בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,367
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "באַניצער:יצחק/ויכוח הרמב"ן"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(רעדאגירונג) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 3: | שורה 3: | ||
[[טעקע:Beit HaTfutzot 20162029-438.jpg|קליין|אילוסטראציע פונעם ויכוח, אינעם [[בית התפוצות|אנו - מוזעאום פון אידישן פאלק]]]] | [[טעקע:Beit HaTfutzot 20162029-438.jpg|קליין|אילוסטראציע פונעם ויכוח, אינעם [[בית התפוצות|אנו - מוזעאום פון אידישן פאלק]]]] | ||
[[טעקע:Nahmanides painting.jpg|קליין|מאלעריי פון רמב"ן]] | [[טעקע:Nahmanides painting.jpg|קליין|מאלעריי פון רמב"ן]] | ||
די '''ויכוח הרמב"ן''', (אויך באוואוסט אלס '''ויכוח בארצעלאנע'''), איז געווען א פארמאלע דעבאטע צווישן דער [[רמב"ן]], א פירנדער ראשון, פילאזאף, דאקטער, מקובל און מפרש התנ"ך, און דער [[דאמיניקאנער]] מאָנאַך פּאַבלאָ (פּאולוס) קריסטיאני, א משומד וועם דער רמב"ן רופט "פראי פול". עס איז פארגעקומען אין קעניגליכן פאלאץ פון דזשעימס דער ערשטער, קעניג פון [[אראגאן|אַראַגאָן]] (היסטארישער געביט אין שפאניע) אין אנוועזנהייט פונעם קעניג, זיין הויף, און פילע פּראמינענטע קירכליכע מכובדים און ריטער. | די '''ויכוח הרמב"ן''', (אויך באוואוסט אלס '''ויכוח בארצעלאנע'''), איז געווען א פארמאלע דעבאטע צווישן דער [[רמב"ן]], א פירנדער ראשון, פילאזאף, דאקטער, מקובל און מפרש התנ"ך, און דער [[דאמיניקאנער]] מאָנאַך פּאַבלאָ (פּאולוס) קריסטיאני, א משומד וועם דער רמב"ן רופט "פראי פול". עס איז פארגעקומען אין קעניגליכן פאלאץ פון דזשעימס (חיימע) דער ערשטער, קעניג פון [[אראגאן|אַראַגאָן]] (היסטארישער געביט אין שפאניע) אין אנוועזנהייט פונעם קעניג, זיין הויף, און פילע פּראמינענטע קירכליכע מכובדים און ריטער. | ||
די דעבאטע איז אפגעהאלטן געווארן במשך 4 טעג | די דעבאטע איז אפגעהאלטן געווארן במשך 4 טעג אין יולי 1263 (ה'כ"ג) אין שטאט [[בארצעלאנע]] אין קאטאלאניע, און עס האט זיך געענדיגט מיט א זיג פאר'ן רמב"ן. אבער שפעטער האט דער רמב"ן צוליב דעם געדארפט אנטלויפן פון שפאניע און ער איז ארויפגעגאנגען קיין ארץ ישראל. דער רמב"ן אליינס באשרייבט דעם גאנצן ויכוח אין זיין "ספר הוויכוח", וואס איז דער הויפט מקור איבער דעם ויכוח. | ||
דער רמב"ן אליינס באשרייבט דעם גאנצן ויכוח אין זיין "ספר הוויכוח", וואס איז דער הויפט מקור איבער דעם ויכוח. | |||
==הינטערגרונד== | ==הינטערגרונד== | ||
