אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דרעפט:לאנד-ראבינער"

דרעפט:לאנד-ראבינער (זעט מקור)

רעוויזיע פון 03:49, 30 מערץ 2025

2,657 בייטן צוגעלייגט , פֿאַר 8 חדשים

קיין רעדאגירונג באמערקונג

בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן

46,362

רעדאגירונגען

@@ שורה 3: / שורה 3: @@
 דער אמט פון לאנדעס-ראבינער האט נישט געהאט קיין גייסטליכן באדייטונג ביזן 18טן יארהונדערט, ווען די פארשידענע רעגירונגען האבן אנגעהויבן באטראכטן עס אלס זייער פליכט צו זארגן פאר דעם גייסטיגן וואוילזיין פון די אידן. אזא גייסטליכן אויטאריטעט האט זיך, צוליב דער שטרענג קהל'ישער קאנסטיטוציע פון די קהילות, קיינמאל נישט איינגעווארצלט צווישן די אידן{{הערה|זעט אבער וועגן דעם הויפּט־ראבינאט פון מעהרן נאך דעם טויט פון [[רבי מרדכי בנעט]], רבי משה סופר, שאלות ותשובות, אורח חיים, סימן י"ג}}.
-==היסטאריע==
 דער אמט פון לאנד-ראבינער האט זיך אָנגעהויבן אין דער צווייטער העלפט פונעם 14טן יארהונדערט ווען רעגיאָנאַלע הערשער האבן באשטימט א "יודענמייסטער" (Judenmeister), שפּעטער גערופן לאנדעס־ראבינער, צו פארלייכטערן די איינזאמלונג פון שטייערן. דער אמט איז געווען א רעזולטאט פון דער לעגאלער לאגע פון די אידן אין מיטל־אלטער, ווען די אידישע קהילות האבן פארמירט אַן איינהייט פאר שטייער־צוועקן. וויבאלד די קהילה האט געמוזט צאלן געוויסע שטייערן פאר דער רעגירונג, האט די רעגירונג געמוזט באשטימען איינעם וואס זאל זיין פאראנטווארטליך פאר די צייטליכע איינזאמלונג, און וועלכער האט דעריבער געמוזט זיין באפולמעכטיגט מיט א געוויסער מאכט.
@@ שורה 11: / שורה 10: @@
 דער ערשטער לאַנדעס-ראַבינער וועגן וועמען עס איז פארהאן אַן אויטענטישער רעקארד איז [[רבי יהודה ליוואי]], דער מהר"ל פון פּראג, וועגן וועמען זיין צייטגענאָס [[רבי דוד גאנז]] זאגט אז ער איז געווען פאר 20 יאר (שי"ג–של"ג) דער גייסטיגער פירער ("אב"ד") פון אלע אידישע קהילות אין דער פּראווינץ [[מעהרן]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי דוד גאנז|צמח דוד - חלק ראשון|21930|page=59}}, ה'שנ"ב}}.
+אין 15טן יארהונדערט, צוליב די ברייטע פארטרייבונגען פון יענער תקופה, איז די דאזיגע פארוואלטונג אפּגעשאפט געווארן. אנשטאט דעם, האבן די בתי דין פון די פרייע קייסערליכע שטעט ווי [[פראנקפורט]] און [[ווארמס]] באקומען א גרעסערע מאכט און וויכטיגקייט.
+מיט דער ווידעראיינשטעלונג פון אידישע קהילות אין 16טן און פריען 17טן יארהונדערט, האבן עטליכע שטאַטן ערלויבט די באשטימונג פון א הויפּט-רב ('רב מדינה') און די איינשטעלונג פון א בית דין. אין ש"ס (1600) זענען געווען א טוץ בתי דין אין דייטשלאנד. די איינשטעלונג פון די דאזיגע אינסטיטוציעס האט שטארק אונטערגעגראבן די איינפלוס פון די בתי דין אין די פרייע קייסערליכע שטעט, אַן אנטווילקונג וואס איז גינסטיג אויפגענומען געווארן דורך די הערשער וועלכע האבן געזוכט צו צעשיידן די פארבינדונגען וואס האבן געבונדן אידן וואס האבן געלעבט אין זייערע געביטן צו בתי דין וואס האבן אפּערירט אויסער זייער יוריסדיקציע.
