אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דריווש המדי"

'''דָּרְיָוֶשׁ הַמָּדִי''' ([[אראמיש]]: '''דָּרְיָוֶשׁ מָדָאָה''') איז געווען דער קעניג פון [[בבל]] צווישן [[בלשאצר]] און [[כורש]], און דער ערשטער קעניג פון "[[מלכות פרס ומדי]]". ער ווערט דערמאנט אין [[ספר דניאל]], און עטליכע פון [[דניאל]]'ס חזיונות זענען דאטירט צו זיין קעניגרייך. ער איז געווען דער קעניג וואס האט געהייסן אריינווארפן [[דניאל אין לייבן גרוב]].

זיין היסטארישע אידענטיטעט איז שטארק אומקלאר. די וויסנשאפטליכע געמיינדע איז בעיקר גענויגט צו זען אין אים [[גאבריאס]] – א בבל'ישער [[גענעראל]] וואס האט דעזערטירט צו דער פרס'ישער זייט; ווידער רעליגיעזע פארשערס זענען גענויגט אים צו אידענטיפיצירן מיט [[קיאסערעס דער צווייטער]].

==זיין לעבן און שאפן אין די פסוקים און חז"ל==

דריווש המדי ווערט דערמאנט נאר אין [[ספר דניאל]]. דארט שטייט אז אין דער נאכט נאך בלשאצר'ס סעודה איז מקוים געווארן די נבואה וואס איז געשטאנען אויף דער וואנט און איז ענטשידן געווארן דורך דניאל; בלשאצר איז גע'הרג'ט געווארן און דריווש האט געקעניגט אויף זיין פלאץ{{הערה|שם=דניה}}{{הערה|שם=דניו}}. אין זיינע צייטן האבן זיינע "סרכים" און [[אחשדרפנים]] (לאקאלע הערשער) מקנא געווען דניאל'ן, און אים אונטערגעשטעלט א פאסטקע, און צוליב דעם איז ער אריין געווארפן געווארן אינעם לייבן גרוב{{הערה|שם=דניו}}. אין זיינע יארן האט דניאל געזען צוויי חזיונות{{הערה|{{תנ"ך|דניאל|ט|לאנג=יא}} און {{תנ"ך|דניאל|יא|אן=ספר|לאנג=יא}}}}.

 

דריווש און כורש זענען געווען אונטערטאנען פון [[בלשאצר|בלשאצר מלך בבל]], זיי האבן רעוואלטירט קעגן אים, און א קריג האט אויסגעבראכן צווישן פרס און [[מדי]] און דאס בבלי'שע מיליטער{{הערה|שם=יוסי}}. ביי דער ענדע פונעם קריג, אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3389}} לאדם{{ביאור|שם=לאדם}}, ווען דריווש איז געווען צוויי און זעכציג יאר אלט{{הערה|שם=דניאו|{{תנ"ך|דניאל|ו|א}}}}, האבן זיי איינגענומען בבל און גע'הרג'עט בלשאצר{{הערה|שם=דניה|{{תנ"ך|דניאל|ה}}}}{{הערה|שם=יוסי}}. דריווש האט געקעניגט אין בבל יענע גאנצע יאר, ביז אריין אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3390}}, ווען ער איז גע'הרג'ט געווארן אין שלאכט{{הערה|{{תנ"ך|דניאל|ו|כט|מפרש=רש"י}}}}, אדער פון א קרענק{{הערה|שם=יוסי}}, און זיין איידעם כורש האט גע'ירש'נט זיין בענקל{{הערה|{{בבלי|מגילה|יא|ב}}}}{{הערה|שם=סע}}.

דריווש האט געשטעלט אויף זיין קעניגרייך 120 אחשדרפנים, און איבער זיי געשטעלט דריי סרכים, וואס [[דניאל]] איז געווען איינער פון זיי{{הערה|שם=דניו|{{תנ"ך|דניאל|ו}}}}.

לויט טייל דעות האט כורש נישט איבערגענומען דריווש נאך זיין טויט, נאר דריווש איז געווארן אן אחשדרפן אונטער זיין איידעם כורש{{הערה|שם=אבעז|{{תנ"ך|דניאל|ו|א|מפרש=אבן עזרא}}}}, אדער איז דריווש אריבער קעניגן בלויז אויף מדי{{הערה|{{תנ"ך|דניאל|ו|א|מפרש=דעת סופרים}}}}.

