]. ער האט איבערגעלאזט צוויי זין, דער בכור [[רבי חיים צבי טייטלבוים (עצי חיים)|חיים צבי טייטלבוים]] באקאנט אלס דער עצי חיים, ער האט ממלא מקום געווען דעם טאטען אלס רב אין [[סיגוט]], ער איז געווען דער פאטער פון דעם צווייטער סאטמארער רבי דער [[ברך משה]]. דער יונגערער זון איז געווען רבי יואל. | ||
=== זיינע יונגע יארן === | ===זיינע יונגע יארן=== | ||
[[טעקע:Satmar romania.JPG|קליין|200px|רבי יואל אין דער שטאט סאטמאר, רומעניע, אלס רב]] | [[טעקע:Satmar romania.JPG|קליין|200px|רבי יואל אין דער שטאט סאטמאר, רומעניע, אלס רב]] | ||
רבי יואל איז אויפגעוואקסן ביי זיין פאטער אין [[סיגוט]] וואו ער האט געוואוינט ביז צו זיין חתונה. ער האט חתונה געהאט אין יאר תרס"ד, ממש פאר זיין פאטערס הסתלקות, מיט דער טאכטער פון [[רבי אברהם חיים הורוויץ (פלאנטש)|אברהם חיים הורוויץ]] ז"ל, דער פלאַנטשער רב, א [[ראפשיץ (חסידות)|ראפשיצער]] און דזשיקאווער אייניקל. אויך זענען זיי געווען קוזינען ווייל ר' אברהם חיים'ס פאטער [[רבי משה הורוויץ|משה'לע ראזוואדאווער]] איז געווען איין איידעם ביים [[יקותיאל יהודה טייטלבוים|ייטב לב]]. | רבי יואל איז אויפגעוואקסן ביי זיין פאטער אין [[סיגוט]] וואו ער האט געוואוינט ביז צו זיין חתונה. ער האט חתונה געהאט אין יאר תרס"ד, ממש פאר זיין פאטערס הסתלקות, מיט דער טאכטער פון [[רבי אברהם חיים הורוויץ (פלאנטש)|אברהם חיים הורוויץ]] ז"ל, דער פלאַנטשער רב, א [[ראפשיץ (חסידות)|ראפשיצער]] און דזשיקאווער אייניקל. אויך זענען זיי געווען קוזינען ווייל ר' אברהם חיים'ס פאטער [[רבי משה הורוויץ|משה'לע ראזוואדאווער]] איז געווען איין איידעם ביים [[יקותיאל יהודה טייטלבוים|ייטב לב]]. | ||
| שורה 59: | שורה 59: | ||
אין יאר תרצ"ו איז רבי יואל געווארן אן אלמן, ווען זיין פרוי חוה איז געשטארבן פון א [[הארץ]] קראנקייט, זי ליגט אין סאטמאר. א יאר שפעטער האט ער געהייראט מרת אלטע פייגא שפירא ע"ה, א יונג ארעם מיידל א יתומה, פון [[טשענסטכאוו]], [[פוילן]]. איר פאטער רבי אביגדור שפירא ז"ל, וואס האט שוין נישט געלעבט, איז געווען א חסידישער רב אין טשענסטכאוו, אן אייניקל פונעם שרף פון [[מאגלניצא]] (וואס איז געווען אן איידעם פון דעם [[קאזשניצער מגיד|מגיד פון קאזשניץ]]) און פון [[מאור ושמש]]. רבי יואל איז אריבערגעפארן קיין [[טשעבין]] לעבן [[קראקע]], ווי די חתונה איז פארגעקומען, דער מסדר קידושין איז געווען הגאון דער [[רבי דוב בעריש וויידנפעלד|טשעבינער רב]]. די רביצין אלטע פייגא האט קיינמאל געהאט קינדער, זי איז נפטר געווארן אין יאר תשס"א, און זי ליגט לעבן איר מאן אויפ'ן בית החיים אין [[קרית יואל]]. | אין יאר תרצ"ו איז רבי יואל געווארן אן אלמן, ווען זיין פרוי חוה איז געשטארבן פון א [[הארץ]] קראנקייט, זי ליגט אין סאטמאר. א יאר שפעטער האט ער געהייראט מרת אלטע פייגא שפירא ע"ה, א יונג ארעם מיידל א יתומה, פון [[טשענסטכאוו]], [[פוילן]]. איר פאטער רבי אביגדור שפירא ז"ל, וואס האט שוין נישט געלעבט, איז געווען א חסידישער רב אין טשענסטכאוו, אן אייניקל פונעם שרף פון [[מאגלניצא]] (וואס איז געווען אן איידעם פון דעם [[קאזשניצער מגיד|מגיד פון קאזשניץ]]) און פון [[מאור ושמש]]. רבי יואל איז אריבערגעפארן קיין [[טשעבין]] לעבן [[קראקע]], ווי די חתונה איז פארגעקומען, דער מסדר קידושין איז געווען הגאון דער [[רבי דוב בעריש וויידנפעלד|טשעבינער רב]]. די רביצין אלטע פייגא האט קיינמאל געהאט קינדער, זי איז נפטר געווארן אין יאר תשס"א, און זי ליגט לעבן איר מאן אויפ'ן בית החיים אין [[קרית יואל]]. | ||
=== זיין רבנות=== | ===זיין רבנות=== | ||
[[טעקע:SatmarRebbe36.jpg|קליין|200px|רבי יואל באגריסט זיך מיטן ראמענישן קייסער [[קאראל דער דריטער]], 1936.]] | [[טעקע:SatmarRebbe36.jpg|קליין|200px|רבי יואל באגריסט זיך מיטן ראמענישן קייסער [[קאראל דער דריטער]], 1936.]] | ||
בעת ער האט געוואוינט און סאטמאר אלס אינגערמאן, נאך דער פטירה פון דעם סאטמארער רב '''[[רבי יהודה גרינוואלד]]''', בעל "שבט מיהודה", איז געווען די רעדע אים אויפצונעמען פאר מרא דאתרא, אבער עס איז נישט געקומען לידי מעשה.{{מקור}} נאך אפאר יאר זיצן אין סאטמאר האט ער אנגענומען זיין ערשטע רבנות פאסטן אין דער שטאט [[ארשעווע]], א קליין שטעטל אין [[קארפאטארוס]], לעבן [[מונקאטש]], וואו ער האט אויך געפירט א ישיבה. | בעת ער האט געוואוינט און סאטמאר אלס אינגערמאן, נאך דער פטירה פון דעם סאטמארער רב '''[[רבי יהודה גרינוואלד]]''', בעל "שבט מיהודה", איז געווען די רעדע אים אויפצונעמען פאר מרא דאתרא, אבער עס איז נישט געקומען לידי מעשה.{{מקור}} נאך אפאר יאר זיצן אין סאטמאר האט ער אנגענומען זיין ערשטע רבנות פאסטן אין דער שטאט [[ארשעווע]], א קליין שטעטל אין [[קארפאטארוס]], לעבן [[מונקאטש]], וואו ער האט אויך געפירט א ישיבה. | ||
| שורה 82: | שורה 82: | ||
סאטמארער [[חסידים]] גלייבן אז די סיבה פארוואס קאסטנער האט אים מיטגענומען איז צוליב א [[חלום]] וואס קאסטנער'ס [[שווער]] האט געהאט וואס זיין [[מאמע]] קומט אים אין [[חלום]] אז אויב דער רבי וועט נישט זיין אויפן באן, וועט קיינער נישט איבערלעבן. | סאטמארער [[חסידים]] גלייבן אז די סיבה פארוואס קאסטנער האט אים מיטגענומען איז צוליב א [[חלום]] וואס קאסטנער'ס [[שווער]] האט געהאט וואס זיין [[מאמע]] קומט אים אין [[חלום]] אז אויב דער רבי וועט נישט זיין אויפן באן, וועט קיינער נישט איבערלעבן. | ||
=== אין אמעריקע=== | ===אין אמעריקע=== | ||
