מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
3,951
רעדאגירונגען
ק
←כראנאלאגיע: הגהה
ק (←כראנאלאגיע: הגהה) |
ק (←כראנאלאגיע: הגהה) |
||
| (9 צווישנדיגע ווערסיעס פונעם זעלבן באַניצער נישט געוויזן) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|יאר-טויזנט אין אידישן לוח}} | {{דעסקריפציע|יאר-טויזנט אין אידישן לוח}} | ||
דער '''אלף הראשון''' איז די ערשטע טויזנט יאר פון די וועלט באשאף, פון | דער '''אלף הראשון''' איז די ערשטע טויזנט יאר פון די וועלט באשאף, פון שנת א' (דער ערשטער יאר וואס האט אנטהאלטן בלויז פינף טעג) ביז יאר תתקצ"ט. זיי האבן זיך אנגעהויבן {{#חשב:abs(0-{{#זמןמ:xjY}})}} יאר צוריק און זיך געענדיגט {{#חשב:abs({{#חשב:1000}}-{{#זמןמ:xjY}})}} יאר צוריק. | ||
די ערשטע צוויי טויזנט יאר איז, לויט דער גמרא, אן עפּאכע פון "תוהו" (וויסטעניש){{הערה|סנהדרין צז,א, עבודה-זרה ט,א.}}. מענטשן האבן דאן געלעבט גאר לאנג; די גאנצע טויזנט יאר באשטייט פון בערך 9 דורות, און דער ערשטער מענטש האט געלעבט כמעט די גאנצע טויזנט יאר. | די ערשטע צוויי טויזנט יאר איז, לויט דער גמרא, אן עפּאכע פון "תוהו" (וויסטעניש){{הערה|סנהדרין צז,א, עבודה-זרה ט,א.}}. מענטשן האבן דאן געלעבט גאר לאנג; די גאנצע טויזנט יאר באשטייט פון בערך 9 דורות, און דער ערשטער מענטש האט געלעבט כמעט די גאנצע טויזנט יאר. אלע געשעענישן פון דער אלף זענען אונז באקאנט פון [[פרשת בראשית]] און די מדרשי חז"ל דערויף. | ||
לויט'ן רמב"ן זענען די זעקס יאר-טויזנטער וואס די וועלט שטייט, אקעגן די זעקס טעג פון די וועלט באשאף; "אזוי אין די ערשטע צוויי טעג איז די וועלט געווען אינגאנצן וואסער, און גארנישט איז געווען בשלימות אין זיי. זיי ווייזן אויף די ערשטע צוויי טויזנט יאר ווען עס איז נישט געווען איינער וואס האט געדינט דעם באשעפער. און אזוי האבן חז"ל געזאגט: שני אלפים תוהו. אבער די באשאפונג אויף דער ערשטער טאג אין געווען די ליכטיגקייט, אנטקעגן צו די טויזנט יאר פון אדם וואס איז געווען דער ליכט פון דער וועלט און אנערקענט זיין באשאפער. און אפשר האט אנוש נישט געדינט קיין געצן ביז צום טויט פון אדם הראשון"{{הערה|1=רמב"ן {{תנ"ך|בראשית|ב|ג}}. זעט אויך רבנו בחיי און ריקאנטי דארט, מדרש רבי דויד הנגיד - שמות (ירושלים, תשכ"ח), זייט רא-רא.}}. | לויט'ן רמב"ן זענען די זעקס יאר-טויזנטער וואס די וועלט שטייט, אקעגן די זעקס טעג פון די וועלט באשאף; "אזוי אין די ערשטע צוויי טעג איז די וועלט געווען אינגאנצן וואסער, און גארנישט איז געווען בשלימות אין זיי. זיי ווייזן אויף די ערשטע צוויי טויזנט יאר ווען עס איז נישט געווען איינער וואס האט געדינט דעם באשעפער. און אזוי האבן חז"ל געזאגט: שני אלפים תוהו. אבער די באשאפונג אויף דער ערשטער טאג אין געווען די ליכטיגקייט, אנטקעגן צו די טויזנט יאר פון אדם וואס איז געווען דער ליכט פון דער וועלט און אנערקענט זיין באשאפער. און אפשר האט אנוש נישט געדינט קיין געצן ביז צום טויט פון אדם הראשון"{{הערה|1=רמב"ן {{תנ"ך|בראשית|ב|ג}}. זעט אויך רבנו בחיי און ריקאנטי דארט, מדרש רבי דויד הנגיד - שמות (ירושלים, תשכ"ח), זייט רא-רא.}}. | ||
