בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,367
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 9: | שורה 9: | ||
די צען מכות זענען געשילדערט אין [[ספר שמות]], ספּעציפיש אין די סידרות [[פרשת וארא|וארא]] און [[פרשת בא|בֹּא]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|יד}}–יב, לו}}. זיי ווערן אויך קורץ אויסגערעכנט אין צוויי קאַפּיטלען פון תהלים{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|עח|מג|נא}}; {{תנ"ך|תהלים|קה|כז|לו}}}}. דער מדרש און שפּעטערע מפרשים לייגן צו נאך מער פּרטים און איינבליק, און מאָלן אראפּ א לעבעדיג בילד פונעם כאאס וואס האט באהערשט דאס לאנד. די געשיכטע פון די צען מכות איז א צענטראלער טייל פון דער פּסח געשיכטע און ווערט דערמאנט אין דער [[הגדה]]. | די צען מכות זענען געשילדערט אין [[ספר שמות]], ספּעציפיש אין די סידרות [[פרשת וארא|וארא]] און [[פרשת בא|בֹּא]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|יד}}–יב, לו}}. זיי ווערן אויך קורץ אויסגערעכנט אין צוויי קאַפּיטלען פון תהלים{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|עח|מג|נא}}; {{תנ"ך|תהלים|קה|כז|לו}}}}. דער מדרש און שפּעטערע מפרשים לייגן צו נאך מער פּרטים און איינבליק, און מאָלן אראפּ א לעבעדיג בילד פונעם כאאס וואס האט באהערשט דאס לאנד. די געשיכטע פון די צען מכות איז א צענטראלער טייל פון דער פּסח געשיכטע און ווערט דערמאנט אין דער [[הגדה]]. | ||
==נאמען און צאל== | ==נאמען און צאל== | ||
די תורה אליין נוצט נישט דעם טערמין "מכות" אדער די צאל צען ווען זי באשרייבט די נסים אין מצרים. אנשטאט דעם, באצייכנט די תורה זיי אלס "אוֹתֹת וּמֹפְתִים" | די תורה אליין נוצט נישט דעם טערמין "מכות" אדער די צאל צען ווען זי באשרייבט די נסים אין מצרים. אנשטאט דעם, באצייכנט די תורה זיי אלס "אוֹתֹת וּמֹפְתִים"{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמות|ז|ג}}. ז,ט. ח, יט. י, א-ב, יא,ט-י.}}, "שְׁפָטִים"{{הערה|זעט {{תנ"ך|שמות|ו|ו}}. ז, ד. יב, יב.}}, "נגעים"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יא|א}}}} און "מַגֵּפות"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ט|יד}}}}. דער באגריף פון א סך הכל פון צען מכות ערשיינט ערשט אין ליטעראטור פון דער בית שני תקופה{{הערה|זעט {{יובלים|מח|ו}}-י"ב און {{פילון על חיי משה א, יז}}}}, און דער פריסטער רעקארד פון דעם אויסדרוק "עֶשֶׂר מַכּוֹת" געפינט זיך אין תנא'ישע מקורות{{הערה|זעט {{מכילתא דרבי ישמעאל|מסכתא=ויהי בשלח|סימן=ז}}; {{ספרי|1=במדבר|4=פח}}; מדרש תנאים דברים כ"ו; {{משנה|אבות|ה|ד}}. זעט [https://mishna.alhatorah.org/Parshan/R._Yaakov_b._Shimshon/Avot/5.4 פירוש רבי יעקב בר שמשון, אבות דארט].}}. | ||
== | ==די מכות== | ||
אין [[הגדה של פסח]] ערשיינט די ליסטע פון די צען מכות | אין [[הגדה של פסח]] ערשיינט די ליסטע פון די צען מכות מיט ספּעציעלע נעמען: דם, צפרדע, כינים, ערוב, דֶּבֶר, שחין, ברד, ארבה, חושך און מכת בכורות. אין הגדה ערשיינט אויך א [[סימנים (ש"ס)|סימן]] צו געדענקען די מכות דורך זייערע [[ראשי תיבות]]: דצ"ך עד"ש באח"ב. | ||
