בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 13: | שורה 13: | ||
| קינדער = איין זון, הרב חיים צבי וויין, און דריי טעכטער: שרה טייטלבויים, מרים געטינגער, און דינה געווירץ | | קינדער = איין זון, הרב חיים צבי וויין, און דריי טעכטער: שרה טייטלבויים, מרים געטינגער, און דינה געווירץ | ||
}} | }} | ||
רבי '''בערל וויין''' (תרצ"ד, שיקאגא – תשפ"ה, ירושלים) איז געווען אַן אמעריקאנער-געבוירענער ארטאדאקסישער רב, לערער, שרייבער, און היסטאריקער. ער איז ברייט באקאנט פאר פּאפּולאריזירן אידישע היסטאריע דורך טויזנטער אוידיא טעיפס, ביכער, סעמינארן, טעלעוויזיע און ראדיא אויפטריטן, און פילמען. ער האט טיף באאיינפלוסט דורות פון ארטאדאקסישע אידן דורך זיין ארבעט און בליק, און איז אפט באצייכנט געווארן ווי "די שטימע פון אידישער היסטאריע"{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://blogs.timesofisrael.com/rabbi-berel-wein-ztl-the-rabbi-who-gave-the-jewish-people-their-story/|שרייבער=Paul Mendlowitz|קעפל=Rabbi Berel Wein zt”l : The Rabbi Who Gave the Jewish People Their Story|דאטום=Aug 18, 2025}}.}}. במשך זיין קאריערע, האט ער געהאלטן פערזענלעכע און אידעאָלאָגישע פארבינדונגען סיי צו מאָדערן אָרטאָדאָקסישן יידנטום און סיי צו חרדישן | רבי '''בערל וויין''' (תרצ"ד, שיקאגא – תשפ"ה, ירושלים) איז געווען אַן אמעריקאנער-געבוירענער ארטאדאקסישער רב, לערער, שרייבער, און היסטאריקער. ער איז ברייט באקאנט פאר פּאפּולאריזירן אידישע היסטאריע דורך טויזנטער אוידיא טעיפס, ביכער, סעמינארן, טעלעוויזיע און ראדיא אויפטריטן, און פילמען. ער האט טיף באאיינפלוסט דורות פון ארטאדאקסישע אידן דורך זיין ארבעט און בליק, און איז אפט באצייכנט געווארן ווי "די שטימע פון אידישער היסטאריע"{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://blogs.timesofisrael.com/rabbi-berel-wein-ztl-the-rabbi-who-gave-the-jewish-people-their-story/|שרייבער=Paul Mendlowitz|קעפל=Rabbi Berel Wein zt”l : The Rabbi Who Gave the Jewish People Their Story|דאטום=Aug 18, 2025}}.}}. במשך זיין קאריערע, האט ער געהאלטן פערזענלעכע און אידעאָלאָגישע פארבינדונגען סיי צו מאָדערן אָרטאָדאָקסישן יידנטום און סיי צו חרדישן אידנטום. | ||
==ביאגראפיע== | ==ביאגראפיע== | ||
===געבורט און יוגנט=== | ===געבורט און יוגנט=== | ||
הרב וויין איז געבוירן געווארן אין [[שיקאגא|שיקאַגאָ]], אילינוי, אלס אַן איינציגער זון | הרב וויין שטאמט פון א משפחה פון ליטווישע רבנים. ער איז געבוירן געווארן אין [[שיקאגא|שיקאַגאָ]], אילינוי, אלס אַן איינציגער זון צו זיין פאטער, רבי זאב וויין (1906-2004), און זיין מוטער, אסתר, א טאכטער פון רבי חיים צבי הלוי רובינשטיין (נפ' חשון תש"ד), דער גרינדער פון '[[היברו טעאלאגישן קאלעדזש]]' (בית מדרש לתורה, באקאנט אלס "סקאָקי ישיבה") {{העב|ישיבת סקוקי}} און וועם ר' בערל האט געשילדערט אלס זיין העלד און מוסטער. ר' זאב וויין איז געווען א תלמיד פון [[רבי שמעון שקאפ]] און שפּעטער פון [[הרב קוק]]{{הערה|שם=משפח25|{{לינק|שרייבער=Gedalia Guttentag|קעפל=Voice of History|אדרעס=https://mishpacha.com/voice-of-history/|זייטל=Mishpacha Magazine|דאטום=אוגוסט 19, 2025}}.}}, און האט געדינט אלס רב פון קהלת בית המדרש הגדול אנשי לוקניק אין שיקאגא איבער 51 יאר (א ברודער פון הרב שמעי׳ דוד וויין, דער ערשטער רב אין חולון){{הערה|{{עיה|The Sentinel|cgs||Rabbi Zev Wein To Be Honored By Kesser Maariv On Sunday|19660310|65}}.|כיוון=שמאל}}. | ||
