אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:רבי ישראל איסרלין"

ער איז געקומען פון א באקאנטער למדנישער פאמיליע זיין פאטער איז געווען ר' פתחיה פון מארבורג, וועלכער איז געווען א זון פון רבי חיים, גערופן הענשל פון היינבורג, א זון פון [[רבי ישראל פון קרעמס]], דער מחבר פון "הגהות אשרי"{{הערה|ביאורי מהרא"י אויף [https://tashma.jewishoffice.co.il/books/learn/1086/ביאורי_מהרא%22י/בראשית/מח/יד בראשית מח, יד].}}. נאך זיין פאטער'ס פריצייטיגן פטירה אין רעגנסבורג, איז ער אריבער מיט זיין מוטער קיין [[וויענער ניישטאט|ווינער נוישטאדט]], וואו זיין פעטער [[רבי אהרן פון ניישטאט|רבי אהרן פּלומעל (בלומליין)]] הי"ד האט אים מחנך געווען אין זיין ישיבה{{הערה|שם=יודאיקע}}{{הערה|זעט {{אקדמיה|ישראל י. יובל|חכמים בדורם: המנהיגות הרוחנית של יהודי גרמניה בשלהי ימי הביניים|7968706}}, ז' 62.}}. ר' איסרלין האט אויך געלערנט ביי רבי נתן פון איגר {{העב|רבי נתן איגרא}}, וואס איז אויך באקאנט געווען אלס אַן אויסגעצייכנטער למדן{{הערה|Krauss, ''Die Wiener Geserah''; איידלבערג, 40. ר' נתן איז דערמאנט אין פסקים וכתבים, [https://www.sefaria.org.il/Terumat_HaDeshen%2C_Part_II.161 סי' קסא] און רנז. זעט יעקב פריימאנן, [https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=49439&st=&pgnum=44 מבוא צו לקט יושר], עמ' XLVI.}}.

נאך דער גזירה, האט ר' איסרלן ווארשיינליך געפליכטעט פאר א צייט פון עסטרייך קיין איטאליע{{הערה|שם=קאווע|{{לינק|שרייבער=Dr. Tamar Ron Marvin|קעפל=Coffee with Terumat ha-Deshen|זייטל=Stories from Jewish History|דאטום=יוני 25, 2025|אדרעס=https://trmarvin.substack.com/p/coffee-with-terumat-ha-deshen}}|כיוון=שמאל}}. שפּעטער האט ער זיך באזעצט אין [[מארבורג]], שטייערמארק, וואו ער האט אנגעהויבן דינען אלס רב אינעם ארטיגן וויכטיגער קהילה{{הערה|בערלינער, 179; איידלבערג, 40.}}. מער ווי צוויי יארצענדלינג שפעטער, אין אדער פאר 1445, האט ער זיך אומגעקערט קיין [[וויענער ניישטאט|ווינער־נוישטאט]], נידעריגע עסטרייך, וואו ער איז געבליבן פאר דער רעשט פון זיין לעבן. מיט זיין פטירה אין ה'ר"כ, איז פארשלאסן געווארן א צייט פון רייכן אידישן גייסטיגן און רעליגיעזן לעבן אין עסטרייך. נאך זיין פטירה זענען די תורה-צענטערס אין עסטרייך אונטערגעגאנגען און זיך גערוקט מזרח'דיג – קיין בעהמען, אונגארן און פוילן{{הערה|איידלבערג, 9, 38.}}.

