אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "יום שבת קודש הוא"

יום שבת קודש הוא (זעט מקור)

רעוויזיע פון 02:50, 4 יולי 2025

4,476 בייטן צוגעלייגט , פֿאַר 5 חדשים

קיין רעדאגירונג באמערקונג

בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן

46,358

רעדאגירונגען

@@ שורה 90: / שורה 90: @@
 ==אויסשטעל==
-דער פיוט באשטייט פון ניין סטראפן, וואס יעדער פון זיי אנטהאלט זעקס סטאנצן. די גראמען זענען אויסגעשטעלט אויף א קונסטליכן אופן{{הערה|1={{היברובוקס|אברהם הכהן פון אנאניא|מטיב נגן|33314|page=5|מקום הוצאה=ווארשע|שנת הוצאה=תרל"ט|עמ=5–6}}.|שם=מטנ}}, די ערשטע דריי סטאנצן גראמען אינאיינעם, און אויך די לעצטע דריי סטאנצן. דער זעקסטער שורה איז א לאנגער, און איז צעטיילט אין דריי, פארמירנדיג אינערליכע גראמען{{הבהרה}}. די סטראפן הייבן זיך אן מיטן אקראסטיך פון דעם נאמען פונעם מחבר "יהונתן חזק".
+דער פיוט באשטייט פון ניין סטראפן, וואס יעדער פון זיי אנטהאלט זעקס סטאנצן. די גראמען זענען אויסגעשטעלט אויף א קונסטליכן אופן{{הערה|1={{היברובוקס|אברהם הכהן פון אנאניא|מטיב נגן|33314|page=6|מקום הוצאה=ווארשע|שנת הוצאה=תרל"ט|עמ=4–5}}.|שם=מטנ}}, די ערשטע דריי סטאנצן גראמען אינאיינעם, און אויך די לעצטע דריי סטאנצן. דער זעקסטער שורה איז א לאנגער, און איז צעטיילט אין דריי, פארמירנדיג אינערליכע גראמען{{הבהרה}}. די סטראפן הייבן זיך אן מיטן אקראסטיך פון דעם נאמען פונעם מחבר "יהונתן חזק".
 ==אינהאלט==
-דער פיוט איז באזירט אויף פילע דרשות פון דער [[גמרא]] און מדרש וואס פארציילן איבער די שיינקייט פונעם שבת, און דאס גרויסקייט פון איר מכבד זיין. יעדער סטראַף רעדט פון א צווייטער מימרא.
+דער פיוט איז באזירט אויף פילע דרשות פון דער [[גמרא]] און מדרש וואס פארציילן איבער די שיינקייט פונעם שבת, און דאס גרויסקייט פון איר מכבד זיין. יעדער סטראַף רעדט פון א צווייטער מימרא:
 #דער ערשטע סטראף הייבט אן מיט א לויב פאר דעם וואס היט שבת. עס זאגט אן אז מען זאל זיך נישט זארגן אויב דער קעשענע איז ליידיג און מען האט נישט פאר הוצאות השבת, נאר מען זאל בארגן און זיך פרייען און טרינקען ווייל דער באשעפער וועט שוין באצאלן דעם חוב. דאס איז באזירט אויפ'ן גמרא אין [[מסכת ביצה]] "לוו עלי ואני פורע"{{הערה|{{בבלי|ביצה|טו|ב}}.}}.
 #דער צווייטער סטראף באשרייבט די אידעאלע שבת סעודה מיט די "דאזיגע דריי": פלייש, וויין און פיש, און אז מען זאל נישט פעלן אין תענוגים. עס דערמאנט די געשיכטע פון [[יוסף מוקיר שבת]]{{הערה|{{בבלי|שבת|קיט|א}}}} אלס א ביישפיל פון דעם שכר פון מכבד זיין שבת.
