בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,368
רעדאגירונגען
(לינקס ארבעטן נישט) |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 2: | שורה 2: | ||
{{דעסקריפציע|שיסעריי אטאקע אויף ליובאוויטשער חסידים}} | {{דעסקריפציע|שיסעריי אטאקע אויף ליובאוויטשער חסידים}} | ||
{{Coord|40.707|-73.999|display=title}} | {{Coord|40.707|-73.999|display=title}} | ||
[[טעקע: | [[טעקע:Ari Halberstam Memorial Ramp (14655699733).jpg|קליין|א בילד פונעם אריינגאנג צום [[ברוקלין בריק]], וואס טראגט דעם נאמען 'ארי האלבערשטאם מעמאריעל רעמפ']] | ||
די '''ברוקלין בריק שיסעריי אטאקע''' איז געווען אן אנטיסעמיטישע טעראר אטאקע וואס איז פארגעקומען אום [[י"ח אדר]] [[ה'תשנ"ד]] - דעם [[1טן מערץ]], [[1994]], אויף דער [[ברוקלין בריק]], אין ניו יארק סיטי. א לעבאנעזיש-געבוירענער [[טעראריזם|טעראריסט]] און קאר-סערוויס דרייווער, ראשיד באַז האט געשאסן אויף א [[ווען (פארמיטל)|ווען]] וואס האט געפירט 15 [[ליובאוויטש (חסידות)|ליבאוויטשער]] ישיבה בחורים. אין די טעראר אטאקע איז איין בחור, '''ארי האלבערשטאם''' הי"ד, אומגעקומען און דריי אנדערע זענען פארוואונדעט געווארן. | די '''ברוקלין בריק שיסעריי אטאקע''' איז געווען אן אנטיסעמיטישע טעראר אטאקע וואס איז פארגעקומען אום [[י"ח אדר]] [[ה'תשנ"ד]] - דעם [[1טן מערץ]], [[1994]], אויף דער [[ברוקלין בריק]], אין ניו יארק סיטי. א לעבאנעזיש-געבוירענער [[טעראריזם|טעראריסט]] און קאר-סערוויס דרייווער, ראשיד באַז, האט געשאסן אויף א [[ווען (פארמיטל)|ווען]] וואס האט געפירט 15 [[ליובאוויטש (חסידות)|ליבאוויטשער]] ישיבה בחורים. אין די טעראר אטאקע איז איין בחור, '''ארי האלבערשטאם''' הי"ד, אומגעקומען און דריי אנדערע זענען פארוואונדעט געווארן. | ||
דער טעראריסט איז געכאפט און ארעסטירט געווארן, און פאראורטיילט געווארן צו 140 יאר טורמע. | דער טעראריסט איז געכאפט און ארעסטירט געווארן, און פאראורטיילט געווארן צו 140 יאר טורמע. | ||
==אינצידענט== | ==אינצידענט== | ||
י"ח אדר תשנ"ד, בערך 10:30 פארמיטאג, זענען א גרופע פון 15 ישיבה בחורים | [[טעקע:Brooklyn Bridge Manhattan.jpg|קליין|דער [[ברוקלין בריק]], וואו דער שיסעריי איז פארגעקומען]] | ||
אום י"ח אדר תשנ"ד, בערך 10:30 פארמיטאג, זענען א גרופע פון 15 ליובאוויטשער ישיבה בחורים געפארן אין א ווען אויפן ברוקלין בריק אויף דעם וועג פון [[מאנהעטן]] קיין [[קראון הייטס]]. זיי האבן באגלייט דעם אמבולאנס פון ליובאוויטשער רבי'ן, [[רבי מנחם מענדל שניאורסאהן|רבי מנחם מענדל שניאורסאן]], נאכדעם וואס דער רבי איז דורכגעגאנגען א קאטאראקט אפעראציע אין דעם מאנהעטן אויער, אויג און האלדז שפיטאל. | |||
צוליב זיכערהייט סיבות און די אנגעצויגענע לאגע נאך די 1991 קראון הייטס ראיאטן און א רומאר אז עס איז געווען א פריערדיגע פארזוך צו אטאקירן דעם רבי'ן, איז די רוט פון רבי'נס אמבולאנס געהאלטן געווארן געהיים, און די חסידים זענען אנגעוויזן געווארן צו נעמען א אנדערע רוט{{הערה|{{לינק|שרייבער=C.S. Teitelbaum|קעפל=A Bridge Too Far|זייטל=Mishpacha Magazine|דאטום=אפריל 5, 2020|אדרעס=https://mishpacha.com/a-bridge-too-far/}}}}. | |||