די [[אוראלט גריכנלאנד|גריכישע]] [[היסטאריקער]] דערמאנען דער פאקט אז די פרסי'שע מלוכה איז ארויס געוואקסן פון דער [[מדי]]'שע, און אז עס זענען געווען פארבינדונגען פון פאמיליע און פאליטיק צווישן כורש דער גרויסער און די לעצטע קעניגן פון מדי. דאס שפיגלט זיך אפ אין די לעגענדעס איבער כורש'ס יוגנט. עס איז אבער שווער צו אידענטיפיצירן מיט זיכערקייט דריווש'ן פון צווישן די פיגורן אין די לעגענדעס, און צווישן אנדערע זענען די פאלגנדע פערזענליכקייטן פארגעשלאגן געווארן:

*[[גאבריאס]]: א גענעראל און בבלי'שער הערשער אין די [[גוטישע]] פראווינץ וואס גרעניצט זיך מיט מדי, וואס האט איינגענומען בבל פאר כורש. ער איז דערנאך געשטעלט געווארן דורך כורש צו רעגירן איבער בבל{{הערה|הרב אברהם קוסמאן, מהצהרת כורש ועד יהודה המכבי, '''[[קולמוס]]''' 94 (טבת תשע"א), עמוד 6}}. ער ווערט נישט דערמאנט אין די שריפטן פון די גריכישע היסטאריקער, אויסער אין די 'סייראפעדיע' פון [[קסענאפאן]], אבער זיין נאמען ווערט דערמאנט אין די [[כראניק פון נבונאיד]] אלס "אוגבארו". דער טיטל "מלך בבל" פאסט אים אבער נישט, און לויט די כראניק פון נבונאיד איז ער געשטארבן קורץ נאכן אייננעמען בבל{{הערה|שם=שיא|, William H. Shea (Autumn 1982) [http://digitalcommons.andrews.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1563&context=auss "Darius the Mede: An Update"]. Andrews University Seminary Studies. 20 (3): 229–247.}}. די אידענטיפיקאציע איז די מערסטע אנגענומען אין די וויסנשאפטליכע וועלט{{הערה|Wright, George Frederick (1913). Scientific

Confirmations of the Old Testament History (3rd ed.). Bibliotheca Sacra Company. p. 51.|כיוון=שמאל}}.

*[[קיאסערעס דער צווייטער]]: דער גריכישער קסענאפאן, אין זיין בוך 'סייראפעדיע' איבער כורש'ס אויפציאונג, דערציילט אז קיאסערעס - דער קעניג פון מדי און א זון פון [[אסטיאגעס]] - איז געווען כורש'ס שווער, און ער האט אים באגלייט ביי זיינע מלחמות. נאכן אייננעמען בבל האט כורש געבויט דערין א פאלאץ פאר קיאסערעס. דער שילדערונג פאסט דריווש'ן, און אים האט [[יוסף בן מתתיהו]] לכאורה געמיינט ווען ער האט געשריבן אז דריווש איז געווען א זון פון אסטיאגעס, און אז די גריכן רופן אים מיט א צווייטן נאמען{{הערה|[[קדמוניות היהודים]] ספר עשירי פרק יא, ד}}. אין דער פארגאנגענהייט האבן ווי דער מיינוג געהאלטן פיל פארשער, אידן ווי קריסטן צוגלייך; אנגעהויבן פון הירונימוס{{הערה|Gleason L. Archer, Jr., ed. and trans., Jerome’s Commentary on Daniel (Grand Rapids: Baker, 1958), p. 55.|כיוון=שמאל}}, ביז פארשער אין די רענעסאנס צייטן{{הערה|Otto Zöckler, “The Book of the Prophet Daniel” in John Peter Lange, Commentary on the Holy Scriptures: Critical, Doctrinal, and Ethical, tr. Philip Schaff (Grand Rapids: Zondervan, 1960) Vol. 7, p. 36.|כיוון=שמאל}}. אין די מאדערנע צייטן האט מען אבער אנגעהויבן באטראכטן קסענאפאן'ס ווערק אלס פיקטיווע דערציילונגען{{הערה|שם=שיא}}. מיט דעם אלעם, שטיצן נאך עטליכע רעליגיעזע פארשער דעם אידענטיפיקאציע{{הערה|ד"ר חיים חפץ, מלכות פרס ומדי בימי בית שני ולפניה – עיון מחודש, '''[[מגדים (כתב עת)|מגדים]]''' י"ד, תשנ"א, עמ' 78-147.}}.

