בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,370
רעדאגירונגען
←קאָנפליקט מיט מדינת ישראל
קאין תקציר עריכה |
|||
| (2 צווישנדיגע ווערסיעס פונעם זעלבן באַניצער נישט געוויזן) | |||
| שורה 2: | שורה 2: | ||
{{יישוב | {{יישוב | ||
<!-- | פאן = Flag_of_Palestine.svg | <!-- | פאן = Flag_of_Palestine.svg | ||
כיתוב דגל = פאלעסטינער פאן| --> | |||
| בילד = Flickr - Israel Defense Forces - Gaza Buildings (1).jpg | | בילד = Flickr - Israel Defense Forces - Gaza Buildings (1).jpg | ||
| סארט יישוב = טעריטאריע | | סארט יישוב = טעריטאריע | ||
| אמטשפראך נאמען = רצועת | | אמטשפראך נאמען = רצועת עזה <!-- (העברעאיש) -->; قطاع غزّة <!-- קיטאַה עַזאַה (אראביש) --> | ||
| מדינה = [[עגיפטן]] (1949–1967) {{ש}}[[מדינת ישראל]] (1967–2005) {{ש}} [[פאלעסטינער אויטאריטעט]] (2005–2007) {{ש}} [[חאמאס]] (2007–2023) {{ש}} [[פארטיידיגונגס-מיניסטעריום (מדינת ישראל)|מדינת ישראל פארטיידיגונגס-מיניסטעריום]] מיליטערישע קאנטראל (2023–איצט) | | מדינה = [[עגיפטן]] (1949–1967) {{ש}}[[מדינת ישראל]] (1967–2005) {{ש}} [[פאלעסטינער אויטאריטעט]] (2005–2007) {{ש}} [[חאמאס]] (2007–2023) {{ש}} [[פארטיידיגונגס-מיניסטעריום (מדינת ישראל)|מדינת ישראל פארטיידיגונגס-מיניסטעריום]] מיליטערישע קאנטראל (2023–איצט) | ||
| שטח = 365 | | שטח = 365 | ||
| ראיאן הויפטשטאט = [[עזה|עזה סיטי]] | | ראיאן הויפטשטאט = [[עזה|עזה סיטי]] | ||
| אפיציעלע שפראך = [[אראביש]] | | אפיציעלע שפראך = [[אראביש]] | ||
| באפעלקערונג = 2, | | באפעלקערונג = 2,351,000 | ||
| באפעלקערונג יאר = 2023 | | באפעלקערונג יאר = 2025 געשאצט | ||
| צפיפות = 6,024 | |||
| צפיפות יאר = 2023 | |||
| קאארדינאטן = {{Coord|31.45|34.4|display=title, inline}} | | קאארדינאטן = {{Coord|31.45|34.4|display=title, inline}} | ||
| לאקאציע מאפע = {{בילד קלעבל אנהייב|image=GazaStripGovernatesNonLabeled.svg|width={{{width|200}}}|float={{{float|none}}}}} | | לאקאציע מאפע = {{בילד קלעבל אנהייב|image=GazaStripGovernatesNonLabeled.svg|width={{{width|200}}}|float={{{float|none}}}}} | ||
| שורה 30: | שורה 32: | ||
די טעריטאריע איז געשאפן געווארן אום 1948 נאכ'ן [[אומאפהענגיגקייט מלחמה]] צווישן עגיפטן און מדינת ישראל. עגיפטן האט דאן אנגעהאלטן קאנטראל אויף די שטח, און פילע פאלעסטינער פליטים האבן זיך באזעצט דארט. אין 1967, ביים [[זעקס טאגיגע מלחמה]], האט מדינת ישראל איינגענומען דעם טעריטאריע און איר קאנטראלירט ביז די מיטעלע ניינציגער יארן, ווען ביי די [[אסלא אפמאכן]] איז געווארן אוועקגעשטעלט די [[פאלעסטינער אויטאריטעט]] (PA) צו מער-ווייניגער פארפיגן איבער די טעריטאריע. אין 2005, האט מדינת ישראל איינזייטיג זיך גענצליך ארויסגעצויגן און צעטשטערט די אידישע זידלונגען אינעם טעריטאריע. אין 2006 האט [[חאמאס]] געוואונען די ארטיגע וואלן, און אין א קריג דורכאויס די יארן 2006-7 גענצליך ארויסגעשטויסן די PA אנגעפירט דורך די פאטאח פראקציע און איבערגענומען טאטאלע קאנטראל. נאך די חאמאס פוטש האבן עגיפטן און מדינת ישראל