@@ שורה 103: / שורה 102: @@
 #דער זיבעטער סטראף זאגט אז אז די געזעצן פון שבת זענען געגעבן געווארן אין מרה{{הערה|{{תנ"ך|שמות|טו|כה|מפרש=רש"י}}.}}. דערנאך זאגט עס אז די הלכות פון שבת זענען ווי בערג וואס הענגען אויף א האר, ווי עס שטייט אין מסכת חגיגה{{הערה|{{בבלי|חגיגה|י|א}}.}}, ווייל ס'איז דא ווייניג פסוקים און אסאך הלכות. די וואס היטן די מצוות וועלן ירש'ען א טאג וואס איז אינגאנצן שבת מיט אירע מחנות.
 #דער אכטער סטראף רעדט וועגן שבת אלס א סימן וואס גאט האט געשטעלט צווישן אים און די קינדער פון ישראל. עס דערמאנט דעם טייך [[סמבטיון]] וואס רוט אום שבת, אלס א באווייז פאר א כופר וואס פארלאנגט א ראי' אויף שמירת שבת. אזוי ווי די גמרא פארציילט אין סנהדרין{{הערה|{{בבלי|סנהדרין|סה|ב}}; {{מדרש רבה|בראשית|יא}}.}} אויף טורנוסרופוס הרשע און [[רבי עקיבא]].
+==אין אידיש==
+דער פיוט איז איבערגעזעצט געווארן אין אידיש דורך [[מענדעלע מוכר ספרים]] אין זיין זמירות ישראל (זשיטאמיר 1875){{הערה|אלע ווערק, אכטער באנד, זז' 29–}}:
+{{#tag:poem|דער טאג פוּן שבּת הײליג איז ער,
+װאױל דעם װאס היט איהם װי עס געהער.
+אוּן דערמאהנט איהם אין קידוּש אױף װײן,
+עס פאלט איהם גאר קײן געדאנק ניט אײן,
+אַז דער בּײטעל איז גאר לײדיג, לער,
+נישטא אין איהם אי אַ שילינגער.
+לאז ער זיך פרײען, עסען לרוב,
+אױבּ ער בּארגט, װעט גאט צאהלען זײן חוב.
+פלײש, װײן אוּן פיש װעט איהם ניט פעה
+װעט ער די דרײ געריכט צוּם טיש שטעלען,
+דאס װעט זײן דער לױן זײנער דערפאר,
+פאר טײער האלטען שבּת דער שכר.
+יוסף צוּשפּאלט אַ פיש, ס’איז גאנץ קלאר,
+אוּן געפינט אין איהם אַ פּערעל גאר.
+איז דער טיש געגרײט אָרענטליך־פײן,
+אוּן גאט’ס מלאָך זאגט : „זאלסט געבּענקט זײן“,
+װעט עס טאקי תּמיד זײן װי הײנט,
+װי מיסט װעלען װערען זײנע פײנט.
+דער שלעכטער מלאָך ענטפערט אָמן,
+אוּן װעט מוּזען לױבּען זײן נאמען,
+דער שם זײנער װעט געהן צװישען לײט,
+אַזױ אי ער אײל װאס שמעקט װײט.
+װײבּער אַזעלכע װאס ליכט בּענשען,
+אוּן האלטען זײער צײט װי מענשען,
+װאס זײ בּאקען אוּן נעהמען חלה,
+דער זכוּת פוּן די דרײ מצװת אַלע,
+װעט זײ אם יִרצה השם בּײשטעהן,
+אין דער רעכטער צײט בּײם צוּקינד געהן,
+דערפאר ואס זײ היטען דאס אַלסדינג,
+װעלען זײ געװינען גיך אוּן גרינג.
+גיט צוּ גאט אַ שבח אַ פײנעם,
+פאר דעם הײליגען שבּת זײנעם,
+ער רוּפט אוּן זאגט צוּ משה אַ װארט:
+„אַ מתּנה ליגט אין מײן אוצר דארט,
+שבּת איז עס, פּאסט דיר שײן װינדער,
+נעהם גיבּ זי די יוּדישע קינדער“.
+אַז דאס הארץ װײנט, צרות טרעטען צוּ,
+קוּמט דער שבּת, קוּמט מנוּחה אי רוּה,
+לוּסטיגקײט קוּמט, אַ שמחה, אַ פרײד,
+מען פארגעסט אַלע צרות אוּן לײד.
