בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,374
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 38: | שורה 38: | ||
די טראדיציאנעלע מיינונג, וואס ווערט באשטעטיגט דורך א צאל פוסקים, איז אז רבי ישראל איסרליין האט אליין אויסגעטראכט די שאלות אין זיין "תרומת הדשן", און נישט געענטפערט אויף פאקטישע פראגן וואס זענען אים געשטעלט געווארן דורך מענטשן ווי אין טראדיציאנעלע תשובות-ספרים. דאס האט א הלכה'דיגער באדייט, ווייל אויב דער מחבר האט אליין פארמולירט די שאלה, זענען די דעטאלן אין דער שאלה נישט צופעליג, נאר אויסגעקליבן מיט א געוויסער כוונה{{הערה|זעט ש"ך אויף יורה דעה, קצו, כ; ט"ז אויף יורה דעה, שכח, ב; בית שמואל אויף אבן העזר, קל, כ.}}. דער חיד"א שרייבט, אז ר' ישראל איסרלן'ס תשובות זענען "נישט הלכה למעשה" (לשונו), נאר דער רב אליין האט אויפגעהויבן דעם ספק און אנטפּלעקט די תשובה{{הערה|{{שם הגדולים|גדולים|י|תב}}.}}. דער ציל פון דעם איז געווען צו שארפן פאקטישע פראגן און צו געבן א פולשטענדיגן ענטפער, אדער צו צושטעלן אויטאריטעטיווע הלכה־ענטפערס פאר אנדערע רבנים איידער דער שולחן ערוך איז קאמפּאנירט געווארן. דער דאזיגער סטיל איז גענוצט געווארן ווי א פּעדאגאגישער מיטל צו מאכן תורה־פרינציפן מער אינטערעסאנט און שייכות'דיג פאר לערנער{{הערה|שם=לעהר|{{לינק|אדרעס=https://thelehrhaus.com/timely-thoughts/a-what-if-review-hypothetical-history-science-and-halakhah/|שרייבער=Yaakov Taubes|קעפל=A “What If” Review: Hypothetical History, Science, and Halakhah|זייטל=The Lehrhaus|דאטום=July 5, 2022}}.|כיוון=שמאל}}. | די טראדיציאנעלע מיינונג, וואס ווערט באשטעטיגט דורך א צאל פוסקים, איז אז רבי ישראל איסרליין האט אליין אויסגעטראכט די שאלות אין זיין "תרומת הדשן", און נישט געענטפערט אויף פאקטישע פראגן וואס זענען אים געשטעלט געווארן דורך מענטשן ווי אין טראדיציאנעלע תשובות-ספרים. דאס האט א הלכה'דיגער באדייט, ווייל אויב דער מחבר האט אליין פארמולירט די שאלה, זענען די דעטאלן אין דער שאלה נישט צופעליג, נאר אויסגעקליבן מיט א געוויסער כוונה{{הערה|זעט ש"ך אויף יורה דעה, קצו, כ; ט"ז אויף יורה דעה, שכח, ב; בית שמואל אויף אבן העזר, קל, כ.}}. דער חיד"א שרייבט, אז ר' ישראל איסרלן'ס תשובות זענען "נישט הלכה למעשה" (לשונו), נאר דער רב אליין האט אויפגעהויבן דעם ספק און אנטפּלעקט די תשובה{{הערה|{{שם הגדולים|גדולים|י|תב}}.}}. דער ציל פון דעם איז געווען צו שארפן פאקטישע פראגן און צו געבן א פולשטענדיגן ענטפער, אדער צו צושטעלן אויטאריטעטיווע הלכה־ענטפערס פאר אנדערע רבנים איידער דער שולחן ערוך איז קאמפּאנירט געווארן. דער דאזיגער סטיל איז גענוצט געווארן ווי א פּעדאגאגישער מיטל צו מאכן תורה־פרינציפן מער אינטערעסאנט און שייכות'דיג פאר לערנער{{הערה|שם=לעהר|{{לינק|אדרעס=https://thelehrhaus.com/timely-thoughts/a-what-if-review-hypothetical-history-science-and-halakhah/|שרייבער=Yaakov Taubes|קעפל=A “What If” Review: Hypothetical History, Science, and Halakhah|זייטל=The Lehrhaus|דאטום=July 5, 2022}}.|כיוון=שמאל}}. | ||
