מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
3,951
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
|||
| (17 מיטלסטע ווערסיעס פון 3 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|דריטע דינאסטיע פון מלכות ישראל}} | |||
{{שושלת | {{שושלת | ||
| שם = בית אחאב | | שם = בית אחאב | ||
| מדינה = [[מלכות ישראל]] {{ש}} [[מלכות יהודה]] | | מדינה = [[מלכות ישראל]] {{ש}} [[מלכות יהודה]] | ||
| מייסד = [[עמרי]] | | מייסד = [[עמרי]] | ||
| השליט האחרון = [[יורם]] (ישראל){{ש}} [[עתליהו]] (יהודה) | | השליט האחרון = [[יורם (מלך ישראל)|יורם]] (ישראל){{ש}} [[עתליהו]] (יהודה) | ||
| תאריך ייסוד = {{לינק צו אידיש יאר|3011}} | | תאריך ייסוד = {{לינק צו אידיש יאר|3011}} | ||
| תאריך התפזרות = {{לינק צו אידיש יאר|3055}} | | תאריך התפזרות = {{לינק צו אידיש יאר|3055}} | ||
}} | }} | ||
'''בית אחאב''' (אדער '''בית עמרי''', [[ | '''בית אחאב''' (אדער '''בית עמרי''', [[אקאדיש]]: 𒂍𒄷𒌝𒊑𒄿, "בִּת חוּמרִי") איז געווען די דריטע, מאכטפולסטע און זינדיגסטע פון די זיבן דינאסטיעס וואס האבן געהערשט איבער [[מלכות ישראל]]. דער דינאסטיע איז געגרינדעט געווארן דורך [[עמרי]], אבער ווערט אנגערופן אין [[תנ"ך]] אויפן נאמען פון זיין זון [[אחאב]], וואס איז געווען פאראנטווארטליך סיי אויף איר מאכט און סיי אויף איר זינדיגקייט. פון בית אחאב האבן געקעניגט אויף מלכות ישראל פיר קעניגן, און אויף מלכות יהודה איין קעניגין, [[עתליה]]. | ||
==געשיכטע== | ==געשיכטע== | ||
===גרינדונג און | ===גרינדונג און אויפבלי=== | ||
[[טעקע:Sebastia-393.jpg|קליין|אנגעבליכע חורבות פון דער פאלאץ פון מלכות ישראל אין שומרון]] | [[טעקע:Sebastia-393.jpg|קליין|אנגעבליכע חורבות פון דער פאלאץ פון מלכות ישראל אין שומרון]] | ||
אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3011}} האט [[זמרי]], א קנעכט פון [[ | אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3011}} האט [[זמרי (מלך ישראל)|זמרי]], א קנעכט פון [[אלה בן בעשא]], אומגעברענגט זיין האר אין [[תרצה]], און זיך געקרוינט אלס מלך ישראל. דאס פאלק איז אבער נישט געווען אינטערעסירט אין זמרי'ס קעניגרייך און זיך געקליבן אן אנדערן: טייל האבן אויסגעקליבן [[עמרי]], א גענעראל אין מלכות ישראל, און טייל האבן געקרוינט [[תבני בן גינת]]. נאך א פינף יעריגע קריגעריי האט עמרי געזיגט איבער תבני'ן און געווארן פולקאמער קעניג{{הערה|שם=מלאטז|{{תנ"ך|מלכים א|טז}}}}. | ||
