בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,367
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "באַניצער:יצחק/ויכוח הרמב"ן"
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 57: | שורה 57: | ||
דער גרויסער דיספוט איבער'ן קריסטנטום, אויף וועלכן פאולוס קריסטיאנוס און די קאטוילישע גייסטליכע האבן געלייגט פיל האפענונגען, האט זיך געענדיגט מיט'ן נצחון פון רמב"ן. דער קעניג איז געבליבן טאלעראנט און פריינדליך צו אידן. פאולוס האט זיך געפילט שטארק נידערגעשלאגן, אבער ער האט זיך נישט געוואלט אונטערגעבן. פארקערט, די דאזיגע מפלה, אין דער נעגענווארט פון אלע גלחים, קעניג און אדעללייט, האט נאך פארשטארקט אין אים זיין עקשנות ווייטער אנצופירן אזעלכע דיספוטן, כדי צו ברענגען אידישע נפשות אונטער די פליגלען פון דער קריסטליכער קירך. ער האט ביי זיך גערעכנט, אז אויב אים איז נישט געלונגען צו באזיגן אזא גאון ווי דער רמב"ן, וועלכער האט אויף יעדער שאלה געהאט תיכף א גוטן תירוץ, וועט אים אבער געלונגען צו באזיגן די אנדערע. | דער גרויסער דיספוט איבער'ן קריסטנטום, אויף וועלכן פאולוס קריסטיאנוס און די קאטוילישע גייסטליכע האבן געלייגט פיל האפענונגען, האט זיך געענדיגט מיט'ן נצחון פון רמב"ן. דער קעניג איז געבליבן טאלעראנט און פריינדליך צו אידן. פאולוס האט זיך געפילט שטארק נידערגעשלאגן, אבער ער האט זיך נישט געוואלט אונטערגעבן. פארקערט, די דאזיגע מפלה, אין דער נעגענווארט פון אלע גלחים, קעניג און אדעללייט, האט נאך פארשטארקט אין אים זיין עקשנות ווייטער אנצופירן אזעלכע דיספוטן, כדי צו ברענגען אידישע נפשות אונטער די פליגלען פון דער קריסטליכער קירך. ער האט ביי זיך גערעכנט, אז אויב אים איז נישט געלונגען צו באזיגן אזא גאון ווי דער רמב"ן, וועלכער האט אויף יעדער שאלה געהאט תיכף א גוטן תירוץ, וועט אים אבער געלונגען צו באזיגן די אנדערע. | ||
פאולוס האט דעריבער אונטערגענומען א רייזע איבער אידישע שטעט און שטעטלעך, וואו ער האט געהאט איינגעארדענט ויכוחים מיט די רעליגיעזע פארשטייער פון די אידישע קהלות. עס איז אים אבער נישט געגאנגען אזוי ווי ער האט געהאט ערווארט. נישט בלויז דעם רמב"ן האט ער נישט געקענט | פאולוס האט דעריבער אונטערגענומען א רייזע איבער אידישע שטעט און שטעטלעך, וואו ער האט געהאט איינגעארדענט ויכוחים מיט די רעליגיעזע פארשטייער פון די אידישע קהלות. עס איז אים אבער נישט געגאנגען אזוי ווי ער האט געהאט ערווארט. נישט בלויז דעם רמב"ן האט ער נישט געקענט באזיגן, נאר ער האט אויך נישט געקענט באזיגן קלענערע רבנים. | ||
