בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(בס"ד) צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט|דברים}} | {{דרעפט|דברים}} | ||
'''אַרְגּׁב''' איז א געגנט אין צפון טראנס-ירדן, וואס איז געווען א טייל פון [[בשן]]. די פונקטליכע לאקאציע פון ארגוב איז אומבאקאנט, אבער עס איז מעגליך אז עס האט זיך געפינען צווישן נהר על-רוקאד און נהר על-אַלאן. עס ווערט באשריבן אלס א "שטיינערדיגער הויפן," אדער א "אינזל" פון פעלדזן, בערך 30 מייל ביי 20 מייל, וואס העכערט זיך 20 אדער 30 פיס העכער די טאבעל-לאנד פון בשן. דער געגנט איז ווילד און גראָב, מיט פעלדזן און שפאלטן{{הערה|1=“[https://bible-history.com/naves/a/argob/dictionaries Argob Summary and Overview].” ''Bible Dictionaries at a Glance''. Naves Topical Bible Dictionary.}}. | '''אַרְגּׁב''' איז א געגנט אין צפון טראנס-ירדן, וואס איז געווען א טייל פון [[בשן]]. די פונקטליכע לאקאציע פון ארגוב איז אומבאקאנט, אבער עס איז מעגליך אז עס האט זיך געפינען צווישן נהר על-רוקאד און נהר על-אַלאן. עס ווערט באשריבן אלס א "שטיינערדיגער הויפן," אדער א "אינזל" פון פעלדזן, בערך 30 מייל ביי 20 מייל, וואס העכערט זיך 20 אדער 30 פיס העכער די טאבעל-לאנד פון בשן. דער געגנט איז ווילד און גראָב, מיט פעלדזן און שפאלטן{{הערה|1=“[https://bible-history.com/naves/a/argob/dictionaries Argob Summary and Overview].” ''Bible Dictionaries at a Glance''. Naves Topical Bible Dictionary.}}. | ||
==היסטאָרישער איבערבליק== | |||
אין דער תורה (דברים ג, ד–ה) שטייט אז אין דער צייט פון דער ישראל'דיגער עראָבערונג, האט ארגוב אַנטהאַלטן "זעכציג שטעט… אלע די זענען געווען באפעסטיגטע שטעט מיט הויכע ווענט, טויערן און ריגלען; אויסער די אומבאפעסטיגטע שטעטלעך, א גרויסע צאל." די דאָזיגע שטעט זענען געווען אונטער דער הערשאַפט פון עוג, מלך פון בשן. | |||
אין דער שפּעטער בראָנזע צײט איז די געגנט געווען שטאַרק באַפעלקערט, לויט דער געאָגראַפישער ליסטע פון תותמז {{רנ|3}} און די על-עמאַרנאַ בריוו. | |||
די געגנט איז איינגענומען געווארן דורך די ישראלים (דברים ג:ד; מלכים א' ד:יג) און איז צוגעטיילט געווארן דורך משה רבנו צו דעם האלבן שבט מנשה. יאיר בן מנשה האט באַזעצט די געגנט. לויט דברים ג':יג–יד, האָט יאיר בן מנשה "גענומען די גאַנצע שטרייף פון דער ארגוב (הארגוב) ביז צו דער גשורישער און מעכתישער גרעניץ, און ער האָט זיי גערופן – די בשן שטעט – נאך זײן נאמען 'חַוּת יָאִיר'". (זע מלכים א' ד:יג). | |||
אין שלמה המלך'ס צייט איז דער ראיאן אריינגערעכנט געווארן אין זיין זעקסטן אדמיניסטראטיוון דיסטריקט, און איר גובערנאַטאָר (דער זון פון גבר) האט געוואוינט אין רמות-גלעד (מלכים א' ד:יג). | |||