נאר מיט דער דרוק פון "לקט יושר" (פון זיין תלמיד רבי יוסף ב"ר משה) אין תרס"ג-ד, איז קלאר געווארן אז טייל פון די תשובות זענען יא באזירט אויף עכטע פראגן. דעריבער האבן 19טן און 20טן יארהונדערט געלערנטע, ווי אברהם בערלינער און יעקב פריימאן, קוועסטיונירט די טראדיציאנעלע מיינונג. אבער אין פאקט פארנעמען די דאזיגע איבערלייגונגען פון לקט יושר ווייניגער ווי א זעקסטל פון די גאנצע שו"ת אין דער אריגינעלער "תרומת הדשן"{{הערה|שם=לעהר}}. | נאר מיט דער דרוק פון "לקט יושר" (פון זיין תלמיד רבי יוסף ב"ר משה) אין תרס"ג-ד, איז קלאר געווארן אז טייל פון די תשובות זענען יא באזירט אויף עכטע פראגן. דעריבער האבן 19טן און 20טן יארהונדערט געלערנטע, ווי אברהם בערלינער און יעקב פריימאן, קוועסטיונירט די טראדיציאנעלע מיינונג. אבער אין פאקט פארנעמען די דאזיגע איבערלייגונגען פון לקט יושר ווייניגער ווי א זעקסטל פון די גאנצע שו"ת אין דער אריגינעלער "תרומת הדשן"{{הערה|שם=לעהר}}. תרצה קעלמאן האט באמערקט, אז פריע הלכה־מחברים האבן געוואוסט פון די דאזיגע פאראלעלן, אבער זיי האבן דאך אונטערגעשטראכן אז "תרומת הדשן" איז א קאמפאנירט ספר, באשאפן פאר לימוד און נישט פאר באשטימונג פון פאקטישע פאלן{{הערה|[[#Kelman|Kelman]], ז' 105.}}. די לעצטע פארשונגען צייגן טאקע, אז "תרומת הדשן" איז מער א רעדאגירט ספר וואס רבי איסערליין האט געשריבן פאר לימוד און קלארקייט אין הלכה, נישט דווקא רעאלע בריוו־ענטפערס צו ספּעציפישע פּערזאנען{{הערה|זעט [[#Kelman|Kelman]].}}. | ||
דער "תרומת הדשן" איז געדרוקט געווארן צום ערשטן מאל אין [[ווענעדיג]] אין רע"ט דורך [[דניאל באמבערג]], און איז איבערגעדרוקט געווארן אין ש"ו. די פריצייטיגע דרוק פון זיינע ווערק באווייזט זייער פאפולאריטעט{{הערה| | דער "תרומת הדשן" איז געדרוקט געווארן צום ערשטן מאל אין [[ווענעדיג]] אין רע"ט דורך [[דניאל באמבערג]], און איז איבערגעדרוקט געווארן אין ש"ו. די פריצייטיגע דרוק פון זיינע ווערק באווייזט זייער פאפולאריטעט{{הערה|[[#Kelman|Kelman]], זז' 101–102.}}. | ||
===פסקים וכתבים=== | ===פסקים וכתבים=== | ||
דער ספר איז דער צווייטער טייל פון "תרומת הדשן" און אנטהאלט 267 שו"ת, פון וועלכע א היפּשער טייל, כמעט א דריטל, באהאנדלען חתונה-דינים. דאס מאטעריאל פאר דעם ווערק איז געזאמלט און רעדאגירט געווארן דורך זיינע תלמידים נאך זיין פטירה, און איז ארויסגעגעבן געווארן צוזאמען מיט "תרומת הדשן" אין רע"ט. "פסקים וכתבים" איז אנדערש פון "תרומת הדשן" ווייל עס אנטהאלט די נעמען פון די אריגינעלע באקומער פון די בריוו, ווי אויך ספעציפישע דעטאלן פון די סיטואציעס{{הערה| | דער ספר איז דער צווייטער טייל פון "תרומת הדשן" און אנטהאלט 267 שו"ת, פון וועלכע א היפּשער טייל, כמעט א דריטל, באהאנדלען חתונה-דינים. דאס מאטעריאל פאר דעם ווערק איז געזאמלט און רעדאגירט געווארן דורך איינעם פון זיינע תלמידים נאך זיין פטירה, און איז ארויסגעגעבן געווארן צוזאמען מיט "תרומת הדשן" אין ווענעדיג, רע"ט. "פסקים וכתבים" איז אנדערש פון "תרומת הדשן" ווייל עס אנטהאלט די נעמען פון די אריגינעלע באקומער פון די בריוו, ווי אויך ספעציפישע דעטאלן פון די סיטואציעס{{הערה|[[#Kelman|Kelman]], זז' 102–103.