ער האט געוואוינט פאר א שטיק צייט נאך דער [[צווייטע וועלט מלחמה|מלחמה]] אין [[ירושלים]] (פון אינמיטן יאר תש"ו ביז אינמיטן תש"ז) אוואו ער האט אויפגעשטעלט די סאטמארע מוסדות "יטב לב" וואס דאס האט אים אריינגעפירט אין שווערע חובות וואס ער האט נישט געהאט פון ווי צו באצאלן, דערפאר איז ער געווארן געצוואונגען אונטערצונעמען א רייזע קיין [[ניו יארק]], [[אמעריקע]], וואס איז פון אנפאנג געווען געפלאנט נאר אויף א קורצע צייט, בלויז צו דעקן די חובות, אבער אין די ענדע האט ער אנגענומען די ביטע פון חסידים זיך צו באזעצן דארט און איז געבליבן וואוינען אין ניו יארק. קודם האט ער זיך באזעצט אין דער [[איסט סייד]] געגנט און דערנאך אין [[וויליאמסבורג]], וואו ער האט געגרינדעט די ברייט פארצווייגטע [[תורה]] אימפעריע וואס רופט זיך אונטערן נאמען "[[סאטמאר (חסידות)|סאטמאר]]", וואס טוט אריינרעכענען: די קהילה [[קהל יטב לב]] ([[בית מדרש|בתי מדרשים]], [[מקוה|מקוואות]], [[בית הוראה|בתי הוראה]], [[מצה בעקעריי]], בתי חיים און נאך) און די מוסדות וואס ווערט גערופן ישיבה תורה ויראה ובית רחל (תלמוד תורה פאר אינגלעך, ישיבות פאר אינגערע און עלטערע בחורים, בית חינוך לבנות, זומער קעמפ'ס). ווי אויך די "[[התאחדות הרבנים]]", און מערערע מוסדות צדקה וחסד, וואס זענען צעשפרייט געווארן איבער דער גאנצער וועלט. | ער האט געוואוינט פאר א שטיק צייט נאך דער [[צווייטע וועלט מלחמה|מלחמה]] אין [[ירושלים]] (פון אינמיטן יאר תש"ו ביז אינמיטן תש"ז) אוואו ער האט אויפגעשטעלט די סאטמארע מוסדות "יטב לב" וואס דאס האט אים אריינגעפירט אין שווערע חובות וואס ער האט נישט געהאט פון ווי צו באצאלן, דערפאר איז ער געווארן געצוואונגען אונטערצונעמען א רייזע קיין [[ניו יארק]], [[אמעריקע]], וואס איז פון אנפאנג געווען געפלאנט נאר אויף א קורצע צייט, בלויז צו דעקן די חובות, אבער אין די ענדע האט ער אנגענומען די ביטע פון חסידים זיך צו באזעצן דארט און איז געבליבן וואוינען אין ניו יארק. קודם האט ער זיך באזעצט אין דער [[איסט סייד]] געגנט און דערנאך אין [[וויליאמסבורג]], וואו ער האט געגרינדעט די ברייט פארצווייגטע [[תורה]] אימפעריע וואס רופט זיך אונטערן נאמען "[[סאטמאר (חסידות)|סאטמאר]]", וואס טוט אריינרעכענען: די קהילה [[קהל יטב לב]] ([[בית מדרש|בתי מדרשים]], [[מקוה|מקוואות]], [[בית הוראה|בתי הוראה]], [[מצה בעקעריי]], בתי חיים און נאך) און די מוסדות וואס ווערט גערופן ישיבה תורה ויראה ובית רחל (תלמוד תורה פאר אינגלעך, ישיבות פאר אינגערע און עלטערע בחורים, בית חינוך לבנות, זומער קעמפ'ס). ווי אויך די "[[התאחדות הרבנים]]", און מערערע מוסדות צדקה וחסד, וואס זענען צעשפרייט געווארן איבער דער גאנצער וועלט. | ||
| שורה 94: | שורה 94: | ||
ער איז אויך געווען א גאון עולם אין א קדוש ישראל ווי טויזנטער אידן זענען געהאלפען געווארן מיט ישועות ביי אים אין ער האט זיך ערווארבן דעם טיטל "צדיק הדור". | ער איז אויך געווען א גאון עולם אין א קדוש ישראל ווי טויזנטער אידן זענען געהאלפען געווארן מיט ישועות ביי אים אין ער האט זיך ערווארבן דעם טיטל "צדיק הדור". | ||