איינזעענדיג אז דער דאזיגער וועג איז נישט קיין געלונגענער, האט פאולוס פלוצלינג נעביטן דעם פראנט. אנשטאט וואס ער האט ביז-איצט פרובירט אנווענדן זיינע כוחות צו ברענגען ראיות פון תלמוד אויף צו שטארקן די קריסטליכע אמונה, האט ער זיך איצט אוועקגעלאזט אין די וועגן פון משומד [[ניקאלאי דאנין|ניקאָלאי דאָנין]] אין צפון-פראנקרייך. ער איז אוועק צום פויפסט קלעמענטי דעם פערטן און האט אים דערציילט, אז דער תלמוד איז פול מיט זלזולים אויפ'ן קריסטנטום און אז ס'מוז געטאן ווערן עפעס אזוינס, וואס זאל מאכן א סוף צו די דאזיגע קריסטליך-באליידיגנדע ווערק. דער פויפסט האט דעריבער – אין יאר 1264 – פארארדנט דעם בישאף פון אראגאניען אז מען זאל תיכף צונויפזאמלען אלע ש"ס'ן וואס געפינען זיך, און איבערגעבן צו דער צענזור פון די דאמיניקאנער און פראנציסקאנער גלחים, און אויב זיי וועלן געפינען אז דארט געפינען זיך באמת באליידיגנדע זאכן קעגן קריסטנטום, זאל מען זיי פארברענען אינמיטן גאס. אויך דער קעניג יאקאב האט ארויסגעלאזט א פארארדנונג אז מען זאל דעם תלמוד צענזורירן און אויסמעקן די ערטער וואס זענען קעגן דער קריסטליכער קירך. | איינזעענדיג אז דער דאזיגער וועג איז נישט קיין געלונגענער, האט פאולוס פלוצלינג נעביטן דעם פראנט. אנשטאט וואס ער האט ביז-איצט פרובירט אנווענדן זיינע כוחות צו ברענגען ראיות פון תלמוד אויף צו שטארקן די קריסטליכע אמונה, האט ער זיך איצט אוועקגעלאזט אין די וועגן פון משומד [[ניקאלאי דאנין|ניקאָלאי דאָנין]] אין צפון-פראנקרייך. ער איז אוועק צום פויפסט קלעמענטי דעם פערטן און האט אים דערציילט, אז דער תלמוד איז פול מיט זלזולים אויפ'ן קריסטנטום און אז ס'מוז געטאן ווערן עפעס אזוינס, וואס זאל מאכן א סוף צו די דאזיגע קריסטליך-באליידיגנדע ווערק. דער פויפסט האט דעריבער – אין יאר 1264 – פארארדנט דעם בישאף פון אראגאניען אז מען זאל תיכף צונויפזאמלען אלע ש"ס'ן וואס געפינען זיך, און איבערגעבן צו דער צענזור פון די דאמיניקאנער און פראנציסקאנער גלחים, און אויב זיי וועלן געפינען אז דארט געפינען זיך באמת באליידיגנדע זאכן קעגן קריסטנטום, זאל מען זיי פארברענען אינמיטן גאס. אויך דער קעניג יאקאב האט ארויסגעלאזט א פארארדנונג אז מען זאל דעם תלמוד צענזורירן און אויסמעקן די ערטער וואס זענען קעגן דער קריסטליכער קירך. | ||
| שורה 63: | שורה 63: | ||
חוץ דעם האבן די דאמיניקאנישע גלחים נישט אויפגעהערט צו פארשפרייטן צווישן פאלק מעשיות, אז פאולוס האט באזיגט אלע גרויסע רבנים אין שפאניען און אפילו דעם גרעסטן פון אלע רבנים – דעם רמב"ן. דער רמב"ן האט נישט געקענט פארשווייגן אזעלכע שקרים, מיט וועלכע די קריסטליכע גלחים האבן פרובירט אפשוואכן די אידישע אמונה צווישן די אידישע מאסן. מחמת-דעם האט דער רמב"ן געפונען פאר נויטיג אנצושרייבן די גאנצע געשיכטע פון דעם וויכוח פון אנהויב ביזן סוף אין זיין ספר מלחמת חובה. ווען דער ספר איז פארטיג געווארן האט ער איין קאפיע אוועקגעשיקט צום בישאף פון געראנא און פיל קאפיעס האט ער פונאנדערגעשיקט אין די אידישע קהלות, זיי זאלן וויסן דעם אינהאלט פון וויכוח און ווער עס איז באמת באזיגט