#'''דם''' - בלוט: דער [[נילוס]] טייך און אלע וואסער־קוואלן אין מצרים זענען פארוואנדלט געווארן אין [[בלוט]], און די מצריים האבן נישט געקענט טרינקען פון די טייכן. דאס האט אויך אומגעברענגט די פיש און געשאפן א שרעקליכע שטינק{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|יד|כה}}}}. עס ווערט געזאגט אין מדרש אז די מצריים האבן נאר געקענט טרינקען וואסער דורך דעם וואס זיי האבן עס געקויפט פון די אידן פאר גאר הויכע פּרייזן{{הערה|{{רבה|שמות|ט|י}}}}. | #'''דם''' - בלוט: דער [[נילוס]] טייך און אלע וואסער־קוואלן אין מצרים זענען פארוואנדלט געווארן אין [[בלוט]], און די מצריים האבן נישט געקענט טרינקען פון די טייכן. דאס האט אויך אומגעברענגט די פיש און געשאפן א שרעקליכע שטינק{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|יד|כה}}}}. עס ווערט געזאגט אין מדרש אז די מצריים האבן נאר געקענט טרינקען וואסער דורך דעם וואס זיי האבן עס געקויפט פון די אידן פאר גאר הויכע פּרייזן{{הערה|{{רבה|שמות|ט|י}}}}. | ||
| שורה 75: | שורה 73: | ||
דער פירנדער מאטיוו פון די מכות ווערט אריינגעפירט אין {{תנ"ך|שמות|ז|ה}}: "וידעו מצרים כי אני ה' בנטותי את ידי על מצרים…". דאס ווערט איבערגעזאגט אין עטליכע ערטער (ז:יז; ח:ו, יח; ט:יד, טז, כט), און ווייזט אז די מכות זענען אַן ענטפער אויף פרעה'ס אויספאָדערונג אין {{תנ"ך|שמות|ה|ב|אן=ספר}}: "מי ה'…? לא ידעתי את ה' וגם את ישראל לא אשלח." די מכות זענען באשטימט צו מגלה זיין דעם מאכט און איינציגקייט פון ג-ט, און אונטערשיידן זיך פון ביידע – מאגישע כוחות און נאטורליכע קאטאסטראפן. ווען די מצרישע חרטומים געלינגט נישט צו מאכן כינים, איינערקענען זיי: "אצבע אלקים היא" (ח:טו). | דער פירנדער מאטיוו פון די מכות ווערט אריינגעפירט אין {{תנ"ך|שמות|ז|ה}}: "וידעו מצרים כי אני ה' בנטותי את ידי על מצרים…". דאס ווערט איבערגעזאגט אין עטליכע ערטער (ז:יז; ח:ו, יח; ט:יד, טז, כט), און ווייזט אז די מכות זענען אַן ענטפער אויף פרעה'ס אויספאָדערונג אין {{תנ"ך|שמות|ה|ב|אן=ספר}}: "מי ה'…? לא ידעתי את ה' וגם את ישראל לא אשלח." די מכות זענען באשטימט צו מגלה זיין דעם מאכט און איינציגקייט פון ג-ט, און אונטערשיידן זיך פון ביידע – מאגישע כוחות און נאטורליכע קאטאסטראפן. ווען די מצרישע חרטומים געלינגט נישט צו מאכן כינים, איינערקענען זיי: "אצבע אלקים היא" (ח:טו). | ||
די מכות'ס אנהויב נאך אַן אנאנס אדער א צייכן און זייערע אפּשאף דורך משה און אהרן, ווערט געגעבן לויט דעם באפעל און אין נאמען פון ה'. דאס אויפזאמלען מכות, זייער דיסקרימינירונג צווישן ישראל און מצריים (אנגעהויבן פון ח:יח), און דאס וואס די לעצטע פיר מכות זענען פּרעצעדענטלאז אין דער היסטאריע, ברענגען פרעה'ס הויף צו מער און מער אנערקענונג פון ה' (ח:ד, כא, כד; ט:כ, כז–כח; י:ז–ח, טז–יז, כד), וואס ענדיגט זיך מיט דער באפרייאונג פון ישראל (יב:לא–לב). ווי קלארגעשטעלט אין ט:יד–טז און י:א–ב, איז דער ציל פון פארלענגערן די מכות נישט בלויז ארויסצולאזן | די מכות'ס אנהויב נאך אַן אנאנס אדער א צייכן און זייערע אפּשאף דורך משה און אהרן, ווערט געגעבן לויט דעם באפעל און אין נאמען פון ה'. דאס אויפזאמלען מכות, זייער דיסקרימינירונג צווישן ישראל און מצריים (אנגעהויבן פון ח:יח), און דאס וואס די לעצטע פיר מכות זענען פּרעצעדענטלאז אין דער היסטאריע, ברענגען פרעה'ס הויף צו מער און מער אנערקענונג פון ה' (ח:ד, כא, כד; ט:כ, כז–כח; י:ז–ח, טז–יז, כד), וואס ענדיגט זיך מיט דער באפרייאונג פון ישראל (יב:לא–לב). ווי קלארגעשטעלט אין ט:יד–טז און י:א–ב, איז דער ציל פון פארלענגערן די מכות נישט בלויז ארויסצולאזן די אידן, נאר צו אוועקשטעלן א נצח'דיגע וויסנשאפט פון ג-ט'ס רום, מאכט און הערשאפט איבער די נאטור און די נארישקייט פון זיך קעגנשטעלן אים. | ||
