בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,364
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| (2 צווישנדיגע ווערסיעס פונעם זעלבן באַניצער נישט געוויזן) | |||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
די '''גולן הויכן''' (העברעאיש: '''רמת הגולן'''; ענגליש: Golan Heights) איז א בערגיגער געגנט מיט אן אויסבליק אויף דעם אויבערשטן טאל פונעם [[ירדן טייך]] אויף מערב. דער געגנט איז געווען א טייל פון עקסטרעם דרום-מערב [[סיריע]] ביז תשכ"ז (1967), ווען עס איז געקומען אונטער [[מדינת ישראל]] מיליטערישע אקופאציע, און אין דעצעמבער 1981 האט מדינת ישראל איינזייטיג אנעקסירט דעם טייל פונעם גולן וואס זי האט פארהאלטן. דער נאמען פון דער געגנט איז פונעם עיר מקלט אין תנ"ך 'גולן ב[[בשן]]' ({{תנך|דברים|ד|מג}}; {{תנך|יהושע|כ|ח}}). | די '''גולן הויכן''' (העברעאיש: '''רמת הגולן'''; ענגליש: Golan Heights) איז א בערגיגער געגנט מיט אן אויסבליק אויף דעם אויבערשטן טאל פונעם [[ירדן טייך]] אויף מערב. דער געגנט איז געווען א טייל פון עקסטרעם דרום-מערב [[סיריע]] ביז תשכ"ז (1967), ווען עס איז געקומען אונטער [[מדינת ישראל]] מיליטערישע אקופאציע, און אין דעצעמבער 1981 האט מדינת ישראל איינזייטיג אנעקסירט דעם טייל פונעם גולן וואס זי האט פארהאלטן. דער נאמען פון דער געגנט איז פונעם עיר מקלט אין תנ"ך 'גולן ב[[בשן]]' ({{תנך|דברים|ד|מג}}; {{תנך|יהושע|כ|ח}}). | ||
==געאגראפיע== | ==געאגראפיע== | ||
| שורה 10: | שורה 9: | ||
דער גולן פארשפרייט זיך בערך 44 מייל (71 קילאמעטער) פון צפון צו דרום און ארום 27 מייל (43 קילאמעטער) פון מזרח צו מערב ביי זיין ברייטסטע פונקט. עס האט עטוואס די פארם פון א שיף און פארמאגט א שטח פון 444 קוואדראט מייל (1,150 קוואדראט קילאמעטער). די בעסערע [[לאנדווירטשאפט]]ליכן ערד ליגט אין איר דרום טייל; די שטיינערדיגע פויגלען פון הר חרמון אין צפון, מיט פלעקן פון וואלדלאנד און בוש, זענען א געגנט פאר פיה-האָדעוון. דער מדינת ישראל טייל פונעם גולן הייבט זיך צו 7,297 פוס (2,224 מעטער) ביי זיין עקסטרעם צפון-מזרח פונקט אויף די שיפּוע פון הר חרמון. | דער גולן פארשפרייט זיך בערך 44 מייל (71 קילאמעטער) פון צפון צו דרום און ארום 27 מייל (43 קילאמעטער) פון מזרח צו מערב ביי זיין ברייטסטע פונקט. עס האט עטוואס די פארם פון א שיף און פארמאגט א שטח פון 444 קוואדראט מייל (1,150 קוואדראט קילאמעטער). די בעסערע [[לאנדווירטשאפט]]ליכן ערד ליגט אין איר דרום טייל; די שטיינערדיגע פויגלען פון הר חרמון אין צפון, מיט פלעקן פון וואלדלאנד און בוש, זענען א געגנט פאר פיה-האָדעוון. דער מדינת ישראל טייל פונעם גולן הייבט זיך צו 7,297 פוס (2,224 מעטער) ביי זיין עקסטרעם צפון-מזרח פונקט אויף די שיפּוע פון הר חרמון. | ||
==דעמאגראפיע== | |||
עס וואוינען אויף די גולן הויכן אומגעפער 53,000 מענטשן, בערך 26,500 דערפון אראבער, אריינגערעכנט כאטש 24,000 דרוזן און 2,000 אלאוויטן. אנדערש ווי אין די יארן 1948-1967, ווען די ציווילע אינפראסטרוקטור און סערוויסעס זענען כמעט אינגאנצן פארנאכלעסיגט געווארן דורך די סירישע רעגירונגען, האט מדינת ישראל אינוועסטירט באדייטנדע סומעס אין אוועקשטעלן אדער אויפגרעידן עלעקטריק און וואסער סיסטעמען, אין לאנדווירטשאפטליכע פארבעסערונגען און דזשאב טרענירונג, און אין בויען געזונטהייט קליניקס, וועלכע קיין איינע האבן פריער נישט עקזיסטירט. די איינוואוינער געניסן אויך פון מדינת ישראל'ס וואוילטעטיגקייט און סאציאלע זיכערהייט פראגראמען. | |||
