בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,368
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(בס"ד) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 20: | שורה 20: | ||
פון דעם פּנקס פון דער חברה קדישא דערוויסן מיר זיך אויך, אַז ר' יהושע העשל איז באַטראַכט געוואָרן פאַר אַ גרויסן מקובל, וואָס איז נפטר געוואָרן "במיתת נשיקה". אָבער דער רופא משה בורגא פון פּראַג, אַ שבתי־צביניק, האָט געהאַלטן ר' יהושע העשל צורף פאַר אַן אָנהענגער פון שבתי־צבי. ער שרייבט: "זה י"ב שנה בקירוב התחיל לגלות ענינים מן הזוהר והלכו כמה חכמים להתהות אקנקניה ומצאו בו ממש בסודותיו נפלאים ובפרט מהגאולה כנודע אצלנו…" (שוין אַן ערך פון צוועלף יאָר, ווי ער האָט אָנגעהויבן צו אַנטפּלעקן ענינים פון זוהר און עס זענען געגאַנגען אַ פּאָר חכמים אויסגעפינען ווער ער איז און זיי האָבן געפונען אין זיינע סודות ממש וואונדערלעכע זאַכן און בפרט וועגן דער גאולה, וואָס מיר ווייסן — געמיינט שבתי־צבי…) | פון דעם פּנקס פון דער חברה קדישא דערוויסן מיר זיך אויך, אַז ר' יהושע העשל איז באַטראַכט געוואָרן פאַר אַ גרויסן מקובל, וואָס איז נפטר געוואָרן "במיתת נשיקה". אָבער דער רופא משה בורגא פון פּראַג, אַ שבתי־צביניק, האָט געהאַלטן ר' יהושע העשל צורף פאַר אַן אָנהענגער פון שבתי־צבי. ער שרייבט: "זה י"ב שנה בקירוב התחיל לגלות ענינים מן הזוהר והלכו כמה חכמים להתהות אקנקניה ומצאו בו ממש בסודותיו נפלאים ובפרט מהגאולה כנודע אצלנו…" (שוין אַן ערך פון צוועלף יאָר, ווי ער האָט אָנגעהויבן צו אַנטפּלעקן ענינים פון זוהר און עס זענען געגאַנגען אַ פּאָר חכמים אויסגעפינען ווער ער איז און זיי האָבן געפונען אין זיינע סודות ממש וואונדערלעכע זאַכן און בפרט וועגן דער גאולה, וואָס מיר ווייסן — געמיינט שבתי־צבי…) | ||
די חכמים ר' חיים ב"ר שלמה מקאליס און ר' משה ב"ר יצחק מליסא דערציילן וועגן ר' יהושע העשל צורף, אַז אין יאָר תכ"ן — 1712, האָט ער געהאַט אַן אַנטפּלעקונג און ער האָט מגלה געווען בלויז אויפן פּסוק | די חכמים ר' חיים ב"ר שלמה מקאליס און ר' משה ב"ר יצחק מליסא דערציילן וועגן ר' יהושע העשל צורף, אַז אין יאָר תכ"ן — 1712{{הבהרה}}, האָט ער געהאַט אַן אַנטפּלעקונג און ער האָט מגלה געווען בלויז אויפן פּסוק "שמע ישראל"… און ער האָט געזאָגט, אַז דאָס איז די נייע תורה, וואָס וועט אַנטפּלעקט ווערן אין די צייטן פון משיח און ער האָט געזאָגט "שאמיר" (שאדונינו מלכינו ירום הודו — שבתי־צבי) הוא ולא אחר והראה כמה רמזים בזוהר…" (אַז שבתי־צבי איז דער משיח און ניט קיין אַנדערער, און ער האָט געוויזן אַ סך רמזים אין זוהר). | ||
"שמע ישראל" | |||
וועט אַנטפּלעקט ווערן אין די צייטן פון משיח און ער האָט געזאָגט | |||
"שאמיר" (שאדונינו מלכינו ירום הודו — שבתי־צבי) הוא ולא אחר | |||