ארויפגעלייגט א בלאקאדע אויף די טעריטאריע. אין די נאכפאלגנדע יארן זענען פארגעקומען כסדר'דיגע געשלעגן צווישן חאמאס און מדינת ישראל, ביז אקטאבער 7, 2023 ווען חאמאס האט דורכגעפירט א סורפרייז אטאקע, אומברענגנדיג איבער 1,200 איזראעליס, און פארכאפט נאך 253 קיין עזה. די אטאקע האט נאכגעפאלגט מיט [[2023 מדינת ישראל–חאמאס קריג|קריג פון מדינת ישראל קעגן חאמאס]]. | די טעריטאריע איז געשאפן געווארן אום 1948 נאכ'ן [[אומאפהענגיגקייט מלחמה]] צווישן עגיפטן און מדינת ישראל. עגיפטן האט דאן אנגעהאלטן קאנטראל אויף די שטח, און פילע פאלעסטינער פליטים האבן זיך באזעצט דארט. אין 1967, ביים [[זעקס טאגיגע מלחמה]], האט מדינת ישראל איינגענומען דעם טעריטאריע און איר קאנטראלירט ביז די מיטעלע ניינציגער יארן, ווען ביי די [[אסלא אפמאכן]] איז געווארן אוועקגעשטעלט די [[פאלעסטינער אויטאריטעט]] (PA) צו מער-ווייניגער פארפיגן איבער די טעריטאריע. אין 2005, האט מדינת ישראל איינזייטיג זיך גענצליך ארויסגעצויגן און צעטשטערט די אידישע זידלונגען אינעם טעריטאריע. אין 2006 האט [[חאמאס]] געוואונען די ארטיגע וואלן, און אין א קריג דורכאויס די יארן 2006-7 גענצליך ארויסגעשטויסן די PA אנגעפירט דורך די פאטאח פראקציע און איבערגענומען טאטאלע קאנטראל. נאך די חאמאס פוטש האבן עגיפטן און מדינת ישראל ארויפגעלייגט א בלאקאדע אויף די טעריטאריע. אין די נאכפאלגנדע יארן זענען פארגעקומען כסדר'דיגע געשלעגן צווישן חאמאס און מדינת ישראל, ביז אקטאבער 7, 2023 ווען חאמאס האט דורכגעפירט א סורפרייז אטאקע, אומברענגנדיג איבער 1,200 איזראעליס, און פארכאפט נאך 253 קיין עזה. די אטאקע האט נאכגעפאלגט מיט [[2023 מדינת ישראל–חאמאס קריג|קריג פון מדינת ישראל קעגן חאמאס]]. | ||
די עזה פאס | די עזה פאס פארמאגט א שטח פון 140 סקווער מייל (363 סקווער קילאמעטער). עזה פּאַס, כאטש דאס נישט זיין אנערקענט אלס א {{טערמין|דע יורי|לויט'ן געזעץ|דע יורי}} טייל פון קיין איין עקזיסטירנדן לאַנד, איז פון די געדיכט-באוואוינטסטע ערטער איבער די וועלט, און האט א הויכע געבורט-ראטע. די געגענט איז ארעם און ליידט פון א הויכע ארבעטסלאזיגקייט ראטע, מיט איבער 75% פון די באפעלקערונג אנגעוויזן אויף הומאניטערשע הילף. דער ערשטער אקוראטער צענזוס, דורכגעפירט אין סעפטעמבער 1967, האט געוויזן אַ באַפעלקערונג קלענער ווי פריער געשאַצט דורך די [[פאראייניגטע פעלקער|פאַראייניגטע פעלקער]] [[פאראייניגטע פעלקער רעליעף און ווארקס אַגענטור פאר פאלעסטינע פליטים אינעם נאנטן מזרח|אונרא אגענטור]] (UNRWA) אדער דורך עגיפטן, מיט כמעט האלב פון די מענטשן וואוינענדיג אין פליטים לאגערן. עזה'ס באפעלקערונג איז געוואקסן פון 1,899,291 אין 2017 צו א געשאצטע 2,226,544 אין 2023, פון וועלכע א מערהייט זענען סוני מוסלומענער. באפעלקערונג געדיכטקייט (2023) איז 15,609 מענטשן פּער סקווער מייל (6,024 מענטשן פּער סקווער קילאמעטער). | ||
==היסטאריע== | ==היסטאריע== | ||
| שורה 77: | שורה 79: | ||