אויך האט ער אינאיינעם מיט זיין רביצין מרת אלטע פייגא געגרינדעט אסאך וואוילטעטיגע ארגאניזאציעס ווי [[ביקור חולים]], [[רב טוב]], און [[קרן הצלה]] | אויך האט ער אינאיינעם מיט זיין רביצין מרת אלטע פייגא געגרינדעט אסאך וואוילטעטיגע ארגאניזאציעס ווי [[ביקור חולים]], [[רב טוב]], און [[קרן הצלה]] | ||
אין די שפעטע יארן פון זיין לעבן האט ער געגרינדעט דאס פרומע שטעטל [[קרית יואל]] אין [[מאנרא]], [[ניו יארק]]. וואו ער איז געווען דער ערשטער באגראבן צו ווערן אינעם ארטיגן בית עולם. | אין די שפעטע יארן פון זיין לעבן האט ער געגרינדעט דאס פרומע שטעטל [[קרית יואל]] אין [[מאנרא]], [[ניו יארק]]. וואו ער איז געווען דער ערשטער באגראבן צו ווערן אינעם ארטיגן בית עולם. | ||
ביי זיין [[לויה]] האבן זיך באטייליגט איבער 100,000 באגלייטער. | ביי זיין [[לויה]] האבן זיך באטייליגט איבער 100,000 באגלייטער. | ||
== זיין השקפה == | ==זיין השקפה== | ||
[[טעקע:Satmaroriginal.jpg|קליין|250x250px|ביי איינע פון די פילע פראטעסטן קעגן ציונות מיט זיין נעפע דער שפעטערדיגער סאטמארער רבי [[רבי משה טייטלבוים]]]] | [[טעקע:Satmaroriginal.jpg|קליין|250x250px|ביי איינע פון די פילע פראטעסטן קעגן ציונות מיט זיין נעפע דער שפעטערדיגער סאטמארער רבי [[רבי משה טייטלבוים]]]] | ||
רבי יואל טייטלבוים האט זיך געשטעלט כמעט איינער אליין צו קעמפן קעגן די ציונים, וואס האבן געגרונדעט א אידישע ממשלה פאר ביאת המשיח, און דער רבי האט לוחם געווען קעגן אנטיילנעמען אין זייער רעגירונג אין ארץ ישראל, קעגן גיין צו די בחירות צו זייער שלטון, קעגן זייערע גזירות נגד הדת, קעגן זיך פרייען מיט זייערע נצחונות און קעגן נעמען געלט פון זייער קאסע. זיין קאמף, וואס ער האט גע'חזר'ט אין זיינע הונדערטער תורה'ס, זענען שפעטער געדרוקט געווארן אין די ספרים דברי יואל, '''[[ויואל משה]]''', '''[[על הגאולה ועל התמורה]]''' און טיב לבב. | רבי יואל טייטלבוים האט זיך געשטעלט כמעט איינער אליין צו קעמפן קעגן די ציונים, וואס האבן געגרונדעט א אידישע ממשלה פאר ביאת המשיח, און דער רבי האט לוחם געווען קעגן אנטיילנעמען אין זייער רעגירונג אין ארץ ישראל, קעגן גיין צו די בחירות צו זייער שלטון, קעגן זייערע גזירות נגד הדת, קעגן זיך פרייען מיט זייערע נצחונות און קעגן נעמען געלט פון זייער קאסע. זיין קאמף, וואס ער האט גע'חזר'ט אין זיינע הונדערטער תורה'ס, זענען שפעטער געדרוקט געווארן אין די ספרים דברי יואל, '''[[ויואל משה]]''', '''[[על הגאולה ועל התמורה]]''' און טיב לבב. | ||
== וואס צדיקים האבן געהאלטן אויף אים == | ==וואס צדיקים האבן געהאלטן אויף אים== | ||
[[רבי יעקב לייזער|יאנקעלע מפשעווארסק]] האט געזאגט בשם זיין שווער [[רבי איציקל]]: "אין אונזער דור איז נישטא נאך איינער וואס זאל זיך אזוי מבזה זיין פאר כבוד שמים ווי דער סאטמארער רב!" (שיח זקנים ח"ג עמ' קכ"ה). | [[רבי יעקב לייזער|ר' יאנקעלע מפשעווארסק]] האט געזאגט בשם זיין שווער [[רבי איציקל]]: "אין אונזער דור איז נישטא נאך איינער וואס זאל זיך אזוי מבזה זיין פאר כבוד שמים ווי דער סאטמארער רב!" (שיח זקנים ח"ג עמ' קכ"ה). | ||