*[[אסטיאגעס]]: מדי'ס לעצטער קעניג, דער שווער פון כנבוזי דער פאטער פון כורש, און פון כורש זעלבסט{{הערה|העראדאטוס, ערשטער בוך}}. די אידענטיפיקאציע שטיצט זיך אויף דער פאקט אז ער איז געווען דער לעצטער מדי'שער קעניג וועמענס בענקל כורש האט גע'ירש'נט, און אויף דעם אז דער נאמען פון זיין פאטער, קיאסערעס, ענדלט צו אחשורוש{{הערה| W.S. McCullough, 'Ahasuerus', Encyclopædia Iranica , vol. 1, no. 6, pages 634-635|כיוון=שמאל}}. לויט די מערהייט פון די מקורות איז אסטיאגעס אבער געווען א באזיגטער פיינט פון כורש. דאקעגן, טוט קסענאפאן שילדערן אסטיאגעס אלס א פיינער עלטערער מאן, געטריי צו זיין אייניקל כורש{{הערה|קסענאפאן, סייראפעדיע, ספר א פרק ג-ד}}. [[תיאודוטיון]]'ס ווערסיע פון די פאסירונג פון בל מיטן דראקאן עפנט זיך אויך מיט א גלאטע אריבערגאנג פון אסטיאגעס צו כורש{{הערה|מעשה בל והתנין, תרגום דוב היליר, אין '''הספרים החיצונים''', ירושלים תש"ל}}.

*[[כנבוזי דער צווייטער|כנבוזי דער זון פון כורש]]: אין בבלי'שע קוועלער ווערט דערמאנט אז כורש האט געשטעלט זיין זון כנבוזי אלס הערשער איבער בבל{{הערה|  Muhammad A. Dandamayev (1990). [http://www.iranicaonline.org/articles/cambyses-opers "Cambyses II"] . Encyclopaedia Iranica, Vol. IV, Fasc. 7. pp. 726–729|כיוון=שמאל}}, וואס פאסט צו דריווש'ס ראלע לויט ווי דער [[אבן עזרא]]{{הערה|שם=אבעז}} שילדערט עס. ער איז אבער קיין מדי'שער נישט געווען, זיין פאטער האט נישט געהייסן אחשוורוש, און ער איז לכאורה אויך נישט אלט געווען צוויי און זעכציג יאר{{הערה|שם=שיא}}.

אנדערע האלטן אז וויבאלד זיין קעניגרייך איז געווען קורץ און רעלאטיוו אומבאדייטנד, און ער האט נישט איבערגעלאזט נאך זיך קעניגליכע פאלאצן אדער [[מאנומענט]]ן, איז ער אויסגעלאזט געווארן פון די גריכישע שריפטן{{הערה|פירוש דעת מקרא אויף דניאל ו, א; יהודה לנדי, '''ויהי בימי האימפריה הפרסית – מגילת אסתר ממבט היסטורי ארכיאולוגי וגיאוגרפי''', עמוד 11}}.

די איינציגסטע היסטארישע ווערק אין וועלכע עס ווערט דערמאנט דריווש המדי, איז א ציטאט פון דער בוך 'באבילאניקע' פון [[בערוסוס]], וואס ווערט געברענגט דורך [[אוסעביוס]] אין א בוך וואס איז איבערגעבליבן בלויז אין [[ארמעניש]]. דארטן שטייט א זאץ פון וואס מען קען פארשטיין אז א קעניג מיטן נאמען דריווש האט געהערשט איבער טייל פון די פערסישע אימפעריע, א קורצע צייט נאך וואס כורש האט איינגענומען בבל. דער זאץ קען מען אבער אנדערש טייטשן, און דער זעלבער שטיקל ווערט אויך געברענט אין [[נגד אפיון]] פון יוסף בן מתתיהו{{הערה|'''נגד אפיון''', מאמר ראשון כ}} אן דער דערמאנטער זאץ{{הערה| Anderson, Steven; Young, Rodger (2016), [https://www.academia.edu/29195765/The_Remembrance_of_Danie_ls_Darius_the_Mede_in_Berossus_and_Harpocration The Remembrance of Daniel's Darius the Mede in Berossus and Harpocration] |כיוון=שמאל}}.

די פראגע איבער דריווש'ס אידענטיטעט, איז נאנט פארבינדן מיט די פראגע איבער די אידענטיטעט פון זיין פאטער, אחשורוש המדי. ביים ענדע פון [[ספר טוביה]] ווערט דערמאנט א מדי'שער קעניג מיטן נאמען אחשורוש{{הערה|אדער "אחיאחר"}}, און זיין היסטארישע ראלע שטימט מיט [[קיאסערעס דער ערשטער]], פאטער פון אסטיאגעס{{הערה|דוב היליר, "ספר טוביה", אברהם כהנא (רעדאקטאר) '''הספרים החיצונים''' כרך ב, ירושלים, תש"ל. עמוד שמ"ו}}.

{{רעפערענצן}}