געווארן. | חוץ דעם האבן די דאמיניקאנישע גלחים נישט אויפגעהערט צו פארשפרייטן צווישן פאלק מעשיות, אז פאולוס האט באזיגט אלע גרויסע רבנים אין שפאניען און אפילו דעם גרעסטן פון אלע רבנים – דעם רמב"ן. דער רמב"ן האט נישט געקענט פארשווייגן אזעלכע שקרים, מיט וועלכע די קריסטליכע גלחים האבן פרובירט אפשוואכן די אידישע אמונה צווישן די אידישע מאסן. מחמת-דעם האט דער רמב"ן געפונען פאר נויטיג אנצושרייבן די גאנצע געשיכטע פון דעם וויכוח פון אנהויב ביזן סוף אין זיין ספר מלחמת חובה. ווען דער ספר איז פארטיג געווארן האט ער איין קאפיע אוועקגעשיקט צום בישאף פון געראנא און פיל קאפיעס האט ער פונאנדערגעשיקט אין די אידישע קהלות, זיי זאלן וויסן דעם אינהאלט פון וויכוח און ווער עס איז באמת באזיגט געווארן. | ||
ווען ריימאנד דע פעניאפארפע און פאולוס קריסטיאנוס האבן זיך דערפון דערוואוסט זענען | ווען ריימאנד דע פעניאפארפע און פאולוס קריסטיאנוס האבן זיך דערפון דערוואוסט, זענען זיי געווען העכסט אויפגעבראכט, און אנגעקלאגט דעם רמב"ן ביים קעניג, אנווייזנדיג אז ער האט אנגעשריבן א ספר פול מיט באליידיגונגען אויפ'ן קריסטנטום. דער קעניג איז, נאטירליך, געווען געצוואונגען צו ערפילן די פאדערונג פון די גלחים, אבער אזוי ווי ער האט זיך אויף דעם יושר פון די דאמיניקאנער נישט געוואלט פארלאזן, האט ער באשטימט א טריבונאל פון אנדערע גלחים און שופטים, צווישן וועלכע ס'איז אויך געווען דער בישאף פון בארצעלאנא, און מען האט גערופן דעם רמב"ן צום טריבונאל זיך צו פארטיידיגן קעגן די אנקלאגעס פון די דאמיניקאנער. | ||
דער רמב"ן האט | דער רמב"ן האט, ווי שטענדיג, פארטיידיגט דעם כבוד פון דער אידישער תורה מיט מוט און מיט ווירדע. דער רמב"ן האט ערקלערט פאר'ן טריבונאל, אז ס'איז אומזיסט צו מאכן פון דעם א געפילדער, ווייל אין זיין ספר איז נישטא קיין איין ווארט מער ווי דאס וואס ער האט געזאגט בעת דעם עפנטליכן דיספוט מיט'ן משומד פאולוס קריסטיאנוס אין דער געגנווארט פון קעניג, און דאן איז דאך אים פון קעניג, ווי אויך פון אלעמען, געגעבן געווארן די ערלויבעניש צו רעדן וועגן קריסטנטום וואס ער וויל. | ||
דער קעניג בהסכם מיטץ טריבונאל האט ארויסגעגעבן א פסק-דין, וואס זאל צופרידנשטעלן ביידע צדדים. פון איין זייט האט דער טריבונאל געגעבן גערעכט דעם רמב"ן, אנווייזנדיג אז ער האט געהאט דאס פולע רעכט אנצושרייבן דאס וואס ער האט געהאט געזאגט עפנטליך פאר א גרויסן עולם. פון דער אנדערער זייט אבער האט דער טריבונאל פרובירט באפרידיגן די בלוטדורשטיגע אפעטיטן פון די הייליגע דאמיניקאנער און פאולוס קריסטיאנוס. מחמת דעם איז באשלאסן געווארן, אז דער רמב"ן מוז פארלאזן דאס לאנד אויף צוויי יאר צייט און זיין ספר זאל פארברענט ווערן. עס האט געהייסן, אז הגם דער רמב"ן איז אין פרינציפ געווען בארעכטיגט צו דערציילן די אידן וואס אזוינס ער האט געזאגט בעת זיין וויכוח, איז אבער דער ספר דאך א שטיק באליידיגונג פאר די געפילן פון טרייע קריסטן. | |||