דער ווינער רב רבי עזריאל יהודה לעבאוויטש איז אמאל געקומען יו"ט באזוכן דעם רבין, ער האט מסביר געווען אז דער גדול הדור האט א דין ווי דער רבי מובהק און חז"ל זאגן אז חייב אדם להקביל פני רבו ברגל, | דער ווינער רב רבי עזריאל יהודה לעבאוויטש איז אמאל געקומען יו"ט באזוכן דעם רבין, ער האט מסביר געווען אז דער גדול הדור האט א דין ווי דער רבי מובהק און חז"ל זאגן אז חייב אדם להקביל פני רבו ברגל, | ||
האט אים דער רבי געפרעגט פון וואנעט נעמסטו דאס אז איך בין דער גדול הדור? האט ער אים געענטפערט: איך האב באקומען הורמנה פונעם הייליגן לבושי מרדכי ממאד און איך פסק'ן אזוי.. (זקינך ויאמרו לך) | האט אים דער רבי געפרעגט פון וואנעט נעמסטו דאס אז איך בין דער גדול הדור? האט ער אים געענטפערט: איך האב באקומען הורמנה פונעם הייליגן לבושי מרדכי ממאד און איך פסק'ן אזוי.. (זקינך ויאמרו לך) | ||
== זיינע ספרים == | ==זיינע ספרים== | ||
אויסער די פילע ספרים וואס מען האט ארויסגעגעבן פון תורות וואס דער רבי האט געזאגט, איז פארהאן פילצאליגע ספרים פון ליקוטים און ביאורים אויף די חידושים און מנהגים פון רבין. | אויסער די פילע ספרים וואס מען האט ארויסגעגעבן פון תורות וואס דער רבי האט געזאגט, איז פארהאן פילצאליגע ספרים פון ליקוטים און ביאורים אויף די חידושים און מנהגים פון רבין. | ||
פאלגענד איז א טייל: | פאלגענד איז א טייל: | ||
* [[אגדות מהרי"ט]] | *[[אגדות מהרי"ט]] | ||
* [[דברי יואל]] על התורה [ח' כרכים] | *[[דברי יואל]] על התורה [ח' כרכים] | ||
* [[דברי יואל]] על התורה מהדורא תניינא [על סדר במדבר-דברים] | *[[דברי יואל]] על התורה מהדורא תניינא [על סדר במדבר-דברים] | ||
* [[דברי יואל]] על המועדים [ח' כרכים] | *[[דברי יואל]] על המועדים [ח' כרכים] | ||
* [[דברי יואל]] על הש"ס | *[[דברי יואל]] על הש"ס | ||
* הגדה של פסח דברי יואל עם מנהגים | *הגדה של פסח דברי יואל עם מנהגים | ||
* הגדה של פסח מהר"י ט"ב | *הגדה של פסח מהר"י ט"ב | ||
* [[ויואל משה]] | *[[ויואל משה]] | ||
* חידושי סוגיות | *חידושי סוגיות | ||
* חידושי תורה במסיבות | *חידושי תורה במסיבות | ||
* חידושי תורה תשט"ז [ב"כ] | *חידושי תורה תשט"ז [ב"כ] | ||
* מחזור דברי יואל | *מחזור דברי יואל | ||
* מתורתו של רבינו | *מתורתו של רבינו | ||
* [[על הגאולה ועל התמורה|קונטרס על הגאולה ועל התמורה]] | *[[על הגאולה ועל התמורה|קונטרס על הגאולה ועל התמורה]] | ||
* [[קונטרס שלש תשובות|קונטרס שלש תשובות על עניני שמיטה]] | *[[קונטרס שלש תשובות|קונטרס שלש תשובות על עניני שמיטה]] | ||
* [[שו"ת דברי יואל]] [ב"כ] | *[[שו"ת דברי יואל]] [ב"כ] | ||
און פיל נאך. | און פיל נאך. | ||
== פאר מער == | ==פאר מער== | ||
; ביאגראפישע | ;ביאגראפישע | ||
