בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|רעליגיעזע רעפארם פון קייסער יאזעף דער צווייטער}} | {{דעסקריפציע|רעליגיעזע רעפארם פון קייסער יאזעף דער צווייטער}} | ||
[[טעקע:עמוד השער של כתב הסובלנות ליהודים 1782.jpg|קליין|דער טאלעראנץ-עדיקט פון תקמ"ב]] | [[טעקע:עמוד השער של כתב הסובלנות ליהודים 1782.jpg|קליין|דער טאלעראנץ-עדיקט פון תקמ"ב]] | ||
דער '''טאלעראנץ-עדיקט''' ([[דייטש]]: '''Toleranzedikt''') איז א דעקרעט פון טאלעראנץ ארויסגעגעבן דורך קייסער [[יאזעף דער צווייטער]] אום ט"ז טבת תקמ"ב (יאנואר 2, 1782) פאר [[וויען]] און נידעריגער [[עסטרייך]] (און דערנאך פאר אנדערע פראווינצן פון | דער '''טאלעראנץ-עדיקט''' ([[דייטש]]: '''Toleranzedikt''') איז א דעקרעט פון טאלעראנץ ארויסגעגעבן דורך קייסער [[יאזעף דער צווייטער]] אום ט"ז טבת תקמ"ב (יאנואר 2, 1782) פאר [[וויען]] און נידעריגער [[עסטרייך]] (און דערנאך פאר אנדערע פראווינצן פון דער אימפעריע). עס איז געווען איינס פון א סעריע פון פּאטענטן געגעבן צו די גרויסע, נישט-[[קאטוילישע קירכע|קאטוילישע]] דענאמינאציעס פון עסטרייך, וואס האט גאראנטירט עקזיסטירנדע רעכטן און פליכטן און אראפגעשטעלט פרישע. | ||
די ענדגילטיגע ווערסיע איז געווען ווייניגער ליבעראל ווי יאזעף דער צווייטער'ס אריגינעלע דרעפט. דער טאלעראנץ עדיקט, האט באשטעטיגט די עקזיסטירנדע באגרעניצונגען קעגן יעדן פארגרעסערונג אין דער צאל פון טאלערירטע אידן; זיי זענען אבער געמוטיגט געווארן זיך צו פארנעמען מיט גרויסע געשעפטן, אויפצושטעלן פאבריקן, און זיך אויסלערנען פאכן (כאטש ווערן פאכלייט איז געבליבן פארבאטן); צו גרינדן | די ענדגילטיגע ווערסיע איז געווען ווייניגער ליבעראל ווי יאזעף דער צווייטער'ס אריגינעלע דרעפט. דער טאלעראנץ עדיקט, האט באשטעטיגט די עקזיסטירנדע באגרעניצונגען קעגן יעדן פארגרעסערונג אין דער צאל פון טאלערירטע אידן; זיי זענען אבער געמוטיגט געווארן זיך צו פארנעמען מיט גרויסע געשעפטן, אויפצושטעלן פאבריקן, און זיך אויסלערנען פאכן (כאטש ווערן פאכלייט איז געבליבן פארבאטן); צו גרינדן [[שולע]]ס און שטודירן אין [[אוניווערסיטעט]]ן. די העכערע קלאס אידן זענען געמוטיגט געווארן זיך צו אינטעגרירן געזעלשאפטליך. | ||
דער אפּשליסנדע ארטיקל האט געבעטן די אידן צו זיין דאנקבאר און נישט צו מיסברויכן זייערע פּריווילעגיעס, בפרט נישט עפנטליך צו באליידיגן קריסטנטום, אן עבירה וואס וועט פירן צו ארויסטרייבונג. גלייכצייטיג וועט באליידיגונג, אדער געוואלדטאטן, קעגן א אידן ווערן באשטראפט. | דער אפּשליסנדע ארטיקל האט געבעטן די אידן צו זיין דאנקבאר און נישט צו מיסברויכן זייערע פּריווילעגיעס, בפרט נישט עפנטליך צו באליידיגן קריסטנטום, אן עבירה וואס וועט פירן צו ארויסטרייבונג. גלייכצייטיג וועט באליידיגונג, אדער געוואלדטאטן, קעגן א אידן ווערן באשטראפט. | ||
| שורה 10: | שורה 10: | ||
כאטש עס איז געווארן באגריסט דורך [[נפתלי הירץ וויזעל|נ"ה ווייזל]] און אנדערע משפיעים פון [[השכלה]], איז עס באטראכט געווארן מיט זארג אין קאנסערוואטיווע אידישע קרייזן, בפרט דורך [[רבי יחזקאל לאנדא]], וואס האט עס באצייכנט ווי א "גזירה"; ספעציעל האט אים באאומרואיגט דעם באפעל, אז ביז צוויי יאר וועט קיין דאקומענט אויף לשון-קודש נישט זיין לעגאל גילטיג. אפילו [[משה מענדלסאן]] האט אויסגעדריקט זארג איבער דעם נייעם טיפּ פון קריסטליכן לאָקערונג. פונדעסטוועגן, איז דער עדיקט געווען א וויכטיגער מיילשטיין אויפן וועג צו פולער [[עמאנציפאציע]]. | כאטש עס איז געווארן באגריסט דורך [[נפתלי הירץ וויזעל|נ"ה ווייזל]] און אנדערע משפיעים פון [[השכלה]], איז עס באטראכט געווארן מיט זארג אין קאנסערוואטיווע אידישע קרייזן, בפרט דורך [[רבי יחזקאל לאנדא]], וואס האט עס באצייכנט ווי א "גזירה"; ספעציעל האט אים באאומרואיגט דעם באפעל, אז ביז צוויי יאר וועט קיין דאקומענט אויף לשון-קודש נישט זיין לעגאל גילטיג. אפילו [[משה מענדלסאן]] האט אויסגעדריקט זארג איבער דעם נייעם טיפּ פון קריסטליכן לאָקערונג. פונדעסטוועגן, איז דער עדיקט געווען א וויכטיגער מיילשטיין אויפן וועג צו פולער [[עמאנציפאציע]]. | ||
==דרויסנדיגע לינקס== | |||
* [https://www.google.co.il/books/edition/Toleranzedikt/4MpKAAAAcAAJ?hl=iw&gbpv=1&pg=PP5&printsec=frontcover דער טאלעראנץ-עדיקט פון תקמ"ב], אויף גוגל בוקס | |||
* [https://ghdi.ghi-dc.org/sub_document_s.cfm?document_id=3648 דער טאלעראנץ-עדיקט איבערגעזעצט אין ענגליש] | |||
* [https://encyclopedia.yivo.org/article/175 Josephinian Reforms], ייווא ענציקלאפעדיע | |||
[[קאַטעגאָריע:אידישע היסטאריע]] | [[קאַטעגאָריע:אידישע היסטאריע]] | ||