1,047
רעדאגירונגען
ק
אויסשטעל
ק (←מחבר און געשיכטע: אויסדרוק) |
ק (אויסשטעל) |
||
| שורה 27: | שורה 27: | ||
דער נוסח פונעם מחבר פארמאגט א צאל שנוים פון וויאזוי עס איז געדרוקט היינטיגע טעג. | דער נוסח פונעם מחבר פארמאגט א צאל שנוים פון וויאזוי עס איז געדרוקט היינטיגע טעג. | ||
==אויסנאמע== | |||
טראץ וואס דער פיוט "י-ה ריבון עלם" איז כהיום אזוי ברייט פארשפרייט און פארהייליגט, איז אבער אין די ערשטע יארן דער פויט אינאיינעם מיט זיין מחבר, רבי ישראל נאג'אַראַ, געווען פארווירלט אין קאנטראווערסיע. | |||
רבי מנחם די לונזאנו, אַ בן־דור פון נאג'אַראַ, האָט שארף קריטיקירט דעם תוכן פון נאג'אַראַס פיוטים, באַזונדערס וועגן דעם באַניץ פון לשונות וואָס קענען אויסלייגן גלייַך ווי ליבע לידער צווישן אַ מאַן און אַ פרוי, אַפילו אז די כוונה איז געווען צו באַשרייבן די שכינה. ער האָט אויך געהאַלטן אז ס'איז אַבסאָלוט פאַלש צו באַניצן לחנים פון גויים, אָבער דער עיקר פראָבלעם וואס ער האט געהאט איז געווען דער לשון. | |||
פון דער אנדערע זייט האָבן פיל גדולים געענטפערט, אַז די כוונה איז געווען הייליג, און אז פיל חכמים פלעגן שרייבן פיוטים אויף לחנים פון גויים און אפילו מיט לשון נופל על לשון. | |||
אין "ספר החזיונות", געשריבן דורך רבי חיים וויטאל, ווערט געבראַכט אַ מעשׂה פון אַ "רוח" (גייסט) וואָס האָט אַרויסגעזאָגט שווערע באַשולדיקונגען קעגן רבי ישראל נג'אַראַ, אַז ער האָט געפירט אַן אומפּאַסנדן לעבנס־שטייגער. די באַשולדיקונגען שליסן איין: זיין שטענדיג שיכור, רעדן גראָבע רייד, זינגען אָן אָן אַ באַקליידונג, און אומפּאַסנדע באַציאונגען. די "רוח" האָט אַפילו געזאָגט, אַז עס איז פאַרבאָטן צו רעדן מיט אים אָדער צו זינגען זיינע לידער. | |||
פון דער אַנדערער זייט, זענען דאָ פיל וואָס לייקענען אָדער פרעגן אָן די קוואַלן פון די באַשולדיקונגען. פיל חכמים האָבן גע'פסק'נט, אַז מען טאָר נישט פאַרלאָזן זיך אויף רוחות, וואָס קענען פאַלש זיין. נאך מער, אין אנדערע כתבי ידות פון דער זעלבער מעשׂה, ווערן די באַשולדיגונגען אינגאנצן נישט דערמאָנט, אָדער זענען זיי פיל לייכטער, און ס'איז אפילו דאָ שבחים פון נאג'אַראַ'ס פּיוטים פונעם אַריז"ל גופא. | |||
דער [[חתם סופר]] האָט עטליכע יאָרן נישט געזונגען "יה ריבון עלם". ווען זיין זון, רבי שמעון סופר, האָט אים געפרעגט פאַר וואָס, האָט דער חתם סופר געענטפערט: "טרם אגלה לך טעמי, נח לי שתשירו אותו" (איידער איך וועל דיר מגלה זיין מיין טעם, בעסער זאָלסטו עס זינגען). פון דעם טאָג אָן, האָט דער חתם סופר יאָ אָנגעהויבן צו זינגען דעם פיוט ביי זיין טיש. | |||
טייל האָבן געמיינט, אַז דער טעם פון חתם סופרס ערשטן אָפּהאַלט איז געווען צוליב די מעשׂיות פון "ספר החזיונות". אַנדערע טענהן, אַז דער טעם איז געווען ווייל דער פיוט איז באַזירט אויף די ווערטער וואָס נבוכדנצר האָט געזאָגט אין דניאל, און די גמרא (סנהדרין צב ע"ב) זאָגט, אַז רבי יצחק האָט געוואָלט גיסן הייסע גאָלד אין זיין מויל פאַר די דאָזיקע ווערטער. | |||
כהיום איז "יה ריבון עלם" פאַרבליבן איינער פון די מערסטע באַליבטע פיוטים. און ווערט געזונגען אין אלע קרייזן. | |||
אין סקולען זינגט מען אויך די פסוקים פון אתיא ותמהיא אלס המשך פונעם ניגון י-ה רבון עלם. | |||
==ניגונים== | ==ניגונים== | ||
| שורה 76: | שורה 94: | ||
אוּן זינגען װעט מען דיר שײנע לידער | אוּן זינגען װעט מען דיר שײנע לידער | ||
אין ירוּשלים, אַ שטאדט גאר אַ שײן.}}}} | אין ירוּשלים, אַ שטאדט גאר אַ שײן.}}}} | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||