די דאמיניקאנער זענען פון דעם פסק נישט געווען צופרידן. עס איז געווען פאר זיי צו מילד. זיי האבן דעריבער זיך געקליבן צו משפט'ן דעם רמב"ן נאכאמאל דורך זייער אייגענעם טריבונאל וועלכער האט אים געקענט פאר'משפט'ן צום טויט. דער קעניג יאקאב האט זיך אבער אנטקעגנגעשטעלט זייער שארף קעגן אט דעם דאזיגן פראיעקט. ער האט דעריבער געגעבן דעם רמב"ן אזא מין דאקומענט אין וועלכן עס איז געזאגט געווארן אז ער קען פראצעסירט און באשולדיגט ווערן בנוגע דעם ענין פון זיין ספר בלויז אין דער אנוועזנהייט פון קעניג. דאס האט די דאמיניקאנער שטארק פארדראסן, און זיי האבן דעריבער אפעלירט צום פויפסט קלעמענטי דעם 4-טן, זיך באקלאגענדיג דערויף וואס דער קעניג האט געלאזט אומבאשטראפט דעם רמב"ן. דער פויפסט, וועלכער איז בכלל נישט געווען אין גוטע באציאונגען מיט'ן קעניג, האט אים אנגעשריבן זייער א שארפן בריוו, אין וועלכן ער האט אויסגערעכנט אלע זיינע שרעקליכע חטאים וואס ער איז באגאנגען מיט זיינע מילדע באציאונגען צו אידן, און אים אנגעוויזן, אז פון איצט-אן זאל ער זיך נעמען צו די אידן אביסל שטרענגער. צי דער קעניג האט אויסגעפירט אלע געבאטן פון פויפסט איז נישט באקאנט, אבער איינס ווייסט מען אז דער רמב"ן האט געמוזט פארלאזן דאס לאנד. | |||
דער רמב"ן האט דאן באשלאסן צו פארן קיין ארץ-ישראל, אין דעם לאנד צו וועלכן ער האט סיי ווי אזוי שטארק געבענקט. סוף זומער 1267 האט ער זיך אוועקגעלאזט אויף זיין נסיעה און איז אנגעקומען קיין עכו, וועלכע איז נאך דאן געלעגן אין די הענט פון די קריסטן, און פון דארט איז ער ניין טעג אין חודש אלול אוועק קיין ירושלים . | |||
דער ויכוח האט געהאט ווייטגרייכנדע קאנסעקווענסן. צווישן דעם 26טן און 29טן אויגוסט 1263, האט דזשעימס דער ערשטער באפוילן ארויסצונעמען פון דער גמרא די שטיקלעך וואס זענען געווארן באטראכט אלס באליידיגנד. דאס נישט צו טון איז געווארן באשטראפט מיט א קנס, און ספרים וואס זענען נישט געווארן צענזורירט ווי פארלאנגט זענען געווארן פארברענט. אויך די משנה תורה פון רמב"ם איז פאר'משפט געווארן צו ווערן פארברענט צוליב די רעפערענצן צום אותו האיש אין הלכות מלכים{{הערה|שם=יודאיקה}}. | דער ויכוח האט געהאט ווייטגרייכנדע קאנסעקווענסן. צווישן דעם 26טן און 29טן אויגוסט 1263, האט דזשעימס דער ערשטער באפוילן ארויסצונעמען פון דער גמרא די שטיקלעך וואס זענען געווארן באטראכט אלס באליידיגנד. דאס נישט צו טון איז געווארן באשטראפט מיט א קנס, און ספרים וואס זענען נישט געווארן צענזורירט ווי פארלאנגט זענען געווארן פארברענט. אויך די משנה תורה פון רמב"ם איז פאר'משפט געווארן צו ווערן פארברענט צוליב די רעפערענצן צום אותו האיש אין הלכות מלכים{{הערה|שם=יודאיקה}}. | ||