אין יענער תקופה האט געהערשט א שטארקע פארדאכט און האס צווישן די קריסטליכע באפעלקערונג איבער דעם אידישן [[גמרא|תלמוד]], ווי עס איז אויך געקומען צום אויסדרוק מיט 23 יאר פריער ביים [[משפט פאריז]], וואס האט זיך געענדיגט מיט'ן [[שריפת התלמוד]] אויף די גאסן פון [[פאריז]]. אנדערש ווי ביים משפט פאריז וואס איז געווען ווייניגער א ויכוח און מער א משפט, האט דער רמב"ן דא באקומען דעם פולן רעכט פונעם קעניג אויפצוברענגען סיי-וואס ער שפירט אז עס וועט אים העלפן אין דער ויכוח. | אין יענער תקופה האט געהערשט א שטארקע פארדאכט און האס צווישן די קריסטליכע באפעלקערונג איבער דעם אידישן [[גמרא|תלמוד]], ווי עס איז אויך געקומען צום אויסדרוק מיט 23 יאר פריער ביים [[משפט פאריז]], וואס האט זיך געענדיגט מיט'ן [[שריפת התלמוד]] אויף די גאסן פון [[פאריז]]. אנדערש ווי ביים משפט פאריז וואס איז געווען ווייניגער א ויכוח און מער א משפט, האט דער רמב"ן דא באקומען דעם פולן רעכט פונעם קעניג אויפצוברענגען סיי-וואס ער שפירט אז עס וועט אים העלפן אין דער ויכוח. | ||
קריסטיאני פלעגט פרעדיגן צו די אידן פון [[פראווענצע|פּראָווענצע]]. ער האט זיך פארלאזט אויף די איינגעהאלטנקייט וואס זיינע קעגנער וועלן מוזן ארויסווייזן אויס מורא פונעם צארן פון די קריסטליכע אדללייט, און האט פארזיכערט דעם קעניג אז ער קען אויפווייזן די ווארהייט פון קריסטנטום פון די גמרא און אנדערע חז"ל שריפטן. דער רמב"ן האט איינגעשטימט צו אנטיילנעמען און ער איז געגעבן געווארן פרייהייט צו רעדן ווי ער באגער. | |||
צווישן די קריסטליכע דיספּוטאנטן זענען געווען די הויפטן פון די קירכע אין שפיץ פון רעימאנד דע-פעניאפארט, דער הויפט פון די דאמיניקאנער גלחים, וועלכער האט אראנזשירט דעם ויכוח. דער איינציגער פאָרשטייער פאר דער אידישער זייט איז געווען דער רמב"ן. די פיר סעסיעס פונעם ויכוח זענען פארגעקומען יולי 20, 27, 30 און 31, 1263 (לויט אן אנדער רעכענונג, יולי 20, 23, 26 און 27). | |||
דער ויכוח האט זיך באצויגן ארום די פאלגענדע טעמעס, וואס זענען געווען אין צענטער פון די קאנטראווערסיעס צווישן די אידן און די קריסטן: | דער ויכוח האט זיך באצויגן ארום די פאלגענדע טעמעס, וואס זענען געווען אין צענטער פון די קאנטראווערסיעס צווישן די אידן און די קריסטן: | ||
| שורה 35: | שורה 35: | ||
דאן האט דער רמב"ן מאריך געווען אז דער אמת'ע מחלוקה צווישן די קריסטן און די אידן איז נישט בלויז צי משיח איז שוין געקומען צי נישט, נאר איבער די עצם באגריף פון משיח. ער האט געזאגט פאר'ן קעניג: "דו ביזט אויפגעוואקסן א נוצרי בן נוצרי און האסט זיך אנגעהערט אלע יארן פון די גלחים זאכן וואס ווען נישט דו הערסט עס פון קינדווייז אן וואלסטו עס קיינמאל נישט געקענט גלייבן. | דאן האט דער רמב"ן מאריך געווען אז דער אמת'ע מחלוקה צווישן די קריסטן און די אידן איז נישט בלויז צי משיח איז שוין געקומען צי נישט, נאר איבער די עצם באגריף פון משיח. ער האט געזאגט פאר'ן קעניג: "דו ביזט אויפגעוואקסן א נוצרי בן נוצרי און האסט זיך אנגעהערט אלע יארן פון די גלחים זאכן וואס ווען נישט דו הערסט עס פון קינדווייז אן וואלסטו עס קיינמאל נישט געקענט גלייבן. | ||