די ערשטע שולע־לימודים האט ער געהאט אין א פּובליק־סקול, און זיינע לימודי קודש האט ער אויסגעפירט דורך לערנען חברותא מיט זיין טאטן. | די ערשטע שולע־לימודים האט ער געהאט אין א פּובליק־סקול, און זיינע לימודי קודש האט ער אויסגעפירט דורך לערנען חברותא מיט זיין טאטן. ער איז אריבער פון פובליק שולע צו לערנען אין ישיבת משנה תורה ביי די 11 יאר, לויט דער עצה פון זיין זיידע{{הערה|שם=משפח22}}{{הערה|שם=משפח25}}. צום ווילן פונעם טאטן האט ער זיך געלערנט ענגליש, כדי ער זאל קענען רעדן אין שול נישט נאר אין אידיש. | ||
===בילדונג און הייראט=== | |||
ער האט שטודירט געזעץ, באקומען א באַקאַלאַורוס אין בילדונג פון רוזוועלט אוניווערסיטעט אין 1954 און א געזעץ דעגרי פון דעפּאָל אוניווערסיטעט אין 1956. | |||
אין יאר תשט"ו (1955) האט ער חתונה געהאט מיט יוכבד ("דזשעקי"), געבוירן אין וואַסיקי, ליטע, א טאכטער פון הרב אליעזר לעווין, רב אין דעטראיט איבער זעכציג יאר, און א נאענטער תלמיד פונעם חפץ חיים. אין שיקאַגאָ האבן זיי זוכה געווען צו פיר קינדער. זי איז נפטר געווארן אין 2006. שפעטער האט ער חתונה געהאט מיט מירא כהן וויין, וועלכע איז נפטר געווארן אין 2018. | |||
אין | הרב וויין האט (נאכן חתונה?) געלערנט אין 'בית מדרש לתורה' אין שיקאַגאָ, וואס איז געגרינדעט געווארן דורך זיין זיידע הרב רובינשטיין און וואו ער האט באקומען סמיכה. זיינע רביים זענען געווען [[רבי חיים קרייזווירטה]] (וואָס האָט אים אויך מסמיך געווען לרבנות), רבי מרדכי רוגוב{{הערה|איבער אים: {{אישי ישראל|רבי מרדכי רוגוב}}.}} און רבי ישראל מענדל הכהן קאפלאן{{הערה|איבער אים: {{אישי ישראל|רבי ישראל מנדל קפלן}}.}}{{הערה|שם=מצב|{{לינק|אדרעס=https://matzav.com/boruch-dayan-emes-rav-berel-wein-ztl/|קעפל=Boruch Dayan Emes: Rav Berel Wein zt”l|זייטל=Matzav.com|דאטום=August 16, 2025}}.}}. | ||
=== | נאָך דער סמיכה לרבנות האט ער געלערנט אין אַבענד־קורסן לעאקס אין דה־פול־אוניווערזיטעט און איז געווארן אַן אַדוואָקאַט. | ||
פון 1956 ביז 1964, האט הרב וויין פּראקטיצירט אלס אדוואקאט אין שיקאַגאָ. ער האט געזאגט אז ער האט נישט | |||
===קאריערע אין אמעריקע=== | |||
פון 1956 ביז 1964, האט הרב וויין פּראקטיצירט אלס אדוואקאט אין שיקאַגאָ. ער האט געזאגט אז ער האט נישט הנאה געהאט פון דעם געזעץ פעלד, ווייל ער האט דארט געזען מענטשן אין זייער ערגסטן צושטאנד{{הערה|שם=משפח25}}. | |||