פּאָרטער'ס "די ריזיגע שטעט פון בשן" (1865) באשרײבט אז "זעכציג באפעסטיגטע שטעט קענען נאך געפינען ווערן אין א שטח פון 308 קוואדראט מייל. די אַרכיטעקטור איז שווער און מאַסיוו. סאָלידע ווענט 4 פיס דיק, און שטיינער איינס אויף אַנדערן אָן צעמענט; די דעכער זענען ריזיגע פּלאַטן פון באַזאַלטישן פעלז, ווי אײזן; די טירן און טויערן זענען פון שטיין 18 אינטשעס דיק, פארזיכערט מיט שווערע ריגלען". ער דערמאנט אַז מען קען נאָך אַרײנגיין אין א פאַרלאָזענער שטאָט און פאַרברענגען די נאַכט אין אַ באַקוועם הויז, ווײל פיל הייזער זענען נאָך "פערפעקט, ווי נאר נעכטן געענדיגט. די ווענט זענען פעסט, די דעכער אומגעריסן, און אפילו די פענסטער-רעדלען אין זייער פלאץ," וואס שטעלט פאר די אלטע ביישפילן פון היימישע ארכיטעקטור אין דער וועלט{{הערה|שם=פארטער|Porter, J. L. ''[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=njp.32101066129931 The Giant Cities of Bashan and Syria’s Holy Places]''. London: Nelson, 1865.}}. | |||
==געאָגראַפישע לאַגע== | |||
אין אראמישע איבערזעצונגען, תרגום אונקלוס, [[תרגום נאופיטי]], און תרגום יונתן (צו {{תנ"ך|דברים|ג|ד}}; ג, יג–יד) ווערט אַרְגּׁב איבערגעזעצט אלס "טְרָכוֹנָא" אדער "טַרְגוֹנָא", דעם ראיאן וואס יוסף בן מתתיהו און די נייע טעסטאמענט רופן טראַכאָן אדער [[טראכאניטיס|טראַכאָניטיס]]. דאָס איז דער באַזאַלטישער הויכלאַנד מדבר וואָס איז היינט באַקאַנט אלס אל-לידזשאַ (اللجاة) אין סיריע. די לאַנדשאַפט פון אל-לידזשאַ באַשטייט הויפּטזעכליך פון גרויע, וואַלקאַנישע שטיינער מיט צעשפּרייטע פּלאַצן פון באַארבעטנדיקער ערד. דאָס איז אָבער א שפעטערדיגע טראַדיציע און איז נישט איינשטימיג מיט די פריערדיגע מקורים{{הערה|JE, א"מ.}}. | |||
==פילאָלאָגישע דעבאַטע איבערן וואָרט "ארגוב"== | ==פילאָלאָגישע דעבאַטע איבערן וואָרט "ארגוב"== | ||
דער גענויער טייטש און וואָרצל פון דעם העברעאישן וואָרט "אַרְגּׁב" בלייבן אומקלאָר און זענען א טעמע פון אסאך דיסקוסיע צווישן געלערנטע. עס ווערט פאררעכנט אלס איינע פון די אומזיכערע אדער אומקלאָרע ווערטער אין דער תורה{{הערה|1=Klein, Reuven Chaim. “[https://works.hcommons.org/records/7qw28-qkz54 Who or What Is Argov? A Philological Survey of a Difficult Lexeme].” ''Ḥakirah'' 36 (2025): 87–111.}}. | דער גענויער טייטש און וואָרצל פון דעם העברעאישן וואָרט "אַרְגּׁב" בלייבן אומקלאָר און זענען א טעמע פון אסאך דיסקוסיע צווישן געלערנטע. עס ווערט פאררעכנט אלס איינע פון די אומזיכערע אדער אומקלאָרע ווערטער אין דער תורה{{הערה|1=Klein, Reuven Chaim. “[https://works.hcommons.org/records/7qw28-qkz54 Who or What Is Argov? A Philological Survey of a Difficult Lexeme].” ''Ḥakirah'' 36 (2025): 87–111.}}. | ||
=== | ===געווענליכער נאָמען ("שטיינערדיג" אָדער "רוקעדיג")=== | ||
*ר' נתן מאַרקוס אַדלער טרעפט די וואָרצל פון "טְרָכוֹנָא" אין דעם גריכישן טערמין "טראַכיטע" (א סאָרט שטיין), און פארבינדט עס מיט "אַרְגּׁב" (פון דעם וואָרצל רגב). | |||
*ר' נתן מאַרקוס אַדלער טרעפט די וואָרצל פון " | |||
*[[רבי דוד צבי האפמאן|האָפמאַן]] טענהט אז די תרגומים האבן עס פארבונדן מיט טראַכאָניטיס צוליב דער ענליכער גריכישער באדייטונג פון דעם פלאץ נאָמען. | *[[רבי דוד צבי האפמאן|האָפמאַן]] טענהט אז די תרגומים האבן עס פארבונדן מיט טראַכאָניטיס צוליב דער ענליכער גריכישער באדייטונג פון דעם פלאץ נאָמען. | ||