}}. | ||
===ביאורים על רש"י=== | |||
"[https://hebrewbooks.org/31485 ביאורים על רש"י]": קאמענטארן אויף רש"י'ס פירוש אויפן תורה{{הערה|{{סדר הדורות|ספרים|רסט}}.}}. עס איז די וויכטיגסטע ווערק פון דייטשער תנ"כישער אינטערפּרעטאציע געשריבן אין שפּעט מיטלאלטער, און האט געווירקט אויף שפּעטערדיגע סופּערקאמענטארן. | |||
כאטש ר' איסערליין האט אנגענומען אז תרגום איז דער עיקר מיט וואס צו מעביר סדרה זיין, איז דאך זיין פּערזענליכע פּראקטיק געווען צו מעביר סדרה זיין אויך מיט רש"י{{הערה|לקט יושר, [https://www.sefaria.org/Leket_Yosher%2C_Volume_I_(Orach_Chayim).54.3 א, 54].}}. | |||
זיין ווערק האט רעזאָנירט און האט געזען עטליכע דרוקן נאך דער ערשטער אויסגאבע אין רע"ט. זיינע אויסטייטשונגען אויך געקומען צו א ברייטערער עפנטליכקייט דורך "[[צאינה וראינה]]", א פאלקס-ספר פאר פרויען. | |||
דער נאמען פון דער ווערק האט זיך געענדערט אין פארשידענע אויסגאבעס. דער פריעסטער מאנוסקריפּט ווערסיע, געשריבן אין ווינער־נוישטאַדט ביי ר' איסערליין'ס לעבן, האט עס גערופן "פּשטים על החומש". ווען עס איז געדרוקט געווארן צום ערשטן מאל אין ווענעדיג אין רע"ט, איז די ווערק גערופן געווארן "ביאורים על פּירוש רש"י". די שפּעטערדיגע אויסגאבעס האבן מערסטנס געהאלטן דעם נאמען "ביאורים"{{הערה|{{Cite journal|last=Lawee|first=Eric|title=Biblical Scholarship in Late Medieval Ashkenaz: The Turn to Rashi Supercommentary|url=https://www.researchgate.net/publication/307621991_Biblical_Scholarship_in_Late_Medieval_Ashkenaz_The_Turn_to_Rashi_Supercommentary|journal=Hebrew Union College Annual|publication-date=2015|volume=86|pages=288–295|doi=10.15650/hebruniocollannu.86.2015.0265}}.|כיוון=שמאל}}. | |||
===אנדערע ווערק=== | ===אנדערע ווערק=== | ||
*"[https://beta.hebrewbooks.org/32971 ל"ו שערים]": אויף די הלכות פון כשרות און [[איסור והיתר]]. | *"[https://beta.hebrewbooks.org/32971 ל"ו שערים]": אויף די הלכות פון כשרות און [[איסור והיתר]]. | ||
*"[https://hebrewbooks.org/8906 סדר גיטין]": א האנטבוך פאר גירושין, וואס ווערט דערמאנט דורך געוויסע אויטאריטעטן, און קען זיין די באזע פאר דער פאָרעם פון גט אין רבי משה מינץ'ס תשובות. | *"[https://hebrewbooks.org/8906 סדר גיטין]": א האנטבוך פאר גירושין, וואס ווערט דערמאנט דורך געוויסע אויטאריטעטן, און קען זיין די באזע פאר דער פאָרעם פון גט אין רבי משה מינץ'ס תשובות. | ||
