3,258
רעדאגירונגען
הגהה ["מיט'ן" מיט א שטרעכל איז קורץ פאר "מיט דעם". "אין מיטן" שרייבט מען אהן א שטרעכל]
ק (הגהה) |
(הגהה ["מיט'ן" מיט א שטרעכל איז קורץ פאר "מיט דעם". "אין מיטן" שרייבט מען אהן א שטרעכל]) |
||
| שורה 18: | שורה 18: | ||
| צד ראשון-אבדות = אומבאקאנט | | צד ראשון-אבדות = אומבאקאנט | ||
}} | }} | ||
די '''שלאכט פון קארקאר''' האט זיך אפגעשפילט אין יאר 853 פצ"ר, ווען די ארמיי פון דער [[אשורישע אימפעריע]], אנגעפירט דורך קעניג שלמנאסר דער דריטער, האט זיך צוזאמגעשטויסן מיט א פארבאנד פון עלף קעניגן | די '''שלאכט פון קארקאר''' האט זיך אפגעשפילט אין יאר 853 פצ"ר, ווען די ארמיי פון דער [[אשורישע אימפעריע]], אנגעפירט דורך קעניג שלמנאסר דער דריטער, האט זיך צוזאמגעשטויסן מיט א פארבאנד פון עלף קעניגן ביים שטאט קארקאר. די פארבאנד איז געווען אנגעפירט דורך הדדעזר, וואס ווערט אנגערופן אויף אשוריש אדד-אידיר, און איז מעגליך קעניג בן-הדד דער צווייטער פון ארם-דמשק; און [[אחאב]] מלך [[מלכות ישראל|ישראל]] <ref>{{Cite web |title=Battle of Qarqar |url= https://biblical-archaeology.org/en/locations/%D7%A7%D7%A8%D7%91-%D7%A7%D7%A8%D7%A7%D7%A8-2/ |access-date=2024-07-03 |website=Biblical Archaeology - Maps and Findings |language=en-US}}</ref>. די שלאכט, וואס האט פאסירט בשעת דער אשורישער אינוואזיע אויף [[ארם]] צווישן 854 און 846 פצ"ר, איז באקאנט דערפאר וואס זי האט געהאט מער זעלנער ווי יעדע פריערדיגע שלאכט, און דערפאר וואס דאס איז געווען דער ערשטער מאל וואס געוויסע פעלקער ווערן דערמאנט אין היסטאריע, ווי למשל די [[אראבער]]. די שלאכט איז פאראייביגט געווארן אויף די {{קישור שפה|העברעאיש|המונולית מכורח|קורך מאנומענטן}}. לויט דער ווערסיע פון דער אשורישער אפונים ליסטע, קומט אויס אז די שלאכט האט פאסירט אין 854 פצ"ר<ref>Shea, William H. "A Note on the Date of the Battle of Qarqar." ''Journal of Cuneiform Studies'', vol. 29, no. 4, 1977, pp. 240–242</ref>. | ||
דאס אלטע שטאט קארקאר, וואו די שלאכט האט זיך אפגעשפילט, ווערט אין אלגעמיין אידענטיפיצירט מיט'ן היינטיגן ארכעאלאגישן גראבונג-ארט תל קארקור, נעבן דעם דארף קארקור אין דער {{קישור שפה| | דאס אלטע שטאט קארקאר, וואו די שלאכט האט זיך אפגעשפילט, ווערט אין אלגעמיין אידענטיפיצירט מיט'ן היינטיגן ארכעאלאגישן גראבונג-ארט תל קארקור, נעבן דעם דארף קארקור אין דער {{קישור שפה|העברעאיש|חמה (מחוז)|האמא גובערניע}}, אין צפון-מערב [[סיריע]]. | ||
לויט אן אויפשריפט וואס שלמנאסר האט שפעטער אויפגעשטעלט האט ער אנגעהויבן זיין יערליכן פעלדצוג פארלאזנדיג נינוה דעם 14'טן טאג אין אייר. ער האט איבערגעשטיגן דעם [[חידקל]] און דעם [[פרת]] אן קיין פראבלעמען, און האט באקומען אונטערטעניגקייט און שטייערן פון פארשידענע שטעט אויפ'ן וועג, אריינגערעכנט [[ארם צובא|אלעפא]]. איינמאל ער איז פארביי אלעפא, האט ער זיך צוזאמגעשטויסן | לויט אן אויפשריפט וואס שלמנאסר האט שפעטער אויפגעשטעלט האט ער אנגעהויבן זיין יערליכן פעלדצוג פארלאזנדיג נינוה דעם 14'טן טאג אין אייר. ער האט איבערגעשטיגן דעם [[חידקל]] און דעם [[פרת]] אן קיין פראבלעמען, און האט באקומען אונטערטעניגקייט און שטייערן פון פארשידענע שטעט אויפ'ן וועג, אריינגערעכנט [[ארם צובא|אלעפא]]. איינמאל ער איז פארביי אלעפא, האט ער זיך צוזאמגעשטויסן מיט'ן ערשטן ווידערשטאנד פון די זעלנער פון אירכולעני, דער קעניג פונעם {{קישור שפה|ענגליש|Luwians|לואוויער|לואווישן}} לאנד {{קישור