*דאָס וואָרט קען זיך פארבינדן מיט "ערד-קלומען" אדער "שטיין," וואס מיינט א "שטיינערדיגן" אדער "רוקעדיגן" אָרט. | *דאָס וואָרט קען זיך פארבינדן מיט "ערד-קלומען" אדער "שטיין," וואס מיינט א "שטיינערדיגן" אדער "רוקעדיגן" אָרט. | ||
*דאס ווערט געשטיצט דורך געזעניוס און אנדערע געלערנטע. | *דאס ווערט געשטיצט דורך געזעניוס און אנדערע געלערנטע. | ||
*די שומרונישער ביבל פארגלייכט דברים ג:ד, ג:יג-יד און זעצט עס איבער אלס "ריגאָוואַ" (מיט'ן אומווארפן דעם ערשטן א'). אויך יוסף בן מתתיהו דערמאנט א פעסטונג "ראַגאַבאַ" אין טראַנס-יארדן. | *די שומרונישער ביבל פארגלייכט דברים ג:ד, ג:יג-יד און זעצט עס איבער אלס "ריגאָוואַ" (מיט'ן אומווארפן דעם ערשטן א'). אויך יוסף בן מתתיהו דערמאנט א פעסטונג "ראַגאַבאַ" אין טראַנס-יארדן. | ||
*שפעטערדיקע יידישע און | *שפעטערדיקע יידישע און קריסטליכע געלערנטע האָבן אויך פארשטאנען דאס וואָרט אלס א געווענליכן נאָמען מיט א סעמאַנטישער באדייטונג. | ||
=== | ===געווענליכער נאָמען ("פאלאץ")=== | ||
*רש"י פארשטייט אז די תרגומים באציען זיך צו "דעם קעניג'ס פאלאץ" און דערמיט צום גאנצן קעניגרייך. | *רש"י פארשטייט אז די תרגומים באציען זיך צו "דעם קעניג'ס פאלאץ" און דערמיט צום גאנצן קעניגרייך. | ||
*דער דאָזיקער בליק ווערט געשטיצט דורך ר' טוביה בן אליעזר, ר' אלעזר רוקח, און ר' בחייא אבן חלבה. | *דער דאָזיקער בליק ווערט געשטיצט דורך ר' טוביה בן אליעזר, ר' אלעזר רוקח, און ר' בחייא אבן חלבה. | ||
| שורה 25: | שורה 37: | ||
===אייגנער נאָמען (אָרט-נאָמען)=== | ===אייגנער נאָמען (אָרט-נאָמען)=== | ||
*לעקסיקאָגראַפן, די סעפּטואַגינטע און די וולגאַטע לאָזן דאָס וואָרט אומאיבערזעצט, וואס ווייזט אָן אז זיי האבן עס געזען אלס אן אייגנער נאָמען. | *לעקסיקאָגראַפן, די סעפּטואַגינטע און די וולגאַטע לאָזן דאָס וואָרט אומאיבערזעצט, וואס ווייזט אָן אז זיי האבן עס געזען אלס אן אייגנער נאָמען. | ||
*דאס קען פאראייניגט ווערן מיט דער באדייטונג פון א | *דאס קען פאראייניגט ווערן מיט דער באדייטונג פון א געווענליכן נאָמען, ווייל געוויינליכע נאָמען קענען ווערן אייגענע נאָמען (פּראָפּריפיקאַציע). | ||
*דאס בייזיין פון דעם באַשטימטן אַרטיקל "ה" אין דברים 3:13 ("הָאַרְגּׁב") שטיצט די עוואָלוציע פון א | *דאס בייזיין פון דעם באַשטימטן אַרטיקל "ה" אין דברים 3:13 ("הָאַרְגּׁב") שטיצט די עוואָלוציע פון א געווענליכן נאָמען צו אן אייגענעם נאָמען. | ||
===אייגנער נאָמען (פּערזאָן נאָמען)=== | ===אייגנער נאָמען (פּערזאָן נאָמען)=== | ||
*טייל קאָמענטאַטאָרן האָבן עס פארשטאנען אלס א פּערזענלעכן נאָמען, ווי א | *טייל קאָמענטאַטאָרן האָבן עס פארשטאנען אלס א פּערזענלעכן נאָמען, ווי א פארמעלער באאמטער אָדער א לאַנדבאַזיצער. | ||
*עס זענען דא באווייזן פון דעם פּערזענלעכן נאָמען "אַרְגּב" אין אוגאריטיש. | *עס זענען דא באווייזן פון דעם פּערזענלעכן נאָמען "אַרְגּב" אין אוגאריטיש. | ||
*דער אָנשטאלט פון קמחי זאָגט בפירוש אז אַרגאָב און אַרְיֵה אין מלכים ב' 15:25 זענען | *דער אָנשטאלט פון קמחי זאָגט בפירוש אז אַרגאָב און אַרְיֵה אין מלכים ב' 15:25 זענען פּערזענליכע נעמען פון קריגערס וואס האבן געהאלפן פּקח'ס אויפשטאנד. | ||
==ביבליאָגראַפיע== | ==ביבליאָגראַפיע== | ||