המכלול

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דרעפט:צען מכות"

דרעפט שמועס

דרעפט:צען מכות (זעט מקור)

רעוויזיע פון 22:04, 7 אפריל 2025

57 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 8 חדשים
קיין רעדאגירונג באמערקונג
וויזועלוויקיטעקסט
אין תקציר עריכה
אין תקציר עריכה
שורה 13: שורה 13:
די תורה ניצט נישט די נומער "צען"{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמות|יא|י|מפרש=ר' יוסף אבן כספי}}, וועלכער צייגט אז דער נומער ווערט בכלל נישט דערמאנט אין דער תורה, און פארגלייכט דעם פאקט מיט דעם וואס די [[י"ג מידות]] זענען אויך נישט אנגעצייכנט מיט א קלארן צאל אין תנ"ך.}} אדער די אויסדרוק "מכות" צו באשרייבן די נסים אין מצרים. אנשטאט דעם ניצט זי "אותות", "מֹפְתִים"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|ג}} און {{תנ"ך|שמות|ז|ט|אן=פרק}}; {{תנ"ך|שמות|ח|יט|אן=ספר}}; {{תנ"ך|שמות|י|א|ב|אן=ספר}}; {{תנ"ך|שמות|יא|ט|י|אן=ספר}}.}}, "שְׁפָטִים"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ו|ו}}; {{תנ"ך|שמות|ז|ד|אן=ספר}}; {{תנ"ך|שמות|יב|יב|אן=ספר}}.}} "נגעים"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יא|א}} וואו עס רעדט זיך וועגן מכת בכורות}} און "מַגֵּפות"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ט|יד}}, איידער מכת ברד}}. דאס ווארט "מכה" אין באצוג צו די שטראפן אין מצרים טרעפט מען ערשט אין די ווערטער פון די פלשתים אין [[ספר שמואל]]{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ד|ח}}.}}, ווי אויך ווערט דער [[ווערב]] "הכה" באנוצט אין ספר שמות אין רעפערענץ צו די מכות{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמות|ג|כ}};  {{תנ"ך|שמות|ז|כה|אן=ספר}}; {{תנ"ך|שמות|ט|טו|אן=ספר}},  {{תנ"ך|שמות|ט|כה|אן=פרק}}, און {{תנ"ך|שמות|ט|לא|לב|אן=פרק}}; {{תנ"ך|שמות|יב|יב|אן=ספר}} און {{תנ"ך|שמות|יב|כט|אן=פרק}}.}}, דעם טערמין "עשר מכות" טרעפט מען אין משניות{{הערה|{{משנה|אבות|ה|ד}}. זעט [https://mishna.alhatorah.org/Parshan/R._Yaakov_b._Shimshon/Avot/5.4 פירוש רבי יעקב בר שמשון, אבות דארט].}}, מדרשים{{הערה|{{מכילתא דרבי ישמעאל|מסכתא=ויהי בשלח|סימן=ז}}; {{ספרי|1=במדבר|4=פח}}; מדרש תנאים דברים כ"ו}}, און אין דער [[הגדה של פסח]]. דער צאל צען ערשיינט אויך אין ביכער פון תקופת בית שני{{הערה|{{יובלים|מח|ו}}-י"ב און [[פילון]] על חיי משה א, יז}}.
די תורה ניצט נישט די נומער "צען"{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמות|יא|י|מפרש=ר' יוסף אבן כספי}}, וועלכער צייגט אז דער נומער ווערט בכלל נישט דערמאנט אין דער תורה, און פארגלייכט דעם פאקט מיט דעם וואס די [[י"ג מידות]] זענען אויך נישט אנגעצייכנט מיט א קלארן צאל אין תנ"ך.}} אדער די אויסדרוק "מכות" צו באשרייבן די נסים אין מצרים. אנשטאט דעם ניצט זי "אותות", "מֹפְתִים"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|ג}} און {{תנ"ך|שמות|ז|ט|אן=פרק}}; {{תנ"ך|שמות|ח|יט|אן=ספר}}; {{תנ"ך|שמות|י|א|ב|אן=ספר}}; {{תנ"ך|שמות|יא|ט|י|אן=ספר}}.}}, "שְׁפָטִים"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ו|ו}}; {{תנ"ך|שמות|ז|ד|אן=ספר}}; {{תנ"ך|שמות|יב|יב|אן=ספר}}.}} "נגעים"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יא|א}} וואו עס רעדט זיך וועגן מכת בכורות}} און "מַגֵּפות"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ט|יד}}, איידער מכת ברד}}. דאס ווארט "מכה" אין באצוג צו די שטראפן אין מצרים טרעפט מען ערשט אין די ווערטער פון די פלשתים אין [[ספר שמואל]]{{הערה|{{תנ"ך|שמואל א|ד|ח}}.}}, ווי אויך ווערט דער [[ווערב]] "הכה" באנוצט אין ספר שמות אין רעפערענץ צו די מכות{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמות|ג|כ}};  {{תנ"ך|שמות|ז|כה|אן=ספר}}; {{תנ"ך|שמות|ט|טו|אן=ספר}},  {{תנ"ך|שמות|ט|כה|אן=פרק}}, און {{תנ"ך|שמות|ט|לא|לב|אן=פרק}}; {{תנ"ך|שמות|יב|יב|אן=ספר}} און {{תנ"ך|שמות|יב|כט|אן=פרק}}.}}, דעם טערמין "עשר מכות" טרעפט מען אין משניות{{הערה|{{משנה|אבות|ה|ד}}. זעט [https://mishna.alhatorah.org/Parshan/R._Yaakov_b._Shimshon/Avot/5.4 פירוש רבי יעקב בר שמשון, אבות דארט].}}, מדרשים{{הערה|{{מכילתא דרבי ישמעאל|מסכתא=ויהי בשלח|סימן=ז}}; {{ספרי|1=במדבר|4=פח}}; מדרש תנאים דברים כ"ו}}, און אין דער [[הגדה של פסח]]. דער צאל צען ערשיינט אויך אין ביכער פון תקופת בית שני{{הערה|{{יובלים|מח|ו}}-י"ב און [[פילון]] על חיי משה א, יז}}.