עמרי האט אויפגעבויט דעם שטאט [[שומרון]] און איר געמאכט די הויפטשטאט פון מלכות ישראל{{הערה|שם=מלאטז}}; ער האט איינגענומען [[מואב]] און זיי אונטערטעניגט צו זיך{{הערה|שם=מישע|{{קישור שפה|עברית|מצבת מישע|מציבת מישע}}, געברענגט אין: {{אוצר החכמה|זאב וילנאי|מדריך ארץ ישראל|610908| | עמרי האט אויפגעבויט דעם שטאט [[שומרון]] און איר געמאכט די הויפטשטאט פון מלכות ישראל{{הערה|שם=מלאטז}}; ער האט איינגענומען [[מואב]] און זיי אונטערטעניגט צו זיך{{הערה|שם=מישע|{{קישור שפה|עברית|מצבת מישע|מציבת מישע}}, געברענגט אין: {{אוצר החכמה|זאב וילנאי|מדריך ארץ ישראל|610908|page=111|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תש"ו|זייט 111}}}}, און שלום געמאכט מיט [[מלכות יהודה]] נעמענדיג [[יהושפט]] פאר אן איידעם. עמרי'ס זון [[אחאב]] האט נאכמער פארשטערקערט די קעניגרייך, ער האט אויפגעבויט אין שומרון א "בית השן" (א פאלאץ באצירט מיט עלעפאנט ביינער{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|כב|לט}}, און [[רש"י]] אויפן ארט}}), ער האט געהייראט [[איזבל]] די טאכטער פון אתבעל דער קעניג פון [[צידון]]{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|טז|לא}}}}, און חתונה געמאכט זיין טאכטער עתליהו מיט [[יהורם (מלך יהודה)|יהורם בן יהושפט]]. חז"ל זאגן אז אחאב איז געווען א "מושל בכיפה" – ער האט געקעניגט איבער די גאנצע וועלט{{הערה|{{בבלי|מגילה|יא|א}}, {{פרקי דרבי אליעזר|יא}}}}. | ||
אחאב האט זיך אנגעשלאסן אין דער פאקט פון צוועלף קעניגרייכן קעגן [[אשור]], און געשפילט א גרויסע ראלע ביי די {{קישור שפה|עברית|קרב קרקר| | אחאב האט זיך אנגעשלאסן אין דער פאקט פון צוועלף קעניגרייכן קעגן [[אשור]], און געשפילט א גרויסע ראלע ביי די {{קישור שפה|עברית|קרב קרקר|קארקאר שלאכט}}{{הערה|שם=קרקר|{{אוצר החכמה|יהודה קיל, יהודה אליצור|אטלס דעת מקרא|156391|ירושלים, תשנ"ח, זייט 256|page=269}}}}. די קעניגן פון בית אחאב האבן כסדר מלחמה געהאלטן מיט [[ארם]]; ביי איינע פון די מלחמות איז אחאב אומגעברענגט געווארן{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|כב|לד}}}}, און די פארלוסטן ביי אן אנדערע האבן געברענגט אן ענדע צום דינאסטיע. | ||
===אונטערגאנג און נאכווירקן=== | ===אונטערגאנג און נאכווירקן=== | ||
ביי די לעצטע מלחמה פון בית אחאב קעגן ארם, האט [[אלישע|אלישע הנביא]] געשיקט איינער פון זיינע תלמידים, [[יונה הנביא]], צו [[יהוא בן נמשי]], דער גענעראל פון מלכות ישראל, ער זאל אים זאלבן אלס מלך ישראל און דערביי אים הייסן אויס'הרג'נען בית אחאב אלס שטראף פאר זייער זינד. יהוא האט געפאלגט; ער האט פארלאזט דעם פראנט אין [[רמות גלעד]] און געגאנגען קיין [[יזרעאל]] וואו דער קעניג [[יורם]] האט געוויילט זיך צו היילן פון די וואונדן וואס ער האט באקומען אויפן פראנט. זיין פלומעניק [[אחזיהו (מלך יהודה)|אחזיהו מלך יהודה]] איז דארט געווען אים צו באזוכן, און יהוא האט געכאפט די צוויי קעניגן אין איבערראשונג און זיי גע'הרג'עט{{הערה|שם=מלבט|{{תנ"ך|מלכים ב|ט}}}}. | ביי די לעצטע מלחמה פון בית אחאב קעגן ארם, האט [[אלישע|אלישע הנביא]] געשיקט איינער פון זיינע תלמידים, [[יונה הנביא]], צו [[יהוא|יהוא בן נמשי]], דער גענעראל פון מלכות ישראל, ער זאל אים זאלבן אלס מלך ישראל און דערביי אים הייסן אויס'הרג'נען בית אחאב אלס שטראף פאר זייער זינד. יהוא האט געפאלגט; ער האט פארלאזט דעם פראנט אין [[רמות גלעד]] און געגאנגען קיין [[יזרעאל]] וואו דער קעניג [[יורם]] האט געוויילט זיך צו היילן פון די וואונדן וואס ער האט באקומען אויפן פראנט. זיין פלומעניק [[אחזיהו (מלך יהודה)|אחזיהו מלך יהודה]] איז דארט געווען אים צו באזוכן, און יהוא האט געכאפט די צוויי קעניגן אין איבערראשונג און זיי גע'הרג'עט{{הערה|שם=מלבט|{{תנ"ך|מלכים ב|ט}}}}. | ||
