בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(בס"ד) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
'''לאַנד-ראַבינער''' (דייטש: Landesrabbiner; העברעאיש: רב המדינה) | '''לאַנד-ראַבינער''' (אויך באַקאַנט ווי לאַנדעס-ראַבּינער אָדער אָבערלאַנדעס-ראַבינער; דייטש: Landesrabbiner; העברעאיש: רב המדינה) איז געווען אַ רבנישער אמט וואָס איז אמאל געווען איינגעפירט אין צענטראל־אייראפּע, באזונדערס אין דייטשלאנד און עסטרייך. | ||
דער אמט פון לאנדעס-ראבינער האט נישט געהאט קיין גייסטליכן באדייטונג ביזן 18טן יארהונדערט, ווען די פארשידענע רעגירונגען האבן אנגעהויבן באטראכטן עס אלס זייער פליכט צו זארגן פאר דעם גייסטיגן וואוילזיין פון די אידן. אזא גייסטליכן אויטאריטעט האט זיך, צוליב דער שטרענג קהל'ישער קאנסטיטוציע פון די קהילות, קיינמאל נישט איינגעווארצלט צווישן די אידן (זעט אבער וועגן דעם הויפּט־ראבינאט פון מעהרן נאך דעם טויט פון [[רבי מרדכי בנעט]], רבי משה סופר, שאלות ותשובות, אורח חיים, סימן י"ג). | דער אמט פון לאנדעס-ראבינער האט נישט געהאט קיין גייסטליכן באדייטונג ביזן 18טן יארהונדערט, ווען די פארשידענע רעגירונגען האבן אנגעהויבן באטראכטן עס אלס זייער פליכט צו זארגן פאר דעם גייסטיגן וואוילזיין פון די אידן. אזא גייסטליכן אויטאריטעט האט זיך, צוליב דער שטרענג קהל'ישער קאנסטיטוציע פון די קהילות, קיינמאל נישט איינגעווארצלט צווישן די אידן (זעט אבער וועגן דעם הויפּט־ראבינאט פון מעהרן נאך דעם טויט פון [[רבי מרדכי בנעט]], רבי משה סופר, שאלות ותשובות, אורח חיים, סימן י"ג). | ||
== | ==היסטאריע== | ||
דער | דער אמט האט זיך אָנגעהויבן אין דער צווייטער העלפט פונעם 14טן יארהונדערט ווען רעגיאָנאַלע הערשער האבן באשטימט א "יודענמייסטער" (Judenmeister), שפּעטער גערופן לאנדעס־ראבינער, צו פארלייכטערן די איינזאמלונג פון שטייערן. דער אמט איז געווען א רעזולטאט פון דער לעגאלער לאגע פון די אידן אין מיטל־אלטער, ווען די אידישע קהילות האבן פארמירט אַן איינהייט פאר שטייער־צוועקן. וויבאלד די קהילה האט געמוזט צאלן געוויסע שטייערן פאר דער רעגירונג, האט די רעגירונג געמוזט באשטימען איינעם וואס זאל זיין פאראנטווארטליך פאר די צייטליכע איינזאמלונג, און וועלכער האט דעריבער געמוזט זיין באפולמעכטיגט מיט א געוויסער מאכט. | ||
דער אריבערפירונג פון די אידן פון דער סטאטוס פון קייסערליכע צו טעריטאָריאַלע אונטערטאנען, וואס איז געווארן באשטימט דורך דעם טשאַרטער פון [[פרידריך דער צווייטער]] פון עסטרייך (1244) און אנערקענט דורך קייסער [[קארל דער פערטער]] אין זיין [[גאלדענער בולע]] (1356), ווי אויך זייער גאר אפטע פארטרייבונג פון די גרויסע שטעט אין 15טן און 16טן יאָרהונדערט, האָבן צעשפּרייט די אידן אין קליינע קהילות. די דאזיגע קהילות האבן נישט געהאט קיין שוץ קעגן דער ווילדער האנדלונג פון קליינע טיראַנען; און זיי האבן פארשאפט די הערשער באַדייטנדע אומבאקוועמליכקייטן צוליב אנגייענדע געריכטליכע פּראָצעסן וועגן איבערטרעטן די רעכט פון אידן וואס האבן געלעבט אונטער זייער שוץ. דעריבער האבן זיך די אידן פון א געגעבענעם טעריטאריע ארגאניזירט אין א פאראיין וועלכער האט אויסגעקליבן א "[[שתדלן]]" וועלכער האט אדוואקאטירט פארן שוץ פון זייערע אינטערעסן. אזא באאמטער איז געווען אנערקענט דורך דער רעגירונג אלס דער לעגאלער פארטרעטער פון די אידן, וועמענס פליכט איז געווען צו זען אז די שטייערן וואס זענען אנגעלייגט געווארן אויף די אידן אלס א גוף ווערן צייטליך באצאלט, און אז די געזעצן קעגן ריבית ווערן נאכגעקומען, און אין אויסטויש איז אים געגעבן געווארן געריכטליכע מאכט אין ציווילע פעלער. די דאזיגע מאכט, וואס ער האט אויסגענוצט אדער פּערזענליך אויב ער איז געווען א למדן אדער דורך זיין דעפּוטאט אויב נישט, האָט געגעבן דעם לאנדעסראבינער אַן אויטאריטעט אין דער קהילה. | |||
וויבאַלד די אידן פון 16טן יאָרהונדערט האָבן געוואוינט כמעט אויסשליסלעך אין קליינע קהילות און האָבן נישט געקענט אָפהאַלטן אַ רב אָדער אַ רבנישן בית דין (וואָס האָט באַשטאַנען פון דריי מיטגלידער אין יעדער זידלונג), האָבן זיך עטלעכע קהילות אין אַ דיסטריקט פאַראייניקט צו טאָן דאָס. צו דעם צושטאַנד פון זאַכן קען מען צושרייבן די עכטע גרינדונג פון דעם אמט פון לאַנדעסראַבינער, די פריערדיקע פרואוון צו באַשטימען אַ הויפּט־רב איבער אַלע אידן פון אַ לאַנד — צום ביישפיל אין דייטשלאַנד דורך קייסער רופּערט אין 1407, און אין שפּאַניע, פראַנקרייך און פּאָרטוגאַל, טיילווייַז אין 14טן, טיילווייַז אין 15טן יאָרהונדערט — זענען געווען מערסטנס מיסליאַנענדיק, און אין יעדן פאַל בלויז פיסקאַלע מאַסנאַמען וואָס זענען געווען באַשטימט פאַר שטייער־איינזאַמלונג (זען היינריך גרעץ, " Gesch. " viii. 8, 102, et passim; שערער, "Rechtsverhältnisse der Juden", זייט 258; בישאָף פון די אידן; הויכמייסטער). דער ערשטער לאַנדעסראַבינער וועגן וועמען עס איז פאַראַן אַן אָטענטישער רעקאָרד איז יהודה לייב בן בצלאל, וועגן וועמען זיין צייטגענאָס דוד גאַנז זאָגט אַז ער איז געווען פאַר 20 יאָר (1553–73) דער גייסטיקער פירער ("אב בית דין") פון אַלע אידישע קהילות אין דער פּראָווינץ מעהרן ("צמח דוד ", יאָר 5352). | |||
==פוּן 17טן יאָרהונדערט== | ==פוּן 17טן יאָרהונדערט== | ||