{{ציטוט|תוכן=אבל הדבר אשר את מאמינים, והוא עיקר אמונתכם, לא יקבל אותו השכל, והטבע אינו נותן, והנביאים מעולם לא אמרו כן, גם הפלא אינו יכול להתפשט בדבר ההוא, כאשר אבאר בראיות גמורות במקומו ובשעתו, שיהיה בורא השמים והארץ [וכל אשר בם] חוזר [עובר] בבטן יהודית אחת ויגדל בו ז' חודשים ויולד קטן, ואחר כך יגדל ואחר כך יימסר ביד שונאיו וישפטוהו משפט מות וימיתוהו, ואחר כך תאמרו שחיה וחזר למקומו הראשון. לא יסבול דעת יהודי ושום אדם. | {{ציטוט|תוכן=אבל הדבר אשר את מאמינים, והוא עיקר אמונתכם, לא יקבל אותו השכל, והטבע אינו נותן, והנביאים מעולם לא אמרו כן, גם הפלא אינו יכול להתפשט בדבר ההוא, כאשר אבאר בראיות גמורות במקומו ובשעתו, שיהיה בורא השמים והארץ [וכל אשר בם] חוזר [עובר] בבטן יהודית אחת ויגדל בו ז' חודשים ויולד קטן, ואחר כך יגדל ואחר כך יימסר ביד שונאיו וישפטוהו משפט מות וימיתוהו, ואחר כך תאמרו שחיה וחזר למקומו הראשון. לא יסבול דעת יהודי ושום אדם.}} | ||
}} | |||
ווייטער האט דער רמב"ן געזאגט אז עס איז נישט מקוים געווארן ביי אים גארנישט וואס עס שטייט אין די נביאים אויף משיח. די נביאים זאגן אז עס וועט מער נישט זיין קיין מלחמות, לא ישא גוי אל גוי חרב ולא ילמדו עוד מלחמה{{הערה|{{תנ"ך|ישעיה|ב|ד}}}}, און די גאנצע וועלט איז פול מיט מלחמות און בלוט-פארגיסונג און דאס מערסטע נאך דורך די קריסטן. | ווייטער האט דער רמב"ן געזאגט אז עס איז נישט מקוים געווארן ביי אים גארנישט וואס עס שטייט אין די נביאים אויף משיח. די נביאים זאגן אז עס וועט מער נישט זיין קיין מלחמות, לא ישא גוי אל גוי חרב ולא ילמדו עוד מלחמה{{הערה|{{תנ"ך|ישעיה|ב|ד}}}}, און די גאנצע וועלט איז פול מיט מלחמות און בלוט-פארגיסונג און דאס מערסטע נאך דורך די קריסטן. | ||
| שורה 42: | שורה 41: | ||
===דער דריטער טאג=== | ===דער דריטער טאג=== | ||
אינעם דריטן טאג האט פול געזאגט אז ער וועט ברענגען א ראיה פונעם רמב"ם - וואס איז דער גרעסטער חכם ביי אידן אין די לעצטע פיר הונדערט יאר - אז משיח וועט שטארבן. דער רמב"ן האט גענומען א רמב"ם און אנגעהויבן פארליינען וואס דער רמב"ם שרייבט{{הערה|1=הלכות מלכים פרק יא | אינעם דריטן טאג האט פול געזאגט אז ער וועט ברענגען א ראיה פונעם רמב"ם - וואס איז דער גרעסטער חכם ביי אידן אין די לעצטע פיר הונדערט יאר - אז משיח וועט שטארבן. דער רמב"ן האט גענומען א רמב"ם און אנגעהויבן פארליינען וואס דער רמב"ם שרייבט{{הערה|1=הלכות מלכים פרק יא}} וועגן משיח, ביז דער משומד האט אנגעהויבן שרייען אז דער רמב"ם זאגט ליגנט. האט אויף דעם רמב"ן חוזק געמאכט: האסט דאך פריער געזאגט אז ער איז דער גרעסטער חכם אין פיר הונדערט יאר!? | ||