אויך נאך וואס בית אחאב איז אונטערגעגאנען אין מלכות ישראל, איז געבליבן דערפון עפעס דווקא ביי מלכות יהודה. אין די זעלבע צייט וואס יהוא איז געקרוינט געווארן אלס מלך ישראל, האט [[עתליה]] די טאכטער פון אחאב פארכאפט די מלוכה אין יהודה און עס אנגעהאלטן פאר זעקס יאר{{הערה|{{תנ"ך|מלכים ב|יא}}}}. [[יהואש]] איר נאכפאלגער איז געווען פון [[מלכות בית דוד|בית דוד]], אבער פון זיין טאטן'ס מאמע'ס זייט איז ער געווען אן אייניקל פון אחאב. עס זענען דא וואס שפעקולירן אז יהוא בן נמשי איז אויך געווען אן אייניקל פון עמרי פון זיינס א צווייטע זון, א ברודער פון אחאב{{הערה|א' ברוכי-אונא, 'בית עמרי, בית אחאב ובית יהוא: קרבת דם וקרבות דמים '''בית מקרא''' נח (ב) (תשע"ג), זייט 5-30}}. | אויך נאך וואס בית אחאב איז אונטערגעגאנען אין מלכות ישראל, איז געבליבן דערפון עפעס דווקא ביי מלכות יהודה. אין די זעלבע צייט וואס יהוא איז געקרוינט געווארן אלס מלך ישראל, האט [[עתליה]] די טאכטער פון אחאב פארכאפט די מלוכה אין יהודה און עס אנגעהאלטן פאר זעקס יאר{{הערה|{{תנ"ך|מלכים ב|יא}}}}. [[יהואש]] איר נאכפאלגער איז געווען פון [[מלכות בית דוד|בית דוד]], אבער פון זיין טאטן'ס מאמע'ס זייט איז ער געווען אן אייניקל פון אחאב. עס זענען דא וואס שפעקולירן אז יהוא בן נמשי איז אויך געווען אן אייניקל פון עמרי פון זיינס א צווייטע זון, א ברודער פון אחאב{{הערה|א' ברוכי-אונא, 'בית עמרי, בית אחאב ובית יהוא: קרבת דם וקרבות דמים '''בית מקרא''' נח (ב) (תשע"ג), זייט 5-30}}. | ||
| שורה 46: | שורה 47: | ||
|אחזיה בן אחאב||2||י"ז ליהושפט{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|כב|נב}}}}||{{לינק צו אידיש יאר|3043}}-{{לינק צו אידיש יאר|3044}}||850-849||853-852||852-851||853-852||געפאלן פון א פענסטער אויפן בוידעם | |אחזיה בן אחאב||2||י"ז ליהושפט{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|כב|נב}}}}||{{לינק צו אידיש יאר|3043}}-{{לינק צו אידיש יאר|3044}}||850-849||853-852||852-851||853-852||געפאלן פון א פענסטער אויפן בוידעם | ||
|- | |- | ||
|יורם בן אחאב||12||י"ח ליהושפט{{הערה|{{תנ"ך|מלכים ב|ג|א}}}}||{{לינק צו אידיש יאר|3044}}-{{לינק צו אידיש יאר|3055}}||849-842||852-841||851-842||852-841||גע'הרג'עט געווארן דורך [[יהוא בן נמשי]] | |יורם בן אחאב||12||י"ח ליהושפט{{הערה|{{תנ"ך|מלכים ב|ג|א}}}}||{{לינק צו אידיש יאר|3044}}-{{לינק צו אידיש יאר|3055}}||849-842||852-841||851-842||852-841||גע'הרג'עט געווארן דורך [[יהוא|יהוא בן נמשי]] | ||
