אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:מיהאלאוויץ"

'''מיכאַלאָווצע'''{{הערה|מיכאַלאָװיטש, מיהאַלאָװיץ, מיהאַליװיץ, מיהאַלװיץ, מיהאַלעװיץ, מיהאלעוויטץ, מיהאַלעװיטש, מהאַליװיץ, מיהאַלאָװצע. בערל כהן, ספר הפרענומעראנטן, ז' 168}} (אונגאריש: Nagymihály, נאָדימיהאַלי; דייטש: Grossmichel) איז א שטאָט אין צפון־מזרח סלאָוואַקיי. די אידישע קהילה אין מיכאַלאָווצע האָט געהאַט אַ רייכע געשיכטע ביז איר צעשטערונג דורך די נאַציס און זייערע מיטאַרבעטער בשעת דעם חורבן. די שטאָט איז באַוואוסט אין דער אידישער געשיכטע פאַר דעם קאָנווענץ פון אָרטאָדאָקסישע רבנים פון גרעסערן אונגאַרן אין 1865.

די ערשטע אידן האָבן זיך באַזעצט אין מיכאַלאָווצע בעתן אָטאָמאַנישן הערשאפט פון גרעסערן אונגאַרן (1526–1699) און זענען געבליבן נאָכדעם ווי די טערקן זענען אַוועק. אַ צענזוס פון 1724 באַשטעטיגט א אידישע אנוועזנהייט; דער ציל פונעם צענזוס איז געווען צו פאַרהיטן אידן פון פאַרמאָגן גרונט־אייגנטום. אין דער צייט איז די צאָל אידן געווען קליין. אידן האָבן געוואוינט אין שכנישע דערפער, ווי סטראַנאַני און פּאָזדיסאָווצע, וואו זיי האָבן געדאַוונט.

אין 1732 איז די צאָל אידן געשטיגן צו 400. זיי האָבן אויך געהאַט אַ מקוה. רוב אידן האָבן געוואוינט אין זילק גאַס ("Hodvabna ulica"). ווען די גאַס האָט מער נישט געקענט באַאַקאָמעדירן אַלע, איז צוגעלייגט געוואָרן די נייע גאַס ("Nova ulica"). דער בית־עלמין איז געווען אין סטראַנאַני.

אין 1792 איז געגרינדעט געוואָרן די חברא קדישא.

==רעליגיעז לעבן און אינסטיטוציעס==

די ערשטע שול איז געבויט געווארן אויפן פארמעגן פון דער געק (Gueck) פאַמיליע{{הערה|שם=יודאיקע|{{יודאיקה|Meir Lamed / Yeshayahu Jelinek|Michalovce|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/michalovce}}}}. די קהילה אין מיכאַלאָווצע איז געווען ארטאדאקסיש. די קהילה איז פאָרמעל געגרינדעט געוואָרן אין 1867. אין 1888 האָט מען געבויט אַ גרויסע שול, וואָס איז ערזעצט געווארן מיט אַן אַנדער געביידע אין 1905. די שול איז צעבראָכן געוואָרן אין 1970. אַ גרופּע חסידים וואָס האָבן געהאַט דעם נוסח ספרד, האָבן זיך אָפּגעטיילט פון דער קהילה און האָבן אין 1926 איינגעוויינט זייער אייגענע שול. איינע פון די גרינדער פונעם קלויז (וואו מען האָט געדאַוונט נוסח ספרד) איז געווען הנגיד רבי דוד זאָנענשיין, א חסיד פון שינאווא און סטראָפּקאָוו{{הערה|ספר, ז' 28}}.