אין הגדה של פסח ווערן דערמאנט די צען מכות לויט דעם סדר געשילדערט אין דער תורה, מיט די פאלגנדע נעמען: דם, צפרדע, כינים, ערוב, דֶּבֶר, שחין, ברד, ארבה, חושך, און מכת בכורות. אין הגדה שטייט אויך א [[סימנים (ש"ס)|סימן]] צו געדענקען די מכות דורך זייערע [[ראשי תיבות]]: דצ"ך עד"ש באח"ב.
אין הגדה של פסח ווערן דערמאנט די צען מכות לויט דעם סדר געשילדערט אין דער תורה, מיט די פאלגנדע נעמען: דם, צפרדע, כינים, ערוב, דֶּבֶר, שחין, ברד, ארבה, חושך, און מכת בכורות. רבי יהודה גיבט דארט אויך א סימן צו געדענקען די מכות דורך זייערע [[ראשי תיבות]]: דצ"ך עד"ש באח"ב{{הערה|אויך אין {{ספרי|1=דברים|4=שא}}, מדרש תנאים דברים כ"ו.}}.


===דעטאלן===
===דעטאלן===
שורה 117: שורה 117:


==סטרוקטור און מוסטערן==
==סטרוקטור און מוסטערן==
עס זענען פארהאן פארשידענע אופנים ווי מפרשים טיילן איין און פארשטייען די סדר און די מוסטערן אין די צען מכות.
עס זענען פארהאן פארשידענע אופנים ווי מפרשים טיילן איין און פארשטייען די סדר און די מוסטערן אין די צען מכות. אייניגע טיילן זיי איין אין פּאָרן, גרופּעס פון דריי, פיר, פינף און זעקס, יעדער איינער פאראייניגט דורך א געוויסן ציל אדער געמיינזאמע אייגנשאפטן.