*עטליכע פיוטים און תפילות ווערן אויך צוגעשריבן צו אים. דריי פון ר' איסרליין'ס ליטורגישע שטיקלעך צייגן זיין טאלאנט, אבער נישט זיין פּאעטישע פעאיגקייט{{הערה|שם=אנצ}}. | *עטליכע פיוטים און תפילות ווערן אויך צוגעשריבן צו אים. דריי פון ר' איסרליין'ס ליטורגישע שטיקלעך צייגן זיין טאלאנט, אבער נישט זיין פּאעטישע פעאיגקייט{{הערה|שם=אנצ}}. | ||
טייל פון זיינע תשובות זענען | טייל פון זיינע תשובות זענען אריין אין די שו"ת פון [[רבי יעקב ווייל]] און רבי ישראל ברונא{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ||
==="לקט יושר"=== | ==="לקט יושר"=== | ||
| שורה 59: | שורה 64: | ||
==השפעה== | ==השפעה== | ||
רבי ישראל איסערליין'ס ווערק זענען געווען זייער השפעה'דיג און ברייט ציטירט אין שפעטערדיגער תורה־ליטעראטור און האט געהאט א שליסל־ראָלע אין אשכנזישער הלכה'דיגער אנטוויקלונג. [[רבי משה איסרליס|רבי משה איסערל'ס]] (רמ"א) האט אריינגענומען פיל פון ר' איסרלין'ס הלכה־פסקים אין זיין "דרכי משה" קאמענטאר אויפן "טור" און אין זיינע הגהות צום "[[שולחן ערוך]]". [[רבי יוסף קארו]] האט זיך אויך ברייט באצויגן צו זיינע ווערק אין זיין "בית יוסף"{{הערה| | רבי ישראל איסערליין'ס ווערק זענען געווען זייער השפעה'דיג און ברייט ציטירט אין שפעטערדיגער תורה־ליטעראטור און האט געהאט א שליסל־ראָלע אין אשכנזישער הלכה'דיגער אנטוויקלונג. [[רבי משה איסרליס|רבי משה איסערל'ס]] (רמ"א) האט אריינגענומען פיל פון ר' איסרלין'ס הלכה־פסקים אין זיין "דרכי משה" קאמענטאר אויפן "טור" און אין זיינע הגהות צום "[[שולחן ערוך]]". [[רבי יוסף קארו]] האט זיך אויך ברייט באצויגן צו זיינע ווערק אין זיין "בית יוסף"{{הערה|[[#Kelman|Kelman]], ז' 102.}}. [[רבי יוסף טאיטאצאק]] (מהריט"ץ) האט זייער הויך געשעצט זיינע אויסדרוקן, פארגלייכנדיג זיי צו די פון דעם [[רא"ש]]{{הערה|[[רבי שמואל די מעדינה]], שו"ת מהרשד"ם, [https://www.sefaria.org.il/Responsa_Maharashdam%2C_Even_HaEzer.155.3 אבן העזר, סי' קנה].}}. אפילו רבי שלמה לוריא (מהרש"ל), וואס איז געווענליך געווען זייער אומאפהענגיג אין זיינע מיינונגען, האט באטראכט ר' איסרלין'ס מיינונגען אלס אויטאריטאטיוו{{הערה|ים של שלמה, [https://tashma.jewishoffice.co.il/books/learn/6074/ים_של_שלמה/גיטין/פרק_רביעי_-_השולח/כד גיטין, פ"ד, כד]: "מדבריו אל תסור כי היה גדול ומופלג בימיו".}}. | ||
ר' איסרלין ווערט אנגעזען ווי א איבערגאנגס־פיגור צווישן ראשונים און אחרונים, וועלכער האט קאנסאלידירט די אשכנזישע הלכה. זיינע ווערק אנטהאלטן אויך ווערטפולן מאטעריאל וועגן דער אלגעמיינער געשיכטע פון אידן אין דייטשלאנד אינעם 15טן יארהונדערט, ספעציפיש וועגן דער ארגאניזאציע פון קהילות און זייער רוחניותדיגן לעבן{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ר' איסרלין ווערט אנגעזען ווי א איבערגאנגס־פיגור צווישן ראשונים און אחרונים, וועלכער האט קאנסאלידירט די אשכנזישע הלכה. זיינע ווערק אנטהאלטן אויך ווערטפולן מאטעריאל וועגן דער אלגעמיינער געשיכטע פון אידן אין דייטשלאנד אינעם 15טן יארהונדערט, ספעציפיש וועגן דער ארגאניזאציע פון קהילות און זייער רוחניותדיגן לעבן{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ||
