בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,381
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "יידן" ב־"אידן"
ק (←רעפערענצן: פֿעלער צו פעלער) |
ק (החלפת טקסט – "יידן" ב־"אידן") |
||
| (10 מיטלסטע ווערסיעס פון 3 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
'''אידישקייט''' אָדער '''אידנטום''' איז דער אינהאלט און צוזאמנשטעלונג פון דעם [[גלויבן]] און אויפירונג פונעם '''[[איד]]ישן פאלק''', וואס איז געבויט און שטאמט פון דער [[תורה]] וואס דער אייבערשטער האט געגעבן פאר די ''' | '''אידישקייט''' אָדער '''אידנטום''' איז דער אינהאלט און צוזאמנשטעלונג פון דעם [[גלויבן]] און אויפירונג פונעם '''[[איד]]ישן פאלק''', וואס איז געבויט און שטאמט פון דער [[תורה]] וואס דער אייבערשטער האט געגעבן פאר די '''אידן''', און ווי שפעטער אפגעלערנט און ערקלערט אין משנה און גמרא דורך די [[תנאים]] און [[אמוראים]], און נאכהער צוזאמען גענומען דורך די [[פוסק]]ים. '''אידישקייט''' איז דער פאראיינעגונג צווישן די '''אידישע קינדער''' און דעם אייבערשטן. | ||
אן אנהענגער פון '''אידישקייט''', צי דער וואס איז געבוירן א '''יידיש קינד''', צי דורך [[גר]]ות, ווערט אנגערופן א '''ייד'''. '''יידן''' ווערן נישט באטראכט בלויז ווי א [[רעליגיע]]זע [[סעקטע]], נאר ווי אן אייגן [[פאלק]], דורך דעם וואס דער אייבערשטער האט זיי אנגערופן אין דער תורה, פאר א פאלק. די '''[[ | אן אנהענגער פון '''אידישקייט''', צי דער וואס איז געבוירן א '''יידיש קינד''', צי דורך [[גר]]ות, ווערט אנגערופן א '''ייד'''. '''יידן''' ווערן נישט באטראכט בלויז ווי א [[רעליגיע]]זע [[סעקטע]], נאר ווי אן אייגן [[פאלק]], דורך דעם וואס דער אייבערשטער האט זיי אנגערופן אין דער תורה, פאר א פאלק. די '''[[אידישע באפעלקערונג]]''' ווערט געשאצט צו זיין איבער פופצן מיליאן '''יידן''' אויף דער וועלט, א דריטל אין [[ארץ ישראל]], און א דריטל אין די [[פאראייניגטע שטאטן]], און א דריטל איבער דער גארער וועלט. | ||
'''אידישקייט''' איז די עלטסטע רעליגיע פון צווישן די דריי גרעסטע [[מאנאטעיזם|מאָנאָטעיסטישע]] רעליגיעס. '''אידישקייט''' מיט אירע פרינציפן און [[עטיקעט]]ין, איז דער פונדאמענט אויף וואס די אנדערע באקאנטע רעליגיעס זענען אוועקגעשטעלט, און אזוי אויך א גרויס טייל פון דער וועלטליכע עטיקעטן און געזעצן נעמט זיך פון '''אידישקייט'''. | '''אידישקייט''' איז די עלטסטע רעליגיע פון צווישן די דריי גרעסטע [[מאנאטעיזם|מאָנאָטעיסטישע]] רעליגיעס. '''אידישקייט''' מיט אירע פרינציפן און [[עטיקעט]]ין, איז דער פונדאמענט אויף וואס די אנדערע באקאנטע רעליגיעס זענען אוועקגעשטעלט, און אזוי אויך א גרויס טייל פון דער וועלטליכע עטיקעטן און געזעצן נעמט זיך פון '''אידישקייט'''. | ||
| שורה 28: | שורה 28: | ||
* [[שחיטה|שעכטן]] בהמות, חיות און עופות פארן עסן | * [[שחיטה|שעכטן]] בהמות, חיות און עופות פארן עסן | ||
* נישט עסן בלוט | * נישט עסן בלוט | ||