[[רלב"ג]] ווייזט אָן אז די מכות האבן זיך געשטארקט שטאפּלענווייז, פון קלענערע אומבאקוועמליכקייטן ביז צו גרויסע פארניכטונג און טויט{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|ב|מפרש=רלב"ג תועלות}}}}.
[[רלב"ג]] ווייזט אָן אז די מכות האבן זיך געשטארקט שטאפּלענווייז, פון קלענערע אומבאקוועמליכקייטן ביז צו גרויסע פארניכטונג און טויט{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|ב|מפרש=רלב"ג תועלות}}}}.
שורה 123: שורה 123:
מיליטער טאקטיקן: ווי ביי א באלאגערונג, האבן זיך די מכות אנגעהויבן דורך אפּשניידן די וואסער פארזארגונג פון די מצריים (דם), נאכגעפאלגט דורך הויכ אומרוען (צפרדע), שיסן פיילן (כינים), און אזוי ווייטער{{הערה|{{תנחומא|בא|ד}}, טיילווייז ציטירט אין {{תנ"ך|שמות|ח|יז|מפרש=רש"י}}}}.
מיליטער טאקטיקן: ווי ביי א באלאגערונג, האבן זיך די מכות אנגעהויבן דורך אפּשניידן די וואסער פארזארגונג פון די מצריים (דם), נאכגעפאלגט דורך הויכ אומרוען (צפרדע), שיסן פיילן (כינים), און אזוי ווייטער{{הערה|{{תנחומא|בא|ד}}, טיילווייז ציטירט אין {{תנ"ך|שמות|ח|יז|מפרש=רש"י}}}}.