עס זענען דא בערך 27,000 אידישע איינוואוינער אין 33 קהילות (27 קיבוצים און מושבים, 5 קאמיונעל סעטלמענטס און די שטאט [[קצרין]]) אויף די גולן הויכן און די בארג חרמון. (קצרין האט איר אייגענעם בירגערמייסטער און לאקאלן ראט; די אנדערע 32 געמיינדעס פארמירן דעם 'גולן הויכן ראיאנאלן ראט'.) עס זענען אויך דא טיילן פון די גולן הויכן וואס זענען אומבאוואוינבאר צוליב מינע-פעלדער געפלאנצט איידער דער זעקס טאגיגער מלחמה. | |||
==עקאנאמיע== | |||
די עקאנאמיע פון די גולן הויכן איז באזירט אויף סיי לאנדווירטשאפט און סיי אינדוסטריע, אריינגערעכנט טוריזם. 8,100 העקטאר לאנד זענען אונטער קולטיוואציע, פראדוצירנדיג א ברייטע אויסוואל פון געוויקסן, אריינגערעכנט וויין טרויבן. נאך 46,575 העקטאר זענען געווידמעט פאר נאטורליכע פאשע, שטיצנדיג 15,000 שטיק רינדער און 5,000 שאף, סיי פאר פלייש און סיי פאר מילכיגס פראדוקציע. די גולן'ס מילך-רינדער פראדוצירן בערך 60 מיליאן ליטער מילך יערליך. | |||
עס זענען דא בערך 30 אינדוסטריעלע אונטערנעמונגען אויפ'ן גולן, רוב באזירט אין דער קצרין אינדוסטריעלער זאנע. עס עקזיסטירט א באדייטנדע טוריזם אינפראסטרוקטור אויפ'ן גולן, אריינגערעכנט די בארג חרמון סקי האנגען, ארכעאלאגישע פלעצער, האטעלן, רעסטאראנען, בעט-און-פרישטאג איינריכטונגען אין פילע געמיינדעס. עס זענען אויך דא איינריכטונגען פאר דזשיפ און ביציקל טורן, ווי אויך פערד ריטעריי. מדינת ישראל האט אוועקגעשטעלט 13 נאטור רעזערוואטן - צוזאמען 24,908 העקטאר - אויף די הויכן. | |||
==היסטאריע== | ==היסטאריע== | ||
| שורה 23: | שורה 32: | ||
אין די ה'ר'–ה'ש' יארן האבן די [[דרוזן]] זיך אנגעהויבן באזעצן אין צפון גולן און אויפ'ן [[הר חרמון|בארג חרמון]]. דער אידישער אנוועזנהייט אויפ'ן גולן איז באנייט געווארן אין תרמ"ו, ווען די בני יהודה געזעלשאפט פון [[צפת]] האט געקויפט א שטח לאנד פיר קילאמעטער צפון פון דעם היינטיגן רעליגיעזן [[מושב]] 'קשת', אבער די קהילה - מיטן נאמען רמת'ניה - איז דורכגעפאלן א יאר שפעטער. | אין די ה'ר'–ה'ש' יארן האבן די [[דרוזן]] זיך אנגעהויבן באזעצן אין צפון גולן און אויפ'ן [[הר חרמון|בארג חרמון]]. דער אידישער אנוועזנהייט אויפ'ן גולן איז באנייט געווארן אין תרמ"ו, ווען די בני יהודה געזעלשאפט פון [[צפת]] האט געקויפט א שטח לאנד פיר קילאמעטער צפון פון דעם היינטיגן רעליגיעזן [[מושב]] 'קשת', אבער די קהילה - מיטן נאמען רמת'ניה - איז דורכגעפאלן א יאר שפעטער. | ||
אין תרנ"ד האָט דער פראנצויזיש-אידישער באנקיר [[עדמאנד דזשעימס דע ראטשילד|באראן עדמאָנד דע ראָטשילד]] געקויפט א גרויסע שטח פאר אידישער באזעצונג אינעם גולן; ווערנדיג נאכגעפאלגט דורך אנדערע גרופּעס אין די [[פאראייניגטע שטאטן]], קאנאדע און אייראפּע. | אין תרנ"ד האָט דער פראנצויזיש-אידישער באנקיר [[עדמאנד דזשעימס דע ראטשילד|באראן עדמאָנד דע ראָטשילד]] געקויפט א גרויסע שטח פאר אידישער באזעצונג אינעם גולן; ווערנדיג נאכגעפאלגט דורך אנדערע גרופּעס אין די [[פאראייניגטע שטאטן]], קאנאדע און אייראפּע. פרואוון פון אידישע קאלאניזאציע זענען אבער דורכגעפאלן, ווערנדיג פרוסטרירט פון די פיינטשאפט פון דער אראבישער באפעלקערונג און פון די אטאמאנישע ערד געזעצן, וועלכע האבן כמעט פארבאטן באזעצונג דורך נישט-נאטיווע. | ||