* נישט עסן [[בשר בחלב]], פון וואס שטאמט אז א | * נישט עסן [[בשר בחלב]], פון וואס שטאמט אז א אידישע קיך האט באזונדערע מיליכיגע און פליישיגע כלים. | ||
===טהרת המשפחה=== | ===טהרת המשפחה=== | ||
| שורה 47: | שורה 47: | ||
== יידישע גלויבונג == | == יידישע גלויבונג == | ||
{{הויפט ארטיקל|אידישע אמונה פרינציפן}} | {{הויפט ארטיקל|אידישע אמונה פרינציפן}} | ||
דאך זענען פאראן אנגענומענע עיקרים פון אמונה וואס די גדולים פון די פריערדיגע דורות האבן צאמגעשטעלט. מערסט באוואוסט זענען די [[שלושה עשר עיקרים|דרייצן עיקרים]] פונעם [[רמב"ם]], וואס הייבט אן מיט אמונה אין איין גאט, וואס האט נישט קיין קערפער און נישט קיין פארעם, אויך אמונה אין [[נביא|נבואה]], און איבער אלע נביאים די [[תורה]] וואס משה רבנו האט אראפגעבגרענגט. אנדערע הויפט פרינציפן זענען אמונה אין [[משיח]], אין [[עולם הבא]] און אין [[תחיית המתים]]. | |||
איינער פון די דרייצן עיקרים איז גלייבן אז דער אייבערשטער האט באשאפן די וועלט, אזוי ווי עס שטייט אין ספר [[בראשית]], אז די וועלט איז באשאפן געווארן אין זעקס טעג, און אין דעם זיבעטן טאג האט דער אייבערשטער גערוט פון זיין ארבעט. די [[יאר ציילונגען אין דער | איינער פון די דרייצן עיקרים איז גלייבן אז דער אייבערשטער האט באשאפן די וועלט, אזוי ווי עס שטייט אין ספר [[בראשית]], אז די וועלט איז באשאפן געווארן אין זעקס טעג, און אין דעם זיבעטן טאג האט דער אייבערשטער גערוט פון זיין ארבעט. די [[יאר ציילונגען אין דער לוח]] וואס איז היינט אנגענומען הייבן אן פון אנהייב דעם יאר אין וואס די וועלט איז באשאפן געווארן (איין יאר פאר דעם באשאפן אדם הראשון). מען ציילט די יארן מיט יידישע נומערן, דאס הייסט ניצנדיק די אותיות פון [[אלף בית|א"ב]]; לויט דעם איז דאס יאר [[{{#זמןמ:xhxjY}}]] דאס {{סדר-נומער|נ|{{#זמןמ:xjY}}}} יאר צו [[בריאת העולם]] (דער אות ה' אין אנהייב באדייט די טויזנטער). | ||
אין ספר בראשית ווערט געברענגט אז [[אדם הראשון]] און [[חוה]] זענען באשאפן געווארן די לעצטע, אום זעקסטן טאג. נאך דעם חטא פונעם [[עץ הדעת]] זענען אדם און חוה געווארן פארטריבן פון [[גן עדן]], און מיט דעם הייבט אן די געשיכטע פון דער מענטשהייט. | אין ספר בראשית ווערט געברענגט אז [[אדם הראשון]] און [[חוה]] זענען באשאפן געווארן די לעצטע, אום זעקסטן טאג. נאך דעם חטא פונעם [[עץ הדעת]] זענען אדם און חוה געווארן פארטריבן פון [[גן עדן]], און מיט דעם הייבט אן די געשיכטע פון דער מענטשהייט. | ||
== אידן איבער דער וועלט == | == אידן איבער דער וועלט == | ||
במשך די יארן זענען די אידן געווארן באזונדערע עטנישע גרופעס אין פארשידענע טיילן פון דער וועלט: די [[אשכנזים]] פון מזרח און צענטראלער אייראפע, די [[ספרדים]] פון שפאניע, פארטוגאל און צפון אפריקע, די עדות המזרח פון בבל און אינדיע, די [[תימנים]] פונעם [[אראבישער | במשך די יארן זענען די אידן געווארן באזונדערע עטנישע גרופעס אין פארשידענע טיילן פון דער וועלט: די [[אשכנזים]] פון מזרח און צענטראלער אייראפע, די [[ספרדים]] פון שפאניע, פארטוגאל און צפון אפריקע, די עדות המזרח פון בבל און אינדיע, די [[תימנים]] פונעם [[אראבישער האלבאינזל|אראבישן האלבאינזל]]. כאטש דער נוסח התפילה ענדערט זיך צווישן די פארשידענע גרופעס אבער אלע האלטן איין תורה. | ||