+גאט האט מיט דעם מן אין יענער צײט,
+געבענשט, געהײליגט דעם טאג בּײ לײט:
+געהײליגט, דארױף איז דאס אַ בּעװײז:
+אין איהם איז ניט געגאנגען מן, קײן שפּײז,
+געבּענשט, וואס פרײטיג קוּמט פאר איהם אָן
+מיט אַ מאל גאנצע צװײ מעסטליך מן.
+היט מען פוּן שבּת די פיל געבּאט,
+בּעקוּמט מען עולם הבּא פוּן גאט.
+דאס איז דער צײכען פוּן גאט דעם הער,
+צװישען איהם אוּן יִשראל שטעהט ער
+אוּן דעם זיבּטען טאג װאס ער װיל,
+װאס ער איז שטארק הײליג, רוּהיג שטיל.
+סמבּטיון דער טײך װאס לױפט זעהר גיך,
+אוּן שבּת גאר פּלוּצלים שטעלט ער זיך,
+בּעװײזט, אַז פוּן רוּה איז ער אַ טאג,
+דאס גיבּ דעם אַפּיקורום אַ זאג.
+עס הערען אױף די קולות זײנע,
+װען איך זינג הױך די זמירות מײנע,
+װאס גיסען זיך מחיה װי טױ גלײך,
+די שטארקע קולות פוּן יענעם טײך
+שווײגען, זענען ניט משיג גבוּל מיר,
+אין דעם שטײגער פוּן זינען מײן שיר.
+האלט זיך אײן, קײן רעש, קײן פּיפּס מעהר,
+נעהמט נישט די קרױן פוּן שיר, װאס מיר געהר.}}
 ==דער ניינטער סטראף==
 דער לעצטער סטראף איז א פערזענליכער אויסדרוק פונעם דיכטער. עס רימט אויס דעם ליד, זאגנדיג אז אנדערע קולות וועלן אויפהערן ווען די רוהם פון זיין פאעזיע וועט וואקסן, ווייל זיינע פאעזיעס פליסן ארויס ווי טוי. ער פירט אויס מיט א ווארנונג אז אנדערע דיכטער זאלן אים נישט משיג גבול זיין און זיך נישט באנוצן מיט די קרוין פון פאעזיע, וואס איז אים צוגעטיילט געווארן און איז בלויז פּאסיג פאר אים.
-איבער דעם פשט פון דעם אויסערארנטליכן געדיכט, וואס קומט צו זאגן צוויי מאל{{מקור}}, האט [[רבי שלום רוקח]] פון בעלזא דערציילט, אז דער מחבר פון דעם שיר האט דאס אפגעשריבן אויף א צעטל, און נאך איידער ער האט באוויזן צו ערגענצן דעם לעצטן בית איז דאס פארלוירן געווארן, און א צווייטער איד האט דאס געפינען און איז ארומגעגאנגען אין שטעט דאס אפזינגען, און ער האט זיך בארימט מיט דעם שיינעם פיוט וואס ער האט אנגעבליך פארפאסט, ביז ער איז אנגעקומען צום שטאט פון רבי יהונתן, דער אמת'ער מחבר, וואס איז ערשטוינט געווארן צו הערן זיין פארלוירענעם ליד. ער האט באלד גענומען שרייען אז דאס איז זיינס און יענער איז א שווינדלער, און עס האט אויסגעבראכן א קריגעריי ווער עס איז גערעכט, ביז רבי יהונתן האט אים געפרעגט אויף וואס איז די אקראסטיך באזירט, און יענער האט נשיט געוואוסט צו ענטפערט ווייל ס'איז נאכנישט געווען ערגענצט, האט רבי יהונתן ערקלערט אז דאס איז זיין נאמען "יהונתן חזק" און יעדער האט אים גערעכט געגעבן דערויף{{הערה|שם=מטנ}}.