והראה כמה רמזים בזוהר…" (אַז שבתי־צבי איז דער משיח און ניט | |||
קיין אַנדערער, און ער האָט געוויזן אַ סך רמזים אין זוהר). | |||
זאב ראַבינאָוויץ גיט אָן נאָך שבתי־צביניקעס, וואָס שרייבן וועגן ר' | זאב ראַבינאָוויץ גיט אָן נאָך שבתי־צביניקעס, וואָס שרייבן וועגן ר' | ||
| שורה 55: | שורה 50: | ||
ספרים אויפן פּסוק שמע ישראל און זיין פאָטער האָט געהייסן יוסף). | ספרים אויפן פּסוק שמע ישראל און זיין פאָטער האָט געהייסן יוסף). | ||
דער איבערשרייבער דערציילט דערנאָך. אַז ר' שבתי פון ראַשקאָוו | דער איבערשרייבער דערציילט דערנאָך. אַז ר' שבתי פון ראַשקאָוו (אַ תלמיד פון ר' דוב בער, דער מגיד פון מעזעריטש) האָט געזאָגט, אַז דער בעש"ט האָט געוואָלט מאַכן אַ העתקה פון דעם ספר, אָבער ער איז אינצווישן נפטר געוואָרן און דאָס ספר האָט זיך געפונען ביי זיין זון ר' צבי הירש, דערנאָך ביי ר' צבי הירשס זון, ר' אהרן, און ר' יהושע הלוי, דער דיין פון דינאָוויץ (אויך אַ תלמיד פון דעם מעזעריטשער מגיד) האָט געהייסן מעתיק זיין דאָס ספר, ווייל די בלעטער ווערן אַלט און זיי צעפאַלן זיך. דערנאָך ווערט דערציילט, אַז די העתקה פון ספר האָט זיך געפונען ביי ר' יהושע פון דינאָוויץ און דער כתב־יד איז אַריבער צו דעם מגיד פון טשערנאָביל און פון דאָרט צו ר' אַהרן קאַרלינער און פון קאַרלין איז עס אַריבער אין סטאָלינער הויף. | ||
(אַ תלמיד פון ר' דוב בער, דער מגיד פון מעזעריטש) האָט געזאָגט, אַז | |||
דער בעש"ט האָט געוואָלט מאַכן אַ העתקה פון דעם ספר, אָבער ער איז | |||
אינצווישן נפטר געוואָרן און דאָס ספר האָט זיך געפונען ביי זיין זון ר' | |||
צבי הירש, דערנאָך ביי ר' צבי הירשס זון, ר' אהרן, און ר' יהושע | |||
הלוי, דער דיין פון דינאָוויץ (אויך אַ תלמיד פון דעם מעזעריטשער מגיד) האָט געהייסן מעתיק זיין דאָס ספר, ווייל די בלעטער ווערן אַלט און זיי | |||
צעפאַלן זיך. דערנאָך ווערט דערציילט, אַז די העתקה פון ספר האָט זיך | |||
געפונען ביי ר' יהושע פון דינאָוויץ און דער כתב־יד איז אַריבער צו | |||
דעם מגיד פון טשערנאָביל און פון דאָרט צו ר' אַהרן קאַרלינער און פון | |||
קאַרלין איז עס אַריבער אין סטאָלינער הויף | |||
אָט דאָס איז בקיצור, וואָס ווערט אָנגעגעבן אין דער הקדמה פון די איבערשרייבער פון "ספר הצורף"{{הערה|1=געבראַכט אין "החסידות הליטאית" פון זאב רבינוביץ, מוסד ביאַליק, ירושלים, 1661, זייט 172.}}. | |||
עס איז דעריבער קיין שום ספק ניט, אַז דאָס דאָזיקע "ספר הצורף" האָט זיך געפונען ביי ר' ישראל בעל־שם־טוב, און אַז דער כתב־יד פון דער "סטאָלינער גניזה" איז אַ העתקה פון דעם "ספר הצורף" פון ר' יהושע העשל צורף. | |||