שפה|העברעאיש|חמת|חמת}}, וועמען ער האט באזיגט. אלס נקמה האט ער געפלינדערט די פאלאצן און שטעט פון אירכולעני'ס קעניגרייך. פארזעצנדיג זיין מארש נאכ'ן פלינדערן קארקאר, האט ער זיך אנגעטראפן מיט די אליאירטע קרעפטן נעבן דעם אָראָנטעס טייך<ref>{{Cite web |url=http://setup.finalweb.net/site/default.asp?sec_id=140001500 |title="Qarqar and Current Events", Lofquist, L |access-date=22 May 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827020025/http://setup.finalweb.net/site/default.asp?sec_id=140001500 |archive-date=27 August 2011 |url-status=dead}}</ref>. | ||
==צוועלף קעניגן== | ==צוועלף קעניגן== | ||
צוועלף קעניגן איז אן | צוועלף קעניגן איז אן אכד'ישער טערמין וואס טוט סימבאליזירן יעדע סארט אליאנץ. דער באקאנטסטער ביישפיל איז אין די קורך מאנומענטן, וואו אן אליאנץ פון 11 קעניגן ווערן אויסגערעכנט אלס 12 אין דעם אשורישן דאקומענט אלס קעמפער קעגן דעם אשורישן קעניג שלמנאסר דער דריטער אין דער שלאכט פון קארקאר<ref>{{Cite journal |last=אולשניצקי) |first=Haggai Olshanetsky (חגי |date=2020-01-01 |title=The Twelve Make a Stand: The Kingdom of Israel's Chariot Force and the Battle of Qarqar |url=https://www.academia.edu/46635253/The_Twelve_Make_a_Stand_The_Kingdom_of_Israels_Chariot_Force_and_the_Battle_of_Qarqar |journal=Ancient Warfare}}</ref>. שלמנאסר'ס אויפשריפט באשרייבט די קרעפטן פון זיין קעגנער הדדעזר גאר דעטאלירט, ווי פאלגנד <ref>{{cite book |last=Bunnens |first=Guy |author2=Hawkins, J.D.|author3=Leirens, I.|title=Tell Ahmar II. A New Luwian Stele and the Cult of the Storm-God at Til Barsib-Masuwari|publisher=Peeters|year=2006|location=Leuven,Belgium|pages=90/1|url=https://books.google.com/books?id=YMxY_hfXkCQC&dq=%22kurkh+monolith%22&pg=PA91|isbn=978-90-429-1817-7}}</ref>: | ||
#קעניג הדדעזר אליין האט אנגעפירט 1200 וועגענער, 1200 רייטער, און 20,000 זעלנער; | #קעניג הדדעזר אליין האט אנגעפירט 1200 וועגענער, 1200 רייטער, און 20,000 זעלנער; | ||
| שורה 40: | שורה 40: | ||
#קעניג בעשא בן רחוב פון עמון האט געשיקט 100 זעלנער. | #קעניג בעשא בן רחוב פון עמון האט געשיקט 100 זעלנער. | ||
די צאל זעלנער וואס אחאב האט געשיקט איז א טעמע פאר חילוקי דעות צווישן | די צאל זעלנער וואס אחאב האט געשיקט איז א טעמע פאר חילוקי דעות צווישן פארשער, ווייל עס איז נישט מסתבר אז מלכות ישראל זאל האבן א גרעסערע ארמיי ווי דאס פון ארם-דמשק. די צאל וועגענער אין אחאב'ס קרעפטן איז מסתמא געווען נענטער צו א צאל אין די הונדערטער (באזירט אויף ארכעאלאגישע אויסגראבונגען אין דער געגנט, און די יסודות פון שטאַלן וואס מען האט געטראפן). דער ארכעאלאג נדב נעמן גלייבט אז עס איז א טעות סופר פארגעלייגט אז ער האט געשיקט 200 אנשטאט 2000 וועגענער. נאך א מעגליכע ערקלערונג איז אז די קרעפטן וואס מען רעכנט צו אחאב שליסן איין די וואס געהערן צו זיינע פארבינדעטע, ווי למשל דאס מלכות יהודה, צור, און מואב, כאטש די קעניגרייכן ווערן נישט דערמאנט אין דעם מאנומענט. | ||
==די שלאכט== | ==די שלאכט== | ||
די שלאכט לויט שלמנאסר: | די שלאכט לויט שלמנאסר: | ||
