אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:שעדליץ"

| website = http://www.siedlce.pl/ }}

די שטאט, וואס געהערט צום היסטארישן פראווינץ פון [[קליינפוילן]], איז געגרינדעט פארן 15טן יארהונדערט און ווערט דערמאנט אין א דאקומענט פון 1448. אין 1503 האט דניאל שעדלעצקי געבויט א ניי דארף מיטן זעלבן

נאמען דערלעבן. אין 1547 איז די שטאט געשאפן פון די צוויי דערפער און האט באקומען [[מאגדעבורג רעכט]] פון קעניג [[זיגמונט דער אלטער]].

אינעם [[צווייטן וועלט קריג]] זענען מער ווי העלפט פון די געביידעס אין דער שטאט פארניכטעט געווארן. די גאנצע אידישע באפעלקערונג זענען אומגעקומען אין דעם [[חורבן אייראפע|חורבן]].

== אידישע היסטאריע ==

ביזן צווייטן וועלט קריג האט שעדליץ געהאט א חשובע אידישע באפעלקערונג, און אפטמאל זענען אידן געווען א מערהייט פון די איינוואוינער. שוין אין מיטן 16טן יארהונדערט האבן אידן געוואוינט אין דער שטאט. אין אנהייב 18טן יארהונדערט האבן די אידן אויפגעשטעלט א שפיטאל אין דער שטאט. אין 1794 האט מען געעפנט א [[בית מדרש]]. אין 1798 האט מען געדארפט פארגרעסערן דעם [[בית עולם]]. אין יענער צייט איז די שטאט געקומען אונטער

[[עסטרייך|עסטרייכער]] הערשאפט ביי דער [[דריטער טיילונג פון פוילן]]. ביז 1819 איז די [[ווארשע]]ווער אידישע קהילה געווען אונטער דעם רבנות פון די רבנים פון שעדליץ.

אין די פאלגנדע יארן איז די באפעלקערונג שטארק געוואקסן, און אידן זענען געווען א מערהייט אין דער שטאט: 3,727 (71.5%) אין 1839; 4,359 (65%) אין 1841; 5,153 (67.5%) אין 1858;

8,156 (64%) אין 1878. שפעטער האבן גויים זיך אריינגעצויגן אין שטאט; לויטן [[רוסישן צענזוס פון 1897]], האבן געוואוינט 11,400 אידן צווישן א באפעלקערונג פון 23,700, (בערך 48% פראצענט).<ref>Joshua D. Zimmerman, ''Poles, Jews, and the politics of nationality'', Univ of Wisconsin Press, 2004, ISBN 0-299-19464-7, [http://books.google.com/books?id=6sbr9cZyw_4C&pg=PA16&dq=population+Brest+Poles+Jews&lr=&as_brr=3&ei=HS_3SZ2-NITyzQSUtaWtBQ Google Print, p.16]</ref> אין 1890 האט מען געבויט א גרעסערן יידישן שפיטאל במקון דעם אלטן.

צווישן די יארן 1911–1939 האט מען ארויסגעגעבן צוויי [[יידיש]]־שפראך וואכנבלעטער אין דער שטאט.

אין די לעצטע יארצענדליקן פון [[צאר]]ישער הערשאפט האבן די אנטיסעמיטישע העצונגען געקומען אויך אין שעדליץ מיט א [[פאגראם]] אין 1906, ווען 26 אידן זענען אומגעקומען. נאכן [[ערשטן וועלט קריג]] איז די שטאט געווען

אין 1921 האט דער ערשטער פוילישער צענזוס האט געציילט 14,685 אידן אין שעדליץ, 48% פון דער באפעלקערונג. די צאל האט זיך נישט קיין סאך געענדערט; אין 1939 האבן אומגעפער 15,000 אידן געוואוינט אין דער

אין 1940 האבן די נאציס געשיקט קיין שעדליץ טויזנטער אידן וואס זיי האבן פארטריבן פון [[לאדזש]], [[קאליש, אוקראינע|קאליש]] און [[פאבעניץ]]. מערץ 1941 האבן נאצי סאלדאטן גערודערט אין שעדליץ און געהרגעט

אסאך אידן. אויגוסט פון דעם יאר האבן זיי אויפגעשטעלט א [[געטא]] וואו זיי האבן אריינגעשטופט אלע אידן.

אויגוסט 1942 האבן די נאציס דעפארטירט די שעדליצער אידן 10,000 קיין [[טרעבלינקע]] און זיי געשאכטן דארט. די איבריגע אידן פון דער שטאט האבן זיי אוועקגעשיקט און פארניכטעט אום[[25סטן נאוועמבער]], 1942.

The Siedlce Jewish community was not restored after Nazi defeat, and the town's later history lacked the hitherto conspicuous Jewish component. Survivors of the town's population established an association in [[Israel]] which in 1956 published a comprehnsive memorial book on the community's history.<ref>וואלף יעסני (רעד.) "אנדענק צו דער שעדליצער קהילה - 14 יאר נאך זיין חורבן ", 1956</ref> Y. Kravitz, one of the survivors, published in 1971 his memoires entitled "Five Years of Living Hell under Nazi Rule in the City of Siedlce" .<ref>,י. קראוויץ, "החיים בגיהנום, חמש שנים תחת שלטון הנאצים בעיר שדליץ", תשל"א</ref>

==דרויסנדיגע לינקס==

[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]]