די פראַגע איז נאָר, צי ר' יהושע העשל איז געבליבן זיין גאַנץ לעבן אַ מאמין אין שבתי־צבי, צי ער האָט געהערט צו דער גרופּע אָנהענגער, וועלכע זענען מיטגעריסן געוואָרן מיט דער באַוועגונג אַ שטיקל צייט און האָבן זיך דערנאָך פון דער "כת" אָפּגעשאָקלט. קיינער וועט, חס־ושלום, נישט באַטראַכטן דעם גאון [[רבי יהונתן אייבשיץ|ר' יונתן אייבשיץ]] פאַר אַן אָנהענגער פון שבתי־צבי. מען דאַרף נישט פאַרגעסן, אַז עס איז דעמאָלט געווען אַ צייט פון "כאַפּן נשמות". די שבתי־צביניקעס האָבן זיכער געוואָלט, אַז דער גרויסער מקובל ר' יהושע העשל צורף זאָל ווערן אַן אָנהענגער פון דעם "נייעם משיח"... | |||
אָבער ווען אַפילו עס זאָל זיין אמת, אַז ר' יהושע העשל צורף איז | און אפשר איז ער טאַקע מיטגעריסן געוואָרן אויף אַ שטיקל צייט, אָבער דערנאָך, ווען ער האָט געזען דעם טראַגישן סוף פון אידישן "משיח", וועלכער איז געוואָרן אַ מאַכמעדאַנער, האָט ער חרטה באַקומען. ער האָט זיך באַזעצט אין קראָקע און נפטר געוואָרן אַן ערליכער איד. | ||
ביז צום סוף פון זיין לעבן געבליבן אַ מאַמין אין דעם נייעם משיח, איז | |||
נאָך אַלץ ניט קיין באַווייז, אַז אין זיין כתב־יד "ספר הצורף" געפינען | אָבער ווען אַפילו עס זאָל זיין אמת, אַז ר' יהושע העשל צורף איז ביז צום סוף פון זיין לעבן געבליבן אַ מאַמין אין דעם נייעם משיח, איז נאָך אַלץ ניט קיין באַווייז, אַז אין זיין כתב־יד "ספר הצורף" געפינען זיך געדאַנקען, וואָס ווייזן אָן איף שבתי־צבי אַלס מלך משיח. | ||
זיך געדאַנקען, וואָס ווייזן אָן איף שבתי־צבי אַלס מלך משיח. | |||
---- | ---- | ||
| שורה 206: | שורה 174: | ||
אָט דאָס איז בערך די פאַרצייכענונג וואָס מען האָט געפונען אין דעם אַרכיוו פון יוסף פּערל. | אָט דאָס איז בערך די פאַרצייכענונג וואָס מען האָט געפונען אין דעם אַרכיוו פון יוסף פּערל. | ||
פון איבערגעבן די מעשה זעט מען, אַז זי איז פאַרשריבן געוואָרן פון אַ מענטשן ואָס האָט י דערציילט פאַר אַן אַנדערן. מען זעט אויך פון דער באַמערקונג פון דעם פאַרצייכענער, אַז זיי האָבן שטאַרק אין זינען געהאַט צו שעדיקן די חסידישע באַוועגונג, ווייל וואָס פאַראַ שייכות האָט דאָס פּאַטשן מיט די הענט, וואָס חסידים טוען, צום "ספר הצורף" פאַרשטייט זיך, אַז די אַלע מידות וואָס ווערן אויסגערעכנט צום סוף פון דער פאַרצייכענונג, ווי התלהבות, זיך דערווייטערן פון עצבות, זינגען און טאַנצן, האָט אַ שייכות צו די מקובלים פון צפת און פון דאָרט זענען זיי געקומען צו די חסידים. אָבער צו זאָגן, אַז וועגן דעם אַלעם געפינט זיך אין "ספר הצורף", דאָס האָט שוין פּראָפעסאָר שלום אַליין אָנגעוויזן, אַז דער "ספר הצורף" איז אַ ספר פול מיט גימטריות און נוטריקין און דאָרט שטייט גאָרניט וועגן פּאַטשן מיט די הענט, און ממילא איז אויך פאַלש דאָס וואָס עס ווערט אָנגעגעבן אין דער פאַרצייכענונג, אַז ר' זלמן מרגליות האָט אַריינגעקוקט אין ספר "לקוטי אמרים" פון רבין ר' בער, און