זינט דער [[16'טער יארהונדערט]] איז די עזה פאס, ווי גאנץ [[ארץ ישראל]], געווען קאנטראלירט דורך דער [[אטאמאנישע אימפעריע|אטאמאנישער אימפעריע]]. אין 1906 האבן די אטאמאנער און די [[בריטישע אימפעריע]] אוועקגעשטעלט דעם דרום-גרעניץ צווישן ארץ ישראל און [[עגיפטן]] ביי [[רפיח]]{{הערה|{{צ-בוך|נאמען=ארץ הנגב אדם ומדבר|מו"ל=הוצאת [[משרד הביטחון]]|שנת הוצאה=1979|עמ=369–370|עריכה=אבשלום שמואלי, יהודה גרדוס}}.}}. נאך די נידערלאגע פון דער אטאמאנישער אימפעריע אין דער [[ערשטער וועלט מלחמה]] (1914–1918), איז די עזה געגנט געווארן א טייל פונעם [[בריטישער מאנדאט]] פון [[פאלעסטינע]], נאך וואס עגיפטן האט צוריקגעוויזן די בריטישע פרואוו איר איבערצוגעבן די פירערשאפט{{הערה|1={{צ-זשורנאל|James Kraska|Rule Selection in the Case of Israel's Blockade of Gaza:Law of Naval Warfare or Law of Sea?|M.N. Schmitt, Louise Arimatsu, Tim McCormack (eds.,) Yearbook of International Humanitarian Law|עמ=367–395, 387|מו"ל=Springer Science & Business Media|קישור=https://books.google.com/books?id=hYiIWVlpFzEC&pg=PA387}}.|כיוון=שמאל}}. אידן האבן דורכאויס די היסטאריע כסדר צייטנווייז געוואוינט אין עזה ביז די [[תרפ"ט ראיאטן]], ווען זיי זענען ארויסגעצוואונגען געווארן צוליב די ווילדע אומרוען דורך די אראבער, ווען נאנט צו 135 זענען אומגעקומען, און די בריטן האבן פארבאטן אידן צו וואוינען אין עזה, צו לינדערן די אנגעצויגנקייט און בארואיגן די אראבער. אין 1946 איז ווידער געגרינדעט געווארן [[קיבוץ]] כפר דרום דורך עטליכע אידן, כדי צו פארמיידן די בריטן פון אפּטיילן דעם [[נגב]] פון דער אידישער מדינה{{הערה|{{על המשמר|י. ז. לוריא|אמריקה תובעת: עקבה לערבים|19471119|4}}.}}. | זינט דער [[16'טער יארהונדערט]] איז די עזה פאס, ווי גאנץ [[ארץ ישראל]], געווען קאנטראלירט דורך דער [[אטאמאנישע אימפעריע|אטאמאנישער אימפעריע]]. אין 1906 האבן די אטאמאנער און די [[בריטישע אימפעריע]] אוועקגעשטעלט דעם דרום-גרעניץ צווישן ארץ ישראל און [[עגיפטן]] ביי [[רפיח]]{{הערה|{{צ-בוך|נאמען=ארץ הנגב אדם ומדבר|מו"ל=הוצאת [[משרד הביטחון]]|שנת הוצאה=1979|עמ=369–370|עריכה=אבשלום שמואלי, יהודה גרדוס}}.}}. נאך די נידערלאגע פון דער אטאמאנישער אימפעריע אין דער [[ערשטער וועלט מלחמה]] (1914–1918), איז די עזה געגנט געווארן א טייל פונעם [[בריטישער מאנדאט]] פון [[פאלעסטינע]], נאך וואס עגיפטן האט צוריקגעוויזן די בריטישע פרואוו איר איבערצוגעבן די פירערשאפט{{הערה|1={{צ-זשורנאל|James Kraska|Rule Selection in the Case of Israel's Blockade of Gaza:Law of Naval Warfare or Law of Sea?|M.N. Schmitt, Louise Arimatsu, Tim McCormack (eds.,) Yearbook of International Humanitarian Law|עמ=367–395, 387|מו"ל=Springer Science & Business Media|קישור=https://books.google.com/books?id=hYiIWVlpFzEC&pg=PA387}}.|כיוון=שמאל}}. אידן האבן דורכאויס די היסטאריע כסדר צייטנווייז געוואוינט אין עזה ביז די [[תרפ"ט ראיאטן]], ווען זיי זענען ארויסגעצוואונגען געווארן צוליב די ווילדע אומרוען דורך די אראבער, ווען נאנט צו 135 זענען אומגעקומען, און די בריטן האבן פארבאטן אידן צו וואוינען אין עזה, צו לינדערן די אנגעצויגנקייט און בארואיגן די אראבער. אין 1946 איז ווידער געגרינדעט געווארן [[קיבוץ]] כפר דרום דורך עטליכע אידן, כדי צו פארמיידן די בריטן פון אפּטיילן דעם [[נגב]] פון דער אידישער מדינה{{הערה|{{על המשמר|י. ז. לוריא|אמריקה תובעת: עקבה לערבים|19471119|4}}.}}. | ||