| שורה 9: | שורה 9: | ||
== כראנאלאגיע == | == כראנאלאגיע == | ||
*'''א''', [[א' תשרי]] – ערשטע טאג | *'''א''', [[א' תשרי]] – ערשטע טאג ("עפּאכע") פון דער אריטמישער אידישער לוח, וואס איז איינגעפירט געווארן אין יאר [[ד'קי"ט]]. פאראלעל צו [[סעפטעמבער 7]] 3671 [[ציווילע צייט-רעכענונג|פצ"ר]] אינעם שפּעטערן גרעגאריאנישן קאלענדער. יוליאנער טאג נומער {{העב|יום יוליאני}}: 347998{{הערה|כיוון=שמאל|{{Cite book|last=Richards|first=E. G.|url=https://aa.usno.navy.mil/downloads/c15_usb_online.pdf|title=Explanatory Supplement to the Astronomical Almanac|editor-last=Urben|editor-first=S. E.|page=602|chapter=Calendars}}}}. | ||
*'''א'''', [[כ"ה אדר]]–[[ב' ניסן]] – [[ששת ימי בראשית|זעקס טעג פון וועלט באשאף]] און שבת בראשית לויט [[רבי יהושע]] אז בניסן נברא העולם{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|ח|א|מפרש=תוספות|ד"ה=לתקופות}}.}}{{ביאור|לויט [[תקופת רב אדא|רב אדא]] איז עס געווען [[כ' אדר|כ']]-[[כ"ו אדר]]{{הערה|יסוד עולם, מאמר רביעי פרק י"ד.}}. דער רד"ל שרייבט עס איז געווען [[א' ניסן|א']]-[[ז' ניסן]]{{הערה|פירוש הרד"ל אויף פרקי דרבי אליעזר, פרק כ"א אות י"ח.}}.}}. | *'''א'''', [[כ"ה אדר]]–[[ב' ניסן]] – [[ששת ימי בראשית|זעקס טעג פון וועלט באשאף]] און שבת בראשית לויט [[רבי יהושע]] אז בניסן נברא העולם{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|ח|א|מפרש=תוספות|ד"ה=לתקופות}}.}}{{ביאור|לויט [[תקופת רב אדא|רב אדא]] איז עס געווען [[כ' אדר|כ']]-[[כ"ו אדר]]{{הערה|יסוד עולם, מאמר רביעי פרק י"ד.}}. דער רד"ל שרייבט עס איז געווען [[א' ניסן|א']]-[[ז' ניסן]]{{הערה|פירוש הרד"ל אויף פרקי דרבי אליעזר, פרק כ"א אות י"ח.}}.}}. | ||
*'''א'''', [[כ"ה אלול]]–[[כ"ט אלול]] – ערשטע פינף פון [[ששת ימי בראשית|זעקס טעג פון וועלט באשאף]]: גא-ט האט באשאפן די (1) הימל און ערד; (2) רקיע; (3) [[פלאנץ|געוויקסן]]; (4) [[זון]], [[לבנה]] און [[שטערן|שטערנס]]; (5) [[פיש]]ן און [[פויגל]]ען | *'''א'''', [[כ"ה אלול]]–[[כ"ט אלול]] – ערשטע פינף פון [[ששת ימי בראשית|זעקס טעג פון וועלט באשאף]]: גא-ט האט באשאפן די (1) הימל און ערד; (2) רקיע; (3) [[פלאנץ|געוויקסן]]; (4) [[זון]], [[לבנה]] און [[שטערן|שטערנס]]; (5) [[פיש]]ן און [[פויגל]]ען | ||
| שורה 20: | שורה 20: | ||
* '''רל"ז''' – געבוירן [[אנוש]] דער זון פון שת | * '''רל"ז''' – געבוירן [[אנוש]] דער זון פון שת | ||
* '''רס"ח''' – אנוש און זיין דור הייבן אן דינען [[עבודה זרה]]{{הערה|פענח רזא פרשת בראשית, געברענגט אין {{סדר הדורות|ימות עולם|רס"ו}}.}}{{ביאור|דער {{תנ"ך|בראשית|ב|יג|מפרש=רמב"ן}} זאגט אז עס קען זיין אז אנוש האט נישט געדינט עבודה זרה ווילאנג אדם הראשון האט נאך געלעבט.}} | * '''רס"ח''' – אנוש און זיין דור הייבן אן דינען [[עבודה זרה]]{{הערה|פענח רזא פרשת בראשית, געברענגט אין {{סדר הדורות|ימות עולם|רס"ו}}.}}{{ביאור|דער {{תנ"ך|בראשית|ב|יג|מפרש=רמב"ן}} זאגט אז עס קען זיין אז אנוש האט נישט געדינט עבודה זרה ווילאנג אדם הראשון האט נאך געלעבט.}} | ||
