בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,374
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט}} | {{דרעפט}} | ||
'''רבי יהודה הלוי''' | {{דעסקריפציע|שפּאנישער פילאזאף און פּאעט (בערך ד'תתל"ה–ד'תתק"א)}} | ||
'''רבי יהודה הלוי''' (אראבישער [[קוניא]]: אבו חאסאן) איז געווען א בארימטער משורר, פּייטן, תלמודיסט, פילאזאף און איינער פון די קאלירפולסטע פּערזענליכקייטן אין דער לשון הקודש’דיגער און ליטורגישער ליטעראטור, פון דער [[גאלדענער עפאכע פון שפאניע|"גאלדענער עפּאכע" פון שפּאניע]], און דערצו איינער פון די וויכטיגסטע אידישע פילאזאפן פון דעם [[מיטלאלטער]], מחבר פונעם פילאזאפישן ספר [[הכוזרי]]. | |||
ער איז געבוירן געווארן אין [[טאלעדא|טאָלידא]], דרום קאסטיליע, שפּאניע אין דעם יאר 1085, | ער איז געבוירן געווארן אין [[טאלעדא|טאָלידא]], דרום קאסטיליע, שפּאניע אין דעם יאר ד'תתמ"ה (1085) בערך{{הערה|[[שלמה יהודה ראפאפארט]], [https://www.google.com/books/edition/Kerem_ḥemed/kOg6AQAAMAAJ?hl=en&gbpv=1&pg=PA265&printsec=frontcover כרם חמד], עמ' 265-267}}, ווען [[רש"י]] ז"ל איז געווען אלט א פינף- אדער זעקס-און-פערציג יאר. זיין פאטער ר’ שמואל האט געשיקט זיין בן יחיד יהודה לערנען אין דער ישיבה פון [[רבי יצחק אלפסי]], באקאנט אויך אלס רי"ף, אלפס, אין דער שטאט לוסינא, שפּאניע. דארט האט ער זיך גע’חבר’ט מיט [[ר"י מיגאש|רבי יוסף בן מאיר]], דעם ריף’ס תלמיד ותיק אויף וועלכן דער רי"ף האט געזאגט אז: אפילו אין משה רבינו’ס דור האט נישט געפינען זיך זיין גלייכן אין חכמה און אין פארשטאנד; און ער האט אים באשטימט אלס זיין נאכפאלגער, כאטש זיין אייגענער זון ר’ יעקב איז אויך געווען גרויס אין תורה און אין חכמה; און מיט ר’ ברוך אבן אַלבאַליאַ, וועמענס פאטער ר’ יצחק אבן אַלבאַליאַ איז געווען איינער פון רי“ף’ס שטארקסטע צוויי קעגנערס. | ||
אויף דעם ריף’ס מצבה געפינט זיך זיין תלמיד יהודה’ס עפּיטאַף: | אויף דעם ריף’ס מצבה געפינט זיך זיין תלמיד יהודה’ס עפּיטאַף: | ||
| שורה 82: | שורה 83: | ||
ער איז נפטר געווארן אין אָריענט נאך דעם יאר 1140. | ער איז נפטר געווארן אין אָריענט נאך דעם יאר 1140. | ||
==פון וויקיפּעדיע== | |||
=== זיין נסיעה קיין ארץ־ישראל === | |||
אין אַ ריי פון זיינע פאָעמעס האָט ריה"ל באַזינגט [[ירושלים]] און זיין שטרעבונג צו [[ארץ־ישראל]]. הגם ער האָט באַקומט אין ספרד אַ ברייטע אָנערקענונג, האָט ער באַשלאָסן זיך אָפּצושיידן מיט זיין משפּחה און צו פאָרן קיין ארץ־ישראל. אין יאָר [[ד'תת"ק]] (1140) איז ער אָנגעקומען אין [[אַלעקסאַנדריע]] אין [[עגיפּטן]] און האָט קורץ געוואוינט אין [[קייראָ]]. האַלב יאָר נאָכדעם איז ער געפאָרן מיט אַ שיף קיין ארץ־ישראל. ווינציק ווייס מען פון זיין לעצטער נסיעה, אָבער ס'איז דאָ ראיות, אַז ער איז יאָ אָנגעקומען אין יורשלים און איז געשטאָרבן אָדער איז דערהרגעט געוואָרן קורץ נאָכן אָנקום. | |||