=== איִדן אין אייראָפּע === | === איִדן אין אייראָפּע === | ||
| שורה 72: | שורה 72: | ||
{| style="padding-top:0em;padding-bottom:0em;" cellpadding=5 align=center border=0 width="80%" | {| style="padding-top:0em;padding-bottom:0em;" cellpadding=5 align=center border=0 width="80%" | ||
|- | |- | ||
! ימים טובים !! פאַסטן | ! ימים טובים !! פאַסטן צייטן !! געדיינקט טעג | ||
|-valign="top" | |-valign="top" | ||
| style="border-left: 1px solid #cfcfff" width="33%" | | | style="border-left: 1px solid #cfcfff" width="33%" | | ||
| שורה 111: | שורה 111: | ||
* '''[[מדרשים]]:''' [[מדרש רבה]] - [[מדרש תנחומא]] | * '''[[מדרשים]]:''' [[מדרש רבה]] - [[מדרש תנחומא]] | ||
** '''[[פירושי התלמוד]]:''' [[רא"ש]] - [[מנחם המאירי]] - [[תוספות]] - [[רש"י]] | ** '''[[פירושי התלמוד]]:''' [[רא"ש]] - [[מנחם המאירי]] - [[תוספות]] - [[רש"י]] | ||
* '''[[ | * '''[[הלכה ספרים]]:''' [[שלחן ערוך]] - [[שלחן ערוך הרב]] - [[רמ"א]] - [[משנה תורה]] - [[ארבעה טורים]] - [[משנה ברורה]] | ||
* '''[[ספרי מחשבה]]:''' [[הכוזרי]] - [[הרב קוק]] - [[ישעיהו לייבוביץ]] - [[מהר"ל]] - [[מורה נבוכים]] - [[סעדיה גאון]] | * '''[[ספרי מחשבה]]:''' [[הכוזרי]] - [[הרב קוק]] - [[ישעיהו לייבוביץ]] - [[מהר"ל]] - [[מורה נבוכים]] - [[סעדיה גאון]] | ||
* '''[[ספרי מוסר]]:''' [[קב הישר]] - [[מסילת ישרים]] - [[חובת הלבבות]] | * '''[[ספרי מוסר]]:''' [[קב הישר]] - [[מסילת ישרים]] - [[חובת הלבבות]] | ||
| שורה 123: | שורה 123: | ||
{| style="padding-top:0em;padding-bottom:0em;" cellpadding=5 align=center border=0 width="90%" | {| style="padding-top:0em;padding-bottom:0em;" cellpadding=5 align=center border=0 width="90%" | ||
|- | |- | ||
! [[תנ"ך|אין תנ"ך]] !! [[חז"ל| | ! [[תנ"ך|אין תנ"ך]] !! [[חז"ל|ביי די חז"ל]] !! ביי די נייע צייט | ||
|-valign="top" | |-valign="top" | ||
| style="border-right: 1px solid #cfcfff" width="30%" | | | style="border-right: 1px solid #cfcfff" width="30%" | | ||
| שורה 176: | שורה 176: | ||
** [[קאָנסערוואטיוון]] | ** [[קאָנסערוואטיוון]] | ||
** [[מסורתי]]ים | ** [[מסורתי]]ים | ||
* [[חילונים - | * [[חילונים - פרייע]] | ||
* [[שומרונים]] | * [[שומרונים]] | ||
* [[רקונסטרוקטיבים]] | * [[רקונסטרוקטיבים]] | ||
| שורה 207: | שורה 207: | ||
[[קאַטעגאָריע:אידישקייט|*]] | [[קאַטעגאָריע:אידישקייט|*]] | ||
[[קאַטעגאָריע:רעליגיע]] | [[קאַטעגאָריע:רעליגיע]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
[[HE:יהדות]] | |||