| שורה 67: | שורה 72: | ||
*{{צ-בוך|מחבר=משה גידעמאן|נאמען=אידישע קולטור־געשיכטע אין מיטלאלטער : אידן אין דייטשלאנד דאס xiv און xv יארהונדערט|מתרגם=נחום שטיף|מקום הוצאה=בערלין|מו"ל=כלל פארלאג|שנת הוצאה=תרפ"ב|קישור=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=osu.32435003566403}} | *{{צ-בוך|מחבר=משה גידעמאן|נאמען=אידישע קולטור־געשיכטע אין מיטלאלטער : אידן אין דייטשלאנד דאס xiv און xv יארהונדערט|מתרגם=נחום שטיף|מקום הוצאה=בערלין|מו"ל=כלל פארלאג|שנת הוצאה=תרפ"ב|קישור=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=osu.32435003566403}} | ||
<div class="mw-content-ltr"> | <div class="mw-content-ltr"> | ||
*{{אקדמיה|Tirza Kelman|What Makes a Text Responsa? R. Israel Isserlein's Trumat Hadeshen as a Case Study|85506910|JLAS v30|2022, p. 99–110}} | *{{אנקער|Kelman|{{אקדמיה|Tirza Kelman|What Makes a Text Responsa? R. Israel Isserlein's Trumat Hadeshen as a Case Study|85506910|JLAS v30|2022, p. 99–110}}}} | ||
*Berliner, in: [https://sammlungen.ub.uni-frankfurt.de/cm/periodical/titleinfo/2829374 ''Monatsschrift für die Geschichte und Wissenschaft des Judenthums'', xviii]. 130–135, 177–181, 224–235, 269–277, 315–323. | *Berliner, in: [https://sammlungen.ub.uni-frankfurt.de/cm/periodical/titleinfo/2829374 ''Monatsschrift für die Geschichte und Wissenschaft des Judenthums'', xviii]. 130–135, 177–181, 224–235, 269–277, 315–323. | ||
</div> | </div> | ||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
*{{ויקיטקסט בשורה|מחבר:ישראל איסרלן}} | |||
*{{על התורה|2=תרומת הדשן|3=Terumat_HaDeshen_Teshuvot_Introduction|סופיקס=יא}} | *{{על התורה|2=תרומת הדשן|3=Terumat_HaDeshen_Teshuvot_Introduction|סופיקס=יא}} | ||
*{{אוצר הספרים היהודי|תרומת הדשן|סופיקס=יא}} | *{{אוצר הספרים היהודי|תרומת הדשן|סופיקס=יא}} | ||
*{{ספריא|2=תרומת הדשן|3=Terumat_HaDeshen|סופיקס=יא}} | *{{ספריא|2=תרומת הדשן|3=Terumat_HaDeshen|סופיקס=יא}} | ||
*{{דף שער בספרייה הלאומית|987007308079305171|איסרלין, ישראל בן פתחיה (1390-1460)}} | *{{דף שער בספרייה הלאומית|987007308079305171|איסרלין, ישראל בן פתחיה (1390-1460)}} | ||
*[https://catalog.hathitrust.org/Search/Home?lookfor=%22Isserlein%2C+Israel+ben+Pethahiah+1390-1460%22&type=author&inst= Isserlein, Israel ben Pethahiah 1390-1460], HathiTrust | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
[[he:רבי ישראל איסרלן]] | [[he:רבי ישראל איסרלן]] | ||