ער האָט דאָרט געפונען איבערגעשריבענע דרשות פון "ספר הצורף" ... | פון איבערגעבן די מעשה זעט מען, אַז זי איז פאַרשריבן געוואָרן פון אַ מענטשן ואָס האָט י דערציילט פאַר אַן אַנדערן. מען זעט אויך פון דער באַמערקונג פון דעם פאַרצייכענער, אַז זיי האָבן שטאַרק אין זינען געהאַט צו שעדיקן די חסידישע באַוועגונג, ווייל וואָס פאַראַ שייכות האָט דאָס פּאַטשן מיט די הענט, וואָס חסידים טוען, צום "ספר הצורף" פאַרשטייט זיך, אַז די אַלע מידות וואָס ווערן אויסגערעכנט צום סוף פון דער פאַרצייכענונג, ווי התלהבות, זיך דערווייטערן פון עצבות, זינגען און טאַנצן, האָט אַ שייכות צו די מקובלים פון צפת און פון דאָרט זענען זיי געקומען צו די חסידים. אָבער צו זאָגן, אַז וועגן דעם אַלעם געפינט זיך אין "ספר הצורף", דאָס האָט שוין פּראָפעסאָר שלום אַליין אָנגעוויזן, אַז דער "ספר הצורף" איז אַ ספר פול מיט גימטריות און נוטריקין און דאָרט שטייט גאָרניט וועגן פּאַטשן מיט די הענט, און ממילא איז אויך פאַלש דאָס וואָס עס ווערט אָנגעגעבן אין דער פאַרצייכענונג, אַז ר' זלמן מרגליות האָט אַריינגעקוקט אין ספר "לקוטי אמרים" פון רבין ר' בער, און ער האָט דאָרט געפונען איבערגעשריבענע דרשות פון "ספר הצורף"... | ||
אויך איז פאַרדעכטיקט וואָס אין דער פאַרצייכענונג ווערט כסדר דערמאָנט "די בעש"טים", בעת אין יענער צייט האָט מען זיי שוין גערופן | אויך איז פאַרדעכטיקט וואָס אין דער פאַרצייכענונג ווערט כסדר דערמאָנט "די בעש"טים", בעת אין יענער צייט האָט מען זיי שוין גערופן חסידים… | ||
---- | ---- | ||
| שורה 218: | שורה 186: | ||
פון די דאָזיקע באַמערקונגען וואָס געפינען זיך אין "שם הגדלים החדש" זעט מען, אַז דער גאון ר' אפרים זלמן מרגלית האָט ניט געהאַט קיין שום חשד אויף ר' יהושע העשל צורף, ער האָט נאָר געהאַלטן, אַז "שלטו בו יד זר" — אַז אַ פרעמדע האַנט האָט עפּעס צוגעשריבן. דאָס קאָן לייכט מעגלעך זיין, וויי די שבתי־צביניקעס האָבן דעמאָלט געזוכט מיט אַלע מעגלעכקייטן אַריינצושרייבן שבתי־צביאישע נביאותן און רמזים אין פאַרשידענע כתב־ידן, כדי זיי זאָלן פאַרשטאַרקן די אמונה אין שבתי־צבי צווישן די אידן. | פון די דאָזיקע באַמערקונגען וואָס געפינען זיך אין "שם הגדלים החדש" זעט מען, אַז דער גאון ר' אפרים זלמן מרגלית האָט ניט געהאַט קיין שום חשד אויף ר' יהושע העשל צורף, ער האָט נאָר געהאַלטן, אַז "שלטו בו יד זר" — אַז אַ פרעמדע האַנט האָט עפּעס צוגעשריבן. דאָס קאָן לייכט מעגלעך זיין, וויי די שבתי־צביניקעס האָבן דעמאָלט געזוכט מיט אַלע מעגלעכקייטן אַריינצושרייבן שבתי־צביאישע נביאותן און רמזים אין פאַרשידענע כתב־ידן, כדי זיי זאָלן פאַרשטאַרקן די אמונה אין שבתי־צבי צווישן די אידן. | ||
---- | |||