<blockquote>מיט די העכסטע קרעפטן וואס אשור מיין האר האט מיר געגעבן און מיט די מעכטיגע וואפן וואס דער געטליכער סטאנדארט וואס גייט פאר מיר האט מיר געגעבן, האב איך מיט זיי געקעמפט. איך האב זיי באזיגט פון דער שטאט קארקאר ביז דער שטאט גילזאַו. איך האב געזיגט | <blockquote>מיט די העכסטע קרעפטן וואס אשור מיין האר האט מיר געגעבן און מיט די מעכטיגע וואפן וואס דער געטליכער סטאנדארט וואס גייט פאר מיר האט מיר געגעבן, האב איך מיט זיי געקעמפט. איך האב זיי באזיגט פון דער שטאט קארקאר ביז דער שטאט גילזאַו. איך האב געזיגט מיט'ן שווערד 14,000 זעלנער, זייערע קעמפער. ווי אדד האב איך אויף זיי אראפגעלאזט א פארניכטנדיגע מבול. איך האב צעשפרייט זייערע קערפער און אנגעפילן דעם פלוין. איך האב אומגעברענגט מיט'ן שווערד זייערע גרויסע קרעפטן. איך האב געמאכט זייער בלוט פליסן אין די טאלן. דאס פעלד איז געווען צו קליין אויף צו לייגן זייערע קערפער; דאס ברייטע פעלד איז געווען פארנומען מיט זיי באערדיגן. איך האב פארשטאפט דעם אָראָנטעס טייך מיט זייערע קערפער ווי מיט א דאמבע. אין מיטן דער שלאכט האב איך זיי אוועקגענומען וועגענער, רייטער, און גרופעס פערד<ref>{{Cite web |title=Qarqar (853 BCE) - Livius |url=https://www.livius.org/articles/battle/qarqar-853-bce/ |access-date=2024-05-18 |website=www.livius.org}}</ref>. </blockquote> | ||
עס איז אבער צום באמערקן, אז די קעניגליכע אויפשריפטן פון יענע צייט זענען באקאנט אלס אומפארלעסליך. זיי אנערקענען קיינמאל נישט קיין דורכפאלן, און צומאל דערציילן זיי איבער זיך זיגן וואס זענען טאקע געוואונען געווארן, אבער דורך זייערע עלטערן אדער פארגייער. אויב שלמנאסר האט געוואונען א קלארן זיג ביי קארקאר, האט דאס נישט גלייך געפירט צו ווייטערע אשורישע אינוואזיעס אין סיריע<ref>{{Cite book |last=Malamat |first=Abraham |url=https://books.google.com/books?id=2kSovzudhFUC&dq=battle+of+qarqar&pg=PA121 |title=A History of the Jewish People |date=1976 |publisher=Harvard University Press |isbn=978-0-674-39731-6 |language=en}}</ref>. פון אשורישע פארצייכענונגען איז קלאר אז ער האט געפירט שלאכטן אין דער געגנט נאך עטליכע מאל אין די פאלגנדע צען יאר, קעמפנדיג קעגן הדדעזר זעקס מאל, וואס איז געווען געשטיצט דורך אירכולעני פון חמת כאטש צוויי מאל. שלמנאסר'ס קעגנער האבן זיך געהאלטן אויף זייערע טראנען נאך דער שלאכט: כאטש אחאב פון ישראל איז געשטארבן באלד דערנאך אין אן אומאפהענגיגע שלאכט, איז הדדעזר געווען קעניג פון דמשק ביז כאטש 841 פאר דער ציווילער רעכענונג. | עס איז אבער צום באמערקן, אז די קעניגליכע אויפשריפטן פון יענע צייט זענען באקאנט אלס אומפארלעסליך. זיי אנערקענען קיינמאל נישט קיין דורכפאלן, און צומאל דערציילן זיי איבער זיך זיגן וואס זענען טאקע געוואונען געווארן, אבער דורך זייערע עלטערן אדער פארגייער. אויב שלמנאסר האט געוואונען א קלארן זיג ביי קארקאר, האט דאס נישט גלייך געפירט צו ווייטערע אשורישע אינוואזיעס אין סיריע<ref>{{Cite book |last=Malamat |first=Abraham |url=https://books.google.com/books?id=2kSovzudhFUC&dq=battle+of+qarqar&pg=PA121 |title=A History of the Jewish People |date=1976 |publisher=Harvard University Press |isbn=978-0-674-39731-6 |language=en}}</ref>. פון אשורישע פארצייכענונגען איז קלאר אז ער האט געפירט שלאכטן אין דער געגנט נאך עטליכע מאל אין די פאלגנדע צען יאר, קעמפנדיג קעגן הדדעזר זעקס מאל, וואס איז געווען געשטיצט דורך אירכולעני פון חמת כאטש צוויי מאל. שלמנאסר'ס קעגנער האבן זיך געהאלטן אויף זייערע טראנען נאך דער שלאכט: כאטש אחאב פון ישראל איז געשטארבן באלד דערנאך אין אן אומאפהענגיגע שלאכט, איז הדדעזר געווען קעניג פון דמשק ביז כאטש 841 פאר דער ציווילער רעכענונג. | ||