===אין ווינער נוישטאַדט===

אין ווינער נוישטאַדט איז רבי ישראל איסרלין באשטימט געווארן אלס רב און אב בית דין פון דער שטאָט און אומגעגנט. אדאנק זיין אקטיוויטעט איז די שטאט געווארן א צענטער פון תורה אין עסטרייך, און ער האט געצויגן פילע הונדערטער דארשטיגע תלמידים פון א ברייטן ספעקטרום פון מקומות, אריינגערעכנט עסטרייך, [[באהעמיע]], [[מאראוויע]], [[אונגארן]], [[שלעזיע]], [[בייערן]] און [[ריינלאנד]]; פיל פון זיי זענען שפּעטער געווארן פראמינענטע רבנים אין פארשידענע קהילות. צווישן זיינע באקאנטע תלמידים זענען [[רבי יוסף ב"ר משה]] פון העכשטאדט (ר' יאסליין עסטרייכער, מחבר פון "לקט יושר"), און די בארימטע פּערזענליכקייטן [[רבי ישראל ברונא]] און [[רבי משה מינץ]], וועלכער האט באקומען סמיכה פון ר' איסרליין{{הערה|לקט יושר [https://www.sefaria.org.il/Leket_Yosher%2C_Volume_II_(Yoreh_De'ah).38.1 ב, 37].}}. ער האט געפירט א ישיבה סיי אין מארבורג און שפּעטער אין נוישטאדט{{הערה|שם=וויקי|ענגליש וויקיפעדיע.}}{{מקור}}. די ישיבה האט געווענליך פארהאלטן א גרויסן צימער ביי דער שול. ר' איסרליין האט געזאגט שיעורים אויך אין זיין הויז{{הערה|איידלבערג, 93.}}.

ר' ישראל איסרליין האט זיך אנגעשטרענגט צו אויפלעבן און פארשטארקן דאס לערנען גמרא און אנדערע אלטע קוואלן קעגן דער טענדענץ צו זיך פארלאזן בלויז אויף די שפּעטערדיגע קאָדיפיקאַטאָרן{{הערה|1={{יודאיקה|Simha Katz|Isserlein, Israel ben Pethahiah|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/isserlein-israel-ben-pethahiah}}|שם=יודאיקע|כיוון=שמאל}}. אין די פריערדיגע יארהונדערט, האט די תלמודישע לערע אין דייטשלאנד שטארק גענידערט, אזוי אז אפילו די תלמידי חכמים האבן זיך מערסטנס געווידמעט צו די הלכה-קאָדעקסן און פוסקים, און פארנאכלעסיגט דעם תלמוד און די אלטע אויטאריטעטן. ר' איסרלן'ס באמיאונגען האבן אים אפט געפירט צו קאנפליקטן מיט די עלטערע רבנים. ער האט למשל געשטיצט צוויי יונגע תלמידי־חכמים וואס האבן געוואלט עפענען א ישיבה אין נוישטאַדט, אבער זענען קעגנגעשטעלט געווארן דורך רבי מייסטערליין {{העב|רבי מיישטרלין}}, א פאָרשטייער פון דער אלטער ישיבה, וועלכער האט נישט געשטיצט דעם שטודיום פון די ראשונים{{הערה|בערלינער, 225.}}.

ר' איסרליין האט געלעבט א לעבן פון פרומקייט און פּרישות, און איז אין געוויסער מאס פאררעכנט געווארן אלס א המשך פון די [[חסידי אשכנז]] פון 13טן יארהונדערט. דער השפּעה פון "[[ספר חסידים]]" און "ספר הרוקח" איז דערקענבאר אין פיל פון זיינע פּסקים{{הערה|איידלבערג, 43.}}. ער האט אפט געליטן פון גיכט און אויגן־פּראבלעמען, אבער האט זיך געצוואונגען צו דיקטירן תשובות צו די פילע שאלות וואס מען האט אים געשטעלט{{הערה|{{אנצ יהודית|8339-isserlein-isserlin-israel-ben-pethahiah-ashkenazi|Isserlein (Isserlin) Israel ben Pethahiah Ashkenazi|Solomon Schechter, Louis Ginzberg}}.|שם=אנצ|כיוון=שמאל}} און אויסגעפירט די הלכה מיט פולער שטרענגקייט{{הערה|איידלבערג, 43.}}. למרות זיין גרויסקייט אין תורה, איז ער געווען אויסערגעווענליך באשיידן און האט נישט צוגעלאזט מען זאל אים אויפרופן צו דער תורה מיט'ן טיטל "[[מורנו]]".

ער פלעגט חתמען זיינע בריוו אלס "הקטן והצעיר שבישראל"{{הערה|בערלינער, 225.}}.

ר' איסרליין'ס הויפט זארג אלס רב איז געווען דאס וואוילזיין פון זיין קהילה. ער האט געוויזן גרויסע פעסטקייט ווען נויטיג אין דורכפירן רבנישע באשלוסן און באשלוסן פון די פירנדע קהילה-אפטיילונגען. ער האט זיך שטארק ארויסגעזאגט קעגן יעדן ברוך פון קהילה-דיסציפּלין{{הערה|איידלבערג, 42.}}.