*ים אוקיינוס פארפלייצט א דירטל פון דער וועלט{{הערה|ירושלמי שקלים יז.}}, בערג ווערן שטיינערן, די טויטע הייבן אן שימלען, די פנימ'ער פון די מענטשן ווערן ווי מאלפעס, מזיקין באקומען שליטה אויף מענטשן{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|כג|ו}}.}} | *אין די צייטן פון אנוש – ים אוקיינוס פארפלייצט א דירטל פון דער וועלט{{הערה|ירושלמי שקלים יז.}}, בערג ווערן שטיינערן, די טויטע הייבן אן שימלען, די פנימ'ער פון די מענטשן ווערן ווי מאלפעס, און מזיקין באקומען שליטה אויף מענטשן{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|כג|ו}}.}}. | ||
* '''שכ"ז''' – געבוירן [[קינן]] דער זון פון אנוש | * '''שכ"ז''' – געבוירן [[קינן]] דער זון פון אנוש | ||
* '''שס"ז''' – קינן ווערט דער ערשטער צו [[קעניג]]ן איבער מענטשן, לויט [[ספר הישר (אגדה)|ספר הישר]]{{הערה|[[ספר הישר (אגדה)|ספר הישר]], [[S:ספר הישר - מקרא ואגדה/בראשית|פרק ד']]}} | * '''שס"ז''' – קינן ווערט דער ערשטער צו [[קעניג]]ן איבער מענטשן, לויט [[ספר הישר (אגדה)|ספר הישר]]{{הערה|[[ספר הישר (אגדה)|ספר הישר]], [[S:ספר הישר - מקרא ואגדה/בראשית|פרק ד']]}} | ||
| שורה 28: | שורה 28: | ||
* '''תרפ"ט''', [[י' חשון]] – געבוירן [[מתושלח]] דער זון פון חנוך{{הערה|רבי שלמה בן שם טוב גבאי, עבד שלמה, אויף בראשית ז, ד}} | * '''תרפ"ט''', [[י' חשון]] – געבוירן [[מתושלח]] דער זון פון חנוך{{הערה|רבי שלמה בן שם טוב גבאי, עבד שלמה, אויף בראשית ז, ד}} | ||
* '''תתע"ו''' – געבוירן [[למך]] דער זון פון מתושלח און פאטער פון [[נח]] | * '''תתע"ו''' – געבוירן [[למך]] דער זון פון מתושלח און פאטער פון [[נח]] | ||
* '''תתקל"ב''' – געשטארבן [[אדם הראשון]] | * '''תתקל"ב''' – געשטארבן [[אדם הראשון]]{{ביאור|טייל האלטן אז ער איז נפטר געווארן א יאר פריער, ווייל די יארן אויסגערעכנט אין די תורה זענען נישט גאנצע, נאר יום אחד בשנה חשוב שנה{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ה|ה|מפרש=חזקוני}}.}}. די זעלבע איז אויך ביי אלע אנדערע דורות.}} | ||
* '''תתקע"ו''' – געבוירן נעמה, די פרוי פון נח און א טאכטער פון חנוך, לויט [[ספר הישר (אגדה)|ספר הישר]]{{הערה|[[ספר הישר (אגדה)|ספר הישר]], [[S:ספר הישר - מקרא ואגדה/בראשית|פרק ד']]; {{סדר הדורות|ימות עולם|תתקע"ד}}}} | * '''תתקע"ו''' – געבוירן נעמה, די פרוי פון נח און א טאכטער פון חנוך, לויט [[ספר הישר (אגדה)|ספר הישר]]{{הערה|[[ספר הישר (אגדה)|ספר הישר]], [[S:ספר הישר - מקרא ואגדה/בראשית|פרק ד']]; {{סדר הדורות|ימות עולם|תתקע"ד}}}} | ||
* '''תתקפ"ט''' – געשטארבן [[חנוך]] בן [[ירד]] | * '''תתקפ"ט''' – געשטארבן [[חנוך]] בן [[ירד]] | ||