|- | |- | ||
|עתליה בת עמרי||6||(שטייט נישט קלאר)||{{לינק צו אידיש יאר|3056}}-{{לינק צו אידיש יאר|3061}}||842-837||841-835||842-835||841-835||אומגעברענגט דורך מיליטערלייט געשיקט דורך [[יהוידע הכהן|יהוידע כהן גדול]] | |עתליה בת עמרי||6||(שטייט נישט קלאר)||{{לינק צו אידיש יאר|3056}}-{{לינק צו אידיש יאר|3061}}||842-837||841-835||842-835||841-835||אומגעברענגט דורך מיליטערלייט געשיקט דורך [[יהוידע הכהן|יהוידע כהן גדול]] | ||
| שורה 114: | שורה 115: | ||
from: 3011 till: 3022 color:PA text:[[עמרי]] (ג'י"א-ג'כ"ב) | from: 3011 till: 3022 color:PA text:[[עמרי]] (ג'י"א-ג'כ"ב) | ||
from: 3022 till: 3043 color:PA text:[[אחאב]] (ג'כ"ב-ג'מ"ג) | from: 3022 till: 3043 color:PA text:[[אחאב]] (ג'כ"ב-ג'מ"ג) | ||
from: 3043 till: 3044 color:PA text:[[אחזיהו | from: 3043 till: 3044 color:PA text:[[אחזיהו בן אחאב|אחזיהו]] (ג'מ"ג-ג'מ"ד) | ||
from: 3044 till: 3055 color:PA text:[[יהורם בן אחאב|יהורם]] (ג'מ"ד-ג'נ"ה) | from: 3044 till: 3055 color:PA text:[[יהורם בן אחאב|יהורם]] (ג'מ"ד-ג'נ"ה) | ||
from: 3056 till: 3061 color:GP text:[[עתליהו]] (ג'נ"ו-ג'ס"א) | from: 3056 till: 3061 color:GP text:[[עתליהו]] (ג'נ"ו-ג'ס"א) | ||
| שורה 122: | שורה 123: | ||
==ארכעאלאגיע== | ==ארכעאלאגיע== | ||
[[טעקע:P1120870_Louvre_stèle_de_Mésha_AO5066_rwk.JPG|קליין|דער מישע מאנומענט פארציילט ווי עמרי האט אונטערדרוקט מואב, ביז מישע האט באזיגט דעם זון פון עמרי]] | [[טעקע:P1120870_Louvre_stèle_de_Mésha_AO5066_rwk.JPG|קליין|דער מישע מאנומענט פארציילט ווי עמרי האט אונטערדרוקט מואב, ביז מישע האט באזיגט דעם זון פון עמרי]] | ||
פון בית אחאב איז געבליבן א היבשע צאל ארכעאלאגישע איבערבלייבענישן. אין שומרון האט זיך אפירגעזוכט א פאלאץ באצירט מיט סקולפטורן פון עלעפאנט ביינער, ווארשיינליך דער "בית השן"{{הערה|זעט: {{אוצר החכמה|יהודה קיל, יהודה אליצור|אטלס דעת מקרא|156391|ירושלים, תשנ"ח, זייט 256| | פון בית אחאב איז געבליבן א היבשע צאל ארכעאלאגישע איבערבלייבענישן. אין שומרון האט זיך אפירגעזוכט א פאלאץ באצירט מיט סקולפטורן פון עלעפאנט ביינער, ווארשיינליך דער "בית השן"{{הערה|זעט: {{אוצר החכמה|יהודה קיל, יהודה אליצור|אטלס דעת מקרא|156391|ירושלים, תשנ"ח, זייט 256|page=269}}}}. מען האט דארט אויך געטראפן א הייל פון קברים, וואס טייל נעמען אן אלס די קברים פון עמרי און אחאב{{הערה|Norma Franklin, '''Lost Tombs of the Israelite Kings''', Biblical Archaeology Review, July-August 2007|כיוון=שמאל}}. | ||