* שמואל שלמה טעללער-יצחק מיטטעלמאן, '''א שבת ביים רבי'ן, א פורים ביים רבי'ן, א טאג ביים רבי'ן, מבצר תורה ויראה,''' | *שמואל שלמה טעללער-יצחק מיטטעלמאן, '''א שבת ביים רבי'ן, א פורים ביים רבי'ן, א טאג ביים רבי'ן, מבצר תורה ויראה,''' | ||
*שלמה יעקב געלבמאן, '''מושיען של ישראל: תולדות רבינו הקדוש מסאטמאר''', אכט בענדער, קרית יואל 1990 | *שלמה יעקב געלבמאן, '''מושיען של ישראל: תולדות רבינו הקדוש מסאטמאר''', אכט בענדער, קרית יואל 1990 | ||
* יוסף שיינבערגער, '''עולמות שחרבו''', ירושלים תשמ"א | *יוסף שיינבערגער, '''עולמות שחרבו''', ירושלים תשמ"א | ||
* אלימלך עוזר בודק, '''ספר תפארת יואל''' (ארבעה חלקים), ניו יארק, 1993 | *אלימלך עוזר בודק, '''ספר תפארת יואל''' (ארבעה חלקים), ניו יארק, 1993 | ||
* אברהם פוקס, '''האדמו"ר מסאטמאר''', ירושלים תש"מ | *אברהם פוקס, '''האדמו"ר מסאטמאר''', ירושלים תש"מ | ||
* אהרן סורסקי, '''מרביצי תורה מעולם החסידות''', חלק ח, בני ברק, תשמ"ט, עמ' רנג-רעד | *אהרן סורסקי, '''מרביצי תורה מעולם החסידות''', חלק ח, בני ברק, תשמ"ט, עמ' רנג-רעד | ||
* מנחם קרן-קרץ, '''רבי יואל טייטלבוים - הרבי מסאטמאר (1979-1887): ביאגראפיע''', עבודת דוקטור, תל אביב, תשע"ג 2013 | *מנחם קרן-קרץ, '''רבי יואל טייטלבוים - הרבי מסאטמאר (1979-1887): ביאגראפיע''', עבודת דוקטור, תל אביב, תשע"ג 2013 | ||
* '''אביר הרועים''', איבער זיינע קשרים מיט רבני ואדמו"רי אמעריקע, מכון "מושיען של ישראל", תשע"ד | *'''אביר הרועים''', איבער זיינע קשרים מיט רבני ואדמו"רי אמעריקע, מכון "מושיען של ישראל", תשע"ד | ||
* '''נפלאות מהרי"ט,''' עובדות וסיפורים אודות מהר"י ט"ב זצוק"ל. אין אידיש. יצא לאור על ידי "תלמידים פון כ"ק מרן אדמו"ר זצוק"ל", קריית יואל ה'תשמ"ב | *'''נפלאות מהרי"ט,''' עובדות וסיפורים אודות מהר"י ט"ב זצוק"ל. אין אידיש. יצא לאור על ידי "תלמידים פון כ"ק מרן אדמו"ר זצוק"ל", קריית יואל ה'תשמ"ב | ||
; אויף זיין השקפה | ;אויף זיין השקפה | ||
* יצחק קראוס, '''שלוש השבועות כיסוד למשנתו האנטי-ציונית של רבי יואל טייטלבוים''', באלטימאר, 1990 | *יצחק קראוס, '''שלוש השבועות כיסוד למשנתו האנטי-ציונית של רבי יואל טייטלבוים''', באלטימאר, 1990 | ||
* דוד סורוצקין, "בנין ארץ של מטה וחורבן ארץ של מעלה: הרבי מסאטמאר והאסכולה האורתודוקסית הרדיקאלית", בתוך: אביעזר רביצקי (עורך), '''ארץ-ישראל בהגות היהודית במאה העשרים''', יד בן צבי, 2004 | *דוד סורוצקין, "בנין ארץ של מטה וחורבן ארץ של מעלה: הרבי מסאטמאר והאסכולה האורתודוקסית הרדיקאלית", בתוך: אביעזר רביצקי (עורך), '''ארץ-ישראל בהגות היהודית במאה העשרים''', יד בן צבי, 2004 | ||