}} וועגן משיח, ביז דער משומד האט אנגעהויבן שרייען אז דער רמב"ם זאגט ליגנט. האט אויף דעם רמב"ן חוזק געמאכט: האסט דאך פריער געזאגט אז ער איז דער גרעסטער חכם אין פיר הונדערט יאר!? | |||
דער רמב"ן האט דאן געזאגט אז ער קען אויפווייזן פון דער תורה און נביאים אז יעדעס ווארט וואס דער רמב"ם שרייבט איז אמת. | דער רמב"ן האט דאן געזאגט אז ער קען אויפווייזן פון דער תורה און נביאים אז יעדעס ווארט וואס דער רמב"ם שרייבט איז אמת. | ||
| שורה 59: | שורה 57: | ||
דעם קומענדיגן שבת איז דער רמב"ן געבליבן אין בארצעלאנע און דער קעניג איז געקומען אים באזוכן אינעם אידישן שול, וואו דער רמב"ן האט ווייטער גע'דרש'נט א לענגערע צייט. צום סוף האט אים דער קעניג באלויבט מיט 300 דינרים און אים אפגעזעגנט מיט כבוד. | דעם קומענדיגן שבת איז דער רמב"ן געבליבן אין בארצעלאנע און דער קעניג איז געקומען אים באזוכן אינעם אידישן שול, וואו דער רמב"ן האט ווייטער גע'דרש'נט א לענגערע צייט. צום סוף האט אים דער קעניג באלויבט מיט 300 דינרים און אים אפגעזעגנט מיט כבוד. | ||
עס זענען דא וואס זאגן אז דעמאלט האט דער רמב"ן געזאגט די באקאנטע דרשה, גערופן "תורת ה' תמימה"{{הערה|1=מבוא לדרשת תורת ה' תמימה מוסד הרב קוק | עס זענען דא וואס זאגן אז דעמאלט האט דער רמב"ן געזאגט די באקאנטע דרשה, גערופן "תורת ה' תמימה"{{הערה|1=מבוא לדרשת תורת ה' תמימה מוסד הרב קוק}}. | ||
}}. | |||
שפעטער האט דער רמב"ן געהערט אז די קירכע גייט ארום פארקויפן אז זיי האבן געזיגט אינעם ויכוח, האט ער בלית ברירה אפגעשריבן ווארט ביי ווארט פונעם ויכוח און עס פארשפרייט. דאס האט געברענגט א גרויסע אויפברויז פון די קירכע און דער קעניג האט באקומען גרויס דרוק צו פארטרייבן דעם רמב"ן פון לאנד, וועלכער איז דאן ארויפגעפארן קיין ארץ ישראל. | שפעטער האט דער רמב"ן געהערט אז די קירכע גייט ארום פארקויפן אז זיי האבן געזיגט אינעם ויכוח, האט ער בלית ברירה אפגעשריבן ווארט ביי ווארט פונעם ויכוח און עס פארשפרייט. דאס האט געברענגט א גרויסע אויפברויז פון די קירכע און דער קעניג האט באקומען גרויס דרוק צו פארטרייבן דעם רמב"ן פון לאנד, וועלכער איז דאן ארויפגעפארן קיין ארץ ישראל. | ||
| שורה 67: | שורה 64: | ||
== דרויסנדיגע לינקס == | == דרויסנדיגע לינקס == | ||
*{{דעת|2=daat/mahshevt/haramban-2.htm|3=ויכוח הרמב"ן}} | |||
* | *{{תורת אמת|2=דרשת הרמב"ן|3=02545|סופיקס=יא}} | ||
* | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
[[he:ויכוח ברצלונה]] | [[he:ויכוח ברצלונה]] | ||