אויפן סמך פון דעם געפונענעם כתב־יד אין דער סטאָלינער גניזה, איז פּראָפעסאָר גרשום שלום אַרויסגעקומען מיט זיין מיינונג, אַז [[רבי אדם בעל שם|ר' אדם בעל־שם]] איז געווען דער מקובל ר' יהושע העשל צורף, וואָס האָט געהערט צו דער "כת שבתי־צבי" און אַז די "כתבים", וואָס ווערן דערמאָנט אין "שבחי הבעש"ט", אַז ר' אָדם בעל־שם האָט אָנגעזאָגט זיין זון ער זאָל זיי איבערגעבן צו ר' ישראל בן אליעזר, זענען געווען די כתב־ידן פון זיין "ספר הצורף"{{הערה|1=זע: גרשם שלום: "מעידזשאָר טרענט אין דזשואיש מיסטיסיזם", פאַרלאַג שאָקן, ירושלים, 1941, זייט 328 און ווייטער; אויך זיין אַרבעט אין "ציון", ירושלים.}}. | |||
אָט וואָס פּראָפ. שלום שרייבט (מיר גיבן אין דער יידישער איבערזעצונג) | |||
"מיר לערנען דערפון אָפּ, דאָס וואָס עס איז ביז איצט געווען פאַרהוילן | |||
פאַר אונדזערע אויגן, אַז אונטער דער לעגענדאַרישער פּערזאָן פון ר' | |||
אָדם בעל־שם, וואָס ווערט געבראַכט אין 'שבחי הבעש"ט', באַהאַלט זיך | |||
די היסטאָרישע פּערזענלעכקייט פון דעם נביא פון שבתי־צבי, ר' יהושע | |||
העשל צורף"{{הערה|1=זע "ציון", תש"א, זייט 91.}}. | |||
אַי, פאַרוואָס האָט ר' יהושע העשל צורף באַקומען אין "שבחי הבעש"ט" | |||
דעם מאָדנעם נאָמען "אָדם", אַ נאָמען, וואָס איז ווייניק באַקאַנט צווישן | |||
די אידן אין מזרח־אייראָפּע ? ענטפערט דערויף פּראָפ. שלום, אַז אַזוי ווי | |||
אָדם הראשון האָט באַקומען אַ קבלה־ספר פון מלאך רזיאל, וואָס איז געווען | |||
רזין דרזין, האָט די חסידישע פאַנטאַזיע אויך אויסגעחלומט אַן אָדם, וואָס | |||
האָט איבערגעענטפערט דעם בעל־שם־טוב אַ פּעקל "כתבים", וואָס אַנטהאַלטן די סודות פון דער תורה. | |||
פּראָפ. שלום איז זיך אויך סומך אויף דעם כתב־יד וואָס איז געפונען | |||
געוואָרן אין דעם פּערל־אַרכיוו אין טאַרנאָפּאָל. | |||
פּראָפעסאָר שלום איז זיך שטאַרק סומך אויף אָט דער "פאַרצייכענונג", | |||
וואָס איז געפונען געוואָרן אין יוסף פּערלס אַרכיוו, הגם ער ווייסט, אַז די | |||
משכילים מיט יוסף פּערל בראש, האָבן זיך פאַר גאָרנישט אָפּגעשטעלט | |||
צו רודפן די חסידים, אַפילו צו מסרן זיי פאַרן מלכות, און דאָך נעמט ער | |||
אָן יעדעס וואָרט וואָס איז דאָרט פאַרשריבן געוואָרן פאַרן פולן אמת, | |||
כאָטש מען זעט, אַז אין געוויסע זאַכן זאָגן זיי ניט אמת, וואָרים אין "ספר | |||
הצורף" שטייט גאָרנישט, אַז מען דאַרף טאַנצן און פּאַטשן מיט די הענט… | |||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
* {{היברובוקס|מנשה אונגער|ר' ישראל בעל שם טוב|49156|page=119|מקום הוצאה=ניו יארק|שנת הוצאה=תשכ"ג|עמ=108-117}} | * {{היברובוקס|מנשה אונגער|ר' ישראל בעל שם טוב|49156|page=119|מקום הוצאה=ניו יארק|שנת הוצאה=תשכ"ג|עמ=108-117}} | ||
==רעפערענצן== | |||
{{רעפערענצן}} | |||
[[he:רבי העשיל צורף]] | [[he:רבי העשיל צורף]] | ||