=== זיין דיכטונג === | |||
זיין געדיכט "ליבי במזרח": | |||
:''לִבִּי בְמִזְרָח וְאָנֹכִי בְּסוֹף מַעֲרָב'' - מיין הארץ איז אין מזרח און איך בין אין מערב. | |||
:''אֵיךְ אֶטְעֲמָה אֵת אֲשֶׁר אֹכַל וְאֵיךְ יֶעֱרָב'' - ווי אַזוי קען שפּירן דעם טעם פון מיין עסן און געניסן. | |||
:''אֵיכָה אֲשַׁלֵּם נְדָרַי וָאֱסָרַי, בְּעוֹד'' - ווי אַזוי קען איך אויספירן מיינע [[נדר]]ים און געבאָטן, בעת | |||
:''צִיּון בְּחֶבֶל אֱדוֹם וַאֲנִי בְּכֶבֶל עֲרָב'' - [[אדום]] (קריסטן) האָט אַרומגעבונדן ירושלים, און איך בין אין קייט פון ערב ([[אַראַבער]]). | |||
:''יֵקַל בְּעֵינַי עֲזֹב כָּל טוּב סְפָרַד, כְּמוֹ'' - עס וואָלט מיר געווען לייכט נאָכגעבן אַלץ דאָס גוטס פון ספרד, און | |||
:''יֵקַר בְּעֵינַי רְאוֹת עַפְרוֹת דְּבִיר נֶחֱרָב.'' - ס'וואָלט מיר געווען טייער צו זען (כאָטש) דעם שטויב פונעם חרובן דביר ([[בית־המקדש]]). | |||
: | |||
ער האט זייער אסאך געגלוסט און געבענגט צו זיין אין ארץ ישראל און וואוינען אין דער הייליגער שטאט. דער [[ספר יוחסין]] פארציילט אז ווען ער איז אלט געווארן פופציג יאָר איז ער אנגעקומען קיין ארץ ישראל, קומענדיג קיין ירושלים און זעענדיג וואו וויסט די הייליגע שטאט איז האט ער צוריסן זיינע בגדים און איז געגאנגען בארפוס מקיים זיין דעם פסוק כי רצו עבדיך את אבניך ואת עפרה יחוננו, ער האט מיט ליבשאפט און בענקשאפט געזונגען דעם פיוט "ציון הלא תשאלי לשלום אסיריך". עס איז דארט געשטאנען אן אראבער וואס האט צוגעגקוקט דעם גרויסן דביקות און ליבע פון רבי יהודה הלוי צו דער הייליגע ערד, ער האט איהם זייער מקנא געווען און פון גרויס קנאה האט ער איהם געשטאכן און גע'הרג'ט, ה' ינקם דמו. | |||
=== זיין פילאזאפיע === | |||
* די תורה קען נישט סותר זיין דעם גראדן שכל. | |||
* די [[השגחה פרטית|השגחה]] אויף די אידן איז למעלה מהטבע און גייט אן אין אלע דורות. | |||
==ביבליאגראפיע== | |||
* {{אקדמיה|Raymond P. Scheindlin|Judah (Abū ʾl-Ḥasan) ben Samuel ha-Levi|97588732|Encyclopedia of Jews in the Islamic World|vol. 3 (Leiden: Brill, 2010), 44-47}} | |||
== רעפערענצן == | == רעפערענצן == | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
[[קאַטעגאָריע:פייטנים]] | |||
[[קאַטעגאָריע:ראשונים]] | |||
[[קאַטעגאָריע:פילאזאפן]] | |||
[[he:רבי יהודה הלוי]] | [[he:רבי יהודה הלוי]] | ||