+איבער דעם פשט פון דעם אויסערארנטליכן געדיכט, וואס קומט צו זאגן צוויי מאל{{מקור}}, ווערט דערציילט  אין נאמען פון [[רבי שלום רוקח]] פון בעלזא, אז דער מחבר פון דעם שיר האט דאס אפגעשריבן אויף א צעטל, און נאך איידער ער האט באוויזן צו ערגענצן דעם לעצטן בית איז דאס פארלוירן געווארן. א צווייטער איד האט דאס געפינען און איז ארומגעגאנגען אין שטעט דאס אפזינגען, און ער האט זיך בארימט מיט דעם שיינעם פיוט וואס ער האט אנגעבליך פארפאסט, ביז ער איז אנגעקומען צום שטאט פון רבי יהונתן, דער אמת'ער מחבר, וואס איז ערשטוינט געווארן צו הערן זיין פארלוירענעם ליד. ער האט באלד גענומען שרייען אז דאס איז זיינס און יענער איז א שווינדלער, און עס האט אויסגעבראכן א קריגעריי ווער עס איז גערעכט, ביז רבי יהונתן האט אים געפרעגט אויף וואס איז די אקראסטיך באזירט, און יענער האט נישט געוואוסט צו ענטפערן ווייל ס'איז נאכנישט געווען ערגענצט, האט רבי יהונתן ערקלערט אז דאס איז זיין נאמען "יהונתן חזק" און יעדער האט אים גערעכט געגעבן דערויף{{הערה|שם=מטנ}}.
-אנדערע פארציילן די מעשה אז די פארזאמלטע האבן געזאגט, אז מען וועט אויספרובירן און זען ווער עס וועט קענען ערגענצן דעם פעלנדן סטראף, אז עס זאל פאסן לויטן געבוי פון פיוט, איז א ראי' אז ער האט דאס געמאכט, און רבי יהונתן האט דאס שיין און פאסיג צוגעענדיגט, אריינגעבנדיג פאר יענעם{{הערה|קובץ אור ישראל גליון קי זייט קלט, און גליון קנג זייט קנב}}
+אנדערע פארציילן די מעשה אז די פארזאמלטע האבן געזאגט, אז מען וועט אויספרובירן און זען ווער עס וועט קענען ערגענצן דעם פעלנדן סטראף, אז עס זאל פאסן לויטן געבוי פון פיוט, דאס איז א ראי' אז ער האט דאס געמאכט, און רבי יהונתן האט דאס שיין און פאסיג צוגעענדיגט, אריינגעבנדיג פאר יענעם{{הערה| נתן פערלמאן, קובץ '''בית אהרן וישראל''' [https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=13057&st=&pgnum=138 גליון קי (כסלו טבת תשס"ד)] זז' קלח–קמ, און [ גליון קנג זייט קנב.}}
 איין מקור פארשטייט דעם סטראף אויך אלס א תפילה פון דעם פייטן צום אייבערשטן, אז אין זיין צייט זאל די אידישע גלויבן, וועלכע איז איידל ווי טוי, איבערקומען די קולות פון אלע קעגנער וועלכע זוכן צו פארניכטן עס{{הערה|חברוני, הפיוט והתפילה.}}.
@@ שורה 116: / שורה 190: @@
 עס איז פארפאסט געווארן א צאל ניגונים צוגעפאסט צו דעם ליד, און אויך איז פארהאן אין געוויסע קהילות א נוסח מיט וואס מען זינגט דעם פיוט.
-אין טייל חסידישע הויפן פירט מען זיך צו אויסלאזן די ערשטע העלפט פונעם זמר און אנהייבן "תנו שבח ושירה". די טעם ווערט אנגעגעבן ווייל מען וויל נישט דערמאנען דעם שלעכטן מלאך וואס ווערט געברענגט אינעם דריטן סטראף.
+אין טייל חסידישע הויפן פירט מען זיך צו אויסלאזן די ערשטע העלפט פונעם זמר און אנהייבן "תנו שבח ושירה". די טעם ווערט אנגעגעבן ווייל מען וויל נישט דערמאנען דעם שלעכטן מלאך וואס ווערט געברענגט אינעם דריטן סטראף{{הערה|ליקוטי מהרי"ח, סדר סעודת ליל שבת, ד"ה יום שבת.}}.