יעדער מכה איז געווען א דירעקטע קאנפראנטאציע מיט אן עגיפטישן געטשקע. למשל, דער נילוס איז געווען א געץ, און די מכה פון בלוט האט דעמאנסטרירט אז ער איז נישט קיין געטליכע באשעפעניש{{מקור}}. | יעדער מכה איז געווען א דירעקטע קאנפראנטאציע מיט אן עגיפטישן געטשקע. למשל, דער נילוס איז געווען א געץ, און די מכה פון בלוט האט דעמאנסטרירט אז ער איז נישט קיין געטליכע באשעפעניש{{מקור}}. | ||
| שורה 121: | שורה 119: | ||
[[רבי יהודה הלוי]] האלט אז עס איז א פּראָגרעסיע דורך פּאָרן פון מכות, פון וואסער צו הימל: דם און צפרדע זענען געקומען פון וואסער, כינים און ערוב פון דער ערד, דבר און שחין פון דער לופט, ברד און ארבה געבראכט דורך ווינט, און די לעצטע צוויי (חושך און בכורות) זענען געקומען פון הימל{{הערה|ציטירט דורך {{תנ"ך|שמות|ט|א|מפרש=אבן עזרא}}}}. | [[רבי יהודה הלוי]] האלט אז עס איז א פּראָגרעסיע דורך פּאָרן פון מכות, פון וואסער צו הימל: דם און צפרדע זענען געקומען פון וואסער, כינים און ערוב פון דער ערד, דבר און שחין פון דער לופט, ברד און ארבה געבראכט דורך ווינט, און די לעצטע צוויי (חושך און בכורות) זענען געקומען פון הימל{{הערה|ציטירט דורך {{תנ"ך|שמות|ט|א|מפרש=אבן עזרא}}}}. | ||
עס ווערט אויך געזען א קארעספאנדענץ צווישן די צען מכות און די צען מאמרות וואס גאט האט באשאפן די וועלט מיט{{מקור}}. | |||
===סובדעוויזיעס=== | ===סובדעוויזיעס=== | ||
| שורה 133: | שורה 133: | ||
==פארהארטעווען פּרעה'ס הארץ== | ==פארהארטעווען פּרעה'ס הארץ== | ||
אינמיטן די מכות האט פּרעה עטליכע מאל פארשפּראכן צו באפרייען די אידן, אבער ווי נאר די געפארן זענען פאריבער האט ער צוריקגעצויגן זיין ווארט. מתחילה האט ער דאס געטון באוואוסטזיניג, אבער צום סוף האט ג-ט פארהארטעוועט פּרעה'ס הארץ, און פארזיכערט אז ער וועט זיך אנטקעגנשטעלן ביז אלע צען מכות זענען פאריבער{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|ג|מפרש=רש"י}}}}. | אינמיטן די מכות האט פּרעה עטליכע מאל פארשפּראכן צו באפרייען די אידן, אבער ווי נאר די געפארן זענען פאריבער האט ער צוריקגעצויגן זיין ווארט. מתחילה האט ער דאס געטון באוואוסטזיניג, אבער צום סוף האט ג-ט פארהארטעוועט פּרעה'ס הארץ, און פארזיכערט אז ער וועט זיך אנטקעגנשטעלן ביז אלע צען מכות זענען פאריבער{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|ג|מפרש=רש"י}}}}. | ||
==איינפלוס אויף אידן== | |||
די תורה שרייבט אז די אידן וואס האבן געוואוינט אין גושן זענען געווען געשוינט פון רוב מכות{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ח|יח}}. ט, ד. ט, כו. און י, כג.}}. עס זענען פארהאן מיינונגען אז די ערשטע דריי מכות האבן יא באטראפן אידן און מצריים גלייך{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|כד}}. [[רבי שלמה הכהן פון ליסא]], [[שית:Avi_Ezer%2C_Exodus.7.24|אבי עזר, אויף אבן עזרא]] האלט אז דאס זענען נישט די ווערטער פונעם אבן עזרא, נאר א תלמיד טועה האט דאס אריינגעלייגט.}}. רוב מפרשים האלטן אבער אז די אידן זענען אפּגעשוינט געווארן פון אלע מען מכות.{{הערה|[[שית:Teshuvot_HaRadbaz_Volume_2.813|תשובות הרדב"ז חלק ב, תתיג]].}}. | |||
==ליינט מער== | ==ליינט מער== | ||