אין דער פסח הגדה ווערט דערמאנט רבי יהודה'ס סימנים, '''דצ"ך עד"ש באח"ב''', ווי א גרינגערע וועג צו געדענקען די רייען פון די צען מכות{{הערה|אויך אין {{ספרי|1=דברים|4=שא}}, מדרש תנאים דברים כ"ו.}}. די דאזיגע סימנים האבן אינספּירירט פיל מפרשים צו זוכן מוסטערן און פארשטיין די אָרדענונג פון די מכות{{הערה|[https://alhatorah.org/Patterns_in_the_Plagues/1/he חלוקת המכות], על התורה וועבזייטל}}. טייל מפרשים זעען אין דעם סימן א סטרוקטור און א קאטעגאריזאציע פון די מכות, למשל אין דריי גרופּעס פון דריי און א לעצטע{{הערה|1=[https://library.alhatorah.org/?r1=Tanchuma%20Vaera%2014 תנחומא וארא י״ד]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Lekach%20Tov/Shemot/8.15 לקח טוב שמות ח׳:ט״ו]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Rashbam/Shemot/7.26#e2 רשב״ם שמות ז׳:כ״ו]; [https://mg.alhatorah.org/SP/R.%20Avraham%20b.%20HaRambam/Shemot/9.19 ר׳ אברהם בן הרמב״ם שמות ט׳:י״ט]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Ramban/Shemot/8.15 רמב״ן שמות ח׳:ט״ו]; פירוש הריטב״א להגדה של פסח ד״ה באח״ב; [https://mg.alhatorah.org/SP/R.%20Bachya/Shemot/10.1#e2 רבינו בחיי שמות י׳:א׳]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Ralbag%20Toalot/Shemot/7.2 רלב״ג שמות תועלות ז׳:ב׳]; עקדת יצחק שער ל״ו; [https://mg.alhatorah.org/SP/Abarbanel/Shemot/7.17 אברבנאל שמות ז׳:י״ז]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Sforno/Shemot/8.12#e2 ספורנו שמות ח׳:י״ב]; [https://library.alhatorah.org/?r1=Maharal%20Gevurot%20Hashem%2034 מהר״ל גבורות ה׳ ל״ד]; [https://library.alhatorah.org/?r1=Maharal%20Gevurot%20Hashem%2057 מהר״ל גבורות ה׳ נ״ז]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Keli%20Yekar/Shemot/7.17 כלי יקר שמות ז׳:י״ז]; [https://mg.alhatorah.org/SP/R.%20S.R.%20Hirsch/Shemot/7.15 רש״ר הירש שמות ז׳:ט״ו]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Malbim/Shemot/7.14#e2 מלבי״ם שמות ז׳:י״ד]}}.
די סימנים פון רבי יהודה, דצ"ך עד"ש באח"ב, האבן אינספּירירט פיל מפרשים צו זוכן מוסטערן און פארשטיין די אָרדענונג פון די מכות{{הערה|[https://alhatorah.org/Patterns_in_the_Plagues/1/he חלוקת המכות], על התורה וועבזייטל}}. טייל מפרשים זעען אין דעם סימן א סטרוקטור און א קאטעגאריזאציע פון די מכות, למשל אין דריי גרופּעס פון דריי און א לעצטע{{הערה|1=[https://library.alhatorah.org/?r1=Tanchuma%20Vaera%2014 תנחומא וארא י״ד]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Lekach%20Tov/Shemot/8.15 לקח טוב שמות ח׳:ט״ו]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Rashbam/Shemot/7.26#e2 רשב״ם שמות ז׳:כ״ו]; [https://mg.alhatorah.org/SP/R.%20Avraham%20b.%20HaRambam/Shemot/9.19 ר׳ אברהם בן הרמב״ם שמות ט׳:י״ט]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Ramban/Shemot/8.15 רמב״ן שמות ח׳:ט״ו]; פירוש הריטב״א להגדה של פסח ד״ה באח״ב; [https://mg.alhatorah.org/SP/R.%20Bachya/Shemot/10.1#e2 רבינו בחיי שמות י׳:א׳]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Ralbag%20Toalot/Shemot/7.2 רלב״ג שמות תועלות ז׳:ב׳]; עקדת יצחק שער ל״ו; [https://mg.alhatorah.org/SP/Abarbanel/Shemot/7.17 אברבנאל שמות ז׳:י״ז]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Sforno/Shemot/8.12#e2 ספורנו שמות ח׳:י״ב]; [https://library.alhatorah.org/?r1=Maharal%20Gevurot%20Hashem%2034 מהר״ל גבורות ה׳ ל״ד]; [https://library.alhatorah.org/?r1=Maharal%20Gevurot%20Hashem%2057 מהר״ל גבורות ה׳ נ״ז]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Keli%20Yekar/Shemot/7.17 כלי יקר שמות ז׳:י״ז]; [https://mg.alhatorah.org/SP/R.%20S.R.%20Hirsch/Shemot/7.15 רש״ר הירש שמות ז׳:ט״ו]; [https://mg.alhatorah.org/SP/Malbim/Shemot/7.14#e2 מלבי״ם שמות ז׳:י״ד]}}.


[[רבי יהודה הלוי]] האלט אז עס איז א פּראָגרעסיע דורך פּאָרן פון מכות, פון וואסער צו הימל: דם און צפרדע זענען געקומען פון וואסער, כינים און ערוב פון דער ערד, דבר און שחין פון דער לופט, ברד און ארבה געבראכט דורך ווינט, און די לעצטע צוויי (חושך און בכורות) זענען געקומען פון הימל{{הערה|ציטירט דורך {{תנ"ך|שמות|ט|א|מפרש=אבן עזרא}}}}.
[[רבי יהודה הלוי]] האלט אז עס איז א פּראָגרעסיע דורך פּאָרן פון מכות, פון וואסער צו הימל: דם און צפרדע זענען געקומען פון וואסער, כינים און ערוב פון דער ערד, דבר און שחין פון דער לופט, ברד און ארבה געבראכט דורך ווינט, און די לעצטע צוויי (חושך און בכורות) זענען געקומען פון הימל{{הערה|ציטירט דורך {{תנ"ך|שמות|ט|א|מפרש=אבן עזרא}}}}.
גענומען פון "https://yi.hamichlol.org.il/באַזונדער:השוואה_ניידת/335818"