+אין [[וויזשניץ (חסידות)|וויזשניץ]] פירט מען זיך צו זינגען דעם פיוט פון תנו שבח בלויז אויף שבת פרשת משפטים, און מען האט איבערגעזינגען די ווערטער "נפש כי נאנחה בא שבת בא מנוחה" מערערע מאל אין א צי. דער [[רבי ישראל האגער (אהבת ישראל)|אהבת ישראל]] האט דאס נישט געלאזט זינגען אין אן אנדערע וואך{{הערה|{{צ-ספר|מחבר=בעריש ויינברגר|שם=עדות ביהוסף|שנת הוצאה=תשס"ב|עמ=ס"ה}}.}}.
-אין [[וויזשניץ (חסידות)|וויזשניץ]] פירט מען זיך צו זינגען דעם פיוט פון תנו שבח בלויז אויף שבת פרשת משפטים, און מען האט איבערגעזינגען די ווערטער "נפש כי נאנחה בא שבת בא מנוחה" מערערע מאל אין א צי. דער [[רבי ישראל האגער (אהבת ישראל)|אהבת ישראל]] האט דאס נישט געלאזט זינגען אין אן אנדערע וואך{{הערה|{{צ-ספר|מחבר=בעריש ויינברגר|שם=עדות ביהוסף|שנת הוצאה=תשס"ב|עמ=ס"ה}}}}.
+עס איז פארהאן א צאל ניגונים אויף ווערטער וואס ערשיינען אין דעם פיוט, צווישן זיי א באקאנטער ניגון אויף די ווערטער "שׁוֹמְרֵי מִצְוֹתֶיהָ ינְחָלוּ, לְיוֹם שֶׁכֻּלּוֹ, שַׁבָּת בְּצִבְאוֹתֶיהָ; זֶּה הָאוֹת אֲשֶׁר שָׂם אֵ-ל בֵּינוֹ וּבֵין בְּנֵי ישְׂרָאֵל", פארפאסט דורך א בעלזער חסיד יודל איינהארן{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.jyrics.com/lyrics/shomrei-mitzvoseha-שומרי-מצוותיה/|קעפל=שומרי מצוותיה|זייטל=jyrics}}.}}, און עטליכע ניגונים אויף די ווערטער "תְנוּ שֶׁבַח וְשִׁירָה, לָאֵ-ל אֲשֶׁר שַׁבָּת בָּרָא", אריינגערעכנט עטליכע ניגונים וואס מען זינגט אין באבוב{{הערה|זעט {{לינק|אדרעס=https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=3098277#p3098277|קעפל=תגובה|זייטל=אייוועלט}}.}}.
-עס איז פארהאן א צאל ניגונים אויף ווערטער וואס ערשיינען אין דעם פיוט, צווישן זיי א באקאנטער ניגון אויף די ווערטער "שׁוֹמְרֵי מִצְוֹתֶיהָ ינְחָלוּ, לְיוֹם שֶׁכֻּלּוֹ, שַׁבָּת בְּצִבְאוֹתֶיהָ; זֶּה הָאוֹת אֲשֶׁר שָׂם אֵ-ל בֵּינוֹ וּבֵין בְּנֵי ישְׂרָאֵל", פארפאסט דורך א בעלזער חסיד יודל איינהארן{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.jyrics.com/lyrics/shomrei-mitzvoseha-שומרי-מצוותיה/|קעפל=שומרי מצוותיה|זייטל=jyrics}}}}, און עטליכע ניגונים אויף די ווערטער "תְנוּ שֶׁבַח וְשִׁירָה, לָאֵ-ל אֲשֶׁר שַׁבָּת בָּרָא", אריינגערעכנט עטליכע ניגונים וואס מען זינגט אין באבוב{{הערה|זעט {{לינק|אדרעס=https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=3098277#p3098277|קעפל=תגובה|זייטל=אייוועלט}}}}.
 == דרויסנדיגע לינקס==
 {{ויקיטקסט בשורה|יום שבת קדש הוא}}