נאך דער [[ערשטער וועלט קריג]] איז דער גולן געווארן א טייל פונעם [[פראנצויזישער מאנדאט|פראנצויזישן מאנדאט]] פון סיריע און איז אין תש"א (1941) אריבער צו אומאפהענגיגע סיריע. | נאך דער [[ערשטער וועלט קריג]] איז דער גולן געווארן א טייל פונעם [[פראנצויזישער מאנדאט|פראנצויזישן מאנדאט]] פון סיריע און איז אין תש"א (1941) אריבער צו אומאפהענגיגע סיריע. | ||
| שורה 43: | שורה 52: | ||
אום 7 דעצעמבער 2024 ווען דער סירישער פּרעזידענט [[באשאר אל-אסאד]] און זיינע באוואפנטע קרעפטן זענען געווען אויפ'ן עק פון צוזאמענבראך אינעם סירישן בירגער-קריג איז דער [[צה"ל|מדינת ישראל פארטיידיגונגס-מיליטער]] (צה"ל) אריין אין די דעמיליטאריזירטע UNDOF באפער זאנע. מדינת ישראל באאמטע האבן געזאגט אז צה"ל'ס אנוועזנהייט איז צייטווייליג צו פארמיידן אז די אומסטאביליטעט אין סיריע זאל זיך איבערגיסן אין מדינת ישראל-קאנטראלירטן טעריטאריע, אבער באאמטע אין אראבישע לענדער און פילע אבזערווירער האבן געהויבן זארגן אז מדינת ישראל ניצט די אומסטאביליטעט צו פארכאפן שטח. | אום 7 דעצעמבער 2024 ווען דער סירישער פּרעזידענט [[באשאר אל-אסאד]] און זיינע באוואפנטע קרעפטן זענען געווען אויפ'ן עק פון צוזאמענבראך אינעם סירישן בירגער-קריג איז דער [[צה"ל|מדינת ישראל פארטיידיגונגס-מיליטער]] (צה"ל) אריין אין די דעמיליטאריזירטע UNDOF באפער זאנע. מדינת ישראל באאמטע האבן געזאגט אז צה"ל'ס אנוועזנהייט איז צייטווייליג צו פארמיידן אז די אומסטאביליטעט אין סיריע זאל זיך איבערגיסן אין מדינת ישראל-קאנטראלירטן טעריטאריע, אבער באאמטע אין אראבישע לענדער און פילע אבזערווירער האבן געהויבן זארגן אז מדינת ישראל ניצט די אומסטאביליטעט צו פארכאפן שטח. | ||
אין די נאכפאלגנדע וואך האט די מדינת ישראל רעגירונג באשטעטיגט פלענער צו פארברייטערן די אויפבוי פון [[באזעצונג|מדינת ישראל זידלונגען]] אין די גולן הויכן און פארטאפלען די צאל | אין די נאכפאלגנדע וואך האט די מדינת ישראל רעגירונג באשטעטיגט פלענער צו פארברייטערן די אויפבוי פון [[באזעצונג|מדינת ישראל זידלונגען]] אין די גולן הויכן און פארטאפלען די צאל איינוואוינער דארט, אן אונטערנעמונג וואס די רעגירונג האט באצייכנט אלס "דעמאגראפישע אנטוויקלונג"{{הערה|{{הארץ|Jonathan Lis|Israel approves mammoth Golan Heights plan in bid to double population|0000017f-dbf3-df62-a9ff-dff7d0c90000|Dec 26, 2021}}}}{{הערה|1={{קישור כללי|שרייבער=|קעפל=Cabinet approves $11 million plan to double population of Golan Heights|זייטל=The Times of Israel|דאטום=דעצעמבער 15, 2024|אדרעס=https://www.timesofisrael.com/cabinet-approves-11-million-plan-to-double-population-of-golan-heights/}}}}. דער פלאן האט ארויסגערופן שארפע קריטיק פון סאודי אראביע, קאטאר, די פאראייניגטע אראבישע עמיראטן, טערקיי, און אנדערע לענדער, וועלכע פאראורטיילן עס אלס א פארלעצונג פון אינטערנאציאנאלן געזעץ און א דראאונג צו ראיאנאלע סטאביליטעט{{הערה|1={{קישור כללי|שרייבער=Peter Beaumont|קעפל=Turkey condemns Israel plan to double Golan Heights population|זייטל=The Guardian|דאטום=דעצעמבער 16, 2024|אדרעס=https://www.theguardian.com/world/2024/dec/16/turkey-condemns-israel-plan-to-double-golan-heights-population}}}}. | ||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||