* יצחק קראוס, "יהדות וציונות – שניים שלא ילכו יחדיו, משנתו הרדיקלית של רבי יואל טייטלבוים – האדמו"ר מסאטמר", בתוך: יוסף גורני ושלום רצבי (עורכים), '''הציונות''': מאסף לתולדות התנועה הציונית והישוב היהודי בארץ ישראל, גיליון כב, אוניברסיטת תל אביב, 2000, עמ' 30–67 | *יצחק קראוס, "יהדות וציונות – שניים שלא ילכו יחדיו, משנתו הרדיקלית של רבי יואל טייטלבוים – האדמו"ר מסאטמר", בתוך: יוסף גורני ושלום רצבי (עורכים), '''הציונות''': מאסף לתולדות התנועה הציונית והישוב היהודי בארץ ישראל, גיליון כב, אוניברסיטת תל אביב, 2000, עמ' 30–67 | ||
* עודד שכטר, '''לשונם הטמא שקראוהו עברית''', כתב העת "מטעם", חוברת 2, אפריל 2005 | *עודד שכטר, '''לשונם הטמא שקראוהו עברית''', כתב העת "מטעם", חוברת 2, אפריל 2005 | ||
* חנוך בן פזי, "על האנטי-אוניברסליות של "הרעיון הציוני" – נקודת המבט הסאטמרית של הרב יואל טייטלבוים", החינוך וסביבו כ"ט (2007), עמ' 291–304 | *חנוך בן פזי, "על האנטי-אוניברסליות של "הרעיון הציוני" – נקודת המבט הסאטמרית של הרב יואל טייטלבוים", החינוך וסביבו כ"ט (2007), עמ' 291–304 | ||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
* [http://mysatmar.com/docs/shite_hakdoshe דער ספר '''ויואל משה'''] | *[http://mysatmar.com/docs/shite_hakdoshe דער ספר '''ויואל משה'''] | ||
* [https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?f=31&t=8585 ביאגראפיע אויף '''אידישע וועלט'''] | *[https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?f=31&t=8585 ביאגראפיע אויף '''אידישע וועלט'''] | ||
*טראנסילוואנישע יודישע צייטונג, כ"ז סיון [[ה'תרצ"ה]]. | *טראנסילוואנישע יודישע צייטונג, כ"ז סיון [[ה'תרצ"ה]]. | ||
| שורה 163: | שורה 163: | ||
*[https://yhe620.wixsite.com/yhe620/satmarrebbejoelteitelbaum ילקוט השבעתי אתכם, רבי יואל טייטלבוים] | *[https://yhe620.wixsite.com/yhe620/satmarrebbejoelteitelbaum ילקוט השבעתי אתכם, רבי יואל טייטלבוים] | ||
== רעפערענצן == | ==רעפערענצן== | ||
{{גרונטסארטיר:טייטלבוים, יואל}} | {{גרונטסארטיר:טייטלבוים, יואל}} | ||
[[קאַטעגאָריע:רבני אונגארן]] | [[קאַטעגאָריע:רבני אונגארן]] | ||
| שורה 170: | שורה 170: | ||
[[קאַטעגאָריע:שארית הפליטה]] | [[קאַטעגאָריע:שארית הפליטה]] | ||
[[קאַטעגאָריע:וויליאמסבורגער רבנים]] | [[קאַטעגאָריע:וויליאמסבורגער רבנים]] | ||
[[קאַטעגאָריע:פוסקים]] [http://www.nytimes.com/1979/08/20/archives/rabbi-joel-teitelbaum-dies-at-92-leader-of-the-satmar-hasidic-sect.html?_r=0 די לוי' באריכטעט אינעם ניו יארק טיימס] | [[קאַטעגאָריע:פוסקים]] | ||
[http://www.nytimes.com/1979/08/20/archives/rabbi-joel-teitelbaum-dies-at-92-leader-of-the-satmar-hasidic-sect.html?_r=0 די לוי' באריכטעט אינעם ניו יארק טיימס] | |||
{{סדרה|פאריגער=''ערשטער''|נעקסטער=[[רבי משה טייטלבוים]] <BR>''ברך משה''|רשימה=[[סאטמאר (חסידות)|אדמור"י סאטמאר]]{{ש}}תרצ"ד - תרל"ט}} | {{סדרה|פאריגער=''ערשטער''|נעקסטער=[[רבי משה טייטלבוים]] <BR>''ברך משה''|רשימה=[[סאטמאר (חסידות)|אדמור"י סאטמאר]]{{ש}}תרצ"ד - תרל"ט}} | ||