אין נאוועמבער 1947 האָט די אלגעמיינע פארזאמלונג פון די [[פאראייניגטע פעלקער]] (יו-ען) אָנגענומען א פּלאן | אין נאוועמבער 1947 האָט די אלגעמיינע פארזאמלונג פון די [[פאראייניגטע פעלקער]] (יו-ען) אָנגענומען א פּלאן פאר דער אראביש-אידישער [[פאראייניגטע פעלקער צעטיילונג פלאן פאר פאלעסטינע|צעטיילונג פון פּאלעסטינע]], אונטער וועלכן מען זאל צוטיילן די געגענט ארום [[עזה]] און א שטח פון ארומיגע טעריטאריע דורכאויס דעם ים־ברעג, פון [[יבנה]] ביז רפיח אויף דער עגיפּטישער גרעניץ, פאר די אראבער{{הערה|1={{צ-בוך|מחבר=Benny Morris|נאמען=1948: a history of the first Arab-Israeli war|מו"ל=Yale University Press|שנת הוצאה=2008|עמ=47|ISBN=978-0-300-12696-9|קישור=https://books.google.com/books?id=J5jtAAAAMAAJ|access-date=13 July 2013}}.|כיוון=שמאל}}. דער בריטישער מאנדאט האט זיך פארענדיגט אום ה' אייר תש"ה (מאי 14, 1948), און אין דעם זעלבן טאג האט זיך אנגעהויבן די ערשטע אראבישער-מדינת ישראל מלחמה, די [[אומאפהענגיגקייט מלחמה]]. [[עגיפטישע באוואפנטע קרעפטן|עגיפטישע קרעפטן]] זענען באלד אריין אין שטעטל עזה. אלס א רעזולטאט פון שווערע קאמפן אין הערבסט 1948, זענען רוב [[אראבער|אראבישע]] איינוואוינער אין דעם ראיאן אנטלאפן אדער פארטריבן געווארן, און האבן זיך באזעצט ארום עזה סיטי, און די געגנט ארום די שטאט אונטער אראבישער אקופּאציע איז רעדוצירט געווארן צו א פּאס פון טעריטאריע 25 מייל (40 ק"מ) לאנג און 4-5 מייל (6-8 ק"מ) ברייט. די מדינת ישראל קרעפטן האבן פארכאפט עזה, און האבן מארשירט דרום קיין על-אריש. ביי נאכפאגלנדע פארהאנדלונגען און א וואָפן-שטילשטאנד צווישן [[עגיפטן]] און מדינת ישראל פעברואר 24, 1949 זענען אירע גרעניצן געווארן פעסט־געשטעלט און מדינת ישראל האט געגעבן קאנטראל פון דעם שטח צו עגיפטן, האלטנדיג [[אשדוד]] און [[אשקלון]]. די געגנט איז געווארן באקאנט אלס די עזה פּאס. | ||
[[טעקע:Gaza Strip (997009324715105171.jpg|קליין|עזה סיטי אין 1967]] | [[טעקע:Gaza Strip (997009324715105171.jpg|קליין|עזה סיטי אין 1967]] | ||
| שורה 135: | שורה 137: | ||
א גרויסע עסקאלאציע איז פארגעקומען מאי 2021. וואכן פון זודיגע שפּאנונגען אין ירושלים האבן זיך איבערגעקאכט ווען דער העכסטער געריכט פון מדינת ישראל האט געזאלט פאראורטיילן אויף די ארויסטרייבונג פון צענדליגער פּאַלעסטינער איינוואוינער אין דעם ירושלימער קווארטאל פון [[שייח דזשאראח]]. קאנפראנטאציעס צווישן די מדינת ישראל פּאליציי און די פּאלעסטינער דעמאנסטראנטן האבן געברענגט חאמאס צו שיקן ראקעטן קיין ירושלים און טיילן פון דרום מדינת ישראל; מדינת ישראל האט רעאגירט מיט לופט אטאקעס אין עזה פּאַס. | א גרויסע עסקאלאציע איז פארגעקומען מאי 2021. וואכן פון זודיגע שפּאנונגען אין ירושלים האבן זיך איבערגעקאכט ווען דער העכסטער געריכט פון מדינת ישראל האט געזאלט פאראורטיילן אויף די ארויסטרייבונג פון צענדליגער פּאַלעסטינער איינוואוינער אין דעם ירושלימער קווארטאל פון [[שייח דזשאראח]]. קאנפראנטאציעס צווישן די מדינת ישראל פּאליציי און די פּאלעסטינער דעמאנסטראנטן האבן געברענגט חאמאס צו שיקן ראקעטן קיין ירושלים און טיילן פון דרום מדינת ישראל; מדינת ישראל האט רעאגירט מיט לופט אטאקעס אין עזה פּאַס. | ||