+די מערסטע [[בני המדינה]] האבן באשעפטיגט א לאנד-ראבינער (רב מדינה, אב בית דין), וועלכערס הויפּט פונקציע איז געווען די גלייכע צעטיילונג פון דער שטייער־לאַסט. דער לאנד-ראבינער איז צומאל דירעקט באשטימט געווארן דורך די אויטאריטעטן, אבער געווענליך איז ער געוועלט געווארן דורך די בני המדינה; די אויטאריטעטן האבן ערלויבט די וואלן און אים אויסגעגעבן א פאָרמעלע שריפטליכע פארזיכערונג פון פאראנטווארטליכקייטן און מאכטן. אפטמאל האט דער לאנד-ראבינער געהאט נאנטע פאמיליע און געזעלשאפטליכע פארבינדונגען מיט דער סעקולארער פירערשאפט פון די בני מדינה; צומאל איז דער אמט געבליבן אין דער זעלבער פאמיליע פאר עטליכע דורות. אירע סינעקורן האבן געגעבן דעם בעל־התפקיד א רעלאטיוו הויכן איינקונפט.
-==פוּן 17טן יאָרהונדערט==
 אין דער צייט פון מהר"ל זענען די קהילות פון מעהרן קלאר געווען זייער קליין. זיי זענען באשטאנען פון פליטים וועלכע זענען דורך דעם איינפלוס פון קאַפּיסטראַנאָ פארטריבן געווארן פון די גרויסע שטעט ווי [[ברין]] און אָלמיץ (1454) און האבן זיך באזעצט וואו נאָר א גוטווילנדער אדלער האט זיי אויפגענומען אונטער זיין שוץ. וויבאלד זיי האבן געגרינדעט קהילות וואס זענען געווען צו קליין צו באשעפטיגן א גוט־קוואליפיצירטן רב, האבן זיי אויסגעקליבן איינעם וואס האט געהאט זיין זיץ אין איינער פון די גרעסטע קהילות פון דער פּראווינץ צו דינען אלס זייער דיין. ענליכע באדינגונגען האבן געהערשט אנדערש וואו אויך. די אידן וואס האבן געלעבט אין דעם פירשטנטום [[באמבערג]] האָבן אין 1619 באַקומען אַן ערלויבעניש צו וועלן א "פּאומייסטער אָדער אָבריסטן רב", און זיי האבן מעגליך געהאט אזא באאמטער פריער{{הערה|עקשטיין, "Gesch. der Juden im Ehemaligen Fürstbistum Bamberg", זייטן 62, 157, באַמבערג, 1898}}. די קהילות פון דעם פירשטנטום עטינגען, אויך געגרינדעט פון פליטים פון גרעסערע שטעט ווי נערדלינגען, האבן געהאט א לאנדעס-ראבינער פון פריע צייטן{{הערה|מילער, "Aus Fünf Jahrhunderten", זייט 171, אויגסבורג, 1900}}. די אידן וואס האבן געלעבט אונטערן שוץ פון דעם עלעקטאָר און דעם ארכיבישאף פון [[מיינץ]] האבן אין 1718 געהאט [[ישכר בער עסקלס]] אלס זייער לאנדעס-ראבינער{{הערה|באַמבערגער, "Historische Berichte über die Juden ... Aschaffenburg ", זייט 18, שטראסבורג, 1900}}). דער טיטל איז צומאל געגעבן געווארן אלס א צייכן פון אויסצייכענונג; אזוי האט [[רבי שמשון ווערטהיימער]] אין 1717 באקומען פון קייסער [[קארל דער זעקסטער]] דעם טיטל פון לאנדעס-ראבינער פון אונגארן ("pro archi sive superiori Judæorum Rabbino"). זיין איידעם, דער אויבנדערמאנטער עסקלס, וועלכער (כאטש ער האט רעזידירט אין וויען, זייענדיג פארבונדן מיט זיין שווער'ס באנק־געשעפט דארט) האט איבערגענומען זיין פאטער, גבריאל עסקלס, אלס לאנדעס-ראבינער פון מעהרן, איז באַשטימט געווארן (1725) נאך ר' שמשונ'ס פּטירה אלס זיין נאכפאלגער אלס לאנדעס-ראבינער פון אונגארם{{הערה|קויפמאן, "Samson Wertheimer", זייט 104, וויען, 1888; ווירצבאך, "Biographisches Lexikon", s.v. "Eskeles"}}.