אויך אין קעניגליכע מאנומענטן פון אנדערע פעלקער זענען פארבליבן ארכעאלאגישע שפורן פון בית אחאב. דער {{קישור שפה|עברית|מצבת מישע|מישע מאנומענט}} האט אן אויפשריפט אין וואס [[מישע מלך מואב]] דערציילט ווי אזוי עמרי און זיין זון האבן אים אונטערדרוקט, און ער גרויסט זיך מיט זיין זיג איבער זיי{{הערה|שם=מישע|כיוון=שמאל}}. אין דער {{קישור שפה|עברית|כתובת תל דן|תל דן אויפשריפט}}, אנגענומען צו זיין פון [[חזאל מלך ארם]], גרויסט זיך דער שרייבער מיט זיינע געווינסן איבער די אידישע קעניגן{{הערה|Hallvard Hagelia, "Philological Issues in the Tel Dan Inscription," in Lutz Edzard and Jan Retso, eds., Current Issues in the Analysis of Semitic Grammar and Lexicon, Harrassowitz, 2005, 235.|כיוון=שמאל}}. אין דער {{קישור שפה|עברית|המונולית מכורח|מאנאליט פון | אויך אין קעניגליכע מאנומענטן פון אנדערע פעלקער זענען פארבליבן ארכעאלאגישע שפורן פון בית אחאב. דער {{קישור שפה|עברית|מצבת מישע|מישע מאנומענט}} האט אן אויפשריפט אין וואס [[מישע מלך מואב]] דערציילט ווי אזוי עמרי און זיין זון האבן אים אונטערדרוקט, און ער גרויסט זיך מיט זיין זיג איבער זיי{{הערה|שם=מישע|כיוון=שמאל}}. אין דער {{קישור שפה|עברית|כתובת תל דן|תל דן אויפשריפט}}, אנגענומען צו זיין פון [[חזאל מלך ארם]], גרויסט זיך דער שרייבער מיט זיינע געווינסן איבער די אידישע קעניגן{{הערה|Hallvard Hagelia, "Philological Issues in the Tel Dan Inscription," in Lutz Edzard and Jan Retso, eds., Current Issues in the Analysis of Semitic Grammar and Lexicon, Harrassowitz, 2005, 235.|כיוון=שמאל}}. אין דער {{קישור שפה|עברית|המונולית מכורח|מאנאליט פון קורך}} באריכטעט [[שלמנאסר]] איבער דער {{קישור שפה|עברית|קרב קרקר|קארקאר שלאכט}} אין וואס אחאב האט געשפילט א גרויסע ראלע{{הערה|שם=קרקר|כיוון=שמאל}}. | ||
===ערווענונגען פון "בית עמרי" דורך אשור=== | ===ערווענונגען פון "בית עמרי" דורך אשור=== | ||
| שורה 130: | שורה 131: | ||
{| class="wikitable" style="text-align:center" | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
|- | |- | ||
!קעניג!!אויפשריפט!!יאר | !קעניג!!אויפשריפט!!יאר אא"ר!!טראנסליטעראציע!!איבערזעצונג | ||
|- | |- | ||
| | |{{רנ|שלמנאסר|3}}||{{קישור שפה|עברית|האובליסק השחור|שווארצע אבעליסק}} און נאך||841||מאַר כומרי||"דאס הויז פון עמרי" | ||
|- | |- | ||
| | |{{רנ|אדד-נירארי|3}}||[[נמרוד שטיין]]||803||קור ביט כומרי||"דאס לאנד פון דאס הויז פון עמרי" | ||
|- | |- | ||
| | |{{רנ|תגלת פלאסר|3}}||שטיקלעך פון די אנאלן||731||קור אי כומרי||"דאס לאנד פון עמרי" | ||
|- | |- | ||
|[[סרגון דער צווייטער|סרגון | |[[סרגון דער צווייטער|סרגון]]||פאלאץ טיר און נאך||720||מאַט קור ביט כומרי||"דאס גאנצע לאנד פון דאס הויז פון עמרי" | ||
|} | |} | ||
{{-}} | {{-}} | ||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
| שורה 148: | שורה 150: | ||
[[קאַטעגאָריע:מלכי ישראל]] | [[קאַטעגאָריע:מלכי ישראל]] | ||
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | [[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | ||
{{אבן הפינה ארטיקל|}} | |||