אין יאר תשכ"ד אין עלטער פון 30, איז ער געוואָרן דער רב אין קהילת בית ישראל קאנגרעגאציע אין [[מיאמי ביטש]], פלארידע, וואו ער איז געבליבן ביז תשל"ב. ער האט אויסגעברייטערט די קהילה פון 39 פאמיליעס צו 250{{הערה|1=https://www.rocklanddaily.com/news/in-tribute-rabbi-berel-wein-z-l-prominent-monsey-torah-personality}}. דאָרטן האָט ער אויך געדינט אלס איינער פון די הויפּט לערערס אין דער יונגער ישיבה קטנה, מתיבתא פון גרעיטער מיאמי. | אין יאר תשכ"ד אין עלטער פון 30, איז ער געוואָרן דער רב אין קהילת בית ישראל קאנגרעגאציע אין [[מיאמי ביטש]], פלארידע, וואו ער איז געבליבן ביז תשל"ב. ער האט אויסגעברייטערט די קהילה פון 39 פאמיליעס צו 250{{הערה|1=https://www.rocklanddaily.com/news/in-tribute-rabbi-berel-wein-z-l-prominent-monsey-torah-personality}}. דאָרטן האָט ער אויך געדינט אלס איינער פון די הויפּט לערערס אין דער יונגער ישיבה קטנה, מתיבתא פון גרעיטער מיאמי. | ||
| שורה 78: | שורה 80: | ||
==בילדונגס־פילאָזאָפיע== | ==בילדונגס־פילאָזאָפיע== | ||
הרב וויין האט געהאלטן, אז א מאנגל פון וויסן וועגן אידישער געשיכטע פירט צו סעקולאַריזאַציע{{הערה|{{לינק|שרייבער=Yonoson Rosenblum|קעפל=The Story That Never Grows Old|אדרעס=https://mishpacha.com/the-story-that-never-grows-old/|זייטל=Mishpacha Magazine|דאטום=מערץ 29, 2022}}.}}. ער האָט אונטערגעשטראָכן די וויכטיקייט פון לערנען היסטאריע ווי אַ לעבעדיגע, פאַרבונדענע געשיכטע, אַנשטאָט בלויז דאַטן און פאַקטן, כדי עס זאָל זיין "לעבעדיג" און פול מיט זינען. זיין ציל איז געווען צו פּראָדוצירן סיי למדנים סיי "מענטשן"{{הערה|1=Rabbi Shlomo Goder, https://covenantfn.org/award-person/berel-wein/}}. ער האָט אָנגעוויזן אויף דעם באַדייט פון פאַרבינדן זיך מיט דער רייכער פאַרגאַנגענהייט פון אידישן פאָלק צו בויען אַ זינפולע צוקונפט. | הרב וויין האט געהאלטן, אז א מאנגל פון וויסן וועגן אידישער געשיכטע פירט צו סעקולאַריזאַציע{{הערה|שם=משפח22|{{לינק|שרייבער=Yonoson Rosenblum|קעפל=The Story That Never Grows Old|אדרעס=https://mishpacha.com/the-story-that-never-grows-old/|זייטל=Mishpacha Magazine|דאטום=מערץ 29, 2022}}.}}. ער האָט אונטערגעשטראָכן די וויכטיקייט פון לערנען היסטאריע ווי אַ לעבעדיגע, פאַרבונדענע געשיכטע, אַנשטאָט בלויז דאַטן און פאַקטן, כדי עס זאָל זיין "לעבעדיג" און פול מיט זינען. זיין ציל איז געווען צו פּראָדוצירן סיי למדנים סיי "מענטשן"{{הערה|1=Rabbi Shlomo Goder, https://covenantfn.org/award-person/berel-wein/}}. ער האָט אָנגעוויזן אויף דעם באַדייט פון פאַרבינדן זיך מיט דער רייכער פאַרגאַנגענהייט פון אידישן פאָלק צו בויען אַ זינפולע צוקונפט. | ||
ער האָט געגלייבט אַז די געשיכטע פון דעם אידישן פאָלק איז אַ אָפּשפּיגלונג פון ווי גאָט אַרבעט אין דער וועלט. ער האָט גע'טענה'ט אַז די צוקונפט פון דעם אידישן פאָלק איז פאַרבונדן מיט דער מדינת ישראל, און אַז די איצטיגע גערודער איז אַ קאַמף פאַר דער אידענטיטעט פון א אידישער מדינה, מיט א דגש אויף דער ראָלע פון תורה אין איר{{הערה|1=https://www.youtube.com/watch?v=-VIGL23pYVM}}. | ער האָט געגלייבט אַז די געשיכטע פון דעם אידישן פאָלק איז אַ אָפּשפּיגלונג פון ווי גאָט אַרבעט אין דער וועלט. ער האָט גע'טענה'ט אַז די צוקונפט פון דעם אידישן פאָלק איז פאַרבונדן מיט דער מדינת ישראל, און אַז די איצטיגע גערודער איז אַ קאַמף פאַר דער אידענטיטעט פון א אידישער מדינה, מיט א דגש אויף דער ראָלע פון תורה אין איר{{הערה|1=https://www.youtube.com/watch?v=-VIGL23pYVM}}. | ||