אין די לעצטע 20 יאר פונעם 19טן יארהונדערט איז געבויט געווארן א בית מדרש, א מקוה און א תלמוד תורה. אין די 1930ער יארן זענען געגרינדעט געווארן א בית יעקב שולע פאר מיידלעך און אַן אנדער אידישע שולע. עס איז געווען א הויפּט ישיבה און א חסידישע ישיבה{{הערה|שם=יודאיקע}}. די ישיבות זענען געווען אויפן יסוד פון באָרדינג־הויזן; די בחורים האבן געגעסן טעג ביי אנדערע בעלי בתים, און עס איז נישט געווען איינער וואָס האָט נישט בייגעשטייערט כאטש איין טאָג אַ וואָך פאַר דעם צוועק{{הערה|ספר, ז' 29}}. דער לערנען־שפּראַך אינעם תלמוד תורה איז געווען דייטש. קליינע ישיבות זענען אויך געווען, צווישן זיי די פון רבי יונה צבי פאנפעדער{{הערה|מנחם מאיר יאקאבאוויטש, "הג"ר יונה צבי פאנפעדער ראש ישיבה במיהאלוויץ, עלי זכרון 18 / י' אייר תשע"ו, עמ' מח}}, רבי יוסף בוקסבוים און [[רבי רפאל בלום]]. רבי שמעון עהרענפעלד איז געווען דער אָרטיגער רב, ער איז געווען פרעזידענט פון דער חברה ש"ס, און האט געפירט א גרויסע ישיבה פאר דער ערשטער וועלט־מלחמה. נאָך דער מלחמה האָט רבי משה גרינבערגער געגרינדעט אַ ישיבה און זי געפירט{{ספר, ז' 19}}. די תלמידי חכמים האבן געדאוונט אינעם קליינעם בית מדרש "תורת חסד", וואו מנינים האָבן זיך געזאמלט פון דער עלות ביז 9-10 אינדערפרי{{הערה|ספר, ז' 28}}. רבי אליעזר דאווידאוויטש איז געווען דער דיין פאר סטראַנאַני. צווישן די וועטעראַן מלמדים זענען געווען ר' יעקב יצחק מעלער, רבי משה בלאַו, ר' גדלי' אַדלער, ר' פייבל שטייף, און ר' פסח קארצער{{הערה|ספר, ז' 20}}.

[[טעקע:Michalovce1865.jpg|קליין|די ניין פּונקטן פון די מיהאלאוויצער פסק דין]]

דער וויכטיגסטער געשעעניש וואס האט באפעסטיגט דעם רום פון מיכאַלאָווצע אין דער אידישער געשיכטע, איז געווען דער קאָנווענץ פון אָרטאָדאָקסישע רבנים אין 1865. דער קאָנווענץ איז געהאַלטן געוואָרן כדי אַנטקעגנשטעלן די רעפאָרמיסטישע שולן וואָס האָבן זיך דאַן אָנגעהויבן פאַרשפּרייטן אין אונגאַרן. די רבנים האָבן אַרויסגעגעבן אַ פּסק בית דין וואָס האָט פאַרבאָטן אייניגע נייע פּראַקטיקן וואָס די רעפאָרמער האָבן איינגעפירט, אַריינגערעכנט: פּרעדיגן אין אַנדערע שפּראַכן אויסער אידיש, אַריינגיין אין א שול וואו די בימה איז נישט אינעם צענטער אדער וואו די ווייבער־עזרת כלל איז נישט גענוג פאַרדעקט, רעליגיעזע פונקציאָנערן וואָס טראָגן קלויסטערליכע קליידונג, און חופּות אינעווייניק אין דער שול. זיי האָבן באַפעסטיגט די רעגעל פון באניצן נאר לשון־קודש און אידיש אין רעליגיעזער טעטיגקייט. דער פּסק איז אונטערגעשריבן געוואָרן דורך כּמעט 70 רבנים (אָדער 71 אונטערשריפטן זענען געזאמלט געוואָרן). דער רב פון פּרעשבורג, דער "כתב סופר", איז נישט געווען צווישן די חותמים. דאָס וואָס די אָרטאָדאָקסישע רבנים האָבן אויסגעקליבן זיך צו פאַרזאַמלען אין מיכאַלאָווצע, ווייזט אַז זי איז שוין דאַן געווען אַ וויכטיגער צענטער פון אָרטאָדאָקסישן אידנטום. דאָס איז געווען אַן ערשטער שריט צו דער הויפּט שפּאַלטונג צווישן די אָרטאָדאָקסישע און נאָלאָגישע (רעפאָרם) קהילות אין אונגאַרן, וואָס איז פאָרגעקומען אין תרכ"ט.