אום אקטאבער 7, 2023 – שמיני עצרת תשפ"ד – האט חאמאס אנגעהויבן א קאארדינירטן לאנד, ים און לופט אטאקע וואס האט איבערראשט מדינת ישראל. אמווייניגסטנס 1,200 ישראלים, ציווילע און סאלדאטן, זענען אומגעקומען אין די אטאקעס — דער טויטליכסטער טאג פאר מדינת ישראל זינט איר אומאפהענגיקייט — און אומגעפער 250 זענען געפאנגען געווארן אלס משכונות. דער ענטפער פון מדינת ישראל האט געפירט צו הונדערטער טויטע אינעם עזה פּאַס אין דעם זעלבן טאג. דעם אנדערן טאג האט מדינת ישראל [[2023 מדינת ישראל–חאמאס קריג|דערקלערט מלחמה]], צום ערשטן מאל זינט דער [[יום כיפור מלחמה]] אין 1973, מיט'ן ציל צו אויסמעקן חאמאס. | אום אקטאבער 7, 2023 – שמיני עצרת תשפ"ד – האט חאמאס אנגעהויבן א קאארדינירטן לאנד, ים און לופט אטאקע וואס האט איבערראשט מדינת ישראל. אמווייניגסטנס 1,200 ישראלים, ציווילע און סאלדאטן, זענען אומגעקומען אין די אטאקעס — דער טויטליכסטער טאג פאר מדינת ישראל זינט איר אומאפהענגיקייט — און אומגעפער 250 זענען געפאנגען געווארן אלס משכונות. דער ענטפער פון מדינת ישראל האט געפירט צו הונדערטער טויטע אינעם עזה פּאַס אין דעם זעלבן טאג. דעם אנדערן טאג האט מדינת ישראל [[2023 מדינת ישראל–חאמאס קריג|דערקלערט מלחמה]], צום ערשטן מאל זינט דער [[יום כיפור מלחמה]] אין 1973, מיט'ן ציל צו אויסמעקן חאמאס. אום יאנואר 19, 2025 איז אריין אין קראפט אַן אפּמאך, וואס נעמט אריין א 42 טעג [[וואפן שטילשטאנד]]{{הערה|{{לינק|קעפל=Text of the hostage-ceasefire agreement reached between Israel and Hamas|זייטל=The Times of Israel|דאטום=יאנואר 16, 2025|אדרעס=https://www.timesofisrael.com/full-text-of-the-hostage-ceasefire-agreement-reached-between-israel-and-hamas/}}}}. | ||
==געאגראפיע== | ==געאגראפיע== | ||
| שורה 161: | שורה 163: | ||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
* {{היברובוקס|יואל שוורץ|רצועת עזה ארץ פלשתים|47461|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשנ"ה|משמעותה וחשיבותה של ארץ פלשתים והעיר עזה בפרט, לעם ישראל בעבר ובהווה}} | |||
* {{אוצר החכמה|2=התורה והארץ|3=26105|page=1|באנד=ז: חבל עזה וגוש קטיף|מקום הוצאה=כפר דרום|שנת הוצאה=תשס"ה}} | |||
* {{אוצר החכמה|יעקב אריאל|באהלה של תורה|26130|page=52|באנד=ד|מקום הוצאה=כפר דרום|שנת הוצאה=תשס"ג|עמ=53-66|סי' ז}} | |||
*[https://www.jewishpolicycenter.org/gaza-watch-history/ Jewish Policy Center - GazaWATCH: History] | *[https://www.jewishpolicycenter.org/gaza-watch-history/ Jewish Policy Center - GazaWATCH: History] | ||
* [https://www.globalsecurity.org/military/world/palestine/gaza.htm GlobalSecurity.org - Gaza] | * [https://www.globalsecurity.org/military/world/palestine/gaza.htm GlobalSecurity.org - Gaza] | ||