ראשיד באז האט נאכגעשפירט דעם רבי'נס אויטא ביז צום ברוקלין בעטערי טונעל. אבער די פאליציי האבן פארשפארט דעם טונעל נאכדעם וואס דער רבי'נס אויטא איז דורכגעפארן. דערפאר האט באז געוואנדן זיין אויטא און געפארן אויפן ברוקלין בריק ראמפ. ווען ער האט באמערקט די ישיבה בחורים ווי זיי זענען ארויפגעפארן אויפן בריק, האט ער געעפנט הייס-פייער מיט א סוב-מאשין [[ביקס]], און באשאסן דעם ווען מיט צענדליגער קוילן, אויסשיסנדיג די פענסטער און פאראורזאכט א בלוט-באד. | |||
==באטראפענע== | |||
די קוילן האבן אנגעטראפן פיר בחורים, צוויי פון זיי, ארי (אהרן יוסף) האלבערשטאם (געבוירן י"ט אייר תשל"ז) און נחום ששונקין (סאַסאָנקין) זענען קריטיש פארוואונדעט געווארן. | |||
פינף טעג שפעטער ([[כ"ג אדר א'|כ"ג אדר א]], [[ה'תשנ"ד]]) איז ארי אוועק פון די שווערע וואונדן אין עלטער פון זעכצן יאר אלט. | פינף טעג שפעטער ([[כ"ג אדר א'|כ"ג אדר א]], [[ה'תשנ"ד]]) איז ארי אוועק פון די שווערע וואונדן אין עלטער פון זעכצן יאר אלט. | ||
ארי האלברשטאם איז געווען א זון פון הרב חנניה סיני דוד האלבערשטאם, א גבאי ביים ליובאוויטשער רבי'ן. ארי זעלבסט האט אלס קינד געהאט א ספעציעלע שייכות מיט דער רבי{{הערה|{{לינק|שרייבער=Baila Olidort|קעפל=Who Was Ari Halberstam? 20 Years Since Terror Strikes On the Brooklyn Bridge|זייטל=Chabad Lubavitch World Headquarters|דאטום=מערץ 2, 2014|אדרעס=https://www.lubavitch.com/who-was-ari-halberstam-20-years-since-terror-strikes-on-the-brooklyn-bridge/}}}}. | |||
ארי האלברשטאם איז געווען א זון פון הרב חנניה סיני דוד האלבערשטאם, א גבאי ביים ליובאוויטשער רבי'ן. ארי זעלבסט האט אלס קינד געהאט א ספעציעלע שייכות מיט דער רבי{{הערה|{{לינק|שרייבער=Baila Olidort|קעפל=Who Was Ari Halberstam? 20 Years Since Terror Strikes On the Brooklyn Bridge|זייטל=Chabad Lubavitch World Headquarters|דאטום=מערץ 2, 2014|אדרעס=https://www.lubavitch.com/who-was-ari-halberstam-20-years-since-terror-strikes-on-the-brooklyn-bridge/}}}}{{הערה|[https://col.org.il/news/104365 נחשפו תמונות חדשות: הרבי גוזר את שערו של ארי הלברשטאם], col.org.il|כיוון=ימין}}. | |||
טויזנטער מענטשן האבן זיך באטייליגט ביי דער [[לוויה|לוי']], וואס איז פארגעקומען פארנט פון 770 איסטערן פארקוועי, אריינגערעכנט די דעמאלטיגע ניו יארקער גאווערנאר [[מאריא קאמא]], מעיאר פון ניו יארק סיטי [[רודי דזשוליאני]], און נאך פיל פּאליטיקאנטן, וועלכע האבן געקוקט פון א פּאדיום. מער ווי 250 פּאליציי אפיצירן האבן זיך אויך אנגעשלאסן אין דער לויה צו באשיצן פון מעגליכע אינצידענטן. | טויזנטער מענטשן האבן זיך באטייליגט ביי דער [[לוויה|לוי']], וואס איז פארגעקומען פארנט פון 770 איסטערן פארקוועי, אריינגערעכנט די דעמאלטיגע ניו יארקער גאווערנאר [[מאריא קאמא]], מעיאר פון ניו יארק סיטי [[רודי דזשוליאני]], און נאך פיל פּאליטיקאנטן, וועלכע האבן געקוקט פון א פּאדיום. מער ווי 250 פּאליציי אפיצירן האבן זיך אויך אנגעשלאסן אין דער לויה צו באשיצן פון מעגליכע אינצידענטן. | ||
רבי שלום בער העכט, א קרוב פון דער הלברשטאם פאמיליע, האט געהאלטן א הספד, א זעלטענע זאך פאר ליובאוויטשער וועלכע זענען כמעט נישט מספיד | רבי שלום בער העכט, א קרוב פון דער הלברשטאם פאמיליע, האט געהאלטן א הספד, א זעלטענע זאך פאר ליובאוויטשער וועלכע זענען כמעט נישט מספיד{{הערה|[https://chabadinfo.com/news/26-years-later-remembering-ari-halberstam-hyd/ 26 Years Later: Remembering Ari Halberstam HY”D - Chabadinfo.com]}}. | ||
דער אויטא האט געפירט ארי פאר א לעצטע טור דורך קראון הייטס, פארביי דער ישיבה אויף טרוי עוועניו וואו ער האט געלערנט, פארביי דעם רבי'נס הויז אויף פרעזידענט סטריט. עס האט זיך אפגעשטעלט פארנט פון די הלברשטאם היים אויף איסטערן פארקוויי, וואו משפחה מיטגלידער האבן געריסן קריעה און געמאכט די ברכה "דיין האמת". זיי האבן דערנאך אנגעטאן זייערע מאנטלען און זענען לאנגזאם געגאנגען אראפ איסטערן פארקוועי. | |||
ארי הלברשטאם איז באערדיגט געווארן אין דעם מאנטיפיארע בית עולם אין קווינס, נאנט צו דער ווייב פון ליובאוויטשער רבי'ן. | |||
אויך האט דער דעמאלטיגער פרעזידענט [[ביל קלינטאן]] פּערזענליך אנגערופן די האלבערשטאם משפחה איבערצוגעבן זיינע טרייסט-וואונטשן. | אויך האט דער דעמאלטיגער פרעזידענט [[ביל קלינטאן]] פּערזענליך אנגערופן די האלבערשטאם משפחה איבערצוגעבן זיינע טרייסט-וואונטשן. | ||
| שורה 36: | שורה 45: | ||
זי האט אויך ווייטער געזוכט נאך אינפארמאציע וועגן מעגליכע מיטבאטייליגטע אין דער אטאקע. אין יולי 2023, האט די [[עי די על|אנטי-דעפאַמאַציע ליגע]] (א.ד.ל.) אנגעבאטן א באלוינונג פון $50,000 פאר אינפארמאציע וואס וועט פירן צו די ארעסט און פאראורטיילונג פון סיי וועלכע מיטבאטייליגטע אדער מענטשן וואס האבן געגעבן קרימינאלע הילף אין דעם מארד פון ארי הלברשטאם{{הערה|שם=ADL}}. | זי האט אויך ווייטער געזוכט נאך אינפארמאציע וועגן מעגליכע מיטבאטייליגטע אין דער אטאקע. אין יולי 2023, האט די [[עי די על|אנטי-דעפאַמאַציע ליגע]] (א.ד.ל.) אנגעבאטן א באלוינונג פון $50,000 פאר אינפארמאציע וואס וועט פירן צו די ארעסט און פאראורטיילונג פון סיי וועלכע מיטבאטייליגטע אדער מענטשן וואס האבן געגעבן קרימינאלע הילף אין דעם מארד פון ארי הלברשטאם{{הערה|שם=ADL}}. | ||
* א דאנק איר ארבעט, זענען די אויטאריטעטן געווארן מער אויפמערקזאם און סענסיטיוו צו דער פאקט פון דער אידישער געמיינדע'ס ש vulnerability, און האבן צושטייערט געלט פאר נישט-פראפיט ארגאניזאציעס צו פארשטארקן זיכערהייט [3]. | |||
* יארן נאך דער אטאקע איז אויפגעשטעלט געווארן א נייער מנורה פאר ארי הלברשטאם אויפן ברוקלין בריק. רבי יוסי ראפ פון חב"ד עיר האט געזאגט, "עס איז אלעמאל פלאץ פאר מער ליכט, ספעציעל א פלאץ ווי דער ברוקלין בריק וואס האט ליידער מיטגעמאכט די דעוואסטירנדע טעראריסטישע אטאקע אויף דער חב"ד קהילה. איך בין צופרידן צו זיין א טייל פון דעם גרויסן פראיעקט." רבי יעקב ראסקין פון ברוקלין הייטס האט געזאגט, "דאס איז א מאנומענט פון ליכט פאר ארי וואס איז געווען פול מיט ליכט." די מנורה איז אנגעצונדן געווארן אויפן קראסוועי פאר די 8 טעג פון חנוכה [8, 12, 13]. | |||
ביי דער לוויה האט רבי שלום בער העכט, א קרוב פון דער הלברשטאם פאמיליע, געהאלטן א רעדע. ער האט אנגעוויזן אויף א טעות וואס איז געפונען געווארן אין א ספר תורה אין די שול פון 770 דעם לעצטן שבת פון הלברשטאמס לעבן. דאס ווארט "אחד" (איינער) איז געווען פעלערהאפט געשריבן געווארן, וואס האט געמאכט דעם גאנצן ספר תורה פסול. רבי העכט האט געזאגט אז די אותיות פון דעם ווארט "אחד" זענען די אנהייב אותיות פון די הלברשטאם פאמיליע: אהרן (ארי), חסד (טאטע) און דבורה (מאמע). ער האט געזאגט אז דער טעראריסטישער קויל האט צעשטערט די איינהייט פון דער פאמיליע, און אז ווען איין אידיש לעבן ווערט פארניכטעט, ווערט דער גאנצער ספר תורה באאיינפלוסט, און דאס לעבן פון גאנצן אידישן פאלק ווערט צעשאסן. ער האט אויך געזאגט אז ארי איז געווען ווי א קרבן און זיין לעבן איז גענומען געווארן פאר דער גאנצער אידישער געמיינדע [5]. | |||
==מאטיוו== | ==מאטיוו== | ||
| שורה 41: | שורה 55: | ||
==געדענקמאלן== | ==געדענקמאלן== | ||
דער נאמען פון דער רעמפ ארויף צום [[ברוקלין בריק]] איז געטוישט געווארן אין עהרע פון ארי, צו "ארי האלבערשטאם מעמאוריאל רעמפ. | דער נאמען פון דער רעמפ ארויף צום [[ברוקלין בריק]] איז געטוישט געווארן אין עהרע פון ארי, צו "ארי האלבערשטאם מעמאוריאל רעמפ. | ||
| שורה 52: | שורה 65: | ||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
*{{אייוועלט|1=69914|2=טעראר אויפן בריק - די געשיכטע פון ארי האלבערשטאם|4=את פתח לו}} ([https://drive.google.com/file/d/1VktDWv-IxA92acoJTgw5_vpt0EH6HYht/view PDF]) | *{{אייוועלט|1=69914|2=טעראר אויפן בריק - די געשיכטע פון ארי האלבערשטאם|4=את פתח לו}} ([https://drive.google.com/file/d/1VktDWv-IxA92acoJTgw5_vpt0EH6HYht/view PDF]) | ||
*[https://col.org.il/feed?type=tags&id=293 ארי הלברשטם, טעג] אויף col.org.il | |||
*[https://www.nytimes.com/1994/03/02/nyregion/4-hasidic-youths-hurt-in-brooklyn-bridge-shooting.html 4 חסידישע יוגנטליכע שאַטן אין ברוקלין בריק שיסן] [[ניו יארק טיימס|New York Times]] (ענגליש) | *[https://www.nytimes.com/1994/03/02/nyregion/4-hasidic-youths-hurt-in-brooklyn-bridge-shooting.html 4 חסידישע יוגנטליכע שאַטן אין ברוקלין בריק שיסן] [[ניו יארק טיימס|New York Times]] (ענגליש) | ||
*[https://youtube.com/watch?v=_KeFMpzysVE&t=569s בראָדקאַסץ פון אמעריקאנער טעלעוויזיע אויף די שיסער חלק 1] [https://youtube.com/watch?v=nxA-v-20Vg4 טייל 3] | *[https://youtube.com/watch?v=_KeFMpzysVE&t=569s בראָדקאַסץ פון אמעריקאנער טעלעוויזיע אויף די שיסער חלק 1] [https://youtube.com/watch?v=nxA-v-20Vg4 טייל 3] | ||
רעדאגירונגען