אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "הרב בערל וויין"
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
זיין אַרבעט האט ארומגענומען צענדליגער ביכער, מער ווי 1,000 אודיא אויפנאַמען, צייטונגס ארטיקלען און דאקומענטארע פילמען, וואס האבן אויפגעלעבט די אידישע פארגאנגענהייט פאר טויזנטער איבער דער וועלט. ער איז נפטר געווארן אין ירושלים דעם 16טן אויגוסט 2025, אין עלטער פון 91 יאר. | זיין אַרבעט האט ארומגענומען צענדליגער ביכער, מער ווי 1,000 אודיא אויפנאַמען, צייטונגס ארטיקלען און דאקומענטארע פילמען, וואס האבן אויפגעלעבט די אידישע פארגאנגענהייט פאר טויזנטער איבער דער וועלט. ער איז נפטר געווארן אין ירושלים דעם 16טן אויגוסט 2025, אין עלטער פון 91 יאר. | ||
==געבורט און יוגנט== | ==ביאגראפיע== | ||
הרב וויין איז געבוירן געווארן אין [[שיקאגא|שיקאַגאָ]], אילינוי אלס אַן איינציגער זון. ער איז געקומען פון א לאַנגער ליניע | ===געבורט און יוגנט=== | ||
הרב וויין איז געבוירן געווארן אין [[שיקאגא|שיקאַגאָ]], אילינוי אלס אַן איינציגער זון. ער איז געקומען פון א לאַנגער ליניע פון ליטווישע רבנים. זיין פאטער, רבי זאב וויין (1906-2004), א תלמיד פון [[הרב קוק]] און פון [[רבי שמעון שקאפ]], האט געדינט אלס רב פון קהלת בית המדרש הגדול אנשי לוקניק אין שיקאגא איבער 51 יאָר (אַ ברודער פונעם הרב שמעי׳ דוד וויין, דער ערשטער רב אין חולון){{הערה|{{עיה|1=The Sentinel|2=cgs|4=Rabbi Zev Wein To Be Honored By Kesser Maariv On Sunday|5=19660310|6=65}}.}}. זיין מוטער, אסתר, איז געווען א טאכטער פון רבי חיים צבי רובינשטיין, דער גרינדער פון היברו טעאלאגישן קאלעדזש. | |||
אין | די ערשטע שולע־לימודים האט ער געהאט אין א פּובליק־סקול, און זיינע לימודי קודש האט ער אויסגעפירט דורך לערנען חברותא מיט זיין טאטן. א ביסל פארן בר־מצוה האט ער אנגעהויבן לערנען אין ישיבת משנה תורה. צום ווילן פונעם טאטן האט ער זיך געלערנט ענגליש, כדי ער זאל קענען רעדן אין שול נישט נאר אין אידיש. | ||
אין יאר תשט"ו (1955) האט ער חתונה געהאט מיט יוכבד ("דזשעקי"), געבוירן אין וואַסיקי, ליטע, אַ טאָכטער פונעם הרב אליעזר לעווין, רב אין דעטראיט איבער זעכציג יאר, און א נאָענטער תלמיד פונעם חפץ חיים. אין שיקאַגאָ זענען זיי זוכה געווען צו פיר קינדער. | |||
שפעטער | ער פלעגט צו זאָגן (און האָט עס דערציילט צום נשיא יצחק הרצוג וואָס האָט אים אַמאָל באַזוכט) אַז די גרעסטע השפעה אויף אים איז געווען דער זיידע פונעם נשיא, הרב יצחק אייזיק הלוי הרצוג. נאָך דער חורבן האָט הרב הרצוג באַזוכט שיקאַגאָ און גערופן צום יוגנט זיך אָפּצוגעבן מיטן גורל פונעם אידישן פאלק. | ||
===בילדונג=== | |||
שפעטער האט ער געלערנט אין ישיבת בית מדרש לתורה אין שיקאַגאָ, וואס איז געגרינדעט געווארן דורך זיין זיידע הרב רובינשטיין. זיינע רביים זענען געווען הרב חיים קרייזווירט (וואָס האָט אים אויך מסמיך געווען לרבנות), הרב מרדכי רוגוב און הרב ישראל מענדל הכהן קפלן. | |||
אין דער זעלבער צייט האָט ער געמאכט אַ ערשטע דיגרי אין רוזוועלט־אוניווערזיטעט אין שיקאַגאָ, בשעת ער האָט געלערנט אין ישיבה און געדינט שבתים ווי אַ רב אין א קהילה. נאָך דער סמיכה לרבנות האָט ער געלערנט אין אַבענד־קורסן לעאקס אין דה־פול־אוניווערזיטעט און איז געווארן אַן אַדוואָקאַט. ער האָט געאַרבעט אין אַדוואָקאַציע אין שיקאַגאָ איבער ניין יאָר. | |||
===קאַריערע אין אַמעריקע=== | |||
פון 1956 ביז 1964, האט הרב וויין פּראקטיצירט געזעץ אין שיקאַגאָ. אין 1964, אין עלטער פון 30, איז ער געוואָרן דער רב פון בית ישראל קאָנגרעגאַציע אין מיאַמי ביטש, פלאָרידע, וואו ער איז געבליבן ביז 1972. ער האָט אויסגעברייטערט די קהילה פון 39 פאַמיליעס צו 250. דאָרטן האָט ער אויך געדינט אלס איינער פון די הויפּט לערערס אין דער יונגער מתיבתא מיאמי, א ישיבה קטנה. | |||
ער | אין יאר תשכ"ד (1964) איז ער געווארן רב אין קהילת בית ישראל אין מיאַמי ביטש, פלאָרידע, וואו ער האָט געדינט אַכט יאָר. אין תשל"ב (1972) איז די משפחה אריבער קיין ניו יארק, וואו ער איז באשטימט געוואָרן אַלס עקזעקוטיווער וויצע־פּרעזידענט פון דער ארטאדאקסישער פארבאנד (OU), און באלד דערנאך איז ער געווארן דער רבנישער אדמיניסטראטאר פון איר כשרות אפּטיילונג פאר פינף יאר. ער ווערט קרעדיטירט מיט פארוואנדלען די כשרות השגחה אין צפון אמעריקע. | ||
אין 1973, האָט ער געגרינדעט די קאנגרעגאַציע בית תורה אין סאפערן, ניו יארק, וואו ער האָט געדינט אלס רב פאר 24 יאר. אין 1977, האָט ער געגרינדעט ישיבה שער התורה פון ראקלענד, און געדינט אלס ראש ישיבה ביז 1997, ווען ער איז אריבערגעצויגן קיין ארץ ישראל. זיין זון, רבי חיים צבי וויין, האט אים איבערגענומען אלס ראש ישיבה. | |||
אין | ===קאַריערע אין ארץ ישראל=== | ||
הרב וויין און זיין פרוי זענען אריבערגעצויגן קיין ארץ ישראל אין 1997. זיי האָבן זיך באַזעצט אין דעם רחביה קוואַרטאַל פון ירושלים, וואו ער איז געווארן דער רב פון בית כנסת הנשיא אין 2002. ער איז אויך געווען אַ עלטערע פאַקולטעט מיטגליד פון אור שמח ישיבה אין ירושלים, וואו ער האָט געלעקטשערט פאַר ענגליש-רעדנדיקע סטודענטן. | |||
ער האָט ברייט געלעקטשערט אין ישראל און אינדרויסן פון לאַנד, און האָט געשריבן אַ רעגולערע וואָכעדיקע קאָלומנע פאַר דער ירושלים פּאָסט זינט 1999. ער איז אויך באַוויזן געוואָרן רעגולער אין טעלעוויזיע פּראָגראַמען אין ישראל, ווי "פרעג דעם רב". | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
רעוויזיע פון 13:12, 19 אויגוסט 2025
רבי בערל וויין (געבוירן דעם 25סטן מערץ 1934, נפטר געוואָרן דעם 16טן אויגוסט 2025) איז געווען א בארימטער אמעריקאנער-געבוירענער ארטאדאקסישער רב, לעקטאָר, שרייבער און היסטאריקער. ער איז ברייט באקאנט פאר פּאפּולאריזירן אידישע געשיכטע און האט טיף באאיינפלוסט דורות פון ארטאדאקסישע אידן דורך זיין ארבעט און בליק. הרב וויין איז אפט באצייכנט געווארן ווי "די שטימע פון אידישער געשיכטע"[1].
זיין אַרבעט האט ארומגענומען צענדליגער ביכער, מער ווי 1,000 אודיא אויפנאַמען, צייטונגס ארטיקלען און דאקומענטארע פילמען, וואס האבן אויפגעלעבט די אידישע פארגאנגענהייט פאר טויזנטער איבער דער וועלט. ער איז נפטר געווארן אין ירושלים דעם 16טן אויגוסט 2025, אין עלטער פון 91 יאר.
ביאגראפיע
געבורט און יוגנט
הרב וויין איז געבוירן געווארן אין שיקאַגאָ, אילינוי אלס אַן איינציגער זון. ער איז געקומען פון א לאַנגער ליניע פון ליטווישע רבנים. זיין פאטער, רבי זאב וויין (1906-2004), א תלמיד פון הרב קוק און פון רבי שמעון שקאפ, האט געדינט אלס רב פון קהלת בית המדרש הגדול אנשי לוקניק אין שיקאגא איבער 51 יאָר (אַ ברודער פונעם הרב שמעי׳ דוד וויין, דער ערשטער רב אין חולון)[2]. זיין מוטער, אסתר, איז געווען א טאכטער פון רבי חיים צבי רובינשטיין, דער גרינדער פון היברו טעאלאגישן קאלעדזש.
די ערשטע שולע־לימודים האט ער געהאט אין א פּובליק־סקול, און זיינע לימודי קודש האט ער אויסגעפירט דורך לערנען חברותא מיט זיין טאטן. א ביסל פארן בר־מצוה האט ער אנגעהויבן לערנען אין ישיבת משנה תורה. צום ווילן פונעם טאטן האט ער זיך געלערנט ענגליש, כדי ער זאל קענען רעדן אין שול נישט נאר אין אידיש.
אין יאר תשט"ו (1955) האט ער חתונה געהאט מיט יוכבד ("דזשעקי"), געבוירן אין וואַסיקי, ליטע, אַ טאָכטער פונעם הרב אליעזר לעווין, רב אין דעטראיט איבער זעכציג יאר, און א נאָענטער תלמיד פונעם חפץ חיים. אין שיקאַגאָ זענען זיי זוכה געווען צו פיר קינדער.
ער פלעגט צו זאָגן (און האָט עס דערציילט צום נשיא יצחק הרצוג וואָס האָט אים אַמאָל באַזוכט) אַז די גרעסטע השפעה אויף אים איז געווען דער זיידע פונעם נשיא, הרב יצחק אייזיק הלוי הרצוג. נאָך דער חורבן האָט הרב הרצוג באַזוכט שיקאַגאָ און גערופן צום יוגנט זיך אָפּצוגעבן מיטן גורל פונעם אידישן פאלק.
בילדונג
שפעטער האט ער געלערנט אין ישיבת בית מדרש לתורה אין שיקאַגאָ, וואס איז געגרינדעט געווארן דורך זיין זיידע הרב רובינשטיין. זיינע רביים זענען געווען הרב חיים קרייזווירט (וואָס האָט אים אויך מסמיך געווען לרבנות), הרב מרדכי רוגוב און הרב ישראל מענדל הכהן קפלן.
אין דער זעלבער צייט האָט ער געמאכט אַ ערשטע דיגרי אין רוזוועלט־אוניווערזיטעט אין שיקאַגאָ, בשעת ער האָט געלערנט אין ישיבה און געדינט שבתים ווי אַ רב אין א קהילה. נאָך דער סמיכה לרבנות האָט ער געלערנט אין אַבענד־קורסן לעאקס אין דה־פול־אוניווערזיטעט און איז געווארן אַן אַדוואָקאַט. ער האָט געאַרבעט אין אַדוואָקאַציע אין שיקאַגאָ איבער ניין יאָר.
קאַריערע אין אַמעריקע
פון 1956 ביז 1964, האט הרב וויין פּראקטיצירט געזעץ אין שיקאַגאָ. אין 1964, אין עלטער פון 30, איז ער געוואָרן דער רב פון בית ישראל קאָנגרעגאַציע אין מיאַמי ביטש, פלאָרידע, וואו ער איז געבליבן ביז 1972. ער האָט אויסגעברייטערט די קהילה פון 39 פאַמיליעס צו 250. דאָרטן האָט ער אויך געדינט אלס איינער פון די הויפּט לערערס אין דער יונגער מתיבתא מיאמי, א ישיבה קטנה.
אין יאר תשכ"ד (1964) איז ער געווארן רב אין קהילת בית ישראל אין מיאַמי ביטש, פלאָרידע, וואו ער האָט געדינט אַכט יאָר. אין תשל"ב (1972) איז די משפחה אריבער קיין ניו יארק, וואו ער איז באשטימט געוואָרן אַלס עקזעקוטיווער וויצע־פּרעזידענט פון דער ארטאדאקסישער פארבאנד (OU), און באלד דערנאך איז ער געווארן דער רבנישער אדמיניסטראטאר פון איר כשרות אפּטיילונג פאר פינף יאר. ער ווערט קרעדיטירט מיט פארוואנדלען די כשרות השגחה אין צפון אמעריקע.
אין 1973, האָט ער געגרינדעט די קאנגרעגאַציע בית תורה אין סאפערן, ניו יארק, וואו ער האָט געדינט אלס רב פאר 24 יאר. אין 1977, האָט ער געגרינדעט ישיבה שער התורה פון ראקלענד, און געדינט אלס ראש ישיבה ביז 1997, ווען ער איז אריבערגעצויגן קיין ארץ ישראל. זיין זון, רבי חיים צבי וויין, האט אים איבערגענומען אלס ראש ישיבה.
קאַריערע אין ארץ ישראל
הרב וויין און זיין פרוי זענען אריבערגעצויגן קיין ארץ ישראל אין 1997. זיי האָבן זיך באַזעצט אין דעם רחביה קוואַרטאַל פון ירושלים, וואו ער איז געווארן דער רב פון בית כנסת הנשיא אין 2002. ער איז אויך געווען אַ עלטערע פאַקולטעט מיטגליד פון אור שמח ישיבה אין ירושלים, וואו ער האָט געלעקטשערט פאַר ענגליש-רעדנדיקע סטודענטן.
ער האָט ברייט געלעקטשערט אין ישראל און אינדרויסן פון לאַנד, און האָט געשריבן אַ רעגולערע וואָכעדיקע קאָלומנע פאַר דער ירושלים פּאָסט זינט 1999. ער איז אויך באַוויזן געוואָרן רעגולער אין טעלעוויזיע פּראָגראַמען אין ישראל, ווי "פרעג דעם רב".
רעפערענצן
- ↑ Paul Mendlowitz, Rabbi Berel Wein zt”l : The Rabbi Who Gave the Jewish People Their Story, Aug 18, 2025.
- ↑ Rabbi Zev Wein To Be Honored By Kesser